50 idei, które powinieneś znać. SZTUKA - ebook

21. Postimpresjonizm
(ok. 1880–1905)

W LATACH 80. I 90. XIX WIEKU GRUPA PIONIERSKICH ARTYSTÓW TWORZĄCYCH W STYLU IMPRESJONISTYCZNYM DOSZŁA DO WNIOSKU, ŻE TEN KIERUNEK JEST JEDNAK ZBYT UPROSZCZONY I NIE SKUPIA SIĘ WYSTARCZAJĄCO NA STRUKTURZE I SOLIDNOŚCI PRZEDMIOTÓW ORAZ NA WYRAŻANIU EMOCJI PRZEZ KOLOR. KAŻDY Z MALARZY IMPRESJONISTÓW TWORZYŁ INNĄ METODĄ I W INNYM STYLU, LECZ PÓŹNIEJ STALI SIĘ ZNANI POD OGÓLNĄ NAZWĄ POSTIMPRESJONISTÓW.

LINIA CZASU (rok)

1872

Cézanne przenosi się do Pontoise, aby być bliżej Pissarra, który doradza mu w sprawie techniki malarskiej

1886

Van Gogh przenosi się z Antwerpii do Paryża, gdzie poznaje wielu impresjonistów i postimpresjonistów

1888

_Talizman_, Paul Sérusier; _The Buckwheat Harvest_, Émile Bernard

1889

Niewielka wystawa prac syntetystów w paryskiej kawiarni podczas trwania Wystawy Światowej, lecz nikt nie kupuje obrazów; _Żółty Chrystus_, Paul Gauguin; _Gwieździsta noc_, Vincent van Gogh

1890

_W Moulin Rouge_, Henri de Toulouse-Lautrec; _Ubogi rybak_, Puvis de Chavannes

1895

_Martwa natura z Amorem_, Paul Cézanne; _The Large Garden_, Pierre Bonnard (1867–1947)

Terminu „postimpresjonizm” użyto dopiero w 1910 roku po śmierci czterech najważniejszych artystów, których określał. Było to ogólne pojęcie, nieoddające wystarczająco ich indywidualności ani oryginalności, lecz przyjęło się jako nazwa grupy przełomowych artystów tworzących barwne, nowatorskie prace niedługo po tym, jak powszechnie zaakceptowano impresjonizm.

Różnorodność stylów W 1910 roku brytyjski twórca i krytyk sztuki, Roger Fry (1866–1934), zorganizował wystawę sztuki w Londynie. Prezentując twórczość Maneta, Cézanne’a, Gauguina, Vincenta van Gogha (1853–1890), Georges’a Seurata (1859–1891) i kilkorga innych, pragnął przedstawić brytyjskiej publiczności dzieła artystów tworzących w stylu impresjonistycznym. Fry zatytułował wystawę: „Manet and the Post-Impressionists” („Manet i postimpresjoniści”), wyjaśniając: „Dla wygody należało nadać tym artystom nazwę, wybrałem więc najbardziej ogólną i niezobowiązującą – «Postimpresjoniści»”. Określenie się przyjęło.

Gwiaździsta noc

Eksperymentując z niektórymi technikami, których nauczył się od impresjonistów, van Gogh namalował tę dynamiczną nocną scenę przy użyciu jeszcze jaśniejszych kolorów i techniki impasto, krótkich pociągnięć pędzlem i rytmicznych wzorów. Na niebie widać wirujące chmury, lśniące gwiazdy i jasny sierp księżyca. Niewielkie miasteczko na pierwszym planie przycupnęło za olbrzymim ciemnym cyprysem. Drzewo sugeruje izolację i uważa się, że reprezentuje van Gogha, miasteczko symbolizuje resztę świata, a niebo, księżyc i gwiazdy oznaczają Boga. Jedenaście gwiazd być może nawiązuje do biblijnej opowieści Józefa o śnie, w którym pokłoniły mu się słońce, księżyc i gwiazdy.

_Gwiaździsta noc_, Vincent van Gogh, 1889, olej na płótnie

Podobnie jak wiele podobnych kategoryzacji, nazwa niewiele nam mówi – sugeruje jedynie to, że artyści prezentujący swoje prace na wystawie tworzyli po okresie impresjonizmu. Jako szeroki termin był używany dla kilku kierunków, które wyłoniły się z impresjonizmu lub powstały w reakcji na ten nurt. Zaczął oznaczać różnorodność stylów i metod stosowanych przez grupę artystów w okresie od 1880 do 1905 roku. Do tego grona zaliczali się między innymi: Henri de Toulouse-Lautrec (1864–1901), Paul Signac (1863–1935), Émile Bernard (1868–1941) oraz Maurice Denis (1870–1943). Żaden z twórców nie poddaje się łatwej klasyfikacji, dlatego nazwa pozostała ogólnym, zbiorczym określeniem. Twórczości niektórych artystów nadawano też inne etykietki, takie jak między innymi: neoimpresjonizm, puentylizm, dywizjonizm, cloisonizm, syntetyzm, nabizm i szkoła z Pont-Aven.

Osobista ekspresja Impresjoniści rejestrowali ulotne efekty barwy i światła. Ogólnie rzec biorąc, choć tematyka postimpresjonistyczna często przypomina tę impresjonistyczną, artyści odeszli od naturalistycznej problematyki poprzedników, a ich twórczość stała się bardziej wystylizowana. Chociaż postimpresjoniści akceptowali impresjonizm jako rewolucyjny nurt, który utorował im drogę, aby mogli podążyć w obranych przez siebie kierunkach, uważali, że jako styl przestał się rozwijać. Wielu postimpresjonistów używało czystych, żywych kolorów charakterystycznych dla impresjonizmu, lecz większość wciąż odchodziła od tradycyjnej tematyki i posługiwała się krótkimi pociągnięciami pędzlem, nakładając złamane kolory, aby stworzyć wrażenie ruchu i energii. Niezależnie od tego, jakie idee zaczerpnęli z impresjonizmu, wszyscy w jakiś sposób je przekształcali i tworzyli obrazy ekstremalnie osobiste i bardziej ekspresyjne niż większość dotychczasowej sztuki. Ich dzieła wywarły wpływ na wiele nowych koncepcji artystycznych początku XX wieku.

SYNTETYZM I NABIZM

Syntetyzm i nabizm to dwa nurty postimpresjonistyczne. Będący odgałęzieniem symbolizmu syntetyzm został zapoczątkowany przez Émile’a Bernarda i Gauguina. Syntetyści zgłębiali emocje, często posługując się płaskimi plamami koloru. Jedni dodawali zawiłe detale, inni tworzyli niemal z dziecięcą prostotą.

Nabiści (od hebr. „nawi” – prorok) czerpali inspirację z syntetyzmu, choć większość ich twórczości pozostawała też pod wpływem grafiki japońskiej i motywów secesyjnych.

Praca w samotności Inaczej niż impresjoniści, którzy wspólnie spędzali czas i organizowali grupowe wystawy, postimpresjoniści malowali przeważnie w samotności i nie spotykali się regularnie, aby omawiać swoje teorie. Cézanne malował głównie w Aix-en-Provence na południu Francji; Gauguin spędzał większość czasu w Bretanii lub na Tahiti; van Gogh mieszkał w Arles na południu Francji, później przeniósł się do Auvers-sur-Oise, wioski położonej na północ od Paryża, a Toulouse-Lautrec pracował głównie w paryskiej dzielnicy Montmartre. Gauguin i van Gogh tworzyli sztukę wyrażającą ich osobiste i duchowe poglądy.

‘Śnię o obrazie, a potem maluję swój sen.’

Vincent van Gogh

Chociaż ich kompozycje i technika nakładania farby często wydają się bardziej uproszczone i mniej wyrafinowane niż na obrazach impresjonistów, pod widocznymi pozorami znajdują się ukryte znaczenia. Gauguin odtwarzał czyste, płaskie barwy, ciężkie kontury i dekoracyjne elementy średniowiecznych witraży i iluminowanych manuskryptów, van Gogh stosował skręcone, kolorowe, krótkie, grube pociągnięcia pędzla, aby przekazać swoje idee i emocje. Cézanne (często nazywany „ojcem nowoczesnego malarstwa” z uwagi na jego wpływ na późniejsze pokolenia) studiował w Académie Suisse w Paryżu, gdzie poznał niektórych impresjonistów. Camille Pissarro (1830–1903) uczył go podstaw impresjonizmu, zwłaszcza metod przedstawiania światła i koloru z bezpośredniej obserwacji. Cézanne brał udział w dwóch wystawach impresjonistów, ale odszedł od chwytania ulotnych chwil i zajął się malowaniem przedmiotów z różnych perspektyw jednocześnie, używając płaszczyzn koloru i starając się oddać wrażenie solidnej struktury każdego obiektu. Toulouse-Lautrec na swoich obrazach i litografiach uwieczniał sceny z ulubionych kawiarni cyganerii, domów publicznych i nocnych klubów Paryża. Przedstawiał zgodnie z prawdą miejsca o fatalnej reputacji oraz ludzi, którzy je odwiedzali i w nich pracowali, lecz czynił to z empatią i intuicją. Jego płynne kontury i jasne kolory całkowicie różniły się od wszelkich wcześniejszych obrazów, a jego twórczość stała się synonimiczna dla tego okresu. Ogólnie rzecz biorąc, postimpresjonizm oddalił sztukę od naturalistycznego podejścia impresjonizmu w kierunku głównych nurtów w sztuce XX wieku, takich jak kubizm i fowizm.

‘Dzieło, które nie zrodziło się z emocji, nie jest sztuką.’

Paul Cézanne

MYŚL W PIGUŁCE:

Indywidualne odpowiedzi na impresjonizm22. Neoimpresjonizm
(1886–ok. 1900)

IMPRESJONIZM ODCISNĄŁ TRWAŁY ŚLAD W SZTUCE, LECZ POD KONIEC LAT 80. XIX WIEKU PEWNI ARTYŚCI POCZULI, ŻE MA ON SWOJE OGRANICZENIA I NALEŻY GO UNOWOCZEŚNIĆ I ZRESTRUKTURYZOWAĆ. TERMIN „NEOIMPRESJONIZM” STWORZYŁ PISARZ I KRYTYK SZTUKI FÉLIX FÉNÉON (1861–1944) W 1886 ROKU, GDY NA OSTATNIEJ WYSTAWIE IMPRESJONISTÓW ZOBACZYŁ OBRAZ W NOWYM STYLU, PĘDZLA SEURATA.

LINIA CZASU (rok)

1839

_De la loi du contraste simultané des couleurs et de l’assortiment des objets colorés_, Michel Eugène Chevreul

1867

_Grammaire des arts du dessin_, Charles Blanc

1884

W Paryżu odbywa się pierwszy Salon Niezależnych

1886

Ostatnia wystawa impresjonistów, przedstawiająca między innymi płótno _Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte_, Georges Seurat

1887

_La moisson_, Charles Angrand

1890

_Portret Félixa Fénéona_, Paul Signac; _Cyprysy w Cagnes_, Henri-Edmond Cross; _Wieśniacy na polu, Eragny_, Camille Pissarro

1892

_Coastal Scene_, Théo van Rysselberghe (1862–1926)

1894

_April, Epping_, Lucien Pissarro

Seurat zaczynał jako całkiem konwencjonalny uczeń najważniejszej szkoły sztuk pięknych w Paryżu, École des Beaux-Arts. Studiował sztukę antyczną i renesansową w Luwrze, podziwiał twórczość impresjonistów. W miarę rozwoju twórczego skupił się na konkretnym aspekcie impresjonizmu i na jego podstawie rozwijał nowe techniki i metody. Podziwiając żywą paletę barw impresjonistów, pragnął wykorzystać naukowe teorie koloru jeszcze intensywniej niż oni. Impresjoniści posługiwali się kolorem intuicyjnie, polegając na swojej percepcji obiektu, używali różnych odcieni i często unikali czerni. Seurat był zainteresowany oddaniem koloru i światła, lecz rozwinął bardziej racjonalną, naukową metodę wykorzystania barwy na swoich obrazach. Odrzuciwszy efemeryczne efekty tworzone przez impresjonistów, wypracował wysoce sformalizowaną i wystylizowaną metodę. Czerpał inspirację z książek i artykułów poświęconych teorii koloru, które pojawiły się w tamtych latach.

‘Niektórzy dostrzegają w moich obrazach poezję; ja widzę jedynie naukę.’

Georges Seurat

Kolorowe kropki W przeciwieństwie do nazw wielu innych nurtów artystycznych „neoimpresjonizm” był określeniem pochlebnym, stworzonym przez Fénéona, który pozytywnie oceniał twórczość Seurata. Termin ten opisywał nową, zdaniem krytyka, fazę impresjonizmu. Odnosił się do szczególnej techniki malarskiej, w której pigmenty nie są mieszane na palecie lub płótnie, lecz całość obrazu tworzą małe plamki czystego koloru, umieszczane jedna obok drugiej na płótnie. Z pewnej odległości oczy widza łączą barwy. Na początku lat 80. XIX wieku Seurat zastanawiał się nad teoriami koloru Chevreula, Rooda i Blanca i postanowił je wykorzystać, przekonany, że pozwoli to stworzyć iluzję jaśniejszych barw mających przykuć uwagę odbiorców. Główną teorią koloru, która do niego przemawiała, było prawo symultanicznego kontrastu, mówiące, że barwy dopełniające (znajdujące się po przeciwnych stronach koła barw) wydają się żywsze, gdy są umieszczone obok siebie. Seurat nazwał swoją nową technikę malarską „oddzieleniem kolorów” lub „dywizjonizmem”. Uważał, iż umieszczenie kolorów osobno zamiast ich łączenia, sprawi, że odbiór wzrokowy widza pozwoli uzyskać większą energię i intensywność barwy.

TEORIE KOLORU

Na przestrzeni XIX wieku kilku badaczy wydało przystępne opracowania dotyczące teorii koloru, efektów optycznych i percepcji barw. Do autorów należeli: Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832), Charles Blanc (1813–1882), Michel Eugène Chevreul (1786–1889) i Ogden Rood (1831–1902). Teorie, wśród których znalazły się koncepcje dotyczące zestawień kolorów, kontrastów i harmonii, wywarły ogromny wpływ na malarstwo i wiele z nich stało się podstawą technik neoimpresjonistycznych.

Kontrasty dopełniające Barwy dopełniające to pomarańczowy i niebieski, fioletowy i żółty oraz czerwony i zielony. Gdy kolory jednej z tych par umieścimy obok siebie, oba wydają się żywsze. W liście z 1890 roku Seurat wyjaśniał, że jego twórczość składa się z kontrastów między jasnym i ciemnym oraz między kolorami uzupełniającymi: „czerwonym-zielonym, pomarańczowym-niebieskim, żółtym-fioletowym”. Jego dywizjonistyczna metoda była oparta na „regułach” teorii koloru, a kolor każdego śladu pędzla na jego płótnach – zwykle składający się z tysięcy maleńkich plamek – był ściśle określony przez te zasady.

Olbrzymi obraz Seurata _Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte,_ z lat 1884–1886, drugie płótno, które pokazał, uważane jest za pierwsze arcydzieło dywizjonizmu. Ta właśnie praca zainspirowała Fénéona do stworzenia nazwy nurtu. Po raz pierwszy zaprezentowana podczas ostatniej wystawy impresjonistów w 1886 roku w Paryżu, została powszechnie napiętnowana. Dywizjonizm – jeszcze bardziej kontrowersyjny niż impresjonizm na początku jego istnienia – uznano za zbyt mechaniczny i sprzeciwiający się powszechnie uznanym koncepcjom sztuki. Współczesna miejska scena była podobna do wielu obrazów impresjonistycznych, lecz zamiast przekazywać ulotne efekty, Seurat starał się uchwycić coś istotniejszego.

Modelki

To trzeci duży obraz wystawiony przez Seurata, jego druga całkiem dywizjonistyczna, neoimpresjonistyczna praca. Podobnie jak większość innych dzieł został namalowany na dużym płótnie, co podkreślało drobność plamek i mozolny proces tworzenia obrazu. Artysta nakładał plamki w każdym kolorze, budując końcowy obraz w pełnej gamie odcieni. Płótno przedstawia modelkę w trzech pozach, rozbierającą się, pozującą i ubierającą się w pracowni malarza przed jego pracą _Grande Jatte_, stojącą przy ścianie. Była to prawdopodobnie próba pokazania, że tradycyjna tematyka jest równie odpowiednia dla tej techniki niż bardziej impresjonistyczne motywy. Na podłodze leżą rozrzucone przedmioty z _Grande Jatte_: kapelusze, buty, parasolki i koszyk z kwiatami.

_Modelki_, Georges Seurat, 1888, olej na płótnie

Wpływ neoimpresjonizmu Podczas pierwszego Salonu Niezależnych (Salon des Indépendants, corocznej wystawy organizowanej jako konkurencja dla sponsorowanego przez rząd Salonu) w 1884 roku Seurat poznał Paula Signaca (1863–1935), którego natychmiast zainspirowały metody i teorie koloru. Zaczął eksperymentować z dywizjonistycznymi metodami malarskimi, chociaż jego plamki były mniej subtelne, luźniejsze i bardziej rozstrzelone niż kropki Seurata, a płótna zawsze wydawały się jaśniejsze. Był płodnym twórcą; zwykle malował ulubione motywy śródziemnomorskich pejzaży, najczęściej przedstawiające wybrzeże, morze i łodzie. Po przedwczesnej śmierci Seurata w 1891 roku Signac stanął na czele neoimpresjonizmu i pozostał mu wierny przez całe swoje życie twórcze. Wywarł głęboki wpływ na następne pokolenia artystów, między innymi na Henri Matisse’a (1869–1954) i André Deraina (1880–1954). Także inni twórcy, którzy wybrali neoimpresjonizm, zaprezentowali swoje prace podczas Salonu Niezależnych; należeli do nich: Albert Dubois-Pillet (1846–1890), Charles Angrand (1856–1926) i Henri-Edmond Cross (1856–1910). Od początku Pissarro i jego syn Lucien interesowali się neoimpresjonizmem i przez kilka lat malowali, posługując się techniką dywizjonistyczną, chociaż raczej drobnymi pociągnięciami pędzla niż kropkami. Camille Pissarro powrócił później do bardziej impresjonistycznego stylu. W 1886 roku po powrocie do Paryża także van Gogh zafascynował się nowymi teoriami i namalował kilka płócien tą metodą. W historii malarstwa neoimpresjonizm był jedynie krótkim, przejściowym nurtem, lecz wywarł niezmiernie istotny wpływ na ewolucję sztuki XX wieku.

‘Anarchistycznym malarzem nie jest ten, kto maluje anarchistyczne obrazy, lecz ten, kto dzięki całej swojej indywidualności walczy z oficjalnymi konwencjami.’

Paul Signac

MYŚL W PIGUŁCE:

Naukowe teorie koloru w malarstwie23. Secesja
(1890–1905)

TUŻ PRZED PRZEŁOMEM XIX I XX WIEKU ENERGICZNE POKOLENIE MALARZY I GRAFIKÓW POSTANOWIŁO STWORZYĆ NOWOCZESNY MIĘDZYNARODOWY STYL. POD WIELOMA WZGLĘDAMI NURT W SZTUCE I WZORNICTWIE, KTÓRY SIĘ WYŁONIŁ, BYŁ ODPOWIEDZIĄ NA REWOLUCJĘ PRZEMYSŁOWĄ. GDY SECESJA ROZPRZESTRZENIŁA SIĘ PO CAŁYM GLOBIE, W RÓŻNYCH KRAJACH RÓŻNIE JĄ INTERPRETOWANO, CHOCIAŻ WSZĘDZIE WYKAZYWAŁA FUNDAMENTALNE PODOBIEŃSTWA.

LINIA CZASU (rok)

1874

Pierwsza wystawa impresjonistów w Paryżu

1882

Antonio Gaudí rozpoczyna budowę kościoła Sagrada Familia w Barcelonie

1883

_Wren’s City Churches_, okładka książki autorstwa Arthura Heygate'a Mackmurdo; w Chicago powstaje pierwszy na świecie drapacz chmur

1889

Budowa wieży Eiffla na Wystawę Światową w Paryżu

1894

_Gismonda_, Alfons Mucha; _Pawia suknia_, Aubrey Beardsley

1896

Charles Rennie Mackintosh rozpoczyna projektowanie _Willow Tearooms_ w Glasgow; _The Decorative Illustration of Books_, Walter Crane

1902

_Beethoven Frieze_, Gustav Klimt

1905

Louis Comfort Tiffany tworzy jedenaście witraży dla kościoła Brown Memorial w Baltimore

Około 1890 roku zrodziła się koncepcja, że nadejście nowego stulecia powinien obwieścić zupełnie nowy styl w sztuce i wzornictwie. Na całym świecie malarze i graficy akceptowali nowe technologie, odkrycia i materiały lub przeciwnie, odrzucali maszynowo wytwarzane dobra i wracali w przeszłość. Secesja była owocem tego zamieszania, kombinacją sprzecznych obrazów i koncepcji, wyrażanych przez różnych praktyków na całym świecie. Nurt secesyjny pragnął uczynić sztukę czymś więcej niż tylko tym, co widzowie oglądają na ścianach galerii, i znieść barierę oddzielającą sztuki piękne od sztuki użytkowej.

‘Życie to liście, które kształtują i żywią roślinę, a sztuka jest kwiatem, który ucieleśnia jej znaczenie.’

Charles Rennie Mackintosh

Wężowate linie Większość malarzy i grafików secesyjnych żywiła żarliwe przekonanie, że sztuka dekoracyjna powinna zostać włączona do sztuk pięknych i odejść od retrospektywnych lub konserwatywnych koncepcji w sztuce i wzornictwie. Secesja uprościła wiele zdobnych lub przesadnie dekoracyjnych licznych stylów wiktoriańskich. Znajdowała się pod wpływem symbolizmu oraz sztuki celtyckiej i japońskiej. Wywarła silny i dalekosiężny wpływ na wzornictwo i sztukę, który trwał jeszcze w XX wieku, mimo że za koniec secesji przyjmuje się rok 1905. Charakteryzowały ją stylizowane, zakrzywione, płaskie, wężowate i asymetryczne kształty, roślinne formy i powtarzalne, ornamentalne wzory. Pojawiały się postaci kobiece, zwierzęta i rośliny; często skupiano się na kwiatach, liściach, wiciach, falujących włosach lub piórach. Również materiały były nowoczesne; często używano szkła, cyny, żelaza i srebra. Kolory były łagodne i przygaszone lub odważne i mocne jak w grafice japońskiej.

ZMIENNE NAZWY

Nazwa „art nouveau” pochodzi od Maison de l’Art Nouveau, galerii dekoracji wnętrz, otwartej w Paryżu w 1896 roku z myślą o promowaniu nowoczesnej sztuki. Nurt ten zasłynął w różnych krajach pod różnymi nazwami. W Niemczech nazywano go Jugendstil od czasopisma pod takim tytułem. We Włoszech otrzymał nazwę Stile Liberty od nazwiska właściciela sklepu w Londynie, Arthura Lasenby’ego Liberty, lub „Floreale”. W Hiszpanii zwany był Modernista, we Francji – art nouveau (lub Style Nouille – „styl makaronowy”), w Austrii – Sezessionstil.

Secesja W Austrii artyści z kręgu secesji wiedeńskiej praktykowali lokalną odmianę art nouveau, znaną pod nazwą Sezessionstil („styl secesyjny”). Należeli do nich malarze, rzeźbiarze i architekci. Wśród założycieli ruchu, który powstał 3 kwietnia 1897 roku, znaleźli się: Gustav Klimt (1862–1918), Koloman Moser (1868–1918), Josef Hoffmann (1870–1956), Joseph Maria Olbrich (1867–1908) i inni. Klimt był pierwszym przewodniczącym ugrupowania Secesja. Artyści secesyjni sprzeciwiali się skostniałemu konserwatyzmowi Künstlerhaus, wiedeńskiej galerii, w której odbywały się oficjalne wystawy sztuki, i pragnęli prezentować prace bardziej postępowych artystów niż ci, których zwykle pokazywano. Artyści należący do secesji wiedeńskiej nie mieli jednego spójnego stylu ani metody. Skupiali się przede wszystkim na badaniu możliwości sztuki poza ograniczeniami akademickiej konwencji. Pragnęli stworzyć całkiem nowy styl. Nad wejściem do siedziby Secesji wyrzeźbili motto: _Der Zeit ihre Kunst, der Kunst ihre Freiheit_ („Epoce jej sztukę, sztuce jej wolność”) i orędowali za tą ideą w magazynie „Ver Sacrum”, ilustrowanym w bardzo dekoracyjnym secesyjnym stylu.

Trzy etapy życia kobiety

Znany także pod tytułem _Matka i dziecko_, to pierwszy duży obraz olejny pędzla Klimta, przedstawiający trzy główne etapy życia kobiety: dzieciństwo, macierzyństwo i starość.

Zgodnie z secesyjnym stylem Klimt wydłużył postaci, lecz zawarł je w płynących, falistych konturach i efektach dekoracyjnych. Obraz ten zalicza się do sztuki pięknej, lecz dzięki ornamentom, krzywiznom, kolorom i teksturom nawiązuje też do wzornictwa. Wyraźnie widać tu wpływ symbolizmu, a Klimt oświadczył: „Ktokolwiek pragnie dowiedzieć się czegoś o mnie – jako artyście, ponieważ to jedyna rzecz godna uwagi – powinien uważnie przyjrzeć się moim obrazom i spróbować wyczytać z nich, kim jestem i co chcę robić”.

_Trzy etapy życia kobiety_, Gustav Klimt, 1905, olej na płótnie

Międzynarodowy ruch W reakcji na XIX-wieczną sztukę akademicką, roślinne, kwiatowe i płynne formy art nouveau pojawiały się we wszystkich dziedzinach, od sztuk pięknych po meble, architekturę, biżuterię i nie tylko, a tkwił za tym zamysł, by sztuka stała się częścią codziennego życia. Początkowo ruch znajdował się pod silnym wpływem Arthura Heygate’a Mackmurdo (1851–1942) i Alfonsa Muchy (1860–1939). W 1883 roku projekt okładki autorstwa Mackmurdo do książki _Wren’s City Churches_ wzbudził sensację. Był asymetryczny, pełen krzywizn i odmienny od tego, co widziano dotychczas. W 1894 roku Mucha wykonał w Paryżu plakat reklamujący spektakl _Gismonda_, w którym występowała Sarah Bernhardt. Wydłużone, płynne elementy wzbudziły jeszcze większy entuzjazm dla nowego stylu artystycznego.

Przez pewien czas nazywano go „stylem Muchy” na cześć jego metody. Wkrótce secesja zyskała popularność w całej Europie, a później jej wpływ objął cały świat. Do głównych propagatorów należeli między innymi Klimt i Mucha, ilustratorzy Aubrey Beardsley (1872–1898) i Walter Crane (1845–1915), architekci Henry van de Velde (1863–1957), Victor Horta (1861–1947), Antonio Gaudí (1852–1926), Hector Guimard (1867–1942), Louis Sullivan (1856–1924) oraz architekt, grafik i malarz Charles Rennie Mackintosh (1868–1928), projektant biżuterii René Lalique (1860–1945) oraz twórcy szkła artystycznego Louis Comfort Tiffany (1848–1933) i Émile Gallé (1846–1904). Ci artyści pochodzili z różnych krajów i każdy z nich był oryginalny; wszyscy stosowali się do założeń secesji, lecz interpretowali je na swój sposób. Secesja akceptowała wszelkie środki wyrazu, czy był to plakat reklamowy, biżuteria, budynek czy rzeźba.

‘Pragniemy wspólnego języka w sztuce. Nie zwykłego, werbalnego czy formalnego, porozumienia lub martwej jednorodności, lecz tej wszechstronnej i harmonijnej jedności z indywidualną różnorodnością, którą można osiągnąć wśród ludzi wolnych pod względem politycznym i społecznym.’

Walter Crane

Nowoczesne społeczeństwo Secesja była czymś więcej niż tylko stylem. To sposób myślenia o nowoczesnym społeczeństwie i nowych metodach produkcji oraz próba przedefiniowania implikacji dzieła sztuki. Założenie, że jeden styl w sztuce może objąć wszystko: od przedmiotów codziennego użytku, przez architekturę, po sztuki piękne, było całkiem nowe. Secesja wywierała wpływ na różne nurty w sztuce i wzornictwie na przestrzeni XX wieku.

MYŚL W PIGUŁCE:

Scalenie sztuk pięknych i sztuki użytkowej dzięki nowym, uproszczonym stylom