Antologia liryki hellenistycznej - ebook

ALEKSANDER Z ETOLII

Apollon
Fr. 3 Magnelli; 3 Powell

Prezentowana poniżej elegia to najobszerniejszy z zachowanych fragmentów poetyckich Aleksandra z Etolii. Choć sama w sobie tworzy zamkniętą całość, nie wypełniała bynajmniej całego utworu zatytułowanego Apollon, a jedynie stanowiła jego cząstkę. Przytaczający tę elegię in extenso w swoich Cierpieniach miłosnych Parthenios (I wiek p.n.e.) poprzedza cytat słowami, które dowodzą relacji strukturalnego podporządkowania: „w tych oto wierszach w Apollonie (= z Apollona)”. Dość powszechnie uważa się, że Apollon był zbiorem, czy inaczej katalogiem, opowieści przypominających treścią historie miłosne Partheniosa, tyle że ubranych w formę wierszową i kończących się tragicznie.

Elegia Aleksandra opowiada o świeżo poślubionej żonie króla Fobiosa usiłującej uwieść pięknego młodzieńca Antheusa, który jako zakładnik zjawił się w pałacu władcy. Gdy Antheus odmówił kusicielce, szanując święte zasady zachowania się gościa wobec pana domu, mściwa kobieta wymyśliła zemstę. Poprosiła młodzieńca o zejście do studni po złote wiadro, które rzekomo spadło do wody na skutek urwania się liny. Gdy nieświadomy podstępu Antheus zagłębił się w czeluść, kobieta zrzuciła na niego kamień młyński, a sama powiesiła się, aby razem z nim zejść do Hadesu. Jak widać, jest to typ sytuacji fabularnej przypominający sławną historię żony Potifara, cieszący się popularnością również w literaturze greckiej. Analogia dotyczy tylko głównego wątku (próba uwiedzenia, odmowa, zemsta). Zwrócono uwagę, że Aleksander nawiązuje do istotnego elementu tej popularnej w różnych kulturach opowieści bez nadania mu pierwotnej funkcji: zdjęta przed zejściem do studni szata Antheusa nie ma znaczenia dla rozwoju akcji (nie jest wykorzystywana jako dowód molestowania).

Charakterystyczną cechą formalną dzieła Aleksandra jest styl profetyczny, systematyczne używanie czasu przyszłego w narracji, co w połączeniu z faktem, że tytuł utworu stanowi imię boga wyroczni, skłoniło badaczy do uznania, iż podmiotem mówiącym jest w nim właśnie Apollon, bóg głoszący przepowiednie. W kwestii charakteru poematu jako całości, jego struktury, tła kulturowego i roli przyznanej tytułowej postaci zdania są jednak podzielone. Co do struktury, spekuluje się na przykład, że taki katalogowy, wieloczłonowy utwór powinien się zaczynać rodzajem wprowadzenia, w którym Apollon zostałby zaprezentowany, wprost lub pośrednio, jako persona loquens. Jeśli chodzi o podmiot literacki, według jednej z teorii mógłby nim być nie Apollon „panhelleński”, lecz konkretnie Apollon z Didymy, ponieważ jeden z bohaterów elegii, Fobios, w którego posiadłości rozgrywa się akcja znanego nam fragmentu, był królem pobliskiego Miletu; przy tak zawężonym nadawcy wypowiedzi „ramę konstrukcyjną” poematu miałyby stanowić właśnie wyrocznie z Didymy, a nie jakiś inny materiał. Innymi słowy miałby to być rodzaj „katalogu klientów wyroczni Apollona Didymejskiego”. To niezwykle ryzykowne stwierdzenie budzi wątpliwości w świetle zachowanego materiału źródłowego w postaci 61 orakularnych odpowiedzi przypisywanych Apollonowi Didymejskiemu; wynika z nich, że klienci tej wyroczni przychodzili do niej z nurtującymi ich pytaniami o aktualnej tematyce i otrzymywali przeważnie proste zalecenia lub aprobatę działań, co z trudem mogłoby zainspirować Aleksandra jako przedstawiciela epoki, w której zainteresowanie budziły tematy niekonwencjonalne. Jeśli już szukać związków z Miletem, na uwagę zasługuje hipoteza, według której poeta czy to w trakcie swoich studiów bibliotecznych, czy to przy jakimś kontakcie osobistym zetknął się z legendami milezyjskimi i wykorzystał je w swoim dziele. W przypadku zachowanego fragmentu z Apollona takie elementy, jak lokalizacja geograficzna akcji, typologia postaci, erotyczna treść czy motyw intrygi zbliżają go do greckiej nowelistyki, która zapewne już funkcjonowała w lokalnych formach ustnych. Wykorzystując folklorystyczną treść, Aleksander nadał jej wzniosłą formę; tego rodzaju kontrast znamionował technikę kompozycyjną poetów wczesnohellenistycznych. Mankamentem tej teorii jest to, że nie wyjaśnia ona powodów, dla których dzieło otrzymało tytuł Apollon.

Na uwagę zasługuje misterna konstrukcja elegii. Pozornie prosta i schematyczna narracja wykorzystuje cały system proleptycznych aluzji i wstecznych odwołań adresowanych do uważnego czytelnika i miłośnika trudnej poezji. Język i styl utworu są bardzo urozmaicone. Aleksander z jednej strony wzoruje się na słownictwie i frazeologii Homera, a z drugiej – w duchu nowej epoki – wprowadza nieznane skądinąd wyrazy i neoformacje, nie stroniąc od prozaizmów oraz terminów sakralnych i prawniczych.

Źródło: Parthenios, Cierpienia miłosne (Erotika pathemata) 14,5.

Miara wierszowa: dystych elegijny.

᾿Απόλλων

--------------------------------------------------- ----
Παῖς ῾Ιπποκλῆος Φοβίος Νειληϊάδαο
ἔσται ἰθαιγενέων γνήσιος ἐκ πατέρων.
Τῷ δ᾽ ἄλοχος μνηστὴ δόμον ἵξεται· ἧς ἔτι νύμφης
ἠλάκατ᾽ ἐν θαλάμοις καλὸν ἑλισσομένης
᾿Ασσησοῦ βασιλῆος ἐλεύσεται ἔκγονος ᾿Ανθεύς, 5
ὅρκι᾽ ὁμηρείης πίστ᾽ ἐπιβωσόμενος,
πρωθήβης, ἔαρος θαλερώτερος· (οὐδὲ Μελίσσῳ
Πειρήνης τοιόνδ᾽ ἀλφεσίβοιον ὕδωρ
θηλήσει μέγαν υἱόν, ἀφ᾽ οὗ μέγα χάρμα Κορίνθῳ
ἔσται, καὶ βριαροῖς ἄλγεα Βακχιάδαις·) 10
᾿Ανθεὺς ῾Ερμείῃ ταχινῷ φίλος, ᾧ ἔπι νύμφη
μαινὰς ἄφαρ σχήσει τὸν λιθόλευστον ἔρων,
καὶ ἓ καθαψαμένη γούνων ἀτέλεστα κομίσσαι
πείσει· ὁ δὲ Ζῆνα Ξείνιον αἰδόμενος
σπονδάς τ᾽ ἐν Φοβίου καὶ ἅλα ξυνέωνα τραπέζης 15
κρήναις καὶ ποταμοῖς νίψετ᾽ ἀεικὲς ἔπος.
῾Η δ᾽, ὅταν ἀρνῆται μέλεον γάμον ἀγλαὸς ᾿Ανθεύς,
δὴ τότε οἱ τεύξει μητιόεντα δόλον,
μύθοις ἐξαπαφοῦσα, λόγος δέ οἱ ἔσσεται οὗτος·
“Γαυλός μοι χρύσεος φρείατος ἐκ μυχάτου 20
νῦν ὅδ᾽ ἀνελκόμενος διὰ μὲν κακὸν ἤρικεν οὖσον,
αὔτως δ᾽ ἐς Νύμφας ᾤχετ᾽ ἐφυδριάδας·
πρὸς σὲ θεῶν, ἀλλ᾽ εἴ μοι, ἐπεὶ καὶ πᾶσιν ἀκούω
ῥηϊδίην οἶμον τοῦδ᾽ ἔμεναι στομίου,
ἰθύσας ἀνέλοιο, τότ᾽ ἂν μέγα φίλτατος εἴης.” 25
῟Ωδε μὲν ἡ Φοβίου Νηλεΐδαο δάμαρ
φθέγξεθ᾽· ὁ δ᾽ οὐ φρασθεὶς ἀπὸ μὲν Λελεγήιον εἷμα
μητρὸς ἑῆς ἔργον θήσεται ᾿Ελλαμενῆς·
αὐτὸς δὲ σπεύδων κοῖλον καταβήσεται ἄγκος
φρείατος· ἡ δ᾽ ἐπί οἱ λιρὰ νοεῦσα γυνή 30
ἀμφοτέραις χείρεσσι μυλακρίδα λᾶαν ἐνήσει.
Καὶ τόθ’ ὁ μὲν ξείνων πολλὸν ἀποτμότατος
ἠρίον ὀγκώσει τὸ μεμορμένον· ἡ δ᾽ ὑπὸ δειρήν
ἁψαμένη σὺν τῷ βήσεται εἰς ᾿Αΐδην.
--------------------------------------------------- ----

---- ---------------------------------------------
3 ἵξεται Bast ἥξεται P
4 ἑλισσομένης Gale ἑλισσομένη P
6 ἐπιβωσόμενος Meineke ἐπιβωσάμενος P
8 Πειρήνης Valesius πετρήνης P
9 θηλήσει Teucher θελήσει P
11 ἔπι Heyne ἔνι P
15 τραπέζης Brunck θαλάσσης P
21 ὅδ᾽ Hartung ὅγ᾽ P κακὸν Villoison καλὸν P
25 τότ᾽ Pierson τοι P μέγα Pierson μέτα P
26 Νηλεΐδαο Brunck Νειλιάδαο P
27 φθέγξεθ᾽ Brunck φθέγξαθ᾽ P
34 σὺν τῷ P σχοῖνον, σχοίνῳ Hercher
---- ---------------------------------------------

----------------------------------------------------- ----
Fobios, syn Hippoklesa, potomka Neleusa,
będzie prawym rodziców prawowitych synem.
W jego dom wstąpi żona. Gdy świeżo po ślubie
w swych komnatach wrzecionem pięknie kręcić będzie,
pojawi się tam Antheus, syn króla Assessos, 5
powoła się na święte zakładników prawa.
W kwiecie młodości, świeższy od wiosny. Takiego
syna Melissosowi nawet nie wychowa
zdrój Pejrene żywiący łąki – dla Koryntu
wielką radość, cierpienie dla groźnych Bakchiadów. 10
Antheus miły szybkiemu Hermesowi – jego
w żądzy godnej kamienia zapragnie szalona
i objąwszy kolana, do czynów niegodnych
będzie zachęcać, on zaś czcząc boga gościny
i pakt z Fobiosem oraz dzieloną sól stołu, 15
zmyje słowo haniebne w strumieniach i źródłach.
Gdy świetny Antheus związek nieszczęsny odrzuci,
ona przeciwko niemu chytry plan uknuje,
zwodząc go słowem. Taka będzie jej przemowa:
„Właśnie wiadro me złote ze studziennej głębi 20
ciągnięte w górę marną rozerwało linę
i samo w dół do wodnych nimf powędrowało.
Na bogów cię zaklinam (bo słyszę, że zejście
do tego szybu łatwe jest dla wszystkich), żebyś
zaraz je wyjął – byłbyś mi przez to najmilszy”. 25
Tak przemówi Fobiosa Neleidy żona,
on zaś, niewiele myśląc, szatę lelegejską,
dzieło rąk swojej matki Ellameny, złoży
i sam spiesznie w głąb jamy przepaścistej studni
zejdzie. Wówczas kobieta, niecny mając zamiar, 30
zrzuci nań kamień młyński obiema rękami.
Wtedy ów z wszystkich gości najbardziej nieszczęsny
wzniesie grób przeznaczony mu losem, a ona,
szyję oplótłszy, pójdzie wraz z nim do Hadesu.
----------------------------------------------------- ----

Przeł. Jerzy Danielewicz

+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 1 | Fobios – mityczny król Miletu. |
| | |
| | potomka Neleusa – Neleus, syn Kodrosa, był mitycznym założycielem Miletu i innych miast jońskich. Nazwisko to jest w grece dwusylabowe i wymaga takiegoż odczytania (podobnie Antheus, w. 5, 11 i 17). |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 2 | prawym rodziców prawowitych synem – epitety mają podkreślić atmosferę prawości panującą w domu, który wkrótce stanie się miejscem nieprawego postępku. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 3 | żona – w oryginale określona jako „zdobyta w zalotach”, a więc z zachowaniem zwyczajowych procedur; kolejny element obrazu godnej szacunku rodziny. W tekście nie pada imię żony Fobiosa, lecz znamy je z opowieści Partheniosa O Antheusie, w której ten autor zamieszcza elegię Aleksandra: była to Kleoboja, zwana też przez niektórych Filajchme. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 4 | w komnatach swych wrzecionem pięknie kręcić będzie – czyli wykonywać jedną z typowych czynności wzorowej żony, przędzenie w pomieszczeniach dla kobiet. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 5 | Antheus – imię mówiące; Aleksander wykorzystuje nieco dalej greckie skojarzenia tego imienia z rzeczownikiem anthos, „kwiat”. |
| | |
| | syn króla Assessos – miejscowości na obrzeżach Miletu. Możliwe jest też tłumaczenie „syn króla Assessosa” (przy założeniu, że Assessos był założycielem tej miejscowości i dawcą jego nazwy). |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 6 | powoła się na święte zakładników prawa – Antheus był zakładnikiem mającym poręczać pakt zawarty między jego ojcem a Fobiosem. Jako zakładnikowi przysługiwały mu prawa gościa domu. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 7–9 | Sens: takiego syna jak Antheus nie będzie miał w przyszłości nawet Melissos, który był ojcem Aktajona (Akteona). |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 8–9 | nie wychowa zdrój – źródłom i rzekom przypisywano funkcję żywicieli młodzieży. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 9 | zdrój Pejrene żywiący łąki – Pejrene to słynne źródło w Koryncie. Poeta przydaje jego wodzie wyrafinowany epitet, który u Homera odnosił się do atrakcyjnych dziewcząt na wydaniu, dostarczających rodzicom wiele wołów darowanych przez zalotników. Sam, za Ajschylosem, nadaje mu sens „żywiąca woły”, co jest pewnym skrótem myślowym: Ajschylos określił w ten sposób wodę Nilu użyźniającą pastwiska. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 9–10 | dla Koryntu / wielką radość, cierpienie dla groźnych Bakchiadów – w Aktajonie zakochał się należący do arystokratycznego klanu sprawujących władzę w Koryncie Bakchiadów Archias, który usiłował go porwać siłą. W trakcie potyczki Aktajon zginął rozerwany przez wyrywających go sobie napastników i obrońców. Melissos zemścił się, popełniając samobójstwo podczas Igrzysk Isthmijskich na Przesmyku Korynckim i upraszając o pomstę patrona tych igrzysk, Posejdona. Na Korynt spadły wtedy klęski głodu i zarazy. Wyrocznia orzekła, że ich przyczyną jest zmaza spowodowana zabójstwem Aktajona, i nakazała ukarać morderców, to znaczy wydalić ich z miasta. Archias dobrowolnie udał się na wygnanie i założył miasto Syrakuzy. W ten sposób Aktajon pośmiertnie stał się „radością dla Koryntu”, przyczynił się bowiem do uwolnienia tego miasta od dominacji Bakchiadów. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 11 | Antheus miły szybkiemu Hermesowi – powody, dla których Antheus był miły temu bogu, nie są jasne. Być może jednak po prostu dlatego, że był młody i piękny, podobnie jak sam Hermes, patron młodzieńców trenujących w gimnazjonach. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 12 | w żądzy godnej kamienia – to znaczy ukamienowania, ekspresywny wyraz potępienia nagannego zachowania. Nie należy tu mówić o „tradycyjnej karze za cudzołóstwo”, ponieważ tak drastyczna jej forma nie jest poświadczona konkretnymi faktami w źródłach greckich, można natomiast w tej frazie dopatrzyć się antycypacyjnej aluzji do kary, którą odrzucona kobieta wymierzyła następnie Antheusowi (w. 30–31). |
| | |
| | szalona – miłość jako rodzaj szaleństwa to popularny topos greckiej poezji, zwłaszcza liryki miłosnej. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 13 | objąwszy kolana – w geście błagalników. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 14 | boga gościny – w oryginale Zeusa Gościnnego. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 15 | pakt … oraz dzieloną sól stołu – umowa z przysięgą odwołującą się do dzielenia „soli i stołu” przez obie strony uchodziła za szczególnie uroczystą, a używany w niej zwrot wszedł do przysłowia. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 16 | zmyje słowo haniebne w strumieniach i źródłach – nawiązanie do aktu sakralnego obmycia się po doznanej zmazie. Zdanie, którego oczywiście nie należy brać dosłownie (można by je ująć w cudzysłów jako przykład wyrażania się gotowymi, szablonowymi formułami), podkreśla przede wszystkim negatywne emocje bohatera. Samo doświadczenie namowy do złamania zasad zachowania się w domu gospodarza, i to udzielającego gościny na mocy złożonej kiedyś wzajemnej przysięgi, jest tu potraktowane jako rodzaj skazy. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 17 | związek – propozycję współżycia. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 21 | marną … linę – tłumaczenie uwzględnia poprawkę tekstową Villoisona. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 22 | do wodnych nimf – poetycka metonimia w dość prozaicznym kontekście. Użyty w oryginale epitet nimf pojawia się, o ile można wnioskować na podstawie zachowanych tekstów, dopiero u poetów hellenistycznych. Niewykluczone, że wzmianka o wodnych nimfach jest czymś więcej niż metonimicznym określeniem wody, ponieważ w poezji hellenistycznej pojawia się motyw śmiercionośnej wody, ich siedziby. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 23–24 | bo słyszę, że zejście / do tego szybu łatwe jest dla wszystkich – w słowach Kleoboi można doszukać się złowieszczej aluzji do czekającego wszystkich, również Antheusa, zejścia do Hadesu. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 26 | Neleidy – czyli potomka Neleusa. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 27 | szatę lelegejską – Lelegowie to nazwa przedgreckich plemion zamieszkujących różne tereny Grecji i Azji Mniejszej. Przymiotnik „lelegejski” użyty w tym kontekście ma jednak niewątpliwie sens znacznie węższy: sugeruje związek z tkaniem odzieży. Ponieważ jedna z nazw Miletu (Lelegeís) odwoływała się do Lelegów jako jego dawnych mieszkańców, a miasto to słynęło w starożytności ze sztuki obrabiania wełny, można przyjąć, że mowa tu o – zapewnie wysoko cenionej – szacie milezyjskiej. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 32 | z wszystkich gości najbardziej nieszczęsny – w tłumaczeniu dwuznacznego greckiego terminu („gospodarz” lub „gość”) przyjęto to drugie znaczenie, gdyż tylko o Antheusie-gościu można tak powiedzieć. Ponadto poeta w końcowych wersach elegii najwyraźniej koncentruje się na tragicznym końcu obojga jej głównych bohaterów i nie wraca już do osoby gospodarza. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 33 | wzniesie grób przeznaczony mu losem – użycie dość popularnej frazy „wznieść grób” z wyznaczeniem zmarłemu czynnej roli w tym akcie jest dość zaskakujące, niemniej najwidoczniej zgodne z intencją autora. Mamy tu do czynienia z metaforą, której sens można by wyeksplikować szerszą frazą: „spełniwszy podstępną prośbę kobiety sam dokona własnego pogrzebu; takie było jego przeznaczenie”. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| 34 | szyję oplótłszy – domyślnie: liną; powieszenie się było popularną formą samobójstwa kobiet. |
+-----------------------------------+---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+