Analiza Śladów Krwawych - ebook

Krew jest śladem najczęściej ujawnianym na miejscach poważnych przestępstw zużyciem przemocy, w tym zabójstw, pobić, ciężkich uszkodzeń ciała, samobójstw (G. Zadora, Analiza śladów krwawych na potrzeby rekonstrukcji zdarzenia, Problems of Forensic Science 2014, vol. 100, s. 303).

Już legendarny sędzia śledczy Hans Gross w swoim dziele,,Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki” zwracał uwagę iż:,,Do najważniejszych poszlak, szczególnie w istotnych sprawach karnych, należą ślady krwi, nawet jeśli ich rozmiary są całkiem małe. Szczególnie podczas oględzin miejsca zdarzenia sędzia śledczy powinien dołożyć wszelkich starań, by te ślady znaleźć i należycie zabezpieczyć.” (H. Gross, Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki, 1908 r., przekład i opracowanie Jerzy Kasprzak, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2021, s. 421)

Nad śladami krwawymi pochyliły się także sztandarowe postacie literatury kryminalnej końca XIX wieku, w osobach Sherlocka Holmesa oraz dr Watsona na kartach,,Studium w szkarłacie”, gdzie genialny detektyw wszechczasów wygłasza następującą kwestię:,,W kryminalistyce stale mamy do czynienia z tym zagadnieniem. Podejrzewany kogoś o zabójstwo w kilka miesięcy po wykryciu zbrodni. Badamy bieliznę i ubranie podejrzanego i znajdujemy brązowe plamy. Czy to ślady błota, rdzy, a może plamy po owocach albo jakieś inne? Niejeden ekspert głowił się nad tym, a dlaczego? Bo nie mieliśmy pewnego sprawdzianu. Teraz mamy sprawdzian Sherlocka Holmesa i zapomnijmy o tych trudnościach.” (A. C. Doyle, Studium w szkarłacie, s. 7)

Jak podaje Wikipedia:,,Krwotok (łac. haemorrhagia) — to silne krwawienie, gwałtowna utrata krwi w jej pełnym składzie na skutek choroby (na przykład gorączki krwotocznej) lub urazu naczyń krwionośnych, zaś krwotoki dzielimy na: a) sercowe — krwotok sercowy powstaje wskutek urazu (rana kłuta, takie rany nie zawsze są śmiertelne), pęknięcie blizny pozawałowej (zwłaszcza w stadium organizacji zawału), b) aortalne — spowodowany urazem, tętniakiem aorty, c) włośniczkowe — powierzchowny, punktowy, widoczny na skórze lub błonach śluzowych, d) żylne — jeśli uszkodzona zostaje żyła, wypływająca krew ma barwę ciemnoczerwoną, płynie wolno, jednostajnie, e) tętnicze — jeśli uszkodzona zostaje tętnica, krew barwy jasnoczerwonej wypływa pulsującym strumieniem, f) miąższowy — krwotok ten zazwyczaj następuje wskutek uszkodzenia narządu i wynaczynienia krwi z drobnych naczyń.” (Krwotok — Wikipedia, wolna encyklopedia.html, dostęp: 10.09.2021 r.)

Ślady krwi mogą być ujawniane na: 1. zwłokach, 2. pokrzywdzonym,3. sprawcy, 4. narzędziach, 5. świadkach, 6. powierzchniach stanowiących element danej lokalizacji. Krew zabezpieczona na potrzeby śledztwa początkowo przez wiele lat była badana pod względem grupowym (w układzie A,B,O), zaś od połowy lat osiemdziesiątych XX wieku wykorzystywano ją do określania profilu DNA (badania genetyczne), jak też na potrzeby wnioskować o możliwym źródle krwawienia (G. Zadora, Analiza śladów krwawych na potrzeby rekonstrukcji zdarzenia, Problems of Forensic Science 2014, vol. 100, s. 303).

Jednym z prekursorów analizy procesu powstawania plam krwawych był asystent w Zakładzie Medycyny Sądowej w Krakowie — dr. Edward Piotrowski autor dzieła pod tytułem:,,O pochodzeniu, kształtach, kierunkach i rozpryskach krwi w wyniku uderzeń w głowę”. (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 62).

Dzięki rozwojowi nauk biologicznych oraz coraz większemu ich wykorzystywaniu w ramach procesu karnego szczególnego znaczenia nabiera obiecująca dziedzina kryminalistyki dotycząca Analizy Śladów Krwawych (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 7). Wzajemny układ śladów krwawych, ich wielkość i lokalizacja, które zostały ujawnione i zabezpieczone na miejscu zdarzenia może znacząco przyczynić się do jego rekonstrukcji.

Analiza Śladów Krwawych korzysta z wiedzy multidyscyplinarnej z zakresu: biologii, fizyki, matematyki, chemii, czy też fizyki. (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 62).

Podstawową pracą odnoszącą się śladów krwawych na gruncie polskiej kryminalistyki była publikacja autorstwa dr Józefa Radzickiego, pt.,,Ślady krwawe w praktyce śledczej”, wydana przez Wydawnictwo Milicji Obywatelskiej w 1960 roku, która wprowadziła podstawowe pojęcia wykorzystywane w ramach,,mechanizmu powstawania śladów krwawych” (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 7).

J. Radzicki dzielił plamy krwi na: ślady krwi, które powstały w następstwie działania różnych przedmiotów (stykowe/kontaktowe ślady krwi, rozpryski krwi), ślady krwi stanowiące bezpośrednie następstwo wynaczynienia krwi (wytryski krwi, plamy okrągławe, strumykowe ślady krwi, strugi i kałuże krwi), ślady powstałe w następstwie zacierania lub usuwania plam krwawych (M. Walczuk, M. Bogusz, I. Bogusz, Ślady biologiczne. Analiza mechanizmu powstawania plam krwi i możliwości jej wykorzystania w procesie dowodowym i wykrywczy, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2014, s. 7).

W 1971 roku władze amerykańskie opublikowały pierwszy nowoczesny podręcznik dotyczący badania śladów krwawych, pt.,,Trajektoria i kształt plam ludzkiej krwi”, zawierający łącznie 60 kolorowych zdjęć. Dzięki niemu technicy kryminalistyczni mogli się dowiedzieć w jaki sposób rozpoznać z której strony zadano cios, który okazał się śmiertelny, czy zabójca się poplamił, czy sam także krwawił, a także czy ofiara po śmierci była przemieszczana, czy też poruszała się sama zanim doszło od jej zgonu. (V. Mc Dermid, Anatomia zbrodni, Sekrety kryminalistyki, Warszawa 2015, s. 197)

K. Choromański wskazuje na trzy zasadnicze funkcji Analizy Śladów Krwawych, którymi są: 1) rekonstrukcja zdarzenia, 2) priorytetyzacja próbek do badań DNA, 3) weryfikacja wyjaśnień podejrzanego/podejrzanych lub zeznań świadka/świadków (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 7). K. Choromański akcentuje potrzebę wyraźnego rozróżnienia pojęć,,mechanizmu powstania śladów krwawych” oraz,,Analizy Śladów krwawych”, gdyż pierwszy z omawianych terminów jest węższy i wraz z rekonstrukcją zdarzenia zawiera się z drugim terminie (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 8).

Badania w zakresie Analizy Śladów Krwawych zostały szczególnie rozwinięte na terenie USA, czego wyrazem jest między innymi wygenerowanie usystematyzowanej terminologii. Jednym z wiodących zadań organizacji zrzeszającej ekspertów z tej dziedziny — INTERNATIONAL ASSOCIATION OD BLOODSTAIN PATTERN ANALYSTS (IABPA) jest dążenie do popularyzowania wypracowanej przez nią siatki terminologicznej (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 8). Według polskiej terminologii obowiązującej w tej dziedzinie wyróżnia się trzy grupy śladów (krwawych): I. ślady powstałe w następstwie zacierania, II. ślady powstałe w następstwie działania różnych narzędzi, III. ślady będące następstwem usuwania śladów krwawych (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 9). Z kolei na gruncie terminologii zagranicznej (anglosaskiej) wyróżnić należy także trzy grupy śladów, takiej jak: a) rozpryski, b) pasywne, c) zmienione (K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r., s. 9).

Wskazany podział funkcjonujący na gruncie anglosaskiej literatury kryminalistycznej transponowany na grunt polski przez wybitnego specjalistę w tej dziedzinie, tj. K. Choromańskiego szczegółowo obrazuje poniższe enumeratywne wyliczenie. (źródło: K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r. s. 9—13)

W ramach rozprysków wyróżnić należy: 1) rozpryski uderzeniowe — stanowi układ plam wytworzony w następstwie uderzenia danego obiektu w krew w stanie ciekłym, w ramach rozprysków uderzeniowych dodatkowo wyróżnia się: a) rozprysk wlotowy (powstały od rany wlotowej pocisku wystrzelonego z broni palnej), b) rozprysk wylotowy (powstały od rany wylotowej pocisku wystrzelonego z broni palnej), 2) rozpryski wtórne — są tworzone w następstwie skapywania plam krwi w obrębie już istniejącej plamy, czego skutkiem jest powstanie plam satelitarnych, czyli drobnych rozprysków krwi wokół kałuży (mechanizm,,ciecz w ciecz” lub węższy,,krew w krew”), wtórność śladu wyraża się w tym, iż krew naniesiona na powierzchnię jest nanoszona na kolejną powierzchnię poprzez wtórne otarcie, 3) rozpryski wyrzutowe — tworzą się pod wpływem działania sił lub ciśnienia na krople krwi, w ich obrębie można wyróżnić: a) rozpryski wydechowe: stanowią układ wygenerowania w procesie wydostawania się krwi na powierzchnię poprzez usta, nos lub ranę, gdzie siłą nadającą prędkość wyczyniającej się krwi jest ciśnienie wydostające się z płuc, tudzież rany b) zrzuty: wytwarzają się podczas działania sił odśrodkowych w następstwie oderwania się krwi od powierzchni (np. machnie przedmiotem), w obrębie tej podkategorii wyróżnia się także zrzuty hamujące, c) rozpryski wytryśnięte: tworzą się w następstwie wyrzucenia krwi w sposób bezpośredni z naczynia krwionośnego z uwagi na działanie ciśnienia krwi. (źródło: K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r. s. 9—13)

Pośród plam pasywnych wymienić należy: 1) skapnięcie — to ślad powstały w następstwie swobodnego spadania pojedynczej kropli krwi na daną powierzchnię (skapnięcia układające się względem siebie liniowo to ścieżka skapnięć), w ramach skapnięć wyróżnia się,,kroplę towarzyszącą” stanowiącą produkt uboczny swobodnego skapywania kropli krwi), 2) chluśnięcie — to większy niż pojedyncza kropla krwi ślad wytworzony w następstwie swobodnego uderzenia w powierzchnię większej objętości krwi, 3) kałużę — jest to ślad wytworzony w następstwie kumulacji krwi na danej powierzchni, 4) ściek/spływ — jest to ślad wytworzony w następstwie spływania (ruchu) nadmiaru krwi na danej powierzchni, którego kierunek spływu jest uwarunkowany działaniem sił grawitacyjnych, 5) nasiąkanie i przesiąkanie: a) nasiąknięcie — jest to plama wytworzona w następstwie pokrycia danej powierzchni krwią, nasiąkanie różni się od kałuży tym, że kałuża odnosi się do powierzchni horyzontalnych, zaś nasiąkanie odnosi się do powierzchni nieregularnych, znajdujących się w różnym położeniu; b) przesiąkniecie — to ślad wytworzony w następstwie koncentracji krwi w ramach objętości danego przedmiotu/obiektu (w ramach przesiąkania możliwe jest częściowe nagromadzenie krwi zarówno w głębi, jak też na danej powierzchni), 6) ślad kontaktowy — jest to ślad powstały w następstwie zetknięcia co najmniej dwóch powierzchni z których jedna jest pokryta krwią, otarcie — zawiera się w śladzie kontaktowym, jest rodzajem plamy kontaktowej która tworzy się w następstwie zatknięcia powierzchni pokrytej krwią z powierzchnią czystą. (źródło: K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r. s. 9—13)

W obrębie śladów zmienionych wskazuje się: 1) skrzepy — to struktury utworzone w ramach procesu krzepnięcia przez składniki krwi, 2) rozcieńczone plamy — to plamy krwi rozcieńczone przez inne ciecze lub ciecz, 3) plamy owadów — stanowią ślady wygenerowane w następstwie działania owadów, 4) pustki/puste obszary — to wycinki danej powierzchni na których nie występują ślady krwawe, nie mniej jednak układ plam wokół tych miejsc zdaje się sugerować, iż winny się one tam znaleźć, 5) plamy sekwencjonowanie, w ramach których wyróżniamy przetarcie, czyli ślad wytworzony w następstwie ruchu jednej powierzchni o drugą, na której już znajdował się uprzednio naniesiony ślad krwi. (źródło: K. Choromański, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Tom XVII 2013 r. s. 9—13)

W toku prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia w ramach protokołu z tej czynności winien znajdywać się opis wskazujący na: a) lokalizację plam krwawych i ich rozmieszczenie względem siebie (w przypadku plam policzalnych podaje się ich usytuowanie względem stałych linii odniesienia (SLO), lub stałych punktów odniesienia (SPO), ewentualnie w stosunku do ścian, czy też sufitu, podłogi, zaś w przypadku plam niepoliczalnych należy dookreślić ich obszar poprzez wyznaczenie planu koła, kwadratu, prostokąta oraz zwymiarować taki obiekt wyznaczając punt na jego środku; same zaś plamy mogą tworzyć: ścieżki, ciągi, czy też nawet rozchodzić się koncentrycznie z jednego punktu), b) liczbę plam krwawych (w przypadku, gdy ilość plam jest policzalna, należy dokonać ich zsumowania, przy ilości niepoliczalnej należy się ograniczyć do stwierdzeń typu, kilkadziesiąt lub kilkaset), c) wielkość, d) wygląd, e) kształt (plamy mogą przybrać kształt regularny, np. koła, lub elipsy w ramach których należy wyznaczyć średnicę, względnie kształt nieregularny w ramach którego należy do protokołu oględzin podać takie parametry jak: długość plamy, maksymalna szerokość plamy, minimalna szerokość plamy), f) rodzaj powierzchni na której ujawniono ślady (w tym przypadku w grę wchodzi stopień wsiąkalności: podłoże chłonne, podłoże niechłonne, podłoże mieszane). W ramach wstępnego opisu plam krwawych należy unikać terminologii wskazującej na potencjalny sposób ich powstania (M. Walczuk, M. Bogusz, I. Bogusz, Ślady biologiczne. Analiza mechanizmu powstawania plam krwi i możliwości jej wykorzystania w procesie dowodowym i wykrywczy, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2014, s. 13—16).

Dodatkowo można także wyznaczyć kąt padania krwi. Kropla krwi znajdując się w powietrzu przybiera kształt kuli, zaś jej wygląd zmienia w momencie zetknięcia z powierzchnią, toteż w zależności od konta padania krwi plamy przybierają różne kształty, takie jak okręg, elipsa, a mogą też przybrać kształt podłużny, a wówczas kąt padania możemy obliczyć posługując się prostym wzorem: kąt padania = arcsin szerokość/długość, gdzie arcsin to funkcja odwrotna do funkcji trygonometrycznej sinus (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 68).

Przykładowo kropla krwi, która spada pod kątem zbliżonym do konta prostego z wysokości do 20 cm przyjmuje kształt okrągły o równych brzegach, przy czym nie obserwuje się widocznych wypustek. Niewielkie wypustki w obrębie plam krwawych zaczynają się pojawiać, gdy kropla krwi spadanie z wysokości od 25 do 75 cm. Powyżej 100 cm przy upadku kropli krwi wypustki stają się wyraźniejsze, zaś sama plama swoim kształtem zaczyna już przypominać koronę. Jeśli natomiast dojdzie do upadku kropli krwi z wysokości powyżej 200 cm wówczas obok kropli głównej daje się zaobserwować także pojedyncze drobne rozpryski (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 69).

Sam wygląd plamy zależy od wielu czynników (kąt padania kropli na podłoże, wysokość z jakiej kropla spada na powierzchnię, rodzaj podłoża, wielkość źródła krwi. (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 64)

Jeśli zaś chodzi o plamy krwi pochodzące z miejsca zranienia od człowieka znajdującego się w ruchu, to przybierają one kształt eliptyczny z wyraźną wypustką która wskazuje na kierunek ruchu źródła krwawienia względem powierzchni na której znajduje się ślad krwawy (M. Walczuk, M. Bogusz, I. Bogusz, Ślady Biologiczne, Analiza mechanizmu powstawania plam krwi i możliwości jej wykorzystania w procesie dowodowym i wykrywczy, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2014, s. 8).

Ujawnienie na miejscu zdarzenia rozprysków krwi świadczy niezbicie o tym, iż zadano nie mniej niż dwa uderzenia, gdyż pierwsze spowodowano przerwanie ciągłości skóry u ofiary, uszkodzenie naczyń krwionośnych, zaś kolejne uderzenia lub uderzenia wiązały się odrywaniem od narzędzia kropli krwi (M. Walczuk, M. Bogusz, I. Bogusz, Ślady Biologiczne, Analiza mechanizmu powstawania plam krwi i możliwości jej wykorzystania w procesie dowodowym i wykrywczy, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2014, s. 11)

W przypadku, gdy dojdzie do ujawnienia śladów krwawych, które swoim zasięgiem obejmują dużą powierzchnię, a nadto mają one różne kształty układające się w wielu kierunkach, przy czym wielkość poszczególnych plam nie jest duża, wówczas może to świadczyć o sile zadanych uderzeń, dynamice zajścia, zamieniającej się pozycji ofiary i napastnika jak też technice zadawania samych uderzeń (J. Dąbrowska, E Szabłowska — Gnap, M. Walczuk, Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych, Problemy kryminalistyki 281 (3), 2013, s. 64).