Yule. Rytuały, przepisy i zaklęcia na przesilenie zimowe - ebook

Sabaty to seria książek, która stanowi wprowadzenie oraz inspirację do uprawiania współczesnych sabatów czarownic. Każda z ośmiu części, zawierających m.in.: zaklęcia, rytuały, medytacje, historię, tradycyjne nauki, inwokacje, wróżby, receptury oraz specjalne umiejętności, zgłębia zarówno stare, jak i nowe praktyki celebrowania sezonowych obrzędów, które są kamieniami węgielnymi w kalendarzu czarownicy.

Współcześni wiccanie oraz inni wyznawcy nurtów neopogańskich (nowoczesne pogaństwo) obchodzą osiem sabatów, czyli świąt. Owe osiem dni świątecznych zebranych razem tworzy Koło Czasu albo cykl sabatowy, a każdy z sabatów związany jest z ważnym punktem zwrotnym w czasie rocznej podróży, podczas której natura wkracza w kolejne pory roku.

Jeśli poświęcimy nieco uwagi temu, jak obraca się Koło Czasu, pozwoli nam to lepiej dostroić się do energetycznych cyklów natury i usłyszeć to, co każda z pór roku do nas szepce (lub wykrzykuje!), zamiast działać w sprzeczności z owymi naturalnymi przypływami i odpływami. Jaka pora może być lepsza do rozpoczęcia czegoś nowego niż czas, w którym ziemia budzi się do życia po długiej zimie i w którym wszystko nagle rozkwita, wzrasta i ponownie kiełkuje? I jaką lepszą porę znajdziemy do medytowania i planowania przyszłości niż ten introwertyczny letarg, w który zapadamy w czasie zimy? Nasze książki nauczą cię, jak się skupić na duchowych aspektach Koła Czasu, jak się w nim i z nim poruszać w harmonijny sposób oraz jak świętować swój własny, wciąż trwający duchowy wzrost i osobiste osiągnięcia. Książka, którą trzymasz w ręce, może być zarówno twoją pierwszą książką na temat wiccanizmu, czarostwa czy pogaństwa, jak i najnowszą pozycją w twojej biblioteczce lub e-biblioteczce, która jest już po brzegi wypchana wiedzą magiczną. W obu przypadkach mamy nadzieję, że znajdziesz tu coś wartościowego, co sprawi, że wybierzesz się w swoją własną podróż.

Wybierz się w podróż do wnętrza Koła Czasu

Każdy z ośmiu sabatów oznacza ważny punkt w rocznych cyklach natury. Są one przedstawione jako równo rozmieszczone szprychy w kole, które reprezentuje całość roku; daty, na które przypadają owe święta, są także niemal równomiernie rozmieszczone w kalendarzu.

Koło Czasu składa się z dwóch grup, a na każdą z nich przypadają cztery święta. Cztery święta słoneczne dzielą rok na kwartały w zależności od pozycji słońca na niebie: Równonoc Wiosenna, Przesilenie Letnie, Równonoc Jesienna i Przesilenie Zimowe. Termin każdego z nich wyznaczany jest astronomicznie, stąd może się nieco różnić w zależności od roku, dla którego jest wyliczany. Między tymi dniami, wyznaczającymi kolejne kwartały, przypadają święta „półkwartalne” zwane świętami ognia: Imbolc, Beltane, Lammas oraz Samhain. Święta kwartalne nazywa się czasem Mniejszymi Sabatami, natomiast półkwartalne – Wielkimi Sabatami, mimo że żaden cykl nie jest „ważniejszy” od innego. Na półkuli południowej pory roku są odwrotne wobec tych na północy, dlatego poszczególne sabaty obchodzone są w innych terminach.

Mimo że niniejsza książka skupia się przede wszystkim na święcie Ostara, to jednak może być pomocna także w zrozumieniu, jak ten Mniejszy Sabat wpasowuje się w całość cyklu rocznego.

Przesilenie Zimowe, zwane również Yule albo Środek Zimy, przypada w czasie, gdy noc osiąga swą maksymalną długość – po przesileniu dni zaczynają stawać się dłuższe. Chociaż tkwimy w zimnej ciemności, to wiemy, że już niebawem nadejdą jaśniejsze dni. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy rodzi się młody bóg słońca. W niektórych wierzeniach neopogańskich Król Ostrokrzewu przegrywa walkę ze swoim jaśniejszym wcieleniem – Królem Dębu. Świece się palą, świąteczne uczty trwają, a wiecznie zielone liście przynosi się do domu na znak, że mimo surowości zimy światło i życie przetrwają.

Sabat Imbolc (wymawiany także jako Imbolg) przypada w czasie odwilży, gdy ziemia zaczyna właśnie odmarzać, sygnalizując tym samym, że czas zacząć na polach przygotowania do zbliżającego się sezonu zasiewu. Budzimy się z miesięcy letargu i introspekcji i zaczynamy porządkować wszystko to, czego się nauczyliśmy podczas minionej zimy, a także robić pierwsze plany na przyszłość. Niektórzy wiccanie błogosławią również świece w czasie święta Imbolc, co stanowi kolejny symbol zaklinania wyraźnie teraz silniejszego światła.

Podczas Równonocy Wiosennej, zwanej także świętem Ostara, dzień i noc ponownie stają się równej długości, a potem stopniowo dni będą stawać się dłuższe od nocy. Wiosenne Zrównanie Dnia i Nocy to czas odnowienia i sadzenia nasion, jak tylko ziemia znowu powróci do życia. Podczas tego święta ozdabiamy jajka jako symbol nadziei, życia i płodności, jak również odprawiamy rytuały, aby pobudzić w sobie energię oraz odnaleźć moc i pasję potrzebne do życia i rozwoju.

W społecznościach rolniczych święto Beltane oznaczało początek pory letniej. Zwierzęta domowe były wyprowadzane, aby pasły się na bujnych pastwiskach, a drzewa rozkwitały pięknym, aromatycznym kwieciem. Rytuały odprawiało się po to, aby zapewnić ochronę zebranym plonom, zwierzętom domowym oraz – rzecz jasna – ludziom. Rozpalano ogień i składano ofiary w nadziei na uzyskanie boskiej ochrony. W wiccańskich mitach młody Bóg zapładnia wówczas młodą Boginię. Wszyscy mamy jakieś plony do zebrania pod koniec roku – np. plany, które jesteśmy zdecydowani wprowadzić w życie – a święto Beltane to znakomity czas, aby z zapałem posuwać się do przodu.

Przesilenie Letnie to najdłuższy dzień w roku. To święto bywa nazywane także Litha albo Środek Lata. Słoneczna energia osiąga swój szczytowy poziom, a moc natury – swoją pełnię. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy moc boga słońca znajduje się w kulminacji (zatem paradoksalnie powinna teraz zacząć opadać) i dokonuje zapłodnienia dziewiczej bogini, która następnie ulega przemianie w Matkę Ziemię. W niektórych wierzeniach neopogańskich jest to moment, kiedy Król Ostrokrzewu raz jeszcze staje do walki ze swoim jaśniejszym wcieleniem, ale tym razem zwycięża Król Dębu. Podsumowując, jest to czas wielkiej radości i świętowania.

Podczas święta Lammas największe plony lata stają się dojrzałe. Odbywają się obrzędy, ludzie grają w różne gry, wyrażają swoją wdzięczność i ucztują. Święto to, znane także pod nazwą Lughnasadh, to czas radości z pierwszych zbiorów – niezależnie od tego, czy mamy na myśli rzeczywiste zbiory z pól i ogrodów, czy też nasze pierwsze plany, które zaczęły przynosić owoce. Tego dnia często piecze się chleb, aby uczcić żniwa.

Przesilenie Jesienne, zwane także Mabon, przynosi kolejną, ważną zmianę sezonu oraz drugie zbiory. Słońce świeci wówczas równo na obu półkulach, a dni i noce mają jednakową długość. Potem noce ponownie będą stawały się coraz dłuższe. W nawiązaniu do zbiorów dzień ten świętuje się jako festiwal poświęcenia i umierającego boga, a cześć oddaje się słońcu oraz żyznej ziemi.

Święto Samhain oznaczało u Celtów początek pory zimowej. Był to czas, kiedy dokonywano uboju zwierząt i zbierano ostatnie zbiory, aby zdążyć przed nieuchronnym zanurzeniem się w głębię zimowej ciemności. Rozpalano ognie, by pomóc odnaleźć drogę błąkającym się duchom, a także składano ofiary w imię bogów i przodków. Samhain, który postrzega się jako początek, jest teraz często nazywany Nowym Rokiem Czarownic. Czcimy naszych przodków, porzucamy swoje aktywności i przygotowujemy się do nadchodzącego okresu introspekcji… i w ten sposób cały cykl rozpoczyna się na nowo.

Stosunek nowoczesnych pogan do Koła Czasu

Nowocześni poganie czerpią inspirację z wielu przedchrześcijańskich tradycji, czego przykładem może być właśnie Koło Czasu. Cykl ośmiu świąt, który obecnie celebrujemy dzięki nowoczesnemu pogaństwu, nie był nigdy w pełni obchodzony przez żaden konkretny odłam kultury chrześcijańskiej. W latach 1940–1950 Brytyjczyk Gerald Gardner stworzył nową religię wicca, czerpiąc z wielości różnych kultur i tradycji oraz dostosowując do niej praktyki obrzędowe z wierzeń przedchrześcijańskich i animistycznych, ludowej magii oraz szamańskiej dyscypliny i zakonów ezoterycznych. Połączył ze sobą wielokulturowe tradycje równonocy i przesilenia z celtyckimi świętami oraz wczesnoeuropejskimi świętami o charakterze rolniczym i sielankowym, czego efektem był jedyny w swoim rodzaju model religijny, który stał się podstawą dla wiccańskiego roku obrzędowego.

Ów wiccański rok obrzędowy zazwyczaj podąża śladem wiccan i czarownic, jak również eklektycznych pogan różnych wyznań. Niektórzy poganie przestrzegają jedynie połowy sabatów – albo kwartalnych, albo tylko półkwartalnych. Inni natomiast odrzucają cały koncept Koła Czasu i obchodzą święta kalendarzowe w zależności od kultury, w jakiej żyją, zamiast opierać się na naturalnym rolniczym cyklu pór roku. Wszyscy mamy swoje indywidualne ścieżki jako poganie, dlatego tak ważne jest, aby żadnej z nich nie wartościować i żadnej nie przyznawać palmy pierwszeństwa. Utrzymywanie otwartego i pozytywnego nastawienia jest tym, co sprawia, że wspólnota pogan tak dobrze się rozwija.

Wielu pogan adaptuje Koło Czasu do swojego własnego środowiska. Wicca urosła do rangi prawdziwie światowej religii, ale tylko nieliczni z nas mieszkają w klimacie odzwierciedlającym aurę Wysp Brytyjskich – czyli miejsca, gdzie ona się narodziła. Podczas gdy zgodnie z tradycją święto Imbolc stanowi początek odwilży i budzenie się ziemi do życia, to w tym samym czasie w wielu rejonach na północy panuje środek zimy. Podczas gdy dla jednych Lammas może być świętem ku czci zbiorów, to dla innych – tych, którzy mieszkają w rejonach, gdzie występują susze i pożary lasów – jest to niezwykle niebezpieczny i niepewny okres roku.

Musimy zatem wziąć pod uwagę, że Ziemia składa się z dwóch półkul. Kiedy na półkuli północnej panuje zima, to na półkuli południowej święci triumfy lato. Dlatego w czasie, gdy poganie w Ameryce świętują Yule i Przesilenie Zimowe, poganie w Australii obchodzą Przesilenie Letnie. Z tego powodu indywidualne doświadczenie każdego, kto praktykuje sabaty wicca, jest ważniejsze niż jakikolwiek dogmat zapisany w książkach.

Pozostając w tym duchu, możesz zdecydować się na opóźnienie lub przyspieszenie określonych dni świątecznych, aby cechy właściwe danym sabatom (związane z daną porą roku) lepiej pasowały do klimatu miejsca, w którym mieszkasz. Możesz też akcentować różne wątki każdego z sabatów, który właśnie obchodzisz. Nasze książki powinny ułatwić ci tego rodzaju rozwiązania.

Bez względu na to, gdzie znajduje się twoje miejsce na ziemi – czy jest to miasto, wieś, czy miasteczko – możesz zaadaptować tradycje i obrzędy sabatowe w taki sposób, by pasowały do twojego stylu życia oraz środowiska. Przyroda otacza nas zewsząd – nieważne, jak bardzo my, ludzie, staramy się odizolować od natury, bowiem powtarzające się nieustannie zmiany pór roku są nieuniknione. Zamiast płynąć pod prąd, wielu nowoczesnych pogan korzysta z unikalnej energii danej pory roku – niezależnie od tego, czy jest ciemno, jasno, czy szarawo – i włącza ją w bieg swego życia codziennego.

Możesz być pewien, że nasze książki zapewnią ci wszystkie informacje, których potrzebujesz, aby móc zrobić to samo. Każda z pozycji w naszej serii będzie przypominać tę, którą właśnie trzymasz w rękach. Pierwszy rozdział pt. _Stare praktyki_ opowiada o historii i tradycji, które zostały zaczerpnięte z mitologii i wierzeń przedchrześcijańskich, a których pozostałości nadal funkcjonują w nowoczesnym nurcie pogaństwa. Z kolei rozdział zatytułowany _Nowe praktyki_ ujmuje w całość wszystkie te elementy i motywy, aby potem zinterpretować je w nowy sposób, czyli taki, który stosują nowocześni poganie, świętując swoje sabaty. Następny rozdział skupia się na _Zaklęciach i wróżbach_ właściwych dla danej pory roku albo zakorzenionych w tradycji ludowej, a jeszcze następny – _Receptury i rękodzieło_ – przedstawia pomysły na udekorowanie domu, praktyczne własnoręcznie wykonane przedmioty oraz przepisy kulinarne, które uwzględniają sezonowe przysmaki. Rozdział _Modlitwy i wezwania_ podaje gotowe przykłady wezwań i modlitw, które możesz zastosować w rytuałach, medytacjach czy podczas prowadzenia dziennika. Rozdział _Rytuały świąteczne_ wprowadza trzy pełne rytuały: jeden dla osób praktykujących w pojedynkę, jeden dla par oraz jeden przeznaczony dla grupy ludzi, takiej jak kowen, krąg czy gaj. (Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś dostosował jeden z podanych w tej książce czy jakikolwiek inny rytuał do swoich potrzeb, zastępując np. dary składane w ofierze, tekst inwokacji czy modlitwy, czynności magiczne itd. Kiedy planujesz rytuał grupowy, postaraj się być wyczulonym na wszelkie specjalne potrzeby każdego z uczestników. Istnieje wiele wspaniałych książek, które zgłębiają te kwestie i ułatwiają przeprowadzenie rytuału, jeśli nie masz doświadczenia w tej materii). Wreszcie na końcu książki znajdziesz kompletną listę odwołań (słów kluczowych) związanych z danym świętem, począwszy od motywów magicznych, a skończywszy na bóstwach, pokarmach, kolorach, symbolach itp.

Po przeczytaniu tej książki będziesz mieć wystarczającą ilość wiedzy i inspiracji duchowej do świętowania sabatu z pełnym entuzjazmem. Dzięki uczczeniu Koła Czasu potwierdzamy nasz związek z naturą, dlatego kiedy naturalne cykle wciąż się odnawiają w swoich niekończących się obrotach, możemy płynąć z prądem i cieszyć się drogą, którą przemierzamy.

Zwane też Kołem Roku (w oryginale: _Wheel of the Year_) – wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza, chyba że podano inaczej.

Etymologia tego słowa sięga do staroangielskiego słowa _wicce_, które oznacza czarownika, maga i jest jego żeńskim odpowiednikiem. Słowo „wicca” można tłumaczyć jako „wiedźma”, co, jak wiadomo, w staropolszczyźnie oznaczało kobietę, która wie, która posiada sekretną wiedzę (w przeciwieństwie do „niewiasty”, czyli tej, która nie wie). Wicca to neopogański nurt czarownic nawiązujący do tradycji druidów. Związany jest z ekologizmem ruchu New Age i określany mianem religijnego skrzydła feminizmu.

Kowen to grupa licząca zwyczajowo 13 członków.

Gaj stanowi grupę kilku kowenów.J est coś takiego w zimie i w Yule, co głęboko chwyta mnie za serce i sprawia, że w jednej chwili chcę głośno świętować, a w następnej zaszyć się w cichym kącie. Dla mnie to najbardziej magiczny czas w roku; moment, kiedy Matka Ziemia nadchodzi cicho, ale jeśli naprawdę uważnie posłuchamy, jesteśmy w stanie usłyszeć bicie jej serca. To znaczący i ważny okres, kiedy zwijamy się w przysłowiowy kłębek i pogrążamy w samotnym akcie kontemplacji zgodnie z założeniem, że to naturalna pora snu. Jest to również czas uczczenia rzeczywistego i duchowego mroku oraz radowania się z powrotu światła, świętowania i przekazywania tradycji w gronie przyjaciół i rodziny.

Te uczucia sięgają historii naszych przodków, tych pradawnych, którzy żyli zgodnie z nieustannie zmieniającym się rytmem wielkiego Koła Czasu. Wiosną zaczynali uprawę, a latem i jesienią zbierali plony. Wraz z postępującą jesienią zaczynali zimowanie – gromadzili żywność, zbierali opał na zimowe paleniska i zaprzestawali uprawiania pól. Gdy przychodziła zima, ludzie zamykali się w swoich domostwach i przeczekiwali chłód, mróz i ciemne miesiące, żyjąc z nagromadzonych obfitości i snując opowieści przy kominku, organizowali także ryzykowne wyprawy, aby zdobyć mięsiwo tak rzadko dostępne zimą, i mieli nadzieję, że zgromadzili dość jedzenia i drewna na opał, aby dotrwać do wiosny. Wczesne chodzenie spać pozwalało zaoszczędzić na świecach, nafcie i innych źródłach światła, a późne wstawanie – pozostanie w ciepłym łóżku – na ogrzewaniu. W sezonie zimowym zmieniała się także spożywana żywność. Ludzie skupiali się na dyniach i innych warzywach, ziarnach i mięsie, które można było zakonserwować i przechować na później. W naturalny sposób przechodzili w stan hibernacji – ich codzienny rytm ulegał spowolnieniu i synchronizował się z otaczającym ich uśpionym światem.

Dziś wielu z nas zapomniało, jak skutecznie się „hibernować”. Utrzymujemy to samo tempo przez cały rok. Często narzekamy na zimowe miesiące, zamiast zająć odpowiednie miejsce w wielkim Kole Czasu. We współczesnym świecie możemy utrzymać stałą temperaturę w domu przez wszystkie dwanaście miesięcy. W zimowe wieczory jednym pstryknięciem przełącznika zapewnimy sobie jasne letnie światło do późnych godzin. Nasza dieta również nie wymaga zmiany. Możemy jeść maliny i różne nowalijki niezależnie od pory roku, jeśli jesteśmy gotowi za nie zapłacić. Takie postępowanie stwarza niebezpieczeństwo znacznego oddalenia się od zsynchronizowania się z zimowym rytmem, co może być przyczyną problemów. I faktycznie, jedna z najnowszych teorii dotyczących sezonowych zaburzeń afektywnych łączy je ze zwalczeniem zimowego rytmu zamiast jego przyjęciem. Nowoczesnym poganom może być trudno zrozumieć Przesilenie Zimowe, gdyż są tak bardzo odłączeni od pradawnych cykli rolnych – zajmiemy się tym szerzej w następnym rozdziale.

Nie ma jednak powodów do zmartwień, bowiem celebracje z okazji zimy nie ustają i pełnią ważną funkcję, przypominając wszystkim, że Koło Czasu nieustannie się obraca. Łączą nas z odczuwaniem zimy, zwłaszcza w grudniu – w trakcie Przesilenia Zimowego, często określanego jako Yule – kiedy to spotykamy się z rodzinami i przyjaciółmi, aby ucztować i świętować oraz połączyć się z duchem właśnie tej pory roku. W niniejszej książce będziemy badać owe motywy oraz niezliczone pomysły dotyczące prawdziwych obchodów Przesilenia Zimowego. Zasługuje ono na nasz entuzjazm, bo to naprawdę wspaniały czas, o zdumiewająco magicznym znaczeniu.

Leksykon: Przesilenie Zimowe, Środek Zimy i Yule

Przesilenie Zimowe to termin opisujący określoną konfigurację astronomiczną, którą zajmiemy się jednak tylko częściowo. Przesilenie oznacza przegrupowanie sił i nawiązuje do niskiego, powolnego, niemal niedostrzegalnego ruchu słońca w tym czasie. Dlatego zwrot Środek Zimy jest używany jako synonim Przesilenia Zimowego. Z kolei termin Yule zwykle wiąże się z licznymi uroczystościami religijnymi i obrzędami o charakterze duchowym.

Według _Oxford English Dictionary (OED_) – bezdyskusyjnie najlepszego słownika współczesnego języka angielskiego – wyraz _Yule_ pochodzi od staroangielskiego _geól_ i może odnosić się do (1) dnia lub okresu świąt Bożego Narodzenia; (2) staroskandynawskiego _jól_ oznaczającego pogańskie święto trwające dwanaście dni (z możliwymi powiązaniami z mitami ludowymi o Odynie i Dzikim Gonie); (3) staroangielskiego _giuli_, odnotowanego przez mnicha Bēda w 726 roku n.e., nawiązującego do nazw miesięcy _December_ i _January_; (4) staroskandynawskiego _ýlir_, czyli miesiąca rozpoczynającego się od drugiego dnia tygodnia przypadającego na 10–17 listopada; oraz (5) gotyckiego _jiuleis_ w _fruma jiuleis_ oznaczającego listopad. Istnieje również germański wariant Yule (_jeul_-, _jegul_- i _je ul_), ale nie został jeszcze w pełni poznany. Ponadto pojawia się sugestia użycia tego słowa w poezji nordyckiej jako synonimu słowa „uczta”.

_OED_ informuje nas także o tym, że od połowy 1800 roku słowo _Yulee_ często stosuje się jako nieformalne określenie święta Bożego Narodzenia i związanych z nim uroczystości, podczas gdy określenie „Dobry Yule” stało się wyrazem radości i ekscytacji w odniesieniu do obchodów celebrujących Środek Zimy. _OED_ sugeruje, że słowo _Yule_ może być werbalną odmianą słowa „koło”, czy to odnosząc się do zmiany pór roku, ruchu okrężnego słońca, czy też koła rydwanu boga Odyna. Niektórzy uważają, że w potocznym użyciu słowo może być powiązane z wyrazami „radość” lub „radosny”.

Starożytni Rzymianie także mieli własne wyrażenie na określenie czasu Yule: _Dies Natalis Solis Invicti_ – dzień narodzin niepokonanego słońca. Jednocześnie świętowali oni o tej porze roku narodziny ich ukochanego Mitry, czyli boga słońca, ściśle wiążąc to wydarzenie z przesileniem i powrotem światła. Około IV wieku Kościół rzymski „narodziny syna” zmienił na „narodziny Syna”, upatrując w chrześcijańskim Jezusie tego, który wniesie do świata życie i światło. Warto pamiętać, że współcześni teologowie zgadzają się co do tego, iż Jezus, niezależnie od szczegółów jego życia, prawdopodobnie urodził się wiosną. Czas uczczenia dnia jego urodzin wyznaczono jednak na Środek Zimy, ponieważ ludy pogańskie były już przyzwyczajone do świętowania powrotu światła na ziemię i metaforycznego odradzania się wraz z Przesileniem Zimowym.

Czy to wszystko pomaga nam zrozumieć znaczenie Yule? Tak i nie. Choć znaczenie terminu nie jest całkowicie jasne, łatwo zauważyć, że słowo było używane przez wieki, w trakcie istnienia wielu cywilizacji i tradycji. Ma zdecydowanie bogatą historię.

A co z grudniem?

_Dalsza część dostępna w wersji pełnej_