- W empik go
Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 - ebook
Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 Akces. Polska droga do NATO 1989–1999 - ebook
To, co na początku wydawało się niemożliwe, a dla wielu w kluczowych gabinetach władzy wręcz niepożądane, po dekadzie od upadku żelaznej kurtyny stało się faktem. Jak doszło do realizacji życiowych marzeń wielu wybitnych postaci, które wpłynęły na dalsze losy Europy i świata? Opowiadają o tym polscy i światowi przywódcy, politycy z pierwszych stron gazet, dziennikarze, a także drugoplanowi uczestnicy publicznych i zakulisowych zmagań. Oto pasjonująca historia urządzania pozimnowojennej Europy, przedstawiona z perspektywy zabiegów o poszerzenie Paktu Północnoatlantyckiego.
Kategoria: | Literatura faktu |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-67820-12-7 |
Rozmiar pliku: | 12 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Sojuszowi Północnoatlantyckiemu zbiegły się w 2024 roku dwie rocznice. Mija 75 lat od podpisania traktatu waszyngtońskiego, na podstawie którego powstała Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego – NATO, zaś ćwierć wieku temu miało miejsce bezprecedensowe rozszerzenie Sojuszu o państwa byłego bloku wschodniego – Czechy, Węgry i Polskę. Znaczenie akcesu do NATO naszego kraju dobitnie uświadamia tocząca się za wschodnią granicą wojna obronna, którą Ukraina prowadzi przeciwko Rosji. „Otwarcie drzwi” Sojuszu dla wspomnianej trójki krajów środkowoeuropejskich miało również decydujący wpływ na realizację ambicji integracji z Paktem Północnoatlantyckim innych państw kontynentu.
Książka przedstawia proces wstępowania Polski do NATO, w tym rolę, jaką odegrali w nim zwolennicy poszerzenia – w Polsce, Europie Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych. Prześledzenie mechanizmu poszerzenia NATO jest ważne dla pełniejszego zrozumienia transformacji ustrojowej we wschodniej części kontynentu. Jednym z głównych haseł owego czasu był wszak „powrót do Europy”, czyli dołączenie do wymarzonego Zachodu.
Zadaniem dla elity władzy było doprowadzenie do zbliżenia z Zachodem na poziomie strukturalnym. W sytuacji, kiedy standard życia Polaków był bliższy krajów tak zwanego Trzeciego Świata niż Zachodu, a wejście do UE pozostawało daleko na horyzoncie, to właśnie w integracji z NATO pokładano nadzieje na spektakularny sukces w realizacji tego celu. Odrzucenie przez zachodnich przywódców polskich aspiracji miałoby więc poważne skutki dla legitymizacji całego ładu, tworzonego z mozołem po 1989 roku.
Przedstawiona tutaj historia oparta została na dokumentach (między innymi pochodzących z Archiwum MSZ RP, Biblioteki Kongresu USA oraz udostępnionych w sieci i w publikacjach książkowych), wspomnieniach, wywiadach, artykułach prasowych oraz na obszernej literaturze przedmiotu (przede wszystkim w języku polskim i angielskim). Wstępna kwerenda ukazała bogactwo zarówno materiałów źródłowych (w tym dzięki odtajnianiu dokumentów powstających w latach 90.), jak i opracowań naukowych poświęconych procesowi rozszerzenia NATO. Zapewne bogactwo to oddaje wagę polityczną opisywanych wydarzeń. Dotychczasowa literatura prezentuje jednak przede wszystkim amerykański punkt widzenia. W niniejszej książce udało się go wzbogacić o perspektywę Polski i szerzej – Europy Środkowo-Wschodniej.
W tym celu między innymi przeprowadziłem prawie dwadzieścia wywiadów z bezpośrednimi świadkami i uczestnikami tej historii – z dyplomatami, politykami i dziennikarzami z Polski, Stanów Zjednoczonych oraz Węgier. Pozwoliło to na zestawienie ze sobą różnych perspektyw – krajowej i międzynarodowej.
Książka składa się więc z relacji powstałych zarówno na bieżąco, jak i po latach. Istotna część zaprezentowanej tu dokumentacji do tej pory nie była dostępna w języku polskim. Niektóre z materiałów, w tym osobiste świadectwa – takie jak dziennik ambasadora Kazimierza Dziewanowskiego czy notatki Zbigniewa Brzezińskiego, a także dokumenty przechowywane w Archiwum MSZ RP – w ogóle nie były obecne w obiegu publicznym.
Różnorodność form przekazu i punktów widzenia starałem się pogodzić z przyjętym założeniem stworzenia spójnej i płynnej narracji – w postaci chronologicznego montażu świadectw. Kolejne rozdziały, których rytm wyznaczają kamienie milowe poszerzenia NATO, prowadzą przez dramatyczną dekadę 1989–99. Ukazują, jak bardzo skomplikowany był to proces i jak wiele czynników złożyło się na ostateczną decyzję w sprawie otwarcia Sojuszu.
Analiza literatury naukowej i dyskursów publicystycznych pokazuje, że poszczególne narracje na temat rozszerzenia Paktu bardzo się od siebie różnią. Mamy więc opowieść (a właściwie opowieści) „polską” – o wyważaniu drzwi do Sojuszu dzięki niespotykanej jedności klasy politycznej, sprawności dyplomacji i zaangażowaniu wybitnych jednostek; mamy perspektywę wojskowych i urzędników, którzy podjęli się skomplikowanego zadania chociażby częściowego dostosowania armii i prawa do standardów NATO; opowieść amerykańskiej Polonii o niezwykłej mobilizacji, która wpłynęła na kalkulacje wyborcze obu amerykańskich partii, czy też amerykańską narrację o budowaniu konsensusu na temat rozszerzenia w strukturach administracji USA (początkowo nieprzychylnych temu pomysłowi) i kreowaniu pozimnowojennego porządku na świecie.
Każda z nich ujmuje mniej lub bardziej ważki aspekt procesu i wysuwa na pierwszy plan inną grupę znaczących uczestników tych wydarzeń. Opowieści te często pozostają ze sobą w napięciu. Zarazem żadna nie chwyta całokształtu. Niniejsza książka stara się wyjść poza logikę dystrybucji zasług czy win – aby uwolnić się z gorsetu ograniczającego spojrzenie na opisywaną rzeczywistość, który taka logika nakłada. Zamiast tego starałem się oddać całą złożoność i nieoczywistość opisywanych zdarzeń, licząc, że mogą one stanowić – także współcześnie – przykład i punkt odniesienia.
dr Andrzej Turkowski