Wysłuchaj rysunków dziecka. Część pierwsza - Opowiadania pierwszych kresek, czyli tajemniczy świat bazgrot. Gest graficzny dziecka jako źródło informacji o nim - ebook

Niniejsza praca powstała w wyniku wieloletnich badań empirycznych rysunków dzieci w wieku 2-4 lat w placówkach oświatowych polskich i włoskich. Zawiera istotne informacje na temat powstawania gestu graficznego małych dzieci i jego rozwoju, opracowane na podstawie dotychczasowej wiedzy naukowej na ten temat oraz obserwacji dokonanych z wykorzystaniem teorii grafologicznej Girolamo Morettiego, przyjmującej za podstawę badanie ruchu graficznego jako wyrazu procesów psychofizjologicznych. Z tego względu stanowi doskonałe studium badawcze rysunków najmłodszych dzieci, których aktywność, początkowo zdominowana przez ruch sukcesywnie włączający ideę, jest odzwierciedleniem kolejnych etapów rozwoju ich struktury poznawczej. Istotną rolę w redagowaniu książki odegrała możliwość obserwacji uczestniczących podczas kilkuletniej pracy z dziećmi będących autorami rysunków przedstawionych w książce. Książka zredagowana przystępnym językiem stanowi źródło cennej wiedzy dla rodziców, wychowawców i nauczycieli.Wstęp

Pierwsze formy graficzne maluchów – tajemnicze spirale, kreski i kropki, od zawsze napawają dorosłych ciekawością i fascynacją. Czym są te zaszyfrowane formy, kim są zaczarowane postacie wyłaniające się z przypadkowych kresek, kształtowanych jeszcze czasami nieposłusznym ruchem, z którymi dziecko obcuje z poufałością i cieszy się z ich obecności?

Zażenowani, a może nawet zawstydzeni naszą bezsilnością zrozumienia i znalezienia jednoznacznej odpowiedzi poddajemy się myśli, że takie rysunki nic nie znaczą lub że nie warto przejmować się małym zabazgranym kawałkiem kartki.

Rezygnacja z jakiejkolwiek próby interpretacji rysunku może być zrozumiała, jeśli przyglądając się pracy malucha, z pokorą wnioskujemy, że odzwierciedla ona jego złożoność; gorzej, gdy dorosły przechodzi nad pracą dziecka jako nad czymś niedojrzałym, czyli niegodnym uwagi, tak jak niegodnym uwagi może stać się kaprys dziecięcy.

Czy można nazwać sztuką te niezrozumiałe kształty?

Czy mają nam one coś do powiedzenia?

Czy może są to po prostu pierwsze próby afirmacji istnienia?

Wiele pokory trzeba, by przyznać, że nie każdy rysunek można zinterpretować, chociaż nie oznacza to, że nawet taka trudna do objaśnienia praca nie zawiera w sobie przesłania, które niestety może pozostać niezrozumiałe.

Próby rozwiązywania tajemnic pierwszych form twórczości dziecięcej, oprócz wiedzy o procesach rozwojowych, implikują umiejętność ich odczytywania wszystkimi zmysłami, ponieważ każda działalność małego autora jest wynikiem przetwarzania informacji pochodzących ze wszystkich jego zmysłów. Rysunek dziecięcy należałoby zatem nie tylko obserwować, ale także słuchać i dotykać, tak jak można obserwować, słuchać i odczuwać dotykiem samo dziecko.

Całkowita i obiektywna interpretacja wszystkich tajemniczych treści zawartych w rysunku dziecka nie jest możliwa, szczególnie gdy zostają one zapisane pierwszymi, nieudolnymi jeszcze kreskami. Z tego powodu niezmiernie istotne jest obcowanie z dzieckiem, układanie w całość jego zachowań i zabaw, uzupełnianych jego twórczością plastyczną. Dopiero wtedy będziemy mogli powiedzieć, że robimy wszystko, by wysłuchać dziecka, by je zrozumieć i wyjść mu naprzeciw, co jednak nie oznacza, że będziemy w stanie pojąć całkowicie jego osobowość i odpowiedzieć na wszystkie jego potrzeby.

W książce tej nie zostają udzielone gotowe odpowiedzi na temat kompleksowej analizy złożoności małego człowieka, nie jest to bowiem możliwe, aczkolwiek wysuwa się z niej prośba o to, by z większą uwagą zatrzymywać się przy każdej wypowiedzi dziecięcej, werbalnej i niewerbalnej, mniej lub bardziej udolnej. W rysunku dziecka często zostają zawarte wiadomości niewyrażane werbalnie, o odbieraniu i przetwarzaniu świata z zewnątrz, o emocjach i radzeniu sobie z doświadczeniami.

Aczkolwiek próba zrozumienia dziecka wyłącznie na podstawie jego twórczości, jeśli z jednej strony może być godna pochwały, to z drugiej zaś implikuje ryzyko niepełności, niewystarczalności oraz nieobiektywności interpretacji. Świat każdego z nas jest inny i trudno wypowiedzieć się na temat nawet bardzo podobnych ekspresji poszczególnych osób. Indywidualne ekspresywności dzieci wynikają z niepowtarzalności ludzkiej i stanowią rezultat różnych doświadczeń, doznań i pragnień, z tego względu można je porównać do fal morza, które są do siebie podobne, chociaż żadna z nich nie jest taka sama.

Lektura tego tekstu nie może być zatem traktowana jako uniwersalna pigułka na zrozumienie rysunków, lecz ma na celu wskazać dorosłemu „inny” sposób obserwacji pracy dziecka, stać się kluczem, który stopniowo pozwoli otwierać kolejne bramy refleksji, fantazji, wrażliwości i zmysłów, potrzebnych do interpretacji osobowości dziecka.

Praca ta ma na celu również ukazać inne spojrzenie na rysunek dziecięcy, z potrzebą pokory i powagi, tak jak ogląda się dzieła artystyczne. Rysunek dziecięcy jest wytworem jego osobowości i należy mu się szacunek. Możemy nie rozumieć pracy dziecka, ale powinniśmy ją uszanować, gdyż jej wypowiedź, nawet niezrozumiała, jest jedyna, niepowtarzalna, unikalna i bezcenna.

Rysunek może być traktowany jako rezultat jakiejś zabawy, ale warto pamiętać, że jest on niczym żywa istota, która wzrasta i dojrzewa wraz z dzieckiem oraz odzwierciedla osiągnięcia malucha, jego temperament i zdolności intelektualne, a także jego doświadczenia, uczucia i pragnienia.