100 dni do matury. Gotowy plan nauki języka angielskiego - ebook

WSTĘP

100 dni do matury to 100 krótkich lekcji, dzięki którym powtórzysz wszystkie struktury gramatyczne oraz słownictwo wymagane na egzaminie maturalnym. Dowiesz się także, na co zwrócić szczególną uwagę podczas egzaminu ustnego i tworzeniu wypowiedzi pisemnej.

Zagadnienia gramatyczne omówione zostały w sposób zwięzły i przejrzysty, a objaśnienia zilustrowane są licznymi przykładami użycia. Słownictwo pogrupowaliśmy według kategorii tematycznych, co sprzyja jego zapamiętywaniu i systematyzacji. Szczególną uwagę zwróciliśmy na stałe związki wyrazowe i kolokacje, słowotwórstwo oraz wyrazy, które sprawiają szczególne trudności (np. false friends). Skrótowo i przystępnie powtórzone zagadnienia gramatyczne i słownikowe, przeplatane są krótkimi ćwiczeniami. Mają one na celu sprawdzenie, jak dużo już pamiętasz, co potrafisz sobie przypomnieć oraz ile jeszcze musisz zapamiętać.

Lekcje poświęcone przygotowaniu do matury ustnej zawierają gotowe zwroty, które pomogą ci utworzyć poprawną wypowiedź, zgodną z wymaganiami egzaminu.

Lekcje przygotowujące do matury pisemnej zawierają gotowe schematy i zwroty, dzięki którym z łatwością utworzysz poprawną wypowiedź pisemną.

Cykliczne lekcje Sprawdź i powtórz pozwolą ci utrwalić wiedzę i przećwiczyć poszczególne umiejętności oraz zaznajomią cię z autentycznymi zadaniami maturalnymi. Dzięki zawartym w testach zadaniom sprawdzisz, co jeszcze powinnaś/powinieneś powtórzyć, zanim przejdziesz do kolejnej lekcji.

Dzięki systemowi odnośników oraz aneksom będziesz mogła/mógł z łatwością i swobodą poruszać się po książce – jeśli nie pamiętasz czegoś z poprzednich lekcji, zawsze będziesz wiedzieć, gdzie szukać odpowiednich objaśnień.JAK KORZYSTAĆ Z TEJ KSIĄŻKI

1. Wszystkie lekcje poświęcone powtórce gramatyki poprzedzone są ćwiczeniem-testem. W kluczu do tego ćwiczenia znajdziesz odsyłacze do podrozdziałów wyjaśniających testowane zagadnienie:

----------------------------------------------------------------------------
I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

e. How much/many money have you spent on a/– food?

Odpowiedzi: a. – b. – c. –, – d. –, is e. much, –
----------------------------------------------------------------------------

Kolejne ćwiczenia w rozdziale służą utrwaleniu powtórzonego materiału. Wiadomości będą też sprawdzone w rozdziale Sprawdź i powtórz.

2. Objaśnienia gramatyczne ilustrują liczne przykłady:

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Przysłówki z końcówką -ly, o ile nie stanowią istotnej treści wypowiedzi, mogą zająć miejsce przed czasownikiem:

19. The young people quietly giggled. Młodzi ludzie cicho zachichotali.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Niektóre lekcje poświęcone powtórce słownictwa zostały poprzedzone ćwiczeniem-testem. Klucz do tego ćwiczenia zawiera odsyłacze do podrozdziałów z wyjaśnieniami danego zagadnienia:

-------------------------------------------------------------------------------------------------------
I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

5. Who invented/discovered the electric/electrical bulb?

Odpowiedzi: 1. charge, plug 2. on, work 3. devices 4. paste 5. invented, electric
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kolejne ćwiczenia w rozdziale służą utrwaleniu powtórzonego materiału i/lub przypomnieniu go sobie przed powtórką – odpowiedzi do takich ćwiczeń omówione są bezpośrednio po nich, w kluczu albo w kolejnych hasłach lekcji. Wiadomości będą też sprawdzone w rozdziale Sprawdź i powtórz.

4. Ważne hasła w rozdziałach słownikowych to: kolokacje, wyrażenia, przyimki i czasowniki złożone, uwaga (wyrazy typu false friends), synonimy, antonimy, słowotwórstwo.

5. Słownictwo powtarzane jest w grupach wyrazowych:

------------------------------------------------------------------------------
Laboratory equipment

Do sprzętu laboratoryjnego należą m.in.: pipette pipeta, test tube probówka,

flask kolba, beaker zlewka, Petri dish płytka Petriego, burner palnik
------------------------------------------------------------------------------

6. W lekcjach poświęconych maturze ustnej omawiamy, jak wygląda ta część egzaminu i jej poszczególne zadania oraz jak najlepiej się do nich przygotować. W sekcji Hasła, wyrażenia i sytuacje zostały zawarte gotowe do użycia zwroty i wyrażenia. Zamieściliśmy w niej również przykładowe zadania maturalne z rozwiązaniami.

7. Lekcje dotyczące matury pisemnej zawierają wyjaśnienia, jak wygląda ta część egzaminu, oraz praktyczne wskazówki, jak najlepiej się do niej przygotować. Przedstawiamy zasady użycia spójników i innych wyrażeń oraz struktur, które pozwolą wypowiedzi nadać logiczną i spójną kompozycję. W tej części książki zawarliśmy również przykładowe zadania maturalne z rozwiązaniami.

8. Zwracamy szczególną uwagę na wyrażenia i wyrazy kłopotliwe, a także struktury, które mogą wprowadzać w błąd. Ważne hasła: Problem, Uwaga!, about czy on itp.

9. Dzięki odnośnikom możesz z łatwością odszukać treść, do której chcesz wrócić lub dzięki której możesz poszerzyć swoją wiedzę o omawianym zagadnieniu:

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
The… the…

Konstrukcja the + przymiotnik/przysłówek w stopniu wyższym odnosi się do sytuacji, kiedy dwa zjawiska czy jakości ulegają równoczesnej i wzajemnie zależnej zmianie 14D:

7. The more often you practise, the better results you achieve. Im częściej się ćwiczy, tym lepsze osiąga się rezultaty.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10. Jeśli chcesz, możesz poświęcić uwagę tylko tym zagadnieniom, które wydają ci się kluczowe lub szczególnie ważne – tym, które chcesz uporządkować lub wyjaśnić, bo jeszcze nie do końca są dla ciebie jasne. Radzimy jednak, żebyś przeglądał podrozdziały po kolei – na pewno znajdziesz czas na 3–4 strony dziennie!

PS. Zajrzyj też do aneksów na końcu książki!TERMINOLOGIA GRAMATYCZNA

Terminologię gramatyczną ograniczamy do minimum. To minimum to:

noun

rzeczownik

cat, kitchen, milk, jeopardy, star

compound noun

rzeczownik złożony

moviegoer, midlife crisis

proper noun

nazwa własna

Luke, the USA, Moscow, the Atlantic

verb

czasownik

come, turn, enquire, underestimate

phrasal verb

czasownik złożony

turn out, look after

infinitive

bezokolicznik

to sleep, sleep, to chase, chase

base form

forma podstawowa (czasownika)

sleep, chase, run, drink, realise, take off, look up to

gerund

forma gerund

sleeping, running, climbing

past participle

imiesłów uprzedni

gone, taken, given, risen

adjective

przymiotnik

slow, kind, upscale, cotton, free

possessive adjective

przymiotnik dzierżawczy

my, your, his

adverb

przysłówek

frequently, humorously, nervously, now, yesterday, here, quickly

pronoun

zaimek

I, we, us, mine

personal pronoun

zaimek osobowy

I, me, they, them

possessive pronoun

zaimek dzierżawczy

mine, yours, hers

reflexive pronoun

zaimek zwrotny

myself, himself, ourselves

preposition

przyimek

in, out, under, along, by, with, of

number

liczebnik

seven, seventeen, thousand

ordinal number

liczebnik porządkowy

first, second, fifth, seventeenth

definite article

przedimek określony

the

indefinite article

przedimek nieokreślony

a, an

determiner

określnik

this, his, my, the, those

subject

podmiot

I w zdaniu: I ate an apple.

verb

orzeczenie

ate w zdaniu: I ate an apple.

object

dopełnienie

an apple w zdaniu: I ate an apple.

SVO

podmiot-orzeczenie-dopełnienie, typowy szyk zdania angielskiego

synonym

synonim, wyraz bliskoznaczny

walk – stroll, peaceful – quiet, sensible – level-headed

antonym

antonim, wyraz o przeciwnym znaczeniu

calm – nervous, generous – tight-fisted, ancient – modern

Inne terminy gramatyczne, np. direct object, phrasal noun, homophone wyjaśniamy na bieżąco – jeśli uznasz to za ważne, zanotuj ich znaczenie:

……………………………………………………………

Objaśnienia

W angielskich hasłach pojawiają się skróty:

Am.E amerykański angielski

Br.E brytyjski angielski

sb = somebody ktoś, kogoś, komuś itd.

sth = something coś, czegoś, czymś itd.

l.m. liczba mnoga

l.p. liczba pojedyncza

pot. potoczne

form. formalne

przest. przestarzałe1. RZECZOWNIKI – LICZBA POJEDYNCZA I MNOGA

Jak utworzyć liczbę mnogą słów: wife, deer czy larva? Które rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą?

I. Zaznacz właściwą formę.

a. He was an observer of wildlife, passionate for wolfs/wolves/wolfes.

b. Are your children any superheros’/superheroes’ fans/fanes?

c. Both the Sumatran Rhinoceros and the Bengal Tiger are endangered species/specieses.

d. Humans wouldn’t survive without certain bacterias/bacterium/bacteria.

e. Have you seen the scissor/scissors/scissorses?

---------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: a. wolves b. superheroes’, fans c. species d. bacteria e. scissors
---------------------------------------------------------------------------------------------------

A. Regularna liczba mnoga

Rzeczowniki policzalne mają zarówno liczbę pojedynczą, jak i mnogą:

a chair krzesło – four chairs cztery krzesła

one boy jeden chłopiec – two boys dwóch chłopców

Liczbę mnogą większości rzeczowników tworzymy dodając końcówkę -(e)s według poniższych zasad:

------------------- -------------- ---------------------------------------------------------- ---------------------------
Liczba pojedyncza Liczba mnoga Zasady Tłumaczenie

room rooms do większości rzeczowników pokój – pokoje

laptop laptops dodajemy -s laptop – laptopy

friend friends przyjaciel – przyjaciele

match matches po: -sh, -ch, -s, -x mecz – mecze

glass glasses dodajemy -es szklanka – szklanki

box boxes pudełko – pudełka

lash lashes rzęsa – rzęsy

city cities po spółgłosce + -y miasto – miasta

story stories dodajemy -ies oraz opowiadanie – opowiadania

butterfly butterflies usuwamy -y motyl – motyle

tomato tomatoes po samogłosce -o pomidor – pomidory

hero heroes dodajemy -es bohater – bohaterowie

mosquito mosquito(e)s po samogłosce -o komar – komary

volcano volcano(e)s czasami dopuszczalne są dwie formy – końcówka -s lub -es wulkan – wulkany

zoo zoos po samogłosce -o zoo – zoo

tatoo tatoos dodajemy -s tatuaż – tatuaże
------------------- -------------- ---------------------------------------------------------- ---------------------------

B. Nieregularna liczba mnoga

Liczbę mnogą niektórych rzeczowników tworzy się według innych reguł.

Man, woman

Rzeczowniki man, woman oraz wszystkie rzeczowniki zakończone na -man/-woman odmieniają się następująco:

man – men człowiek, mężczyzna

woman – women kobieta

fireman – firemen strażak

policeman – policemen policjant

spokesman – spokesmen rzecznik prasowy

f/fe ves

Rzeczowniki zakończone na -f lub -fe w liczbie mnogiej mają końcówkę -ves:

------- --------- --------------
calf calves cielę, łydka
half halves połowa
knife knives nóż
leaf leaves liść
life lives życie
loaf loaves bochenek
shelf shelves półka
thief thieves złodziej
wife wives żona
wolf wolves wilk
------- --------- --------------

Czasami dopuszczalne są dwie formy, np.:

dwarf – dwarfs/dwarves karzeł, krasnolud, krasnoludek

Inne wyrazy

W języku angielskim są też takie wyrazy, których liczba mnoga znacząco różni się od formy pojedynczej:

------- ---------- ---------
child children dziecko
foot feet stopa
goose geese gęś
louse lice wesz
ox oxen wół
tooth teeth ząb
------- ---------- ---------

Person

Wyraz person osoba jest kolejnym wyjątkiem. Jego wyjątkowość polega na tym, że regularnej liczby mnogiej używa się tylko w języku formalnym:

1. Persons vandalizing the museum will be fined. Osoby, które dokonają aktu wandalizmu w muzeum, zostaną ukarane grzywną.

Na co dzień liczbę mnogą od rzeczownika person tworzymy za pomocą rzeczownika people osoby, ludzie:

2. How many people turned up at the concert? Ile osób pojawiło się na koncercie?

Mouse

Mouse mysz rozumiana jako zwierzę, w liczbie mnogiej przybiera formę mice. Jeśli jednak mówimy o myszy komputerowej, forma liczby mnogiej będzie regularna (mouses).

Porównaj:

3. I’m afraid there are mice in granny’s house. Obawiam się, że w domu babci są myszy.

4. How many more computer mouses are you going to buy this year? Ile jeszcze myszy komputerowych zamierzasz kupić w tym roku?

II. Utwórz liczbę mnogą rzeczowników:

1. a loaf two ……………………

2. a potato two ……………………

3. a radio two ……………………

4. a postwoman two ……………………

5. a goose two ……………………

C. Bez zmiany formy

Barracks, crossroads

Niektóre rzeczowniki zakończone na -s mają taką samą formę w liczbie pojedynczej, co w mnogiej:

-------------- --------------------------------------------
barracks koszary
crossroads skrzyżowanie, rozdroże
gallows szubienica
headquarters kwatera główna
means środek do celu
series seria, cykl, serial, w matematyce – szereg
species gatunek
works fabryka
-------------- --------------------------------------------

Nazwy zwierząt

Niektóre nazwy zwierząt w ogóle nie zmieniają formy, co oznacza, że mają taką samą liczbę pojedynczą, co mnogą:

deer jeleń, reindeer renifer, sheep owca.

Craft

Rzeczownik craft pojazd również nie zmienia formy w liczbie mnogiej. Analogicznie dzieje się ze wszystkimi rzeczownikami złożonymi zakończonymi tym wyrazem, np. spacecraft pojazd kosmiczny, aircraft samolot wojskowy.

Inne wyrazy

Inne przykłady rzeczowników, które nie zmieniają formy w liczbie mnogiej, to: dice kość do gry czy offspring potomek, potomstwo.

Fruit, fish

Taka sama sytuacja dotyczy rzeczowników: fish ryba i fruit owoc. Na ogół nie zmieniają one formy w liczbie mnogiej:

5. If you want to stay healthy, you should eat more fruit. Jeśli chcesz pozostać zdrowy, powinieneś jeść więcej owoców.

6. Unlike most of her peers, small Kate is keen on fish. W przeciwieństwie do większości swoich rówieśników, mała Kate bardzo lubi ryby.

Można także użyć regularnej liczby mnogiej tych rzeczowników (fishes, fruits), ale tylko jeśli mówimy o kilku gatunkach ryb czy owoców lub kiedy interesuje nas ich liczba:

7. The elderly woman put a few fruits into her bag. Starsza pani włożyła kilka owoców do torby.

8. Those red fishes with golden fins are cute! Te czerwone rybki ze złotymi płetwami są urocze!

D. Rzeczowniki tylko w liczbie mnogiej

Niektóre rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą, a więc nie mają w ogóle liczby pojedynczej. Są to m.in.: belongings rzeczy osobiste, dobytek, clothes ubrania, scissors nożyczki, glasses okulary, lyrics słowa piosenki, pants majtki, spodnie, trousers spodnie, jeans dżinsy, outskirts przedmieścia.

A pair of

Z niektórymi spośród tych rzeczowników można użyć wyrażenia a pair of para czegoś:

9. Stella’s just bought three pairs of jeans! Stella właśnie kupiła trzy pary dżinsów!

10. It’s the tenth pair of scissors I’ve lost so far! To już dziesiąta para nożyczek, jaką jak dotąd zgubiłem!

An item of/a piece of

Żeby podkreślić, że chodzi nam o jedną sztukę garderoby, możemy powiedzieć an item/a piece of clothes:

11. This jumper must be her favourite piece of clothes – she wears it day in day out. Ten sweter musi być jej ulubionym ubraniem – nosi go dzień po dniu.

Data 76C

Data dane występuje zawsze w liczbie mnogiej; tylko w języku potocznym łączy się z czasownikiem w liczbie pojedynczej:

12. The data you’ve collected is not valid. Dane, które zgromadziłeś, nie są poprawne.

W języku formalnym data może łączyć się z czasownikiem w liczbie mnogiej:

13. Those data have been proved invalid. Te dane zostały uznane za niepoprawne.

III. Zaznacz niepoprawną formę lub wyraz.

1. Special effects and perfectly designed spacecraft/spacecrafts/spaceships were the film’s greatest advantage.

2. Dan’s addicted to TV series/serials/serieses.

3. Let’s throw the dice/dices to decide who begins.

POZIOM ROZSZERZONY

E. Rzeczowniki pochodzenia obcego

Rzeczowniki zapożyczone z innych języków zachowały swoją pierwotną formę liczby mnogiej. Czasami dopuszczalne są dwie formy liczby mnogiej – oryginalna i „nowa”, czyli zawierająca końcówkę -(e)s. Tabela zawiera najczęściej używane słowa tego typu.

------------------- ----------------------- ------------------------------------
liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
cactus cacti lub cactuses kaktus
focus foci lub focuses w optyce: ognisko, punkt skupienia
fungus fungi lub funguses w biologii: grzyb
alga algae glon, alga
larva larvae larwa
aquarium aquaria lub aquariums akwarium
bacterium bacteria bakteria
crisis crises kryzys
oasis oases oaza
phenomenon phenomena zjawisko
thesis/hypothesis theses/hypotheses teza/hipoteza
------------------- ----------------------- ------------------------------------

IV. Utwórz liczbę mnogą rzeczowników. Czasami możliwe są dwie formy.

1. deer – ……………………

2. crossroads – ……………………

3. cactus – ……………………

4. crisis – ……………………

5. add-on – ……………………

6. oasis – ……………………

7. fish – ……………………

8. offspring – ……………………

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: II. 1. loaves 2. potatoes 3. radios 4. postwomen 5. geese III. 1. spacecrafts 2. serieses 3. dices IV. 1. deer 2. crossroads 3. cacti/cactuses 4. crises 5. adds-on/add-ons 6. oases 7. fish/fishes 8. offspring
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. RZECZOWNIKI – POSIADANIE. RODZAJ GRAMATYCZNY

Kiedy używać ‘s, a kiedy of? Kiedy my, a kiedy mine? Czy powiedzieć poet, czy poetess?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. Her children are allergic to cow’s milk/cow milk/milk of the cow.

b. It was a week’s journey/journey of one week.

c. Sally is just an acquaintance of me/mine/my.

d. My granddaughter is working as a waiter/waitress this summer.

e. Could you please give back my/mine cash?

--------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: a. cow’s milk b. week’s journey c. mine d. waitress e. my
--------------------------------------------------------------------------------------

A. My car czy mine car

Gdy chcemy powiedzieć, że coś do kogoś należy, używamy przymiotników dzierżawczych (my, your itd.) oraz zaimków dzierżawczych (mine, yours itd.). Oto ich lista:

--------------------------- ------------------------- ----------------------
zaimek w funkcji podmiotu przymiotnik dzierżawczy zaimek dzierżawczy

(possessive adjective) (possessive pronoun)

I my mine

you your yours

he his his

she her hers

it its its

we our ours

they their theirs
--------------------------- ------------------------- ----------------------

Przymiotniki dzierżawcze występują bezpośrednio przed rzeczownikiem lub grupą rzeczownikową (a więc rzeczownikiem i jego określeniem):

1. This is my/his/their balcony. To mój/jego/ich balkon.

2. Sheila put on her favourite jacket. Sheila założyła swoją ulubioną kurtkę.

Jeśli przed rzeczownikiem znajduje się przymiotnik dzierżawczy, to nie używa się przedimków:

----------------- ------------
the my notebook mój zeszyt
a their debt ich dług
this her dress jej suknia
----------------- ------------

Zaimki dzierżawcze nie występują przed opisywanym rzeczownikiem:

3. The next cottage over there is hers. Tamten domek letniskowy jest jej (należy do niej).

4. Are these sunglasses yours? Czy te okulary przeciwsłoneczne są twoje?

II. Zaznacz poprawną formę.

1. Judith claims the signature isn’t her/hers.

2. You’re always invited to our/ours country house.

3. Steve took our/ours keys, so we’re sort of grounded.

B. Dopełniacz saksoński (‘s)

Dopełniacz saksoński (Saxon Genitive) to konstrukcja typu:

Harry’s house dom Harry’ego

children’s toys zabawki dzieci

Dopełniacz saksoński tworzymy poprzez dodanie końcówki -’s lub samego apostrofu (’) do rzeczowników i nazw własnych.

‘s czy apostrof (‘)

Dopełniacz -’s dodajemy zwykle do imion i nazwisk:

Sophie’s bedroom sypialnia Sophie

little Tom’s colouring book kolorowanka małego Toma

Martin’s favourite radio station ulubiona stacja radiowa Martina

Kelly Frank’s fiancé narzeczony Kelly Frank

Mrs Robertson’s garden ogród pani Robertson

Do nazwisk zakończonych na -s można dodać -‘s lub sam apostrof:

Dickens’ novels/Dickens’s novels powieści Dickensa

-‘s dodajemy też do rzeczowników w liczbie pojedynczej:

the child’s teddy miś dziecka

a dog’s collar obroża psa

my mum’s favourite song ulubiona piosenka mojej mamy

your sister’s sons synowie twojej siostry

the company’s reputation reputacja firmy

-‘s dodajemy też do nieregularnych form liczby mnogiej rzeczowników 1A:

children’s game zabawa dzieci/zabawa dziecięca

women’s shoes buty kobiet/kobiece buty

a men’s world świat mężczyzn

W przypadku rzeczowników będących w regularnej liczbie mnogiej (czyli zakończonych na -s) używamy samego apostrofu (’):

my friends’ car samochód moich przyjaciół

the teachers’ room pokój nauczycielski

animals’ rights prawa zwierząt

To samo dotyczy również nazwisk w liczbie mnogiej:

the Robertsons’ summer house domek letniskowy Robertsonów

the Carlings’ anniversary party przyjęcie z okazji rocznicy państwa Carling

… and …’s

Jeżeli obok siebie występują dwa rzeczowniki lub imiona połączone spójnikiem and, dopełniacz dodajemy do imienia drugiego:

Martha and Martin’s apartment mieszkanie Marthy i Martina

John and his brother’s bedroom pokój Johna i jego brata

C. Dopełniacz saksoński – użycie

Relacja posiadania

Dopełniacz saksoński najczęściej sygnalizuje relację posiadania:

5. These are William’s books. To są książki Williama.

6. We’ve just visited my nephew’s new house. Właśnie odwiedziliśmy nowy dom mojego siostrzeńca.

Przynależność do miejsca

W podobny sposób określamy przynależność do miejsca:

7. I’m going to spend the weekend at my grandparents’. Zamierzam spędzić weekend u dziadków.

8. See you on Saturday at Greg’s! Do zobaczenia w sobotę u Grega!

Dopełniacz saksoński jest obecny w nazwach wielu sklepów i punktów usługowych, np. greengrocer’s warzywniak, baker’s piekarnia itp.

Typ lub rodzaj

Za pomocą dopełniacza saksońskiego można określić typ lub rodzaj danego przedmiotu czy osoby:

a girls’ school szkoła dla dziewcząt

children’s toys zabawki dla dzieci

cow’s milk krowie mleko

Miara, waga itp.

Dopełniacz saksoński pozwala tez określić m.in. czas, miarę i wagę:

a four days’ journey czterodniowa podróż

a five hours’ delay pięciogodzinne opóźnienie

twenty years’ experience dwudziestoletnie doświadczenie

seven hundred metres’ distance odległość 700 metrów

D. DOPEŁNIACZ Z OF

Konstrukcji z of używamy po rzeczownikach, które oznaczają przedmioty, miejsca, zjawiska itp.:

the top of the tree czubek drzewa

the plot of the story fabuła książki

a draught of air haust powietrza

the Queen of England królowa Anglii

A friend of mine

Do opisania relacji posiadania, przynależności czy relacji można zastosować jeszcze konstrukcję rzeczownik + of + zaimek dzierżawczy:

a friend of mine jeden z moich przyjaciół

a book of hers jedna z jej książek

Podobne znaczenie ma konstrukcja rzeczownik + of + rzeczownik + ’s:

a friend of Mark’s jeden z przyjaciół Marka

a book of mum’s jedna z książek mamy

Porównaj:

9. Tim is your colleague. Tim jest twoim kolegą z pracy.

10. Tim is a colleague of yours. Tim jest jednym z twoich kolegów z pracy.

An aunt of my father

an aunt of my father ciotka mojego ojca

the fiancée of Damian narzeczona Damiana

III. Połącz wyrazy za pomocą dopełniacza saksońskiego lub of.

1. three months, voyage

2. ours, relative

3. children, crayons

4. the Jacksons, garage

5. the President, France

E. Rodzaj gramatyczny rzeczownika

Większość rzeczowników angielskich ma rodzaj nijaki (it). Rodzaj żeński (she) lub męski (he) mają tylko rzeczowniki odnoszące się do ludzi i zwierząt, których płeć znamy.

Nazwy zwierząt

Nazwy samców i samic poszczególnych gatunków zwierząt na ogół różnią się od siebie – oto najważniejsze z nich:

-------------- -------------- --------
zwierzę samiec samica
chicken kura cock/rooster hen
dog pies dog bitch
fox lis fox vixen
horse koń stallion mare
pig świnia boar sow
-------------- -------------- --------

Nazwy zawodów 37B

Większość rzeczowników określających nazwy zawodów, stanowisk czy funkcji może odnosić się zarówno do kobiety, jak i do mężczyzny, np. a teacher to nauczyciel lub nauczycielka. Jednakże niektóre zawody są określane przez pary wyrazów, co zostało pokazane w poniższej tabeli:

--------------------- -------------------------------
Nazwa męska Nazwa żeńska
actor aktor actress aktorka
barman barman barmaid barmanka
policeman policjant policewoman policjantka
waiter kelner waitress kelnerka
hero bohater heroine bohaterka
host gospodarz hostess gospodyni
prince książę princess księżna, księżniczka
--------------------- -------------------------------

POZIOM ROZSZERZONY

Inne

Oto kilka rzadziej używanych par rzeczowników, których forma zależy od płci opisywanej osoby:

------------------------------------------ -----------------------------------
Nazwa męska Nazwa żeńska
adventurer poszukiwacz przygód adventuress poszukiwaczka przygód
author autor authoress autorka
count hrabia countess hrabina
duke książę duchess księżna
heir spadkobierca heiress spadkobierczyni
peer par (tytuł szlachecki), arystokrata peeress arystokratka
usher bileter usherette bileterka
------------------------------------------ -----------------------------------

IV. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. The musicians’/musicians’s performance was astonishing.

2. Excuse me, where can I find women’s/womens’ suits?

3. Antigone is the hero/heroine/heroess of a play written by Sophocles.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: II. 1. hers 2. our 3. our III. 1. three months’ voyage 2. a relative of ours 3. children’s crayons 4. the Jacksons’ garage 5. the President of France IV. 1. musicians’ 2. women’s 3. heroine
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3. RZECZOWNIKI ZŁOŻONE

Jak powstają rzeczowniki złożone? Jak utworzyć liczbę mnogą od słowa passer-by?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. He brought her a lovely posy of forgets-me-not/forget-me-nots/forgets-me-nots.

b. There was an earthquake/earthquaking in Greece.

c. She offered me a piece of chewing gum/chew gum.

d. Several lookers-on/looker-ons gathered to observe the brawl.

e. This goat cheese/goat’s cheese tastes delicious.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: a. forget-me-nots b. earthquake c. chewing gum d. lookers-on e. goat’s cheese
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

A. Rzeczowniki złożone

Rzeczowniki złożone to wyrazy utworzone na skutek połączenia dwóch lub więcej wyrazów, np. passer-by przechodzień, car park parking, campsite kemping, drinking water woda pitna.

Pisownia

Niektóre z rzeczowników złożonych piszemy oddzielnie, np. door handle klamka u drzwi, shop assistant sprzedawca/sprzedawczyni, aid worker pracownik pomocy społecznej, coffee table stolik do kawy, dining room jadalnia, beast of prey drapieżnik.

Inne zapisuje się łącznie, jak np. website strona internetowa, housework obowiązki domowe, sunbathing opalanie, upbringing wychowanie.

W przypadku jeszcze innych używamy łącznika, np. air-traffic ruch lotniczy, passer-by przechodzień. Istnieją też takie rzeczowniki złożone, które mają więcej niż jeden wariant pisowni, np. dyrektor szkoły to head master lub headmaster, a brzuszysko to potbelly lub pot-belly.

Możemy je utworzyć na kilka sposobów, co pokażemy ci w kolejnej sekcji.

B. Rzeczownik + rzeczownik

Dwa lub więcej rzeczowników można połączyć na trzy sposoby:

rzeczownik + rzeczownik:

interior designer projektant wnętrz, computer programmer programista/informatyk, text message wiadomość tekstowa, sunrise wschód słońca, haircut fryzura, landslide lawina błotna.

Rzeczownik złożony może się także składać z większej liczby rzeczowników, np. city tour guide przewodnik wycieczek miejskich. Na ogół ostatni z rzeczowników stanowi podstawowe znaczenie całego wyrazu, a poprzedzające go słowa dodatkowo je modyfikują, nadając mu często nowy sens.

rzeczownik + ‘s + rzeczownik:

student’s book podręcznik, baby’s dummy smoczek, camel’s milk wielbłądzie mleko.

Tego typu rzeczowników złożonych używamy, kiedy mówimy o przynależności danego przedmiotu do określonej osoby lub grupy osób, a także użytkowaniu go przez nią/nich, np. children’s toy zabawka dla dzieci, women’s clinic lecznica dla kobiet.

Używa się ich również w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego, np. duck’s egg kacze jajo, cow’s milk krowie mleko.

rzeczownik + przyimek + rzeczownik:

bird of prey ptak drapieżny, father-in-law teść, colonel-in-chief dowódca pułku.

Liczba rzeczownika

Pierwszy z rzeczowników wchodzących w skład złożenia na ogół występuje w liczbie pojedynczej, nawet jeśli odnosi się do więcej niż jednego obiektu, np. parking to a car park (nie: cars park), pojemnik na odpady szklane – a bottle bank (nie: bottles bank).

Inaczej jest w przypadku rzeczowników, które występują zawsze w liczbie mnogiej 1D, np. clothes shop sklep odzieżowy, checkers game partia warcabów.

Pojemniki i ich zawartość

Jeśli mamy na myśli pojemnik wraz z jego zawartością, stosujemy konstrukcję rzeczownik + przyimek + rzeczownik, np. glass of wine kieliszek wina, box of chocolates pudełko czekoladek.

Jeśli mowa jest o rodzaju pojemnika, stosuje się wówczas konstrukcję rzeczownik + rzeczownik, np. wine glass kieliszek do wina, espresso cup filiżanka do espresso.

Części

Jeśli mówimy o częściach ciała ludzi czy zwierząt, stosujemy konstrukcję rzeczownik + ‘s + rzeczownik, np. elephant’s trunk trąba słonia, child’s leg noga dziecka.

W odniesieniu do części przedmiotów lepiej użyć struktury rzeczownik + rzeczownik, np. window pane szyba okienna, picture frame rama obrazu, hat brim rondo kapelusza.

II. Zaznacz poprawną formę.

1. I’ve just read the newspaper headline/headline of the newspaper/ newspaper’s headline.

2. This jumper was made of lamb wool/lamb’s wool/wool of the lamb.

3. I could hear a man voice/man’s voice in the school hall/school’s hall.

4. The waiter served him a beer glass/beer’s glass/glass of beer.

5. I need a new mouse mat/mouse’s mat.

C. Przymiotnik + rzeczownik

Tego typu złożenia to np. whiteboard tablica, greenhouse szklarnia, full moon pełnia księżyca.

D. Rzeczownik + gerund

Niektóre rzeczowniki powstają z rzeczownika i czasownika w formie gerund (z końcówką -ing), np.: trainspotting obserwowanie pociągów, dry-cleaning pranie chemiczne.

E. Gerund + rzeczownik

Niektóre rzeczowniki złożone składają się z czasownika w formie gerund (czasownik + -ing) i rzeczownika, np.: dining room jadalnia, playing cards karty do gry, drinking water woda pitna.

F. Czasownik + przyimek

Wyrazy tego typu to np. check-in odprawa, takeaway jedzenie na wynos, push-up pompka, outcome wynik 3J.

G. Przyimek + rzeczownik

Tego typu złożenia to np. onlooker widz/świadek, underworld podziemie/świat przestępczy, overdose zbyt duża dawka.

H. Rzeczownik + przyimek

Wyrazy tego typu to np. passer-by przechodzień, looker-on widz/świadek.

III. Z par wyrazów utwórz rzeczowniki złożone.

1. horse, sea

2. food, sea

3. can, water

4. cry, out

5. garden, tools

6. check, out

7. by, stand

8. machine, wash

I. Rzeczowniki złożone – liczba mnoga

Liczbę mnogą większości rzeczowników złożonych tworzy się przez dodanie końcówki -(e)s do tego rzeczownika (lub zmieniając formę tego rzeczownika nieregularnego), który w danym złożeniu ma większe znaczenie, np.:

book shop – book shops księgarnia

hairbrush – hairbrushes szczotka do włosów

knee pad – knee pads nakolannik

Dlatego końcówkę -(e)s dodaje się czasami po pierwszym – rzeczownikowym – elemencie złożenia, ponieważ to on przesądza o charakterze słowa:

daughter-in-law – daughters-in-law synowa

bird of prey – birds of prey ptak drapieżny

editor-in-chief – editors-in-chief redaktor naczelny

passer-by – passers-by przechodzień, ale: by-passer – by-passers

looker-on – lookers-on widz, gap, ale: onlooker – onlookers

Jeśli rzeczownik złożony pochodzi od czasownika złożonego, liczbę mnogą tworzymy dodając końcówkę -(e)s na końcu wyrazu:

outcome – outcomes wynik

grown-up – grown-ups dorosły

Jeśli obydwa człony rzeczownika złożonego są równie ważne, zmieniamy formę obydwu części wyrazu:

woman doctor women doctors kobieta lekarz

POZIOM ROZSZERZONY

J. Rzeczowniki frazowe (phrasal nouns)

Istnieje wiele rzeczowników złożonych, które pochodzą od czasowników złożonych (phrasal verbs) 61D, np. od czasownika bring up wychowywać pochodzą bringing-up i upbringing wychowanie. Oto kilka innych przykładów:

-------------------------------------------- ---------------------------------------
PHRASAL VERB PHRASAL NOUN
back up tworzyć kopię zapasową backup kopia zapasowa
break out uciec, zbiec break-out ucieczka (np. z więzienia)
let down zawieść, rozczarować letdown zawód, rozczarowanie
lie in wylegiwać się w łóżku lie-in wylegiwanie się w łóżku
hand out rozdawać (np. kserówki na lekcji) hand-out kserówka rozdawana na lekcji
-------------------------------------------- ---------------------------------------

IV. Od czasowników frazowych utwórz rzeczowniki. Podaj formę liczby pojedynczej i mnogiej.

1. hang out

2. log in

3. pass by

4. lay down

5. come out (of)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: II. 1. newspaper headline 2. lamb’s wool 3. man’s voice, school hall/school’s hall 4. glass of beer 5. mouse mat III. 1. seahorse 2. seafood 3. watering can 4. outcry 5. gardening tools 6. check-out 7. bystander 8. washing machine IV. 1. hangout(s) 2. login(s)/log-in(s) 3. passer(s)-by/by-passers 4. lie-down (tylko liczba poj.) 5. outcome(s)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4. RZECZOWNIKI NIEPOLICZALNE

Co to są rzeczowniki niepoliczalne? Kiedy użyć: little, a little, few, a piece of?

I. Zaznacz właściwą formę lub wyraz.

a. I received a/–/the help from my friends.

b. I’m afraid there’s a/–/the little we can do.

c. Jonathan is crazy about a/–/the history and enjoys a/–/the baseball.

d. A/–/The chess is/are my favourite game.

e. How much/many money have you spent on a/– food?

----------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: a. – b. – c. –, – d. –, is e. much, –
----------------------------------------------------------------------------

A. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne

Rzeczowniki policzalne to wszystkie nazwy przedmiotów i osób, które dadzą się policzyć, np. a bottle butelka, a girl dziewczyna. Występują one w liczbie pojedynczej i mnogiej 1. Rzeczowniki niepoliczalne odnoszą się do przedmiotów, zjawisk i pojęć, których nie da się policzyć, np. wine wino, music muzyka, friendship przyjaźń.

B. Rzeczowniki niepoliczalne

Rzeczowniki niepoliczalne można podzielić na kilka grup:

▪ Pojęcia abstrakcyjne

wisdom mądrość, knowledge wiedza, time czas, love miłość itd.

▪ Dziedziny wiedzy i umiejętności

botanics botanika, philosophy filozofia, medicine medycyna, French francuski itd.

▪ Substancje, materiały, płyny

silk jedwab, gold złoto, paper papier, air powietrze, water woda, butter masło itd.

▪ Zjawiska przyrodnicze

heat gorąco, snow śnieg, thunder piorun, weather pogoda, climate klimat itd.

▪ Sporty i gry

basketball koszykówka, volleyball siatkówka, chess szachy, checkers warcaby itd.

▪ Inne

advice porada, baggage/luggage bagaż, damage szkoda/uszkodzenie, evidence dowód, furniture meble, information informacja, money pieniądze, news wiadomość, progress postęp, research badanie, work praca, traffic ruch uliczny itd.

C. Zasady gramatyczne

A/an

Rzeczowniki niepoliczalne nie występują z przedimkiem nieokreślonym a/an 4A, B:

1. This ring is made of a gold. Ten pierścionek jest zrobiony ze złota.

2. I’ve been under a stress lately. Ostatnio jestem pod wpływem stresu.

Liczba

Rzeczowniki niepoliczalne nie mają liczby mnogiej 1:

3. Money is an important issue. (nie: Moneys is…) Pieniądze są ważną kwestią.

i występują z czasownikiem w liczbie pojedynczej:

4. Money is a crucial issue. Pieniądze są kluczową kwestią.

5. Her baggage was suspiciously light. Jej bagaż był podejrzanie lekki.

6. My friend’s loyalty means a lot to me. Lojalność mojego przyjaciela bardzo wiele dla mnie znaczy.

7. The money is a crucial issue. Te pieniądze są kluczową kwestią.

The

Jeśli rzeczownik niepoliczalny poprzedza the, oznacza to, że mówimy o konkretnej partii, porcji lub rodzaju danej substancji. Porównaj zdania 3 i 4 ze zdaniem 7:

Ze zdań 3 i 4 wynika, że pieniądze w ogóle są ważne/kluczowe. Ze zdania 7 – że kluczową rolę odgrywa jakaś konkretna suma pieniędzy.

Porównaj także zdania 8 i 9 oraz 10 i 11:

8. Stress is detrimental to your health. Stres jest szkodliwy dla zdrowia. (mowa o stresie w ogóle)

9. The stress Greg had experienced almost ruined his health. Stres, którego doświadczył Greg, niemal zrujnował mu zdrowie. (mowa o konkretnym stresie)

10. Peter often drinks wine. Peter często pije wino.

11. The wine which Peter brought to the party tasted tangy. Wino, które Peter przyniósł na przyjęcie, smakowało orzeźwiająco.

II. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. You ought to recycle –/a plastic and –/a glass.

2. I’m not an expert when it comes to –/a/– chemistry, but I’m good at –/a/the English.

3. A/–/The cash which you borrowed was/were given by my dad.

D. Ilość

Kwantyfikatory

Niektóre kwantyfikatory (określniki ilości) łączą się tylko z rzeczownikami niepoliczalnymi, inne tylko z policzalnymi:

--------------------- ----------------------------------------- -------------------------------------------
Znaczenie rzeczowniki policzalne rzeczowniki niepoliczalne

ile? how many? how much?

mało/mniej/najmniej few/fewer/the fewest little/less/the least

kilka, kilkanaście several –

dużo many much

trochę a few a little

bardzo dużo a big/great/considerable itd. number of a large/great/considerable itd. amount of

a big/great/considerable itd. deal of
--------------------- ----------------------------------------- -------------------------------------------

Porównaj:

12. How much flour should I add? Ile mąki powinienem dodać?

13. How many eggs do you need? Ilu jajek potrzebujesz?

14. There was little rain last summer. Zeszłego lata było mało deszczu.

15. Few contestants turned up. Stawiło się niewielu zawodników.

Są też kwantyfikatory, które można zastosować w odniesieniu do obydwu grup: all wszystko/wszyscy, some trochę/niektórzy, more więcej, most najwięcej, a lot of/lots of mnóstwo, plenty of mnóstwo, no żaden, żadne:

16. This recipe requires more sugar/tomatoes. Ten przepis wymaga większej ilości cukru/liczby pomidorów.

17. Have you drunk all the milk? Wypiłeś całe mleko?

18. All the students were disappointed with test results. Wszyscy uczniowie byli rozczarowani wynikami testu.

Little/a little, few/a few

Jest bardzo duża różnica znaczeniowa między little mało i a little trochę.

Porównaj:

19. She has got little money left. Zostało jej mało pieniędzy.

20. She’s earned a little money recently. Ostatnio zarobiła trochę pieniędzy.

Analogicznie w odniesieniu do rzeczowników policzalnych używa się few niewiele, niewielu i a few kilka:

21. Few people offered to support us. Niewielu ludzi zaproponowało nam wsparcie.

22. A few unfailing supporters saved our charity. Kilku niezawodnych wspomożycieli ocaliło naszą organizację charytatywną.

A kilo of sugar, a bottle of water

Ilość danej substancji można wyrazić przy pomocy wyrażeń określających wagę czy miarę objętości, np.:

a kilo/pound/bag of sugar/rice/flour kilo/funt/torebka cukru/ryżu/mąki

three/twelve kilos/pounds/bags of sugar/rice/flour 3/12 kilo/funtów/torebek cukru/ryżu/mąki

a litre/bottle/glass/cup of wine/olive oil/buttermilk litr/butelka/szklanka/filiżanka wina/oliwy z oliwek/maślanki

a metre of silk/cotton metr jedwabiu/bawełny

two metres of silk/cotton dwa metry jedwabiu/bawełny

seven/two hundred litres/bottles/glasses/cups of wine/olive oil/buttermilk 7/200 litrów/butelek/szklanek/filiżanek wina/oliwy z oliwek/maślanki

a slice of bread/ham/cheese kromka chleba/plasterek szynki/sera

five/fifteen slices of bread/ham/cheese 5/15 kromek chleba/plasterków szynki/sera

Ponieważ rzeczowniki typu kilo, metre, bottle, bag, parcel itd. są policzalne, może je poprzedzać przedimek a/an lub liczebnik, a forma odnoszącego się do nich czasownika będzie zależna od ich liczby:

23. I’ve bought a kilo of sugar, two loaves of bread and ten slices of cheese. Kupiłem kilo cukru, dwa bochenki chleba i dziesięć plasterków sera.

24. There are six bottles of wine and twelve jars of jam in the cellar. W piwnicy jest sześć butelek wina i dwanaście słoików dżemu.

D. A piece of/An item of

W przypadku rzeczowników typu advice, data, evidence, information, news, furniture, żeby podkreślić, że mamy na myśli jedną radę, dowód, informację, wiadomość czy mebel, używamy struktury an item / a piece of + rzeczownik:

25. They certainly have a strong piece of evidence. Z pewnością mają mocny dowód.

26. Another piece of news proved unreliable. Kolejna wiadomość okazała się niewiarygodna.

27. This armchair is my favourite item of furniture. Ten fotel to mój ulubiony mebel.

28. How many items/pieces of luggage are you going to take? Ile sztuk bagażu zamierzasz zabrać?

III. Zaznacz poprawną formę lub wyraz.

1. Do you like these furnitures/items of furniture?

2. Sophie’s got a few/few friends – she’s terribly lonely.

3. Could you get three packets of/– rice and a/– carton of/– orange juice?

POZIOM ROZSZERZONY

E. A speck of dust

A piece of łączy się z licznymi rzeczownikami niepoliczalnymi, np. piece of music utwór muzyczny, piece of land fragment ziemi, piece of lumber grat.

Podobne do a piece of znaczenie ma a bit of. Oznacza bardzo niewielką ilość danej substancji:

bits of bread kawałeczki chleba

a tiny bit of paper maleńki kawałeczek papieru

A oto kilka innych rzeczowników, które łączą się w ten sposób z rzeczownikami niepoliczalnymi:

bar of chocolate/gold tabliczka czekolady/sztabka złota

blade of grass źdźbło trawy

chunk of bread/cheese pajda chleba/kawałek sera

drop of wine/water kropla wina/wody

grain of sand/rice ziarenko piasku/ryżu

lump of sugar/coal/snow kostka cukru/kęs (kawał) węgla/bryła śniegu, gruda śniegu

morsel/bite of bread kęs chleba

sheet of paper/metal arkusz papieru/metalu

sip of tea/coffee łyk herbaty/kawy

speck of dust pyłek kurzu

strip of land/wood pas ziemi/lasu

IV. Zaznacz niewłaściwy wyraz.

1. a drop of blood/rice/milk/water

2. a sip of water/juice/bread/wine

3. a bite of bread/cheese/water/ham

---------------------------------------------------------------------------------------------
Odpowiedzi: II. 1. –, –/a 2. –, – 3. The, was III. 1. items of furniture 2. few 3. –, a, of

IV. 1. rice 2. bread 3. water
---------------------------------------------------------------------------------------------