Zalecenia i porady dietetyczne dla kobiet w ciąży i nie tylko - ebook

Sposób odżywiania się kobiet w ciąży to jeden z najważniejszych czynników wpływających na jej przebieg, rozwój wewnątrzmaciczny i wzrastanie dziecka oraz jego dobrostan, zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w życiu dorosłym. Odpowiada on również za stan zdrowia matki oraz jej funkcjonowanie po porodzie.

Prawidłowe zaopatrzenie organizmu w niezbędne składniki budulcowo-energetyczne, witaminy i mikroelementy jest szczególnie istotne w stanach wzmożonego zapotrzebowania na nie, do jakich zalicza się okres przedkoncepcyjny, ciążę i karmienie piersią. W tym wyjątkowym dla życia kobiety czasie, kiedy nawet najbardziej urozmaicona i najlepiej zbilansowana dieta może nie zapewnić wystarczającego – zarówno dla niej, jak i dla rozwijającego się dziecka – zaopatrzenia w witaminy i mikroelementy, należy rozważyć suplementację.

Warto jednak pamiętać, że podczas stosowania preparatów wieloskładnikowych istnieje ryzyko nadmiernej podaży składników lub wystąpienia niekorzystnych interakcji. Z tego względu w przypadku suplementacji nie należy się kierować zasadą „im więcej, tym lepiej”. Trzeba mieć na uwadze aktualne zalecenia i rekomendacje dotyczące suplementacji poszczególnymi składnikami. Zwraca się także uwagę, aby uzupełnianie diety podlegało indywidualnemu dostosowaniu do stanu zdrowia kobiety i jej nawyków żywieniowych oraz aby było nadzorowane przez lekarza lub dietetyka. Przeciwwskazaniami do suplementacji wielowitaminowej są: hiperwitaminozy A i D, niewydolność nerek, hiperkalcemia oraz zaburzenia gospodarki żelaza (tj. hemochromatoza i hemosyderoza).

W przypadku, gdy u kobiety przed zajściem w ciążę nie zdiagnozowano niedowagi, zwiększanie podaży energii w I trymestrze nie jest konieczne. Światowa Organizacja Zdrowia określiła dodatkowy wydatek energetyczny w II i III trymestrze ciąży na ok. 300 kcal/24 h. Według aktualnie obowiązujących polskich norm żywienia wartość energetyczna racji pokarmowej kobiety ciężarnej w II trymestrze ciąży powinna zostać zwiększona o 360 kcal/24 h, natomiast w III trymestrze – o 475 kcal/24 h.

Przygotowując się do ciąży, warto pamiętać o kilku zasadach.

• Po pierwsze, w porozumieniu ze swoim ginekologiem i lekarzem rodzinnym – w zależności od wywiadu chorobowego, aktualnego stanu zdrowia, a także wykonywanej pracy – powinno się ustalić, jakie badania diagnostyczne i laboratoryjne są wskazane.

• Po drugie, należy przestrzegać zdrowego trybu życia, unikając stosowania używek, z odpowiednią ilością snu i odpoczynku oraz wysiłku fizycznego na świeżym powietrzu.

• Kolejne zalecenia obejmują racjonalizację diety zarówno pod względem ilości dostarczanych kalorii, jak i zapewnienia wszystkich wymaganych składników odżywczych. W przypadku kobiet otyłych planujących prokreację redukcja masy ciała pozwala na obniżenie ryzyka wystąpienia powikłań w przebiegu ciąży i porodu.

W ciąży nie zaleca się redukcji masy ciała, z wyjątkiem ciężarnych ze współczynnikiem masy ciała (BMI, body mass index) powyżej 40 kg/m2. Badania naukowe przeprowadzone w ostatnich latach wskazują, iż niski przyrost masy ciała u otyłych ciężarnych zmniejsza ryzyko cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, ukończenia ciąży cięciem cesarskim, a u noworodka nadmiernej masy urodzeniowej. U kobiet z ekstremalną otyłością stwierdzano poprawę wyników położniczych, gdy podczas ciąży obserwowano ubytek masy ciała o ok. 0,19 kg/tydzień lub w sumie o blisko 7,5 kg. Z drugiej strony, należy pamiętać, że rozwój prenatalny jest obecnie uznawany za krytyczny okres w etiologii chorób cywilizacyjnych. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy niekorzystne wewnątrzmaciczne środowisko współistnieje z predyspozycją genetyczną. Koncepcja programowania płodu zakłada, że matczyny nieprawidłowy stan odżywienia i zaburzenia metaboliczne mogą mieć trwały i międzypokoleniowy wpływ na zdrowie potomstwa oraz ryzyko wystąpienia u niego chorób, takich jak: otyłość, cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe.

Wersja przezentująca fragment publikacjiPiśmiennictwo:

1. Gernand A.D., Schulze K.J., Stewart C.P. et al.: Micronutrient deficiencies in pregnancy worldwide: health effects and prevention. Nat. Rev. Endocrinol. 2016; 12: 274-289.

2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol. Pol. 2014; 85(5): 395-399.

3. Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania kwasów omega-3 w położnictwie. Ginekol. Pol. 2010; 81: 467-469.

4. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego „Opieka położnicza nad ciężarną otyłą”. Ginekol. Pol. 2012; 83: 795-799.

5. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące spożycia wody pitnej przez kobiety w okresie rozrodczym, ciężarne oraz karmiące piersią. Ginekol. Pol. 2009; 80: 538-547.

6. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat suplementacji kobiet ciężarnych i karmiących w zakresie witamin i mikroelementów. Ginekol. Pol. 2010; 81: 144-148.

7. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów podczas ciąży. Ginekol. Pol. 2011; 82: 550-553.

8. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego: Znaczenie nawodnienia w prewencji chorób u kobiet w wieku prokreacyjnym. Ginekol. Pol. 2011; 82: 943-945.

9. Wendołowicz A., Stefańska E., Ostrowska L.: Żywienie kobiet w okresie ciąży. Med. Og. Nauk. Zdr. 2014; 20: 341-345.

10. .

11. .