Zamieszka(ł) ze mną kot - ebook

część pierw­sza

ZA­MIESZ­KA ZE MNĄ KOT

Wstęp

Mam ci­chą, ale głębo­ką na­dzie­ję, że po prze­czy­ta­niu tej ksi­ążki część z Was świa­do­mie i z uśmie­chem na twa­rzy spędzi kil­ka lub kil­ka­na­ście ko­lej­nych lat w to­wa­rzy­stwie cu­dow­ne­go zwie­rzęcia, ja­kim jest kot. Będzie­cie wspól­nie prze­ży­wać ra­do­ści i smut­ki, będzie­cie dzie­lić ra­zem po­wierzch­nię miesz­kal­ną, two­rząc praw­dzi­wy dom i cie­sząc się na­wza­jem swo­ją obec­no­ścią. Wie­rzę jed­nak ta­kże, że ci, któ­rym ko­cie ma­nie­ry nie przy­pad­ną do gu­stu, zre­zy­gnu­ją ze swo­ich pla­nów, uzna­jąc, że miesz­ka­nie pod jed­nym da­chem z mrucz­kiem by­ło­by udręką, je­śli nie dla obu, to na pew­no dla jed­nej ze stron. Re­zy­gna­cja z za­ku­pu lub ad­op­cji zwie­rzęcia jest ozna­ką doj­rza­ło­ści, od­po­wie­dzial­no­ści i przede wszyst­kim świa­do­mo­ści, o któ­rą wal­czę od po­nad dwu­dzie­stu lat.

Od­kąd pa­mi­ętam, były koty

Koty są z nami od daw­na i, jak po­ka­zu­ją sta­ty­sty­ki, ka­żde­go roku jest ich w na­szych do­mach co­raz wi­ęcej. Koty zaj­mu­ją dru­gie miej­sce wśród naj­licz­niej re­pre­zen­to­wa­nych zwie­rząt do­mo­wych, ustępu­jąc miej­sca je­dy­nie psom, a wie­le wska­zu­je na to, że w nie­da­le­kiej przy­szło­ści ta ko­lej­no­ść może się od­wró­cić. Nie mu­si­my wie­dzieć, w jaki spo­sób zo­sta­ły udo­mo­wio­ne, ani gdzie si­ęga­ły ich ko­rze­nie, aby je ko­chać ta­ki­mi, ja­kie są.

Chce­my, aby koty były z nami, a one to­wa­rzy­szą nam od naj­wcze­śniej­sze­go dzie­ci­ństwa. No bo kto w ko­ńcu „wla­zł na pło­tek”? Prze­cież nie pie­sek!

Za­trzy­maj­my się na chwi­lę przy tym płot­ku. Frag­ment pio­sen­ki lu­do­wej, któ­rej pier­wo­wzór po­cho­dzi z XVIII wie­ku, brzmi:

Wla­zł ko­tek na pło­tek i mru­ga.

Ład­na to pio­sen­ka, nie­dłu­ga.

Nie dłu­ga, nie krót­ka, lecz w sam raz.

Za­śpie­waj, ko­tecz­ku, jesz­cze raz!

Zo­bacz, jak dużo o ko­cie mówi nam ta po­pu­lar­na przy­śpiew­ka. Au­tor tek­stu nie użył sło­wa „kot”, lecz jego form zdrob­nia­łych: „ko­tek”, „ko­te­czek”. Już samo zdrob­nie­nie może świad­czyć o tym, że osob­nik, o któ­rym śpie­wa­no, był lu­bia­ny. We­jście kot­ka na pło­tek ozna­cza, że koty dość do­brze i swo­bod­nie czu­ją się na pew­nej wy­so­ko­ści. Ko­tek „mru­ga”, ale to mru­ga­nie oka­zu­je się for­mą śpie­wu, co po­ka­zu­je, że oczy mają istot­ne zna­cze­nie w ko­ciej ko­mu­ni­ka­cji.

Zna­na ko­ły­san­ka au­tor­stwa Je­rze­go Nela i Lu­dwi­ka Star­skie­go z nie­za­po­mnia­ną fra­zą „Aaa, aaa, były so­bie kot­ki dwa” czy też rów­nie pa­mi­ęt­ny zwrot „Pan ko­tek był cho­ry” z wier­sza Sta­ni­sła­wa Ja­cho­wi­cza Cho­ry ko­tek to nie­odzow­ne ele­men­ty wcze­sne­go dzie­ci­ństwa pra­wie ka­żde­go z nas. Koty po­ja­wia­ją się zresz­tą nie tyl­ko w ko­lo­ro­wych ksi­ążecz­kach, ale ta­kże w wie­lu fil­mach ani­mo­wa­nych i fa­bu­lar­nych.

Wy­pa­da tu wspo­mnieć o jed­nej z naj­bar­dziej zna­nych ry­sun­ko­wych po­sta­ci fil­mo­wych, jaką jest kot Fi­le­mon. W la­tach sie­dem­dzie­si­ątych w Stu­diu Ma­łych Form Fil­mo­wych Se-ma-for na­ro­dził się mały, bia­ły kot, któ­ry wraz ze swym star­szym – dla od­mia­ny czar­nym – ko­le­gą Bo­ni­fa­cym od­kry­wał przed mło­dy­mi wi­dza­mi ta­jem­ni­ce ko­cie­go świa­ta. Fi­le­mon jako młod­szy przed­sta­wi­ciel swo­je­go ga­tun­ku z cie­ka­wo­ścią i nie­spo­ży­tą ener­gią po­zna­wał ota­cza­jącą go rze­czy­wi­sto­ść, co i rusz wpa­da­jąc w ta­ra­pa­ty. Bo­ni­fa­cy był ko­cim we­te­ra­nem, któ­ry prze­żył w ży­ciu nie­jed­no i dzi­ęki swo­je­mu do­świad­cze­niu wie­lo­krot­nie wy­ci­ągał z opa­łów młod­sze­go, nie­sfor­ne­go ko­le­gę. Cho­ciaż to tyl­ko baj­ka, ilu­stru­je ona do­brze spo­sób, w jaki po­strze­ga­my koty. Małe kot­ki to za­zwy­czaj we­so­łki, bła­zny, ist­ne an­cy­mon­ki, na wi­dok któ­rych na­sza twarz roz­ja­śnia się w uśmie­chu. Star­sze osob­ni­ki od­bie­ra­my z ko­lei często jako sta­tecz­ne „ter­mo­for­ki” chęt­ne do od­po­czyn­ku na­wet po naj­mniej­szym wy­si­łku fi­zycz­nym.

Oczy­wi­ście w zna­nym re­per­tu­arze kre­skó­wek nie może za­brak­nąć „dzie­ci” ame­ry­ka­ńskich twór­ców fil­mo­wych Wil­lia­ma Han­ny i Jo­se­pha Bar­be­ry, czy­li Toma i Jer­ry’ego. W tym przy­pad­ku kot Tom przed­sta­wio­ny jest jako strasz­nie za­ro­zu­mia­ła isto­ta, chcąca za wszel­ką cenę zła­pać mysz o imie­niu Jer­ry. Tom nie­mal za­wsze wpa­da w kło­po­ty, a jego mysi cel po­zo­sta­je nie­uchwyt­ny. Kot jawi się tu jako nie­udacz­nik, któ­ry na do­miar złe­go jest dość opor­ny na wie­dzę i nie wy­ci­ąga wnio­sków z ja­kże przy­krych dla nie­go do­świad­czeń. Po­dob­nie pre­zen­tu­je się kot Syl­we­ster, bo­ha­ter Zwa­rio­wa­nych me­lo­dii, któ­ry zu­pe­łnie nie ra­dzi so­bie w ry­wa­li­za­cji z bar­dzo spryt­nym ka­nar­kiem.

Istot­ną ce­chą wspo­mnia­nych ba­jek jest an­tro­po­mor­fi­za­cja głów­ne­go bo­ha­te­ra. Nada­nie ludz­kich cech kotu oczy­wi­ście wy­pa­cza jego na­tu­rę i uka­zu­je jej ob­raz od­bi­ty w krzy­wym zwier­cia­dle. Jed­nak bez względu na to, jak oce­nia­my ta­kie za­bie­gi i ich wpływ na naj­młod­szych od­bior­ców, wy­da­je się, że syl­wet­ka „uczło­wie­czo­ne­go” kota przy­spa­rza temu zwie­rzęciu do­dat­ko­wej sym­pa­tii.

Na­sze fil­mo­we kon­tak­ty z ko­ta­mi nie ogra­ni­cza­ją się na szczęście do okre­su dzie­ci­ństwa. Jako ro­do­wi­ta ło­dzian­ka nie mo­gła­bym nie przy­to­czyć słyn­nych słów, któ­re pa­dły w jed­nej ze scen kul­to­we­go fil­mu Syl­we­stra Chęci­ńskie­go Sami swoi. W owej sce­nie Wi­tia, któ­ry na tar­gu w dro­dze wy­mia­ny bar­te­ro­wej na­by­wa kota, do­wia­du­je się, iż kot ten „z mia­sta Ło­dzi po­cho­dzi”. Film po­wstał w la­tach sze­śćdzie­si­ątych ubie­głe­go stu­le­cia, a jed­nak w Ło­dzi do dzi­siaj mo­żna ku­pić jako pa­mi­ąt­kę ma­skot­ki w ró­żnych ko­lo­rach i roz­mia­rach z na­pi­sem „Kot z mia­sta Ło­dzi”.

Koty po­ja­wia­ją się na kub­kach, ubra­niach czy dam­skich tor­bach, nie bra­ku­je ich też w przy­sło­wiach i lu­do­wych po­rze­ka­dłach. To­wa­rzy­szą nam nie­mal na ka­żdym kro­ku. Są z nami i śmiem twier­dzić, że na za­wsze już z nami po­zo­sta­ną. „Praw­da, kot­ku?” – za­py­ta­łam męża.

Kot w krzy­wym zwier­cia­dle, czy­li za­sta­nów się trzy razy,
za­nim po­dej­miesz de­cy­zję

Sama nie an­tro­po­mor­fi­zu­ję zwie­rząt, bo uwa­żam, że jest to dla nich krzyw­dzące. Przy­pi­sy­wa­nie kotu cech ty­po­wych dla lu­dzi na­gi­na rze­czy­wi­sto­ść i uka­zu­je uprosz­czo­ny i ka­ry­ka­tu­ral­ny ob­raz isto­ty po­ciesz­nej, ale za­ra­zem zło­śli­wej i za­wzi­ętej. Baj­ki rządzą się swo­imi pra­wa­mi. Nada­wa­nie w nich zwie­rzętom cech ludz­kich jest za­mie­rzo­ne. Z jed­nej stro­ny mają wzbu­dzać sym­pa­tię lub nie­chęć do bo­ha­te­rów, a z dru­giej uka­zać pro­ble­my, z któ­ry­mi lu­dzie bo­ry­ka­ją się od naj­młod­szych lat. Ży­cie re­al­ne jest inne i od­bie­ga od uka­za­ne­go w baj­kach. Kot nie jest ma­łym czło­wiecz­kiem w fu­ter­ku i cho­ciaż od­czu­wa zna­ne nam wszyst­kim emo­cje, ta­kie jak ra­do­ść, smu­tek, strach czy zło­ść, to jed­nak kie­ru­je się w ży­ciu in­stynk­tem. Za­cho­wa­nia pre­zen­to­wa­ne przez koty wy­ni­ka­ją przede wszyst­kim z ich na­tu­ry. Część re­ak­cji utrwa­la się u nich sil­niej w wy­ni­ku wcze­śniej­szych do­świad­czeń ży­cio­wych. Z punk­tu wi­dze­nia czło­wie­ka, któ­ry nie ma roz­wi­ni­ętej wie­dzy o ko­ciej na­tu­rze, za­cho­wa­nia te mogą wy­da­wać się dziw­ne lub śmiesz­ne, ale z punk­tu wi­dze­nia kota z pew­no­ścią ta­kie nie są. A za­tem pro­szę o po­wa­gę... Je­śli oczy­wi­ście się uda... Po­sta­ram się te­raz opi­sać i wy­ja­śnić nie­któ­re za­cho­wa­nia, będące często źró­dłem i in­spi­ra­cją in­ter­ne­to­wych me­mów, żar­tów i dow­ci­pów. Sama po­ka­żę za­tem kota w krzy­wym zwier­cia­dle, ale uczy­nię to z pe­łną świa­do­mo­ścią, aby przy­go­to­wać Cię na to, co ma na­de­jść. A na­dej­dzie na pew­no, je­śli oczy­wi­ście za­miesz­ka z Tobą kot.

A za­tem... Czy je­steś w sta­nie za­ak­cep­to­wać, a na­wet po­lu­bić, kil­ka ko­cich „dzi­wactw”? Na przy­kład:

- O pi­ątej nad ra­nem ktoś pac­nie Cię łap­ką w czo­ło, a gdy na­gle otwo­rzysz oczy, zo­ba­czysz tuż nad swo­ją twa­rzą lek­ko zdzi­wio­ne ko­cie spoj­rze­nie.
- Kie­dy o po­ran­ku będziesz aku­rat zmie­rzać do ła­zien­ki, ktoś na­gle i z wiel­kim im­pe­tem prze­bie­gnie Ci pod no­ga­mi, przy­pra­wia­jąc Cię o pal­pi­ta­cje ser­ca.
- Kie­dy od­kręcisz wodę w umy­wal­ce ce­lem prze­pro­wa­dze­nia po­ran­nej to­a­le­ty, usły­szysz koci wrzask i po­czu­jesz, jak ko­cie pa­zu­ry na mo­ment wbi­ja­ją się w Two­je cia­ło, po czym au­tor za­mie­sza­nia ulot­ni się... (Tak! Koty uwiel­bia­ją le­żeć w umy­wal­kach, ale nie lu­bią, gdy po­le­wa się je wodą).
- Kie­dy za­si­ądziesz do po­ran­nej kawy, ktoś co dru­gi łyk będzie wsa­dzał do Two­je­go kub­ka swo­ją łap­kę, na­bie­rał na nią de­li­kat­nie kil­ka kro­pel, po czym ze znaw­stwem ob­li­zy­wał. Będzie de­lek­to­wał się kawą wraz z Tobą lub zro­bi minę, któ­ra może ozna­czać: „stać Cię na lep­szą”.
- Pod­czas Two­jej ulu­bio­nej po­po­łu­dnio­wej drzem­ki ktoś znie­nac­ka zro­bi Ci „ba­ran­ka” (moc­no ude­rzy gło­wą w Two­je czo­ło), a gdy wy­bu­dzisz się ze snu, spraw­cy już nie będzie.
- Kie­dy będziesz re­lak­so­wać się w wan­nie, na­gle zza brze­gu wy­ło­nią się czy­jeś uszy, a za­raz za nimi oczy z roz­sze­rzo­ny­mi źre­ni­ca­mi... Za­nim jed­nak do­trze do Cie­bie, co się zda­rzy­ło, ta­jem­ni­cza zja­wa znik­nie rów­nie szyb­ko, jak się po­ja­wi­ła.
- W do­wol­nym mo­men­cie dnia, a być może na­wet nocy usły­szysz prze­ra­ża­jące dźwi­ęki wy­da­wa­ne przez Two­je­go kota. Oczy­wi­ście ze­rwiesz się z miej­sca, będąc pew­ny(-na), że kot zo­stał przy­ci­śni­ęty ja­ki­mś me­blem, za­kli­no­wał się gdzieś i jest bli­ski śmier­ci lub ka­lec­twa. Two­je ser­ce będzie ło­mo­tać, po czym zo­ba­czysz swo­je­go pu­pi­la w dość dziw­nej po­zy­cji, wy­da­la­jące­go kłacz­ki otwo­rem gębo­wym (przy­znam, że sama nie­jed­no­krot­nie bie­głam na ra­tu­nek z du­szą na ra­mie­niu).
- Otwo­rzysz sza­fę, z któ­rej nie­spo­dzie­wa­nie wy­sko­czy lub ma­je­sta­tycz­nym kro­kiem wy­ma­sze­ru­je Twój kot.
- Kil­ka razy w roku spó­źnisz się do pra­cy, gdyż chcąc zlo­ka­li­zo­wać kota przed wy­jściem z domu, zo­rien­tu­jesz się, że mru­czek za­pa­dł się pod zie­mię.
- Na Two­jej bo­żo­na­ro­dze­nio­wej cho­in­ce za­miast szkla­nych ozdób będą mu­sia­ły po­ja­wić się drew­nia­ne, a samo drzew­ko będzie raz po raz lądo­wać na zie­mi.
- Ka­żde otwar­cie szaf­ki czy szu­fla­dy będzie mo­gło spo­wo­do­wać przy­pad­ko­we uwi­ęzie­nie kota, któ­ry wśli­zgnie się tam nie­po­strze­że­nie.
- Będziesz znaj­do­wać kota w ró­żnych za­ka­mar­kach, co z pew­no­ścią przy­pra­wi za­rów­no Cie­bie, jak i jego o na­gły wy­rzut ad­re­na­li­ny.
- Mru­czek będzie sie­dział lub stał przy drzwiach bal­ko­no­wych i miau­czał... Będzie wy­trwa­ły w dąże­niu do celu. Kie­dy po­dej­dziesz z uśmie­chem na twa­rzy i otwo­rzysz drzwi, aby wy­pu­ścić go na ze­wnątrz, kot spoj­rzy na Cie­bie zdzi­wio­ny, od­wró­ci się i odej­dzie z god­no­ścią z wy­ma­lo­wa­nym na czo­le prze­sła­niem: „Te­raz już nie chcę!”.

Oczy­wi­ście wszyst­kie po­wy­ższe za­cho­wa­nia nie wy­stąpią ra­czej łącz­nie u ka­żde­go osob­ni­ka. Przy­znam jed­nak, że na swo­jej dro­dze nie spo­tka­łam ta­kie­go kota, któ­ry nie pre­zen­to­wa­łby cho­ciaż kil­ku z nich.

Pew­nie za­sta­na­wiasz się te­raz, czy sta­ram się znie­chęcić Cię do na­by­cia kota. Ow­szem, po­nie­kąd tak jest. Ro­bię to jed­nak z sza­cun­ku do tego wspa­nia­łe­go ga­tun­ku. Wa­żne jest prze­cież, aby ka­żdy, kto sta­nie się opie­ku­nem kota, czuł się szczęśli­wy, da­jąc jed­no­cze­śnie szczęście swo­je­mu przy­ja­cie­lo­wi. Do­bro ko­tów leży w rękach czło­wie­ka, któ­ry ma z nimi do czy­nie­nia. Kot nie jest słod­kim plu­sza­kiem, któ­re­go mo­żna no­sić i tu­lić, kie­dy tyl­ko przyj­dzie nam na to ocho­ta. To dra­pie­żnik z wiel­ką chęcią po­lo­wa­nia, któ­ry po­nad wszyst­ko chce po­zo­stać sobą – ko­tem. Nie czło­wie­kiem, nie psem, nie za­baw­ką, lecz KO­TEM.

------------------------------------------------------------------------

Za­pra­sza­my do za­ku­pu pe­łnej wer­sji ksi­ążki

------------------------------------------------------------------------