Albo-albo. Broszury emigracyjne 1943-1944 - ebook

Indeks nazwisk

Stanisław Mackiewicz był przeciwnikiem pozostawiania cudzoziemskich imion w oryginalnym brzmieniu, stąd w jego pismach spotkamy Arystydesa Brianda (nie Aristide’a), Piotra Lavala (nie Pierre’a) itd. Jako że zasada oryginalnego zapisu upowszechniła się, zastosowano ją w poniższym indeksie, ale w samym tekście książki pozostawiono zapis zgodny z wolą autora. Poprawiono w nim jednak zapis kilkunastu imion lub nazwisk, m.in.: Ejdziatowicz na Eydziatowicz, Hinxley na Hinsley, Szwarcbart na Schwarzbart.

Abu-Halib Selim, bliżej niezidentyfikowany przywódca arabski

Adamczyk Alojzy (1899–1959), działacz PPS, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie

al-Atrash Amal (pseud. Asmahan, 1917–1944), syryjska śpiewaczka i aktorka, druzyjka, agentka brytyjska w Syrii (1941), zginęła w wypadku

Aleksander I Romanow (1777–1825), cesarz rosyjski (od 1801) i król polski (od 1815)

Aleksander III Romanow (1845–1894), cesarz rosyjski (od 1881)

Aleksy Piotrowicz Romanow (1690 –1718), syn Piotra Wielkiego, torturowany i zamordowany na rozkaz ojca

Andriolli Michał Elwiro (1836–1893), rysownik, ilustrator i malarz, uczestnik powstania styczniowego

Antonescu Ion (1882–1946), rumuński marszałek i polityk, premier (1940–1944), zmusił Karola II do abdykacji i przejął władzę dyktatorską, w 1941 przystąpił u boku Niemiec do wojny z ZSRR, w 1944 aresztowany na polecenie króla Michała I, po wojnie stracony

Antonius George (1891–1942), historyk arabski, autor książki The Arab Awakening (1938)

Askenazy Szymon (1866–1935), historyk, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, po 1918 Uniwersytetu Warszawskiego, twórca lwowskiej szkoły historycznej, obrońca koncepcji sojuszu pruskiego z okresu Sejmu Czteroletniego

Azef Jewno (1869–1918), agent rosyjskiej tajnej policji, działający od 1901 w Partii Socjalistów-Rewolucjonistów, po zdemaskowaniu zbiegł za granicę (1908) 226

Badeni Jan (prawdopodobnie pseudonim), bliżej niezidentyfikowany, autor listów do redakcji i tekstów publikowanych w broszurach Mackiewicza, żołnierz Pułku Ułanów Karpackich

Badoglio Pietro (1871–1956), włoski marszałek i polityk, dowódca podboju Etiopii (1935–1936), szef Sztabu Generalnego (1937–1940), po obaleniu Mussoliniego szef rządu włoskiego (1943–1944), zawarł rozejm z aliantami i wypowiedział wojnę Niemcom

Banaczyk Władysław (1902–1980), działacz ruchu ludowego, wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie (1940–1943), minister spraw wewnętrznych rządu RP na uchodźstwie (1943–1944), członek Rady Naczelnej PSL, potem ZSL, poseł do KRN i na sejm (1945–1952) 56, 133, 139, 140, 145, 288, 331

Bartlett Vernon (1894–1983), angielski dziennikarz i polityk, członek Izby Gmin (1938–1950) 283

Beck Józef (1894–1944), pułkownik, polityk, wicepremier (1930), minister spraw zagranicznych RP (1932–1939), jeden z najważniejszych polityków obozu rządzącego po 1926 15, 261

Beethoven Ludwig van (1770–1827), kompozytor niemiecki 316

Beloński zob. Beluch-Beloński Józef

Beluch-Beloński Józef (1897–1985), polityk, działacz PPS, podczas wojny początkowo internowany na Węgrzech, przedostał się na Zachód 57, 140

Beneš Eduard (1884–1948), polityk czeski, prezydent Czechosłowacji (1935–1938, na uchodźstwie 1940–1945, znowu w kraju 1945–1948), premier (1921–1922), minister spraw zagranicznych (1918–1935) 84, 90, 179, 205, 296, 305, 306, 311

Berling Zygmunt (1896–1980), generał, w Legionach Polskich (1915–1917), od 1918 w WP, w niewoli sowieckiej (1939–1941), potem w Armii Polskiej w ZSRR, współpracował z NKWD, dowódca: 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki (1943), Armii Polskiej w ZSRR (1944), następnie 1. Armii i zastępca naczelnego dowódcy WP, komendant Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie (1948–1953) 171, 200, 204, 233, 234, 242, 282, 338

Beveridge William Henry (1879–1963), ekonomista brytyjski, profesor London School of Economics i Uniwersytetu w Oksfordzie, zwolennik interwencji państwa w gospodarce i na rynku pracy 26, 74

Bielecki Tadeusz (1901–1982), polityk, publicysta, jeden z przywódców ND, od 1939 prezes ZG SN, od 1939 na emigracji, przeciwnik polityki gen. Sikorskiego, do 1982 prezes SN 7, 54, 136, 138, 144

Bismarck Otto von (1815–1898), niemiecki polityk, premier i minister spraw zagranicznych Prus (1862–1890), spiritus movens zjednoczenia Niemiec, pierwszy kanclerz II Rzeszy (1871–1890) 210, 232, 235, 236, 294

Bociański Ludwik (1892–1970), pułkownik, polityk, wojewoda wileński (1935–1939) i poznański (1939) 75

Bogusławski Antoni Jan (1889–1956), oficer, poeta, dziennikarz, tłumacz, przed 1939 współpracownik „Kuriera Warszawskiego”, autor audycji radiowych dla wojska, w czasie II wojny światowej komendant prasowy naczelnego wodza PSZ na Zachodzie, prezes Związku Dziennikarzy Polskich na Obczyźnie (1945–1947) 110, 111, 212

Bolesław III Krzywousty (1085 lub 1086–1138), książę polski (od 1102) z dynastii Piastów, syn Władysława I Hermana 106, 160

Boy zob. Żeleński Tadeusz

Brandt Józef (1841–1915), malarz 220

Bregman Aleksander (1906–1967), dziennikarz, publicysta, przed 1939 m.in. korespondent PAT, po 1939 na emigracji, redaktor i publicysta „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” 269

Brockdorff-Rantzau Ulrich von (1869–1928), dyplomata niemiecki, minister spraw zagranicznych Republiki Weimarskiej (1919–1920), ambasador w Moskwie (1922–1928) 236

Brusiłow Aleksiej (1853–1926), generał rosyjski, naczelny wódz armii rosyjskiej (1917) 193

Bucharin Nikołaj (1888–1938), polityk sowiecki, członek Biura Politycznego KC WKP(b) (1924–1929), przewodniczący Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (1926–1929), skazany na śmierć w procesie pokazowym i stracony 242, 312

Caprivi Leo von (1831–1899), polityk niemiecki, kanclerz Rzeszy i minister spraw zagranicznych Prus (1890–1894), premier Prus (1890–1892) 232

Catroux Georges Albert (1877–1969), francuski polityk, generał, od 1940 związany z de Gaulle’em, w misji na Bliskim Wschodzie, ambasador w ZSRR (1945–1948) 323

Celichowski Stanisław (1885–1947), prawnik, polityk, uczestnik powstania wielkopolskiego, działacz SN i OWP, w 1938 wybrany na prezydenta Poznania (wyboru nie zatwierdziły zwierzchnie władze państwowe), od 1941 w Wielkiej Brytanii, m.in. członek II Rady Narodowej (1942–1943), podsekretarz stanu w Ministerstwie Odbudowy Administracji Publicznej 136

Chamberlain Neville (1869–1940), polityk brytyjski, kanclerz skarbu (1923–1924, 1931–1937), premier Wielkiej Brytanii (1937–1940), autor ugodowej polityki wobec Hitlera, współtwórca układu w Monachium (1938), autor gwarancji niepodległości i sojuszu z Polską (1939) 47

Chateaubriand François-René de (1768–1848), francuski pisarz i polityk 151

Chełmoński Józef (1849–1914), malarz 220

Churchill Winston (1874–1965), polityk brytyjski, premier Wielkiej Brytanii (1940–1945, 1951–1955), wielokrotny minister różnych resortów 58, 86–88, 95, 98, 128, 133, 134, 174, 176, 185, 226, 325

Ciołkosz Adam (1901–1978), działacz socjalistyczny, historyk, mąż Lidii Ciołkoszowej, poseł na sejm (1928–1930), od 1931 członek władz PPS, skazany w procesie brzeskim (1932), od 1939 na emigracji, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie, przewodniczący PPS w Wielkiej Brytanii (1947–1957) 64, 115, 129, 130, 134, 140, 141, 182

Ciołkoszowa Lidia (1902–2002), działaczka socjalistyczna, historyczka, żona Adama Ciołkosza, od 1979 przewodnicząca PPS na Obczyźnie 140

Clemenceau Georges (1841–1929), francuski polityk, publicysta, senator (1902–1920), premier Francji (1906–1909, 1917–1920), współtwórca traktatu wersalskiego 86, 176

Croce Benedetto (1866–1952), włoski filozof, estetyk, krytyk literacki, antyfaszysta, polityk liberalny 304

Czapski Józef (1896–1993), malarz, eseista, jeniec Starobielska, na polecenie gen. Andersa poszukiwał w ZSRR internowanych oficerów polskich, od 1945 w Paryżu, współzałożyciel i współredaktor „Kultury” 157

Czechow Anton (1860–1904), rosyjski pisarz i dramaturg 315

Czernyszewska O. (XIX w.), z domu Wasiliewa, żona poety rosyjskiego Nikołaja Czernyszewskiego 318

Darlan Jean François (1881–1942), francuski polityk, admirał, w rządzie Vichy (1940–1942), zawarł rozejm z aliantami w Afryce Północnej i przeszedł na ich stronę (1942), zamordowany 302

Daszyński Ignacy (1866–1936), działacz socjalistyczny, polityk, założyciel (1892) i przywódca PPSD, od 1914 wiceprzewodniczący NKN, premier i minister spraw zagranicznych Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie (1918), wicepremier tzw. Rządu Obrony Narodowej (1920–1921), przewodniczący Rady Naczelnej i członek CKW PPS, marszałek sejmu (1928–1930) 69, 149

Dąbrowska Maria (1889–1965), pisarka 72

Dentz Henri Fernand (1881–1945), generał francuski, wysoki komisarz rządu Vichy w Syrii (1940–1941), po wojnie skazany za zdradę, zmarł w więzieniu 322, 323

Deutscher Izaak (pseud. major Adam Grabiec, 1907–1967), działacz polityczny, publicysta, członek KPP (1927–1932), od 1939 w Wielkiej Brytanii 183

Dickens Charles (1812–1870), pisarz angielski 219, 220, 315

Diogenes z Synopy (413–323 przed Chr.), filozof grecki, jeden z głównych przedstawicieli szkoły cyników, wg legendy mieszkał w beczce 177

Dmowski Roman (1864–1939), polityk i dyplomata, jeden z najważniejszych twórców polskiej myśli politycznej, współtwórca Ligi Narodowej (1893), współtwórca i przywódca ND, współtwórca i prezes KNP w Paryżu (1917–1919), delegat Polski na konferencji pokojowej w Wersalu (1919), minister spraw zagranicznych (1923), założyciel Obozu Wielkiej Polski (1926) 7, 34, 119, 152, 179, 218, 329

Doboszyński Adam (1904–1949) polityk, członek SN i OWP, organizator tzw. wyprawy myślenickiej (1936), w czasie II wojny światowej w Londynie, przeciwnik gen. Sikorskiego, w 1946 wrócił nielegalnie do kraju, aresztowany, skazany i stracony 49, 100, 101, 106, 107, 221–224, 335

Dolski Aleksander zob. Muszalski Edward

Doriot Jacques (1898–1945), polityk francuski, najpierw komunistyczny, później faszystowski, kolaborant 207

Dostojewski Fiodor (1821–1881), pisarz rosyjski 193, 309, 310

Drobner Bolesław (1883–1968), działacz socjalistyczny, członek Rady Naczelnej PPS (1934–1936), kierownik resortu pracy, opieki społecznej i zdrowia PKWN (1944), przewodniczący Rady Naczelnej PPS (1944–1945) 336

Dymitr Samozwaniec I (?–1606), car rosyjski (od 1605), rzekomy syn Iwana Groźnego, poparty przez magnatów polskich zajął Moskwę i tron carski, zamordowany 190

Eden Anthony (1897–1977), polityk i dyplomata brytyjski, minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii (1935–1938, 1940–1945, 1951–1955), premier (1955–1957) 50, 98, 103, 234, 246, 248

Erenburg Ilja (1891–1967), rosyjski pisarz i publicysta 71

Ferrero Guglielmo (1871–1942), pisarz i historyk włoski 173

Flaubert Gustave (1821–1880), pisarz francuski 214

Franciszek z Asyżu (właśc. Giovanni Bernardone, ok. 1182–1226), włoski zakonnik i kaznodzieja, założyciel zakonów: franciszkanów, klarysek oraz tercjarzy, kanonizowany w 1228 309

Galsworthy John (1867–1933), pisarz angielski, laureat Nagrody Nobla (1932) 220

Gaulle Charles de (1890–1970), polityk i generał francuski, uczestnik I wojny światowej, założyciel Komitetu Wolnej Francji po klęsce 1940, szef rządu tymczasowego (1944–1946), premier (1958 –1959) i prezydent Francji (1959 –1969) 19, 20, 129, 172, 292, 302, 303, 323, 325, 326

Gawalewicz Marian (1852–1910), pisarz, publicysta i reżyser, współpracownik i redaktor wielu pism warszawskich, dyrektor teatralny 110

Gąsiorowski Wacław (pseud. Wiesław Sclavus, 1869–1939), powieściopisarz, publicysta, dziennikarz i działacz polonijny 110

Giraud Henri (1879–1949), generał francuski, od 1942 zwierzchnik cywilny i wojskowy w Afryce Północnej, rywal de Gaulle’a, współprzewodniczący Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (1943), wiceprzewodniczący Najwyższej Rady Wojskowej (1948) 19, 20, 129, 172, 303

Głowacki Leon (1834–1907), działacz niepodległościowy, nauczyciel-filolog, brat Aleksandra Głowackiego (Bolesława Prusa), uczestnik powstania styczniowego 219

Goebbels Joseph (1897–1945), jeden z głównych funkcjonariuszy III Rzeszy, minister propagandy i informacji (1933–1945), popełnił samobójstwo w oblężonym Berlinie 31, 96

Göring Hermann (1893–1946), działacz nazistowski, premier Prus i przewodniczący Reichstagu (1933–1945), minister lotnictwa (1933–1945), marszałek Rzeszy (1940–1945) 61

Górka Olgierd (1887–1955), historyk, publicysta, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Warszawskiego 221

Grabiec Adam (major Adam Grabiec), pseudonim używany przez Izaaka Deutschera, a także przez Karola Dawida Laptera 183, 227, 228

Grabowski Zbigniew (1903–1974), dziennikarz, publicysta, tłumacz, powieściopisarz, przed wojną redaktor w IKC, korespondent zagraniczny m.in. z Berlina i Londynu, od 1937 na stałe w Londynie, podczas wojny pracował w Sekcji Polskiej BBC 288

Grabski Stanisław (1871–1949), polityk, ekonomista, profesor Uniwersytetów Lwowskiego i Warszawskiego, współzałożyciel PPS (1892), później działacz i ideolog ND, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1923, 1925–1926), prezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie (1942–1945), wiceprezydent KRN (1945–1947) 252, 253, 258, 260, 307

Grażyński Michał (1890–1965), polityk, uczestnik III powstania śląskiego (1921), wojewoda śląski (1926–1939), minister propagandy (1939) 51, 65, 66, 113, 261

Grosfeld Ludwik (1889–1955), adwokat i działacz socjalistyczny, minister skarbu rządu RP na uchodźstwie (1943–1944), po wojnie w Warszawie m.in. prezes Izby Handlu Zagranicznego i minister żeglugi i handlu zagranicznego 57, 134, 136, 140, 141

Grottger Artur (1837–1867), rysownik i malarz 317

Grydzewski Mieczysław (1894–1970), dziennikarz, publicysta, przed 1939 redaktor naczelny „Pro Arte et Studio”, „Skamandra” i „Wiadomości Literackich”, od 1940 w Londynie, współredaktor „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich”, redaktor naczelny „Wiadomości” (1946–1966) 150, 156–161, 316, 317

Gustaw II Adolf (1594–1632), król Szwecji (od 1611) z dynastii Wazów 297

Hácha Emil (1872–1945), polityk czeski, po układzie monachijskim prezydent Czechosłowacji (1938–1939), prezydent Protektoratu Czech i Moraw (1939–1945), po klęsce Niemiec aresztowany, zmarł w więzieniu 296

Halifax Edward (1881–1959), polityk brytyjski, wicekról Indii (1925–1931), minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii (1938–1940), ambasador w Waszyngtonie (1941–1946) 9

Haller Józef (1873–1960), polityk, generał, dowódca II Brygady Legionów Polskich i II Korpusu Polskiego w Rosji, dowódca Armii Polskiej we Francji (1918–1919), członek Rady Obrony Państwa (1920), współzałożyciel Frontu Morges (1936) i SP (1937), członek rządu polskiego na uchodźstwie (1940–1943) 126, 127

Hapon (Gapon) Gieorgij (1870–1906), rosyjski duchowny prawosławny, agent Ochrany, organizator pochodu robotników pod Pałac Zimowy w Petersburgu („krwawa niedziela”, 1905), zabity przez eserowców 226

Harun ar-Raszid (763–809), kalif (od 786) z dynastii Abbasydów, polityk i administrator, mecenas nauki i sztuki, bohater licznych opowieści Księgi tysiąca i jednej nocy

Hearst William Randolph (1863–1951), amerykański dziennikarz i wydawca 11, 94

Hemar Marian (właśc. M. Hescheles, 1901–1972), pisarz, satyryk 70, 71

Hitler Adolf (1889–1945), przywódca niemieckiego ruchu narodowosocjalistycznego, kanclerz (od 1933) i wódz (Führer) Rzeszy (od 1934) 22, 23, 30, 71, 76, 87, 112, 114, 141, 168, 180, 200, 209, 210, 226, 233, 235, 236, 242, 312

Horacy (Quintus Horatius Flaccus, 65–8 przed Chr.), poeta rzymski 318

Hurko (Gurko) Iosif (1828–1901), feldmarszałek rosyjski, generał-gubernator warszawski (1883–1894), rusyfikator 15

Ionin Aleksander (1837–1900), podróżnik rosyjski, autor wspomnień o Ameryce Południowej 135

Jaworowski Rajmund (pseud. m.in. Antoni, Stefan, 1885–1941), działacz socjalistyczny, od 1904 w PPS, członek Rady Naczelnej (1921–1928), w 1928 założył PPS dawną Frakcję Rewolucyjną, w 1939 w SZP, potem w ZWZ 124, 138

Jaworski Jan, działacz ruchu ludowego, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie 140

Jaworski Władysław Leopold (1865–1930), polityk, prawnik, publicysta, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z przywódców Stronnictwa Prawicy Narodowej, prezes NKN (1914–1916) 120

Joanna Sabaudzka (1907–2000), córka króla Włoch Wiktora Emanuela III, żona cara Bułgarii Borysa III (od 1930) 172

Jogiches Leon (pseud. Grozowski, 1867–1919), działacz socjalistyczny i komunistyczny, współzałożyciel SDKPiL (1893) i KP Niemiec (1918), zamordowany w więzieniu w Berlinie 112

Jóźwiak Stanisław (1892–1964), przemysłowiec i polityk, poseł na sejm (1938–1939) z ramienia OZN, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie 250, 260, 271–273

Julian Apostata (Flavius Claudius Iulianus, 332–363), cesarz rzymski (od 361), bratanek Konstantyna I Wielkiego, wychowany w religii chrześcijańskiej, odstąpił od niej i podjął próbę restauracji religii pogańskiej 310

Kaczyński Zygmunt (1894–1953), działacz polityczny, publicysta, ksiądz, członek ChD, współzałożyciel Frontu Morges i SP, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Mikołajczyka (1943–1944), od 1945 w kraju, zmarł w więzieniu 142

Kalinin Michaił (1875–1946), sowiecki działacz komunistyczny, przewodniczący WCIK (od 1919), członek Biura Politycznego KC WKP(b) (od 1926), przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (od 1938), współodpowiedzialny za czystki w latach 30. 295, 297, 301

Karamzin Nikołaj (1766–1826), rosyjski pisarz i historyk 192

Karol I (1887–1922), ostatni cesarz Austrii i król Węgier z dynastii habsbursko-lotaryńskiej, dążył do zawarcia separatystycznego pokoju z państwami Ententy (1917) 121, 172

Karol X (1757–1836), król Francuzów (1824–1830) z dynastii Burbonów, zmuszony do abdykacji w wyniku rewolucji lipcowej 151

Károly Mihály (1875–1955), węgierski polityk i dyplomata, premier (1918) i prezydent Węgier (1918–1919) 159

Katarzyna II (właśc. Zofia Anhalt-Zerbst, 1729–1796), cesarzowa rosyjska (od 1762), żona i następczyni (po przeprowadzeniu zamachu stanu) Piotra III, współtwórczyni rozbiorów Polski 192

Katelbach Tadeusz (1897–1977), polityk i publicysta, członek POW i żołnierz WP, w okresie międzywojennym korespondent prasy polskiej w Niemczech i na Litwie, senator (1938–1939), od 1939 na emigracji, pracował dla rządu emigracyjnego i Radia Wolna Europa 333, 334

Katkow Michaił (1818–1887), publicysta rosyjski, wydawca gazety „Moskowskije wiedomosti” (1850 –1855 i od 1863) oraz czasopisma „Russkij wiestnik” (od 1856) 193

Kiersnowski Tadeusz (1896–1971), prawnik, zesłany do łagrów sowieckich (1940), po uwolnieniu od 1942 m.in. członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie oraz wielu polskich organizacji społeczno-kulturalnych 36

Kijak Stanisław (1898–1945), oficer wywiadu w II Korpusie WP gen. Andersa 333

Koc Adam (1891–1969), polityk, pułkownik, oficer Legionów Polskich, działacz BBWR, redaktor naczelny „Gazety Polskiej” (1929 –1930), organizator i szef OZN (1936–1937), minister skarbu oraz przemysłu i handlu w rządzie W. Sikorskiego (1939) 261

Komarnicki Wacław (1891–1954), działacz polityczny, prawnik, działacz SN, minister sprawiedliwości w rządzie polskim na uchodźstwie (1942–1944) 35, 126, 134, 137, 138, 249, 251, 260

Kopański Stanisław (1895–1976), generał, dowódca Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (1940–1942), następnie 3. Dywizji Strzelców Karpackich (1942–1943), szef Sztabu Naczelnego Wodza (1943–1947), członek Rady Trzech (1970–1972) 144

Korczak Janusz (właśc. Henryk Goldszmit, 1878 lub 1879–1942), pisarz i publicysta, pedagog, lekarz, kierownik żydowskiego Domu Sierot w Warszawie i współzałożyciel sierocińca dla dzieci polskich Nasz Dom, zginął wraz z wychowankami w Treblince 111

Kornijczuk Ołeksandr (1905–1972), ukraiński dramatopisarz i działacz społeczno-polityczny okresu radzieckiego, mąż Wandy Wasilewskiej 17

Kornijczukowa zob. Wasilewska Wanda

Kossak Juliusz (właśc. Fortunat J. Kossak, 1824–1899), ojciec Wojciecha, malarz 220

Kostrzewski Franciszek (1826–1911), malarz i rysownik 220

Kościuszko Tadeusz (1746–1817), generał polski, naczelnik powstania (1794) 133, 156

Kot Stanisław (1885–1975), polityk, historyk kultury i wychowania, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1933 w SL, ambasador rządu RP na uchodźstwie w ZSRR (1941–1942), minister stanu na Bliskim Wschodzie (1942–1943), minister informacji (1943–1944), powrócił do kraju (1945), ambasador w Rzymie (1945–1947), od 1947 na emigracji 47, 50–54, 65, 66, 102–106, 109, 118, 122, 126, 127, 130, 132–134, 159, 182, 188, 225, 248, 250, 253, 260, 266, 267, 272, 331

Kozłowska Feliksa Magdalena (imiona zakonne Maria Franciszka, 1862–1921), założycielka wspólnoty mariawitów 68

Kukiel Marian (1885–1973), historyk, generał, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1930 dyrektor Muzeum i Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, członek rządu RP na uchodźstwie (1942–1949) 126

Kuncewicz Jerzy (1893–1984), prawnik i pisarz, działacz ruchu ludowego, od 1939 na emigracji, lider frakcji przeciwnej polityce Mikołajczyka, powrócił do kraju w 1962 140

Kuncewiczowa Maria (1895–1989), pisarka, od 1940 w Wielkiej Brytanii, od 1955 w USA, w 1968 wróciła do kraju 71, 72

Kutuzow (Goleniszczew-Kutuzow) Michaił (1745–1813), feldmarszałek rosyjski, dowódca armii rosyjskiej w czasie wyprawy Napoleona na Moskwę (1812) 210

Kwapiński Jan (właśc. Piotr Chałupka, 1885–1964), działacz socjalistyczny, od 1901 w PPS, od 1906 w PPS-Frakcji Rewolucyjnej, członek Rady Naczelnej PPS (1919–1939), poseł na sejm (1922–1930), więziony przez NKWD (1940–1941), od 1941 w Wielkiej Brytanii, wicepremier rządu RP na uchodźstwie (1943–1944) 39, 41, 126, 130, 133, 140, 141, 225–227

La Fontaine Jean de (1621–1695), poeta francuski 202, 203

Lapter Karol Dawid (pseud. Adam Grabiec), działacz polityczny, historyk, przed 1939 w KPZU, w czasie wojny na emigracji, po wojnie wrócił do kraju, wyemigrował w 1968 183

Laskowska Anna, właścicielka wydawnictwa Składnica Księgarska w Edynburgu 306, 307

Laval Pierre (1883–1945), polityk francuski, wielokrotny minister, premier Francji (1931–1932, 1935–1936), premier rządu Vichy (1940, 1942–1944), po wyzwoleniu skazany na śmierć i rozstrzelany 207

Lawrence Thomas Edward (zwany Lawrence’em z Arabii, 1888–1935), brytyjski orientalista, agent wywiadu na Bliskim Wschodzie, podczas I wojny światowej współorganizator antytureckiego powstania Arabów 325

Lebrun Albert (1871–1950), polityk francuski, prezydent Francji (1932–1940) 121

Lenin Włodzimierz (właśc. W. Uljanow, 1870–1924), przywódca rosyjskiego ruchu komunistycznego i rewolucji październikowej, współtwórca ZSRR 40, 148

Lieberman Herman (1870–1941), działacz socjalistyczny, adwokat, członek PPSD (od 1893), poseł do austriackiej Rady Państwa, członek Rady Naczelnej PPS (1920–1939), skazany w procesie brzeskim (1932), wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie (od 1939) 20, 129, 141

Limanowski Bolesław (1835–1935), historyk, socjolog, działacz socjalistyczny, współzałożyciel Ludu Polskiego (1881) i PPS (1892), w 1906 popierał PPS-Frakcję Rewolucyjną, senator (1922–1935) 146

Linde Samuel Bogumił (1771–1847), językoznawca, wybitny leksykograf, pedagog 155

Litauer Stefan (1891–1959), dziennikarz, korespondent PAT w Londynie (1936–1941), agent sowiecki, po wojnie w PRL, m.in. pracownik MSZ (1945–1949), korespondent prasy i radia polskiego w Londynie (1950–1959) 85, 98

Litwinow Maksim (właśc. Meir Wallach, 1876–1951), dyplomata sowiecki, ludowy komisarz spraw zagranicznych (1930–1939), ambasador ZSRR w Waszyngtonie (1941–1943) 95

Ludwik XVI (1754–1793), król Francji (1774–1792) z dynastii Burbonów, zgilotynowany 112

Luksemburg Róża (Rozalia, 1870–1919), działaczka komunistyczna, teoretyk ekonomii politycznej, współzałożycielka SDKPiL (1893) i KP Niemiec (1918), uczestniczka rewolucji w Niemczech 112, 148

Mackiewicz Stanisław (pseud. Cat, 1896–1966) 10, 35, 36, 49, 59, 61, 76, 145, 147, 151, 152, 167, 226, 231, 289, 290, 329–332, 335, 337–344

Mahomet (570–632), prorok i twórca islamu 38

Majski Iwan (właśc. Jan Lachowiecki, 1884–1975), dyplomata sowiecki, ambasador ZSRR w Wielkiej Brytanii (1932–1943) 14, 84, 95, 98, 99

Masaryk Tomáš Garrigue (1850–1937), filozof i polityk czeski, współtwórca państwa czechosłowackiego, jego pierwszy prezydent (1918–1935), zwolennik sojuszu z Francją i przeciwnik współpracy z Polską 179

Matejko Jan (1838–1893), malarz 220

Matuszewski Ignacy (1891–1946), polityk, publicysta, dyplomata, pułkownik, szef Oddziału II SG (1920–1923), minister skarbu (1929–1931), redaktor naczelny „Gazety Polskiej” (1932–1936), kierował ewakuacją złota Banku Polskiego do Francji (1939) 66, 96, 98

Mendelson (Mendelsohn) Stanisław (pseud. Gawrosz, Aleksander Messin, 1857–1913), działacz socjalistyczny, publicysta, współzałożyciel PPS (1892), redaktor „Równości”, „Przedświtu” i „Walki Klas” 114

Mereżkowski Dmitrij (1865–1941), rosyjski pisarz, filozof i krytyk literacki 310

Michałowski Piotr (1800–1855), malarz 220

Mickiewicz Adam (1798–1855), poeta 155, 156

Mihailović Dragoljub (Draža) (1893 –1946), generał serbski, od 1941 dowódca czetników, uczestnik walk z Niemcami i partyzantami Tity, w 1946 ujęty przez komunistów, stracony 84

Mikołaj I Romanow (1796–1855), cesarz rosyjski (od 1825) 193, 212

Mikołaj II Romanow (1868–1918), ostatni cesarz Rosji (1894–1917), zamordowany przez bolszewików 112, 161, 219

Mikołaj Mikołajewicz Romanow (młodszy, 1856–1929), wielki książę rosyjski, naczelny wódz armii rosyjskiej (1914–1915) 295

Mikołajczyk Stanisław (1901–1966), polityk, działacz ruchu ludowego, członek władz SL, wicepremier (1940–1943), premier rządu RP na uchodźstwie (1943–1944), po powrocie do kraju prezes PSL (1945–1947), wicepremier i minister reform rolnych TRJN, od 1947 ponownie na uchodźstwie 11, 12, 42, 56, 108, 126–128, 130–133, 138–144, 152, 168, 179–182, 184–187, 203, 208, 248, 250, 251, 253, 258, 260, 261, 267, 271, 272, 278, 281–283, 286–288, 330, 331, 338–340, 343

Modelski Izydor (1888–1962), generał, od 1939 w PSZ na Zachodzie, w 1945 wrócił do kraju 94, 98

Mołotow Wiaczesław (właśc. W.M. Skriabin, 1890–1986), rosyjski działacz komunistyczny i polityk, członek Biura Politycznego KC WKP(b) i KPZR (1926–1957), przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych ZSRR (1930–1941), ludowy komisarz (od 1946 minister) spraw zagranicznych (1939–1949, 1953–1956) 246, 328

Moraczewski Jędrzej (1870–1944), polityk socjalistyczny, członek PPSD (od 1894), żołnierz Legionów Polskich i POW (1914–1917), premier RP i minister kolei (1918–1919), minister robót publicznych (1925–1926, 1926–1929) 69

Murawiow Michaił (1796–1866), zwany Wieszatielem, generał rosyjski, generał-gubernator wileński (1863–1865), brutalnie tłumił powstanie styczniowe na Litwie 192

Mussolini Benito (1883–1945), przywódca włoskiego ruchu faszystowskiego, premier Włoch (1922–1943) 87, 117, 141, 167, 168, 172, 174, 180, 303

Muszalski Edward (1899–1989), prawnik, żołnierz, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej oraz kampanii 1939, na emigracji w Wielkiej Brytanii publikował pod pseud. Aleksander Dolski, po wojnie wrócił do kraju 224

Nagórski Zygmunt (1884–1973), prawnik, publicysta, pisarz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek emigracyjnej NIK (od 1939), po wojnie pozostał na emigracji, zmarł w USA 140

Napoleon I Bonaparte (1769–1821), pierwszy konsul Republiki Francuskiej (1799–1804), cesarz Francuzów (1804–1815) 210

Napoleon IV (właśc. Napoleon Ludwik Bonaparte, zwany Lulu, 1856–1879), książę francuski, syn Napoleona III 218

Narutowicz Gabriel (1865–1922), inżynier konstruktor i polityk, minister spraw zagranicznych (1922), pierwszy prezydent RP (1922), zastrzelony przez Eligiusza Niewiadomskiego 121

Niekrasow Nikołaj (1821–1878), poeta rosyjski, wydawca i współredaktor czasopisma „Sowriemiennik” 310

Niezbrzycki Jerzy Antoni (pseud. Ryszard Wraga, Bernard Andrews, 1902–1968), oficer WP i wywiadu wojskowego, sowietolog, pisarz 147–153

Nowaczyński Adolf (1876–1944), dramatopisarz, publicysta, związany z ND 158, 315

Nowakowski Zygmunt (1891–1963), aktor, pisarz, publicysta, felietonista, autor sztuk scenicznych, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie, redaktor naczelny „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich” (1940–1944) 14, 36, 37, 103, 130, 153–156, 158–163, 319

Odrowąż-Wysocki (być może pseudonim), bliżej niezidentyfikowany, domniemany więzień obozu w Miranda de Ebro, autor artykułów w „Dzienniku Żołnierza” 307, 308

Oppman Artur (pseud. Or-Ot, 1867–1931), poeta, pułkownik WP 110

Ordonka zob. Ordonówna Hanka

Ordonówna Hanka (właśc. Maria Anna Tyszkiewicz, 1902–1950), z domu Pietruszyńska, piosenkarka, tancerka, aktorka 71

Or-Ot zob. Oppman Artur

Painlevé Paul (1863–1933), francuski matematyk i polityk, profesor Sorbony i politechniki w Paryżu, wielokrotny minister, m.in. wojny, premier (1917), współtwórca tzw. kartelu lewicy, przewodniczący Izby Deputowanych 68

Paulus Friedrich (1890–1957), feldmarszałek niemiecki, dowódca w bitwie pod Stalingradem, od 1943 w niewoli sowieckiej, współzałożyciel Komitetu Narodowego „Wolne Niemcy”, od 1953 w NRD 332

Pepi książę zob. Poniatowski Józef

Pétain Philippe (1856–1951), marszałek Francji, polityk, bohater I wojny światowej, szef zależnego od Niemiec państwa Vichy (1940–1944) 218

Piasecki Stanisław (1900–1941), publicysta i krytyk literacki, związany z ND, czynny w OWP, założyciel i redaktor tygodnika „Prosto z mostu”, w czasie okupacji niemieckiej w NOW, redaktor tygodnika „Walka”, rozstrzelany przez Niemców w Palmirach 221

Pietrkiewicz (Peterkiewicz) Jerzy (1916–2007), pisarz, historyk literatury, od 1939 w Wielkiej Brytanii, profesor literatury polskiej w School of Slavonic and East European Studies w Londynie (1950–1979) 225

Pilniak Borys (właśc. Boris Wogau, 1894–1938), pisarz radziecki 71

Piłsudski Jan (1876–1950), brat Marszałka, sędzia Sądu Apelacyjnego, minister skarbu (1931–1932), poseł na sejm (1928–1932), więziony w ZSRR (1939–1941) 67

Piłsudski Józef (1867–1935), działacz niepodległościowy, współtwórca Legionów Polskich, marszałek Polski (od 1920), Naczelnik Państwa (1919–1922), po przeprowadzeniu zamachu stanu premier (1926–1928, 1930), minister spraw wojskowych i generalny inspektor sił zbrojnych (1926–1935) 15, 25, 65, 69, 77, 78, 112–115, 119–121, 125, 127, 131, 146, 150, 152, 153, 156, 167, 184, 191, 198, 217–219, 226, 291

Piotr I Wielki (1672–1725), car rosyjski (od 1682, do 1696 wspólnie z bratem Iwanem V), cesarz (od 1721) 310

Pitt William (młodszy, 1759–1806), premier Wielkiej Brytanii (1783–1801, 1804–1806) 86, 210

Poczajewa, bliżej niezidentyfikowana, prawdopodobnie żona poety rosyjskiego 318

Poniatowski Józef (1763–1813), książę, bratanek króla Stanisława Augusta, generał, marszałek Francji, wódz naczelny wojsk koronnych w wojnie polsko-rosyjskiej (1792), organizator i wódz naczelny armii Księstwa Warszawskiego, minister wojny, poległ w bitwie pod Lipskiem 110, 133

Popiel Karol (1887–1977), polityk, działacz ruchu chrześcijańsko-demokratycznego, współzałożyciel i jeden z przywódców NPR oraz SP, więziony w twierdzy brzeskiej, w czasie II wojny światowej w rządzie RP na uchodźstwie 126, 136

Potocka Krystyna (1866–1952), z domu Tyszkiewicz, hrabianka, propagatorka polskiej kultury i sztuki, żona Andrzeja Potockiego 118

Pragier Adam (1886–1976), działacz socjalistyczny, ekonomista, członek Rady Naczelnej PPS (1921–1937), minister informacji i dokumentacji rządu RP na uchodźstwie (1944–1947) 140

Prus Bolesław (właśc. Aleksander Głowacki, 1847–1912), pisarz i publicysta 210, 213–215, 218–220

Pruszyński Ksawery (1907–1950), dziennikarz, pisarz i publicysta, korespondent wojenny w Hiszpanii (1936), w czasie II wojny światowej w polskiej armii i służbie dyplomatycznej na Zachodzie, w 1945 wrócił do kraju, poseł RP w Hadze (1948–1950) 159–161

Prystor Aleksander (1874–1941?), polityk, pułkownik, członek OB PPS i PPS-Frakcji Rewolucyjnej, po 1926 m.in. minister, premier, marszałek senatu, aresztowany przez NKWD po wrześniu 1939, zmarł w ZSRR 75, 76

Przetakiewicz Zygmunt (1917–2005), działacz społeczno-polityczny, publicysta, członek ONR „Falanga”, podczas wojny w Wielkiej Brytanii, związany z pismami „Jestem Polakiem” i „Walka”, następnie żołnierz dywizji gen. Maczka, po wojnie redaktor naczelny „Słowa Powszechnego”, wiceprzewodniczący stowarzyszenia PAX 100

Puszkin Aleksander (1799–1837), poeta rosyjski 193

Quisling Vidkun (1887–1945), polityk norweski, założyciel i przywódca faszystowskiej partii Jedność Narodowa, współpracował z niemieckim okupantem (1940 –1945), premier marionetkowego rządu norweskiego (1942–1945), po wojnie stracony za zdradę 20

Raczkiewicz Władysław (1885–1947), polityk, prezes Naczpolu (1917), minister spraw wewnętrznych (1921, 1925–1926, 1935–1936), marszałek senatu (1930–1935), prezydent RP na uchodźstwie (od 1939) 20, 63, 131, 184, 259, 260

Raczyński Edward (1891–1993), polityk i dyplomata, ambasador RP w Londynie (1934–1945), minister spraw zagranicznych (1941–1943), prezydent RP na uchodźstwie (1979–1986) 126

Radoński Karol (1883–1951), biskup włocławski (1929–1951), w czasie II wojny światowej na emigracji, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie 158

Rajchman, bliżej niezidentyfikowany, Żyd genewski, znajomy S. Thugutta 68

Rataj Maciej (1884–1940), polityk, działacz ruchu ludowego, marszałek sejmu (1922–1928), prezes SL (1935–1938), zamordowany przez Niemców 140

Retinger Józef Hieronim (1888–1960), polityk, doradca polityczny W. Sikorskiego (1939–1943), działacz na rzecz współpracy i integracji europejskiej 85, 86, 98

Ribbentrop Joachim von (1893–1946), niemiecki dyplomata, ambasador w Londynie (1936–1938), minister spraw zagranicznych III Rzeszy (1938–1945), skazany na śmierć w procesie norymberskim i powieszony 16, 246, 247, 282, 328

Ripka Hubert (1895–1958), czeski polityk, dziennikarz i historyk, w czasie II wojny światowej sekretarz stanu MSZ czechosłowackiego rządu na uchodźstwie, w 1945 wrócił do kraju, po przejęciu władzy przez komunistów ponownie wyemigrował 298, 301

Romer Tadeusz (1894–1978), dyplomata, ambasador RP przy Kwirynale (1929–1935), poseł w Lizbonie (1935–1936), ambasador w Tokio (1937–1941), ambasador w ZSRR rządu RP na uchodźstwie (1942–1943), minister spraw zagranicznych (1943–1944) 102, 178, 248

Roosevelt Franklin Delano (1882–1945), amerykański polityk, prawnik, demokrata, prezydent z ramienia Partii Demokratycznej (1933–1945, wybrany czterokrotnie) 25, 28, 95, 98, 99, 134

Rydz-Śmigły Edward (1886–1941), wojskowy i polityk, marszałek Polski (1936), generalny inspektor sił zbrojnych (1935–1939), naczelny wódz w wojnie obronnej 1939 58, 72, 166, 167, 176, 177, 261

Rykow Aleksiej (1881–1938), działacz komunistyczny, pierwszy bolszewicki komisarz spraw wewnętrznych (1917), przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych ZSRR (1924–1930), w 1937 aresztowany, skazany na śmierć w procesie dwudziestu jeden i stracony 312

Rymsza Janusz Andrzej (1911–?), poeta 72, 73

Ryti Risto Heikki (1889–1956), polityk fiński, liberał, premier (1939–1940), prezydent (1940–1944), w 1946 sądzony i do 1949 więziony za udział Finlandii w wojnie z ZSRR po stronie Niemiec 240

Sadkiewicz Jan, redaktor 339

Salazar António de Oliveira (1889–1970), portugalski polityk i ekonomista, premier i faktyczny dyktator Portugalii (1932–1968) 184, 308

Schuschnigg Kurt (1897–1977), polityk austriacki, kanclerz Austrii (1934–1938), przeciwnik Anschlussu 87

Schweizer Ludwik (1894–1960), oficer polski, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii 1939, żołnierz PSZ na Zachodzie, po wojnie pozostał na emigracji 163, 167

Seyda Marian (1879–1967), działacz polityczny, publicysta, członek KNP w Paryżu, minister spraw zagranicznych (1923), członek władz SN (1928–1936), w rządzie RP na uchodźstwie (1939–1941, 1942–1944) 124, 126, 128, 134, 135, 137–139, 144, 157, 249, 251

Seydlitz-Kurzbach Walther Kurt von (1888–1976), niemiecki generał, uczestnik I i II wojny światowej, po bitwie pod Stalingradem w niewoli sowieckiej, członek Komitetu Narodowego „Wolne Niemcy” 236

Sforza Carlo (1872–1952), włoski hrabia, polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych Włoch (1920–1921, 1947–1951) 268, 304

Shaw George Bernard (1856–1950), dramatopisarz irlandzki 207

Sienkiewicz Henryk (1846–1916), pisarz 75, 149, 220

Sikorski Władysław (1881–1943), wojskowy i polityk, szef departamentu wojskowego NKN (1914–1917), premier (1922–1923), minister spraw wojskowych (1923–1925), premier i naczelny wódz (1939–1943) 8–11, 13, 14, 16–18, 21, 22, 28, 32, 49, 50, 53–56, 62, 63, 65, 68, 76, 82, 87, 92–98, 100–102, 107, 117–129, 131, 134, 138, 156, 162, 177, 181, 195, 198, 212, 278, 329–332

Składkowski Felicjan Sławoj (1885–1962), lekarz, generał, polityk, minister spraw wewnętrznych (1926–1929, 1930–1931), premier RP (1936–1939) 75, 127, 261

Skrzyński Aleksander (1882–1931), polityk, premier II RP (1925–1926), minister spraw zagranicznych (1922–1923, 1924–1926) 68

Skwarczyński Adam (1886–1934), brat Stanisława, polityk, publicysta, żołnierz Legionów Polskich, redaktor „Gazety Polskiej”, założyciel i wydawca pisma „Droga”, kodyfikator założeń ideowych ruchu piłsudczykowskiego 221

Sławek Walery (1879–1939), działacz niepodległościowy i polityk, żołnierz Legionów, najbardziej zaufany współpracownik J. Piłsudskiego, premier RP (1930, 1930–1931, 1935), popełnił samobójstwo 65, 167

Słonimski Antoni (1895–1976), poeta z grupy Skamandra, komediopisarz, felietonista „Wiadomości Literackich” 98, 159, 283, 316, 317

Słowacki Juliusz (1809–1849), poeta 214

Smetona Antanas (1874–1944), polityk i prawnik litewski, prezydent Litwy (1919–1920, 1926–1940) 242

Smuts Jan Christiaan (1870–1950), polityk Związku Południowej Afryki, feldmarszałek brytyjski, uczestnik wojny burskiej (1899–1902), współtwórca Związku Południowej Afryki (1910), w I wojnie światowej dowodził działaniami przeciwko Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej, premier ZPA (1919–1924, 1939–1948), od 1941 członek gabinetu wojennego W. Churchilla 292

Sosnkowski Kazimierz (1885–1969), polityk, generał, jeden z przywódców OB PPS, żołnierz Legionów Polskich (1914–1917), współpracownik J. Piłsudskiego, minister spraw wojskowych (1920 –1924), uczestnik kampanii 1939, komendant główny ZWZ z siedzibą w Paryżu (1939–1940), następca prezydenta RP (1939–1941), naczelny wódz (1943–1944) 7, 8, 49, 66, 125, 127, 132, 175–178, 183, 184, 259, 332

Stahl Zdzisław (1901–1987), polityk ruchu narodowego, poseł na sejm (1930–1935), w czasie kadencji przeszedł do obozu sanacyjnego, po wkroczeniu Armii Czerwonej zesłany do łagru, od 1941 w armii gen. Andersa 138

Stalin Józef (właśc. Iosif Dżugaszwili, 1879–1953), działacz rewolucyjny, sekretarz generalny RKP(b) (od 1922), dyktator ZSRR 10, 13, 14, 22–24, 32, 40, 112, 180, 197, 204, 206, 208, 209, 212, 295, 341

Stańczyk (Stanisław?, ok. 1480–1556), błazen nadworny ostatnich Jagiellonów 70, 313, 322

Stańczyk Jan (1886–1953), działacz socjalistyczny, członek Rady Naczelnej PPS (1919–1939, 1945–1948), minister pracy i opieki społecznej w rządzie RP na uchodźstwie i TRJN (1939–1946) 134, 140, 141, 331

Strasburger Henryk (1887–1951), polityk, prawnik, generalny komisarz RP w Gdańsku (1924–1932), w rządzie RP na uchodźstwie (1939–1944, m.in. minister skarbu) 29, 97, 126, 203, 331

Stroński Stanisław (1882–1955), polityk, filolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i KUL, od 1905 członek Ligi Narodowej, członek KNP w Paryżu (1918–1919) i SN (od 1928), redaktor „Rzeczypospolitej”, „Warszawianki”, działacz Frontu Morges, minister informacji (1939–1943) i wicepremier (od 1940) w rządzie RP na uchodźstwie 28, 34, 50, 63, 122, 129, 171, 187–192, 194–200, 202, 204, 205, 270, 316, 320, 331, 344

Studnicki (Gizbert-Studnicki) Władysław (1867–1953), polityk, ekonomista, publicysta, jeden z ideowych mentorów Cata-Mackiewicza, współtwórca Aktu 5 listopada 1916, czołowy przedstawiciel orientacji niemieckiej w II RP, po 1945 na emigracji 150, 151

Suworin Aleksiej (1834–1912), rosyjski wydawca, publicysta 315

Szapiro Jerzy (1895–?), dziennikarz, działacz PPS, pierwszy redaktor naczelny „Dziennika Polskiego” (1940) 41, 44, 73, 98, 147

Szczyrek Jan (1882–1947), dziennikarz i działacz socjalistyczny, więziony przez NKWD (1940–1941), po uwolnieniu w 1941 wyjechał z ZSRR, członek Komitetu Zagranicznego PPS (1941–1945) 12, 59, 60, 140, 141

Szełgunow Ludmiła (1832–1901), z domu Michaelis, tłumaczka, żona Nikołaja Szełgunowa 318

Talleyrand-Périgord Charles-Maurice de (1754–1838), francuski dyplomata i polityk, minister spraw zagranicznych w okresie dyrektoriatu, konsulatu i cesarstwa (1797–1807), reprezentant Francji na kongresie wiedeńskim (1815) 179, 235

Thugutt Mieczysław (1902–1979), polityk, działacz ludowy 67–70, 140

Tito (właśc. Josip Broz, 1892–1980), jugosłowiański przywódca komunistyczny i polityk, Chorwat, przywódca KP Jugosławii (od 1937), organizator partyzantki komunistycznej (od 1941), z czasem także struktur komunistycznej federacji jugosłowiańskiej, szef rządu (od 1945), od 1948 skłócony z ZSRR, prezydent Jugosławii (od 1953) 279, 293, 304

Tołstoj Lew (1829–1910), pisarz rosyjski 315

Tomaszewski Tadeusz (1881–1950), adwokat, działacz PPS, prezes NIK (1939–1949), premier rządu RP na uchodźstwie (1949–1950) 140, 141

Traugutt Romuald (1825–1864), oficer armii rosyjskiej (1845–1862), ostatni dyktator powstania styczniowego, aresztowany przez Rosjan i stracony 143, 279

Trzciński Witold (1851–1930), działacz PPS, później PPS-Lewicy 227

Tuchaczewski Michaił (1893–1937), marszałek sowiecki, dowódca Frontu Zachodniego w wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1921), stłumił powstanie kronsztadzkie (1921), zastępca przewodniczącego Rewolucyjnej Rady Wojskowej ZSRR (od 1931), oskarżony o szpiegostwo, stracony 312

Ullman Tadeusz, inżynier, pracownik emigracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 104

Vinci Leonardo da (1452–1519), włoski malarz, rysownik, rzeźbiarz, architekt i urbanista, teoretyk sztuki i uczony 310

Voigt Frederick Augustus (1892–1957), dziennikarz brytyjski pochodzenia niemieckiego 344

Voldemaras Augustinas (1883–1942), polityk litewski, dwukrotny premier Litwy (1918, 1926–1929), reprezentował orientację proniemiecką, deportowany w głąb ZSRR (1940) 173

Walicki, wg tradycji rodzinnej pradziadek Stanisława Mackiewicza 155

Waryński Ludwik Tadeusz (pseud. Jan Buch, Długi, Hrabia, 1856–1889), działacz socjalistyczny, współzałożyciel pierwszych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim, współredaktor „Równości” i „Przedświtu”, organizator I Proletariatu (1882), uwięziony (1883), skazany (1885), zmarł w więzieniu 146

Wasilewska Wanda (1905–1964), córka Leona, działaczka socjalistyczna i komunistyczna, pisarka, członkini Rady Naczelnej PPS (1934–1937), członkini WKP(b) (od 1941), przewodnicząca ZPP (1943–1946), wiceprzewodnicząca PKWN (1944) 17, 171, 184, 188, 200, 204, 233, 234, 336

Welles Sumner (1892–1961), dyplomata amerykański, podsekretarz stanu (1937–1943), osobisty wysłannik prezydenta Roosevelta do Europy (1940) 22, 24, 25, 28

Wenizẹlos Elefthẹrios (1864–1936), polityk grecki, założyciel (1910) i przywódca Partii Liberalnej, od 1910 wielokrotnie premier, organizator sojuszu antytureckiego (wojny bałkańskiej), w 1917 wprowadził Grecję do I wojny światowej po stronie Ententy, uczestnik paryskiej konferencji pokojowej (1919–1920), dążył do urzeczywistnienia idei Wielkiej Grecji, przeciwnik monarchii, po nieudanej próbie przewrotu w 1935 emigrował 179

Wielopolski Aleksander (1803–1877), margrabia Gonzaga Myszkowski, polityk, naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego (1862–1863), inicjator ogłoszenia tzw. branki w styczniu 1863, która sprowokowała wybuch powstania styczniowego 15, 120

Wiktor Emanuel III (1869–1947), król Włoch (1900–1946) z dynastii sabaudzkiej, syn Humberta I, poparł udział Włoch w I wojnie światowej po stronie Ententy, w 1943 poparł odsunięcie Mussoliniego, abdykował na rzecz syna, Humberta II 168, 240

Wiktoria (1819–1901), królowa Wielkiej Brytanii i Irlandii (od 1837) z dynastii hanowerskiej, cesarzowa Indii (od 1876) 66

Wilhelm I Hohenzollern (1797–1888), król Prus (od 1861), cesarz niemiecki (od 1871) 236

Wilhelm II Hohenzollern (1859–1941), cesarz niemiecki i król Prus (od 1888), abdykował (1918), zmarł na emigracji w Holandii 112, 161

Wilson Thomas Woodrow (1856–1924), prezydent USA (1913–1921), inicjator założenia Ligi Narodów, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1919) 322

Witos Wincenty (1875–1945), polityk, przywódca PSL „Piast” i SL, premier RP (1920–1921, 1923, 1926) 140, 141, 180

Wojciechowski Konstanty (1872–1924), ojciec Zygmunta, historyk literatury polskiej, komparatysta 109

Wojciechowski Stanisław (1869–1953), polityk, współtwórca PPS, prezydent RP (1922–1926) 121, 167

Woodhouse Pelham Grenville (1881 –1975), angielski pisarz, humorysta, w czasie II wojny światowej internowany przez Niemców, oskarżony o zdradę, po wojnie osiadł w USA 321

Wraga Ryszard zob. Niezbrzycki Jerzy Antoni

Wyspiański Stanisław (1869–1907), malarz, dramatopisarz, poeta 166

Wyszynski Andriej (1883–1954), sowiecki prawnik i dyplomata, prokurator generalny ZSRR (1933 –1939), oskarżyciel w procesach pokazowych, wiceprzewodniczący Rady Komisarzy Ludowych (1939–1944), minister spraw zagranicznych (1949–1953) 204

Yolles Piotr Paweł (1892–1958), polski dziennikarz, działacz polonijny, wieloletni wydawca nowojorskiego „Nowego Świata” 95

Zaleski August (1883–1972), polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych (1926–1932, 1939–1941), prezydent RP na uchodźstwie (1947–1972) 63, 66

Zbyszewski Karol (1904–1990), dziennikarz, publicysta, przed 1939 współpracownik „Prosto z mostu”, po 1939 na emigracji, redaktor „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” (1940–1984), współpracownik sekcji polskiej RWE 313–315, 317–321

Zinowiew Grigorij (właśc. Hersz Radomylski, 1883–1936), polityk sowiecki, od 1919 przewodniczący Komitetu Wykonawczego Kominternu, od 1921 członek Biura Politycznego KC WKP(b), w procesach pokazowych skazany na 10 lat więzienia (1934), następnie na śmierć (1936) 242, 312

Zygmunt I Stary (1467–1548), król polski i wielki książę litewski (od 1506) z dynastii Jagiellonów 322

Zygmunt II August (1520–1572), król polski i wielki książę litewski (od 1548) z dynastii Jagiellonów 25, 156

Żeleński Tadeusz (pseud. Boy, 1874–1941), krytyk literacki i teatralny, publicysta, tłumacz 291

Żeligowski Lucjan (1865–1947), generał, przywódca tzw. „buntu Żeligowskiego” przyłączającego Wileńszczyznę do Polski (1920), minister spraw wojskowych (1925–1926), członek Rady Narodowej RP w Londynie 127, 243

Żeromski Stefan (1864–1925), powieściopisarz, dramaturg, publicysta 214, 220Fot. z zasobu Narodowego Archiwum Cyfrowego

Stanisław Mackiewicz (1896–1966), publicysta, pisarz, polityk, z wykształcenia prawnik. W okresie I wojny światowej członek Zetu i POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Redaktor naczelny wileńskiego dziennika „Słowo” (1922–1939), działacz grupy wileńskich konserwatystów, poseł na sejm z ramienia BBWR (1928–1935). Monarchista, piłsudczyk, czołowy zwolennik porozumienia polsko-niemieckiego w latach 30. Więziony w Berezie Kartuskiej (1939). Po 17 września 1939 na emigracji. Członek Rady Narodowej na uchodźstwie (1940–1941), przeciwnik polityczny gen. Władysława Sikorskiego, redaktor pisma „Lwów i Wilno” (1946–1950), premier rządu emigracyjnego (1954–1955). Po powrocie do kraju (1956) zajął się przede wszystkim działalnością pisarską. Był autorem licznych, pełnych oryginalnych sądów i polemicznej werwy publikacji, głównie o tematyce politycznej, historyczno-politycznej i literackiej. Zmarł w Warszawie.

Pseudonim „Cat” zaczerpnął z opowiadania Rudyarda Kiplinga o kocie, który chodził własnymi ścieżkami.Stanisław CAT-MACKIEWICZ

pisma wybrane
wybór i opracowanie
Jan Sadkiewicz

Kropki nad i • Dziś i jutro

Myśl w obcęgach.

Studia nad psychologią społeczeństwa Sowietów

Historia Polski
od 11 listopada 1918 do 17 września 1939

O jedenastej – powiada aktor – sztuka jest skończona.
Polityka Józefa Becka

Lata nadziei:
17 września 1939 – 5 lipca 1945

Był bal

Europa in flagranti

Herezje i prawdy

Dom Radziwiłłów

Zielone oczy

Stanisław August

Dostojewski

Klucz do Piłsudskiego

W przygotowaniu

Broszury emigracyjne