Architektura Gotycka we Francji - ebook

Architektura gotycka we Francji

Katedra w Reims
Gotyk jest to styl w architekturze europejskiej pochodzący przedewszystkim z Francji jak i z okresu późniejszego średniowiecza, od około połowy XIII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego na ogół uważa się głównie francuską gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej mieszczańskiej i rezydencjonalnej. Architektura gotycka w tym francuska, w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista, ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność charakteryzowała się wielkim pragnieniem wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Nazwa sstylu gotyk została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez Albertiego. Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Negatywną ocenę stylu gotyckiego podzielał Giorgio Vasari w XVI wieku.

Rozeta transeptu Paryskiej Notre Dame
Dla ludności italskiej gotyckie formy architektoniczne były równie obce i niezrozumiałe, jak poprzedzający go romanizm. W rzeczywistości architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z germańskim plemieniem Gotów. Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak i to określenie nie jest całkowicie właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyckiej, a także już znacznie wcześniej w stylu romańskim oraz w architekturze islamu. Za początek gotyku umownie uważa się rok 1144, kiedy za sprawą opata Sugeriusza przebudowano chór w opactwie Saint Denis we Francji, które było wtedy nekropolią miejscem pochówku królów Francji. Przebudowa ta była wiązana z odnalezieniem pism neoplatońskich Pseudodionizego. Następnie był stopniowo przejmowany przez pozostałe państwa Europy najwcześniej, około roku, 1175 przez Anglię, po 1200 roku przez Niemcy. Pierwszym obiektem uznanym jako gotycki jest Bazylika świętego Dionizego w Saint Denis, związana z osobą opata Sugeriusza. Miejscem narodzin gotyku był region Ile de France, jednak pewne rozwiązania konstrukcyjne umożliwiające jego powstanie jak sklepienie krzyżowo żebrowe zaczęły pojawiać się już na przełomie XI i XII wieku w Normandii w Évreux, Jumièges, i Lessay, oraz północnych Włoszech kościoły w Rivolta d’Adda i w Mediolanie i Anglii katedra w Durham, lata budowy 1093 do roku 1128. Łuk ostry pojawia się też w Burgundii, w sklepieniu kościoła benedyktynów w Cluny z przełomu XI i XII wieku. Etapy bezpośrednio poprzedzające ukształtowanie się stylu mogą ilustrować kościoły klasztorne w Saint Germer de Fly w departamencie Oise i Saint Martin des Champs w Paryżu. Łuk ostry, złożony zazwyczaj z dwóch odcinków kół, wraz z rozwojem gotyku staje się niejednokrotnie coraz bardziej skomplikowany. W Anglii pojawił się też łuk Tudorów, gdzie łuk przybiera postać oślego grzbietu, a nad niewielkimi otworami występuje łuk kotarowy. Sam fakt pojawienia się coraz ostrzej budowanego łuku nie jest najistotniejszą cechą gotyku. Większe znaczenie miało odejście od przestrzeganej wcześniej rygorystycznej zasady wiążącej wysokość strzałki łuku z jego rozpiętością. Zmianie ulega także sposób konstruowania sklepień krzyżowych przez zastosowanie żeber podpierających kolebki. To z kolei, w połączeniu ze zmianami kształtu łuku, pozwala na znaczną dowolność w kształtowaniu rozwiązań sklepień przekrywających nawy. Dla odciążenia filarów część sił przenoszących się ze sklepienia przerzucono za pośrednictwem łęków na stawiane poza obrysem bryły kościoła jako wieże sił. Po raz pierwszy takie rozwiązanie zastosowano we Francji w XII wieku, w opactwie Saint Denis pod Paryżem podczas przebudowy katedry przeprowadzonej w latach 1140 do roku 1144 według projektu opata Sugera. Części zrealizowane za życia opata obejmowały dwuwieżową fasadę zachodnią z przedsionkiem i część wschodnią jako obejście prezbiterium. Ideą Sugera było stworzenie ziemskiego odpowiednika Niebieskiej Jerozolimy, budynku o wysokim stopniu linearności i przenikniętego światłem, inspirowanego pismami Pseudo Dionizego Areopagity. Cienkie kolumny, okna z witrażami i ogólne wrażenie wertykalizmu i lekkości złożyło się na architekturę, której elementy ulegną nasileniu w ciągu dalszego rozwoju stylu gotyckiego.

Fasada katedry w Poitiers
Budownictwo sakralne w okresie gotyku najczęściej budowano kościoły na planie trójnawowej bazyliki, chociaż zachowało się także wiele przykładów zastosowania rozwiązań halowych. Bazyliki i hale mają znacznie wydłużony kształt i zakończone są podłużnymi prezbiteriami. Układ wzbogacają obejścia i wieńce kaplic. Fasadę zamyka jedna lub najczęściej dwie wieże. Czasem spotykane są także rozwiązania, w których zastosowano dwie wieże na zakończeniach transeptu albo obok niego. W Anglii powtarzane jest rozwiązanie znane z okresu romańskiego, gdzie wieża znajduje się na skrzyżowaniu nawy głównej i poprzecznej. Wznoszone kościoły często odznaczały się ogromnymi rozmiarami. Wysokość wież często przekracza 100 metrów a sklepienia nawy głównej wznoszą się średnio 20 do 30 metrów nad poziomem posadzki. Rozmach wiąże się nie tylko z rozwojem sztuki budowlanej, ale także z rosnącą pozycją mieszczaństwa, które w wielu przypadkach było fundatorem budowli stawianych w poszczególnych miastach. Skromniejsze kościoły powstawały przy ośrodkach zakonnych hołdujących regułę ubóstwa. Cechą najbardziej charakterystyczną dla gotyckich kościołów jest ich ogrom i strzelistość. Gotyckie kościoły były budowane niejednokrotnie przez dziesiątki lat. Zmieniająca się niekiedy sytuacja materialna fundatorów powodowała przerywanie budowy niedokończonych wież stąd w wielu gotyckich kościołach wieże mają różną wysokość i wystroju elewacji. Dzieła kończono czasem po latach, w innej epoce i w innym stylu. Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie łuków przyporowych, ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne. Część obciążeń przenoszonych przez żebra sklepienne przerzucono powyżej dachów na dobudowane z zewnątrz wieże sił zwieńczone ostro zakończonymi sterczynami. W budowlach halowych siły te przejmowały skarpy. Podparcie sklepień na żebrach pozwoliło na wprowadzenie sklepień żebrowych przekrywających pola o dowolnym kształcie. Udoskonalenie techniki pozwoliło na bardziej racjonalne wykorzystanie przekrojów żeber. Trójkątne pola sklepień krzyżowo żebrowych dzieli się na mniejsze trójkąty i tak pojawia się sklepienie gwiaździste, ukośnie przecinające się żebra układają się w sklepienie sieciowe jak siatkowe, ułożenie wysklepek pod różnymi kątami tworzy sklepienie kryształowe. Różny, często zawiły układ żeber, prowadzi do konstrukcji wielu odmian sklepień żebrowych o fantazyjnym rysunku. Całości wrażenia dopełniała dekoracja rzeźbiarska, pokrywająca kapitele kolumn i służek, zworniki są to klucze w miejscu przecięcia się żeber, oraz konsole podpierające służki, a także fasady zewnętrzne, w szczególności koncentrująca się na portalach zwieńczonych trójkątną wimpergą i w galerii królewskiej.

Kościół świętego Laurentego w Paryżu
Krzywizny zdobią czołganki czyli żabki, szczyty wieńczą kwiatony, w portalach miejsce półkolumn często zajmują rzeźby królów i proroków jest to portal królewski. Wśród ornamentów rzeźbiarskich pojawiają się motywy roślinne i zwierzęce. Artyści chętnie sięgają do rodzimych wzorów, wykorzystując powszechnie znane kształty jak winorośli, bluszczu, liści koniczyny, dębu czy najzwyklejszych polnych kwiatów. Motywy roślinne przeplatają się z wizerunkami ptaków i innych zwierząt. Nieobce są fantazyjne stwory w postawie wyprostowanej, albo skulone maszkarony, niekiedy pełniące rolę rzygaczy. Rzeźbę cechuje realizm i coraz wyraźniejsza ekspresja. Obróbka detali rzeźbiarskich jest niezwykle staranna, nie ma znaczenia, czy element architektoniczny będzie mógł być podziwiany przez widza, czy też umieszczony wysoko ponad ziemią pozostanie niewidoczny w swoich szczegółach. Artysta tworzył na chwałę Boga. Szczyt zdobią niewielkie wnęki zwane blendami, których wnętrze często pokrywane jest tynkiem, a czasem urozmaicane podziałem przy pomocy laskowania. Ściany dodatkowo zdobią wielobarwne freski. Najważniejszym elementem wnętrza są rozbudowane ołtarze szafiaste, a całość wzbogaca wielobarwne światło wpadające do wnętrza przez kolorowe witraże wbudowane w okna podzielone na mniejsze pola maswerkami, których układ stawał się coraz bogatszy i bardziej skomplikowany. Pod koniec gotyku w XV wieku, rozbudowano go do stylu zwanego flamboyant jest to gotyk płomienisty. Specyficzna odmiana gotyku, czyli gotyk redukcyjny, rozwinęła się na terenach, na których przeważało budownictwo ceglane jak północne Niemcy, Polska i kraje bałtyckie. Przykładami budowli reprezentujących tę odmianę mogą być kościoły Mariackie jak francuskie katedry Notre Dame.

Katedra Notre Dame w Ruen
Rozbudowa miast i siedzib władców to przede wszystkim doskonalenie ich funkcji obronnych, które musiały zabezpieczyć ich mieszkańców przed coraz to doskonalszymi technikami oblężniczymi. Okres gotyku to nie tylko udoskonalenie machin oblężniczych, ale i w jego schyłkowym okresie pojawienie się artylerii. Mury obronne wieńczy krenelaż, a obronę ułatwiają hurdycje, zastąpione w XIV wieku machikułami. Nad poszerzonymi fosami buduje się najczęściej mosty zwodzone, podnoszone w całości lub w części przy murach. Po podniesieniu stanowią dodatkową osłonę bram. Przedpole chronią budowane barbakany połączone szyją z bramami w murach obronnych. Na znaczeniu tracą donżony. W drugiej połowie XV wieku, w dolnej partii murów pojawiają się otwory strzelnicze dla ustawionej po jej wewnętrznej stronie dział artyleryjskich. Coraz większe znaczenie w zabudowie miast mają ratusze, siedziby władzy miejskiej. W budowlach wznoszonych po północnej stronie Alp przeważa układ, w którym na parterze lokowane są hale targowe, a piętro zajmują biura i pomieszczenia obrad rajców. Wraz z rozwojem pełnionych funkcji budowle są rozbudowywane. W podziemiach coraz częściej lokowane są więzienia i izby tortur, a w nadziemnych częściach budowli sale sądownicze. Miejskie zbrojownie początkowo lokowano także w pomieszczeniach ratusza. Z czasem przeniesiono je do osobnych budowli zwanych arsenałami, a amunicję do prochowni. W miastach leżących w pobliżu szlaków handlowych pomieszczenia handlowe w ratuszach szybko stają się zbyt małe. Stąd często pojawiają się osobne budowle pełniące tę funkcję. Ponadto bogate cechy rzemieślnicze budują swoje własne hale mieszczące również biura, sale zebrań i pokoje gościnne. Na obrzeżach miast powstają szpitale, budowane najczęściej przez bractwo Świętego Ducha a rzadziej zajmują się tym inne zakony. W szpitalach oprócz jednej czy też dwóch izb dla chorych mieści się kaplica, sale dla zakonników i pomieszczenia gospodarcze. Domy bogatszych mieszczan w końcowej fazie gotyku to budowle złożone z dwóch części połączonych niewielkim dziedzińcem. Część frontowa mieści na parterze pomieszczenia przeznaczone dla klientów, a na piętrze izby mieszkalne właściciela. Za podwórkiem, w części tylnej, lokowane są zazwyczaj na parterze składy, stajnie, wozownie. Piętro zajmują pomieszczenia dla służby. Początkowo były to budynki drewniane w całości lub budowane z kamienia albo cegły, w części dolnej z piętrem w konstrukcji drewnianej. Powtarzające się pożary zmusiły do zastąpienia drewna materiałami niepalnymi.

Fasada katedry Notre Dame w Amiens
Nadal istotną rolę w budownictwie gotyku francuskiego i w Europie odgrywał kamień. Zwłaszcza elementy konstrukcyjne przenoszące znaczne naprężenia ściskające musiały cechować się dużą wytrzymałością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych. Żebra łęków i filarów systemu przyporowego umieszczone po zewnętrznej stronie budowli były narażone na opady deszczu i mróz. Zwłaszcza w tych miejscach lepiej sprawdzał się ściśle dopasowany kamień. Stosowana w tych miejscach cegła była nie tylko mniej odporna, ale także podczas wznoszenia budowli wymagała więcej czasu i cierpliwości z uwagi na zastosowanie do jej łączenia wolno twardniejącej zaprawy wapiennej.

Gotyckie mury obronne w Carcassons
Jej mniejsza wytrzymałość powodowała z kolei zwiększenie przekrojów, a wrażliwość występuje konieczność jej zabezpieczenia okładzinami z płyt kamiennych. Zachowały się także budowle, w których przy pogrubionych filarach międzynawowych i zmniejszonej smukłości nawy głównej, ukrywano łęki oporowe pod zadaszeniem. Na terenach uboższych w kamień znacznie częściej sięgano do cegły jako głównego materiału, a budowle stawiano w układzie halowym. Cegła zdobiona jest różnobarwną polewą jak stalowoczarną, brunatną, zieloną lub czerwoną. Układa się ją w wielobarwne wzory zdobiące obramowania do portali lub płaszczyzny ścian. Od tego tła często odcinają się tynkowane blendy urozmaicające szczyty budowliBazylika świętego Dionizego w Saint Denis

Bazylika Saint Denis
Jest to francuska gotycka bazylika po francusku nazywa się. Cathédrale royale de Saint Denis, jest dawny kościół opactwa benedyktyńskiego w Saint Denis. Od VI wieku do XIX wieku świątynia klasztorna pełniła funkcję głównej nekropoli królów francuskich. Ponadto w bazylice od czasów średniowiecza do końca XVIII wieku znajdował się skarbiec, w którym oprócz relikwii i cennych przedmiotów liturgicznych przechowywano insygnia koronacyjne oraz inne regalia królów Francji. Bazylika jest też wybitnym dziełem architektonicznym, gdzie zastosowano po raz pierwszy, w pełni rozwinięty system przyporowy oraz łuków ostrych.

Nawa główna Saint Denis
Budowę obecnej bazyliki, jednej z pierwszych budowli wzniesionych w stylu gotyckim, rozpoczęto w roku 1136, za czasów opata Sugeriusza, prace zakończono dopiero u schyłku XIII wieku. Opactwo służyło przez wieki jako sceneria uroczystości pogrzebowych i miejsce pochówku królów Francji. W sarkofagach, często zdobionych rzeźbami, pochowani zostali niemal wszyscy monarchowie francuscy rządzący od X wieku. Brakuje tu tylko szczątków, Filipa I, pochowanego w opactwie Fleury, Ludwika XI, pochowanego w bazylice w Cléry, Karola X, który abdykował i w chwili śmierci nie był królem Francji, pochowanego na wygnaniu, Ludwika Filipa I, z bocznej linii Burbonów i pochowanego w rodzinnej kaplicy w Dreux.

Rozeta w transepcie
W 1793 roku, podczas rewolucji francuskiej, bazylika padła łupem tłumu. We wrześniu kościół obrabowano i zdewastowano, a w dniach 12 do 25 października, na polecenie parlamentu rewolucyjnego, zbezczeszczono groby królewskie. Rozkopano krypty, otwarto trumny ze zwłokami monarchów francuskich, po czym wszystkie odkryte szczątki wrzucono do dwóch rowów wykopanych nieopodal bazyliki. Doły zalano wapnem gaszonym i zasypano ziemią. Archeolog Aleksander Lenoir ocalił większość rzeźb, przenosząc je do muzeum. Pozostałe zostały rozbite, po czym usypano z nich w Paryżu kopiec ku czci bohaterów rewolucji, jak Marata i Pelletiera de Saint Fargeau. Kościół został ponownie otwarty z polecenia Napoleona Bonaparte w roku 1806.

Oltarz główny bazyliki
Po restauracji Burbonów rozpoczęto poszukiwania zwłok Ludwika XVI i Marii Antoniny po egzekucji ich ciała zostały zakopane w masowych grobach na cmentarzu świętej Magdaleny niedaleko miejsca, gdzie obecnie znajduje się Kościół świętej Magdaleny, i przykryte wapnem. 21 stycznia 1815 roku, ciała odnaleziono, zidentyfikowano, ponad dwadzieścia lat po egzekucji i przeniesiono do krypty bazyliki. W 1817 roku, na polecenie króla Ludwika XVIII rozpoczęto poszukiwania mogił ze zwłokami monarchów francuskich. Odkryto je 18 stycznia, po czym dokonano ekshumacji i z zachowaniem ceremoniału ponownie pochowano w krypcie bazyliki, w pięciu trumnach, ponieważ szczątków nie udało się zidentyfikować. W 1824 roku, zmarł Ludwik XVIII ostatni król Francji pochowany w Saint Denis. Jego grobowiec umieszczono w pobliżu grobów jego brata i bratowej, Ludwika XVI i Marii Antoniny. W wyniku renowacji prowadzonej pod kierunkiem Eugène Viollet le Duca do bazyliki wróciły posągi królów. W bazylice pochowano również wszystkich członków francuskiej rodziny królewskiej, zmarłych między 1815 a 1830.

Nawa główna z ołtarzem w tle
Do krypty przeniesiono szczątki Ludwika VII, który pierwotnie pochowany został w opactwie Saint Point i dlatego uniknął profanacji przez rewolucjonistów. W 2004 roku, do bazyliki przeniesiono zmumifikowane serce, należące prawdopodobnie do Ludwika XVII a syna Ludwika XVI i Marii Antoniny, który w 1795 zmarł w więzieniu Temple i prawdopodobnie pochowany został na cmentarzu przy kościele Sainte Marguerite w Paryżu.

Nagrobek Dagoberta I z około roku 1260
Królowie Francji którzy pochowani w tej bazylice to miedzy innymi, są to Chlodwig I, Childebert I, Dagobert I, Chlodwig II, Karloman I, Karloman II, Hugo Kapet, Filip II August, Ludwik VIII Lew, Ludwik IX Święty, Filip III Śmiały żyjący od 1245 do 1285 roku.Filip IV Piękny w latach 1268 do 1315,Ludwik X Kłótliwy z lat 1289 do roku 1312,Jan I Pogrobowiec zmarły w roku 1316.

Sarkofag Ludwika XII i Anny de Bretagne
Karol IV Piękny w latach 1294 do roku 1328,Filip VI Walezjusz, Jan II Dobry, Karol V Mądry, Karol VI Szalony, Franciszek I Walezjusz żyjący w latach 1494 do roku 1547.Oraz wielu innych królów i władców FrancjiKatedra Notre Dame w Paryżu

Fasada katedry Notre Dame w Paryżu
Jest to albo raczej była, gotycka archikatedra w Paryżu. Jedna z najbardziej znanych katedr na świecie, między innymi dzięki powieści Katedra Marii Panny w Paryżu francuskiego pisarza Victora Hugo. Jej nazwa oznacza Naszą Panią i odnosi się do Marii, Matki Bożej. Wzniesiono ją na wyspie na Sekwanie, zwanej Île de la Cité w 4. okręgu Paryża, w miejscu po dwóch kościołach powstałych jeszcze w IX wieku. Jej budowa trwała ponad 180 lat od roku 1163 do 1345 roku. Od 10 sierpnia 1806 roku w skarbcu katedry pod opieką kanoników Kapituły Bazyliki Metropolitalnej przechowywane były relikwie korony cierniow Ówczesny Paryż stanowił bowiem centrum nowo kształtującej się potęgi europejskiej. Jego korzystne położenie pozwalało kontrolować przeprawy rzeczne i zapewniało dynamiczny rozwój. Handel stanowił klucz dla wzrastającej zamożności Paryża. Miasto było również ośrodkiem kultu religijnego, związanego z lokalnym męczennikiem świętym Dionizym zwanym Saint Denis. Wybudowana w XII wieku bazylika Saint Denis powstała w miejscu jego śmierci. Legenda głosi, że zanim padł martwy przebiegł od 6 do 7 mil ze wzgórza Montmartre, gdzie odcięto mu głowę w drugiej połowie III wieku naszej ery. Obecny przy budowie świątyni, dwunastowieczny biskup Paryża Maurice de Sully na długo pozostał pod wpływem wrażenia jakie zrobiły na nim strzeliste sklepienia i wszechobecne światło wypełniające wnętrze bazyliki. Zachwycony powstałą w nowym stylu gotyckim świątynią postanowił wybudować równie imponujący kościół w samym sercu Paryża. Nowa budowla miała stać się ikoną spuścizny chrześcijaństwa i zostać poświęcona Matce Bożej. Okres ekonomicznego wzrostu ówczesnej Europy, w szczególności Francji, był niezwykle sprzyjający dla realizacji śmiałego założenia. Wspierany finansowo przez monarchę biskup zatrudnił architekta którego tożsamość nie jest nam dzisiaj znana, do zaprojektowania nowej katedry.

Tragiczny pożar katedry Notre Dame w dniu 15 kwietnia 2019 roku
Budowa wymagała wyburzenia rozmaitych domostw w tłocznym sąsiedztwie oraz dwóch istniejących kościołów, wybudowanych w miejscu antycznej pogańskiej świątyni. Kamień węgielny został wmurowany podczas wystawnej ceremonii w obecności samego papieża Aleksandra III w czerwcu 1163 roku. Wybudowanie katedry zajęło blisko 200 lat. Budowę zaczęto od strony wschodniej tam też, znajduje się część poświęcona sacrum. Konsekracja ołtarza nastąpiła w 1182 roku, podczas panowania króla Filipa II. Wtedy to biskup de Sully odprawił uroczystą pierwszą mszę świętą w katedrze. Zmarł jednak w 1196 roku, blisko 150 lat przed ukończeniem prac. W początkowych fazach projektowania konstrukcja dachu oraz ścian była stosunkowo ciężka i masywna, co ograniczało rozmiar okien zmniejszając ilość naturalnego światła wpadającego do wnętrza katedry. W 1220 roku, postanowiono pozbyć się problemu górnego domknięcia wnętrza naw za pomocą sklepień żebrowych, charakterystycznego rozwiązania gotyckiego wykorzystującego układ przecinających się kamiennych żeber do podparcia konstrukcji. Dzięki tym unowocześnieniom okna mogły zostać powiększone.

Nawa główna Notre Dame
W 1240 roku, pierwszy znany architekt Jean de Chelles ukończył budowę nawy, a później dwóch wież fasady zachodniej. Rozpoczęto prace nad elewacjami transeptu, które kontynuował jego następca Pierre de Montreuil. To on nadzorował instalację nowych większych okien, włączając w to trzy rozety w północnej, południowej i zachodniej ścianie katedry. Ostateczne poprawki wprowadzano po roku 1300, pod okiem architekta Jean’a Ravy, który zaimplementował kolejne gotyckie innowacje architektoniczne jak, rozbudowany system przypór odciążających konstrukcję dachu i ścian. Pozwoliły one wyprowadzić siły powodowane przez wysokie sklepienie poza wewnętrzne ściany zapewniając grację i lekkość budowli. Katedra Notre Dame to przykład bazyliki z galeriami i z podwójnymi nawami bocznymi, co daje w sumie 5 naw. Podwójne nawy boczne przechodzą w podwójne obejście chórowe zwane ambitem. Problem, aby obejście chórowe rozszerzało się po promieniu na zewnątrz rozwiązano podwojeniem liczby kolumn w obejściu oraz oryginalną konstrukcją sklepienia z naprzemianlegle rozłożonych trójkątów.

Rozeta nawy głównej
Dzięki następstwu jednakowych kolumn w arkadach nawy głównej, prosta i zaokrąglona część chóru zachowują rytm. Nawa główna posiada sześciodzielne sklepienie krzyżowo żebrowe, a jej ściany składają się z trzech kondygnacji, jak arkady empory i okna. Późniejszy architekt wzbogacił system ścian i kolumn korpusu pewnymi wariantami. Empory zyskały wówczas trzy otwory, a ich podparcie z boków zamiast okrągłych służek gwarantują płaskie pilastry. W chórze, powstałym nieco wcześniej, zgodnie z normańską tradycją empory mają jeszcze dwuczęściowe otwory. Pierwotnie ściany nawy głównej podzielone były na cztery części ponad pasem arkad i empor powierzchnia ścian była przebita rozetami i mniejszymi niż obecnie oknami. Rozwiązanie to nie zyskało uznania, gdyż wnętrze katedry było zbyt ciemne, i już w XIII wieku okna powiększono. W wieku XIX architekt Viollet Le Duc zrekonstruował pierwotną ich formę wokół skrzyżowania naw kościoła.

Portale główne Notre Dame
Transept katedry znajduje się w jej centralnej części, prawie pośrodku między wieżami zachodniej fasady a wschodnią apsydą. Nieznacznie występuje on poza mury zewnętrzne naw bocznych. Dobudowane w późniejszym okresie kaplice wokół obejścia dodatkowo wyrównują granicę zewnętrznych ścian z murami transeptu. Notre Dame ma 130 metry długości i 35 metrów wysokości w swoim najwyższym punkcie sklepienia. Budowa zachodniej fasady przypada na lata 1200. Rozpoczął ją trzeci z kolei architekt katedry, prowadzący swe prace pod okiem biskupa Odona de Sully. Później kontynuowana była przez czwartego architekta, w czasie kadencji biskupa Williama z Avergue. Wieża północna po lewej, została ukończona w latach 40 tych XIII wieku, a południowa w latach 50. Stworzona została imponująca bryła, prosta i harmonijna, emanująca siłą i statecznym dostojeństwem według wyobrażeń średniowiecznych budowniczych. Cztery masywne przypory pną się na szczyty wież, wznosząc je ku niebu, symbolizując boskość budowli. Kompozycja opiera się na kwadracie i okręgu. Kwadrat symbol przestrzeni stworzonej i ograniczonej, kontrastuje z okręgiem nieskończonością, idealną figurą pozbawioną końca oraz początku obrazem Boga. Wymiary fasady wynoszą 41 metrów szerokości, 43 metry wysokości do podstawy wież i 63 metry do ich szczytów.

Witraż Nawy głównej
Najniższą kondygnację fasady stanowią trzy portale zatopione w wysuniętej do przodu ścianie parteru. Środkowy, przedstawiający scenę Sądu Ostatecznego, jest nieco wyższy i szerszy od pozostałych. Po prawej znajduje się portal świętej Anny, a po lewej, wpisany w trójkątny szczyt portal maryjny. Ponad nimi znajduje się galeria królewska, element charakterystyczny dla gotyckich katedr francuskich. Przedstawia ona 28 starotestamentowych królów Izraela. Zrealizowana w pierwszej tercji XIII wieku szybko zapisała się w świadomości Paryżan jako przedstawienie królów francuskich. Do 1284 roku, pogłoski urosły do rangi oficjalnej interpretacji, która trwała przez wieki. Spowodowało to negatywne skojarzenia w okresie Rewolucji Francuskiej, uchodząc za symbol monarchii i despotyzmu. Gdy w roku 1843, Viollet le Duc rozpoczął renowację katedry Notre Dame, na fasadzie nie było ani jednej rzeźby. W procesie ich rekonstrukcji znaczący udział miał Geoffroi Dechaume. Rozeta, o średnicy 9 metrów i 60 centymetrów stanowi aureolę, której centrum pokrywa się z głową sylwetki Maryi z Dzieciątkiem, stojącej w otoczeniu aniołów na galerii królów. Podczas, gdy oś fasady akcentowana jest figurami biblijnych postaci cechujących się cnotą i czystością, na osi zdwojonych okien po lewej i prawej stronie znajdują się posągi Adama i Ewy, jako pierwszych ludzi skalanych Grzechem Pierworodnym. Rzeźby te również zostały odtworzone przez Eugène’a Viollet le Duc’a w XIX wieku. Powyżej, akcentującej oś fasady rozety cięgnie się pas galerii maswerkowej. Najwyższy poziom tworzą szczyty wież, których szerokość determinowana jest poprzez podwójne obejście. Delikatnie wysunięte przypory wież są niejako wchłaniane przez ścianę parteru. W niszach przypór, znajdujących się na wysokości portali, umieszczone są 4 figury. Nisza w przyporze północnej lewej, skrywa figurę świętego Szczepana. Po przeciwnej stronie fasady, w przyporze południowej znajduje się postać biskupa, najprawdopodobniej świętego Dionizego a patrona Francji. Po bokach środkowego portalu umiejscowione są alegoria Synagogi po prawej oraz Kościoła po lewej.

Prospekt organowy
Portal Świętej Anny, znajdujący się pod prawą południową wieżą, częściowo został wykonany z rzeźb pochodzących ze starszego kościoła. Pierwotnie, będąc częścią kościoła wybudowanego w IV wieku, poświęcony był Matce Boskiej. Spolia, o których mowa to pole łuku, górne nadproże drzwi i 52 kamienie łuki. Stary maryjny portal po prowadzonej od lat 20 tych, XII wieku restauracji, włączeniu go do fasady Notre Dame oraz licznym dodatkom zyskał nowe znaczenie ikonograficzne. W centralnej części tympanonu znajduje się Matka Boska siedząca na tronie pod baldachimem i trzymająca na łonie Dzieciątko, a po jej bokach stoją dwa anioły. Za aniołami po lewej i prawej stronie znajdują się odpowiednio: biskup z siedzącym i piszącym akolitą, oraz klęczący król. Przypuszcza się, że są to wizerunki Germanusa świętego biskupa Paryża, oraz króla Childeberta istotnej postaci dla powstania katedry. W nadprożu odnajdujemy, poczynając od lewej, pierwszego proroka Izajasza, który głosił nadejście Mesjasza, następnie sceny Zwiastowania i Nawiedzenia. W odgraniczonej przestrzeni za umiejscowionym centralnie łóżkiem rozgrywa się scena Narodzin z Józefem, wyglądającym na znudzonego, a za jego plecami Objawienie pasterzom. Kolejnymi postaciami są siedzący na ławce i pogrążeni w trwodze faryzeusz i uczony w piśmie, następnie tronujący Herod, a w skrajnie prawej części dostrzec można sylwetki Trzech Króli i ich koni.

Maszkarony patrzące na Paryż