Atlas histopatologii.Tajemniczy świat chorych komórek człowieka - ebook

Przedmowa

Histopatologia jest nauką niezbędną do poznania podstaw morfologicznych procesu chorobowego. Z obrazami mikroskopowymi tkanek zmienionych chorobowo jest podobnie jak z nowoczesnym malarstwem - trudno je zrozumieć bez fachowego przewodnika. W naszym zamierzeniu niniejszy atlas, wyjaśniając szczegóły budowy mikroskopowej, powinien ułatwić studentom zrozumienie patogenezy i symptomatologii chorób człowieka.

W odróżnieniu od tradycyjnego układu podręczników patomorfologu omawiane zmiany nie są ułożone w następujące po sobie działy, ale występują w kolejności alfabetycznej, atlas nie jest bowiem podręcznikiem patomorfologu, ma jedynie pomóc w analizie obrazów mikroskopowych poszczególnych zmian chorobowych. Można zatem łatwo znaleźć opis danego preparatu pod jego nazwą w języku łacińskim (górny margines stron nieparzystych) lub w skorowidzu, zamieszczonym na końcu przewodnika. Krótkie objaśnienie obrazów histopatologicznych znajduje się na stronach parzystych przeciwległych do obrazów mikroskopowych. Nie ma oczywiście możliwości zobrazowania wszystkich zmian chorobowych w jednym atlasie, dlatego przedstawiliśmy tylko te, które naszym zdaniem musi poznać student medycyny i stomatologii.

Oddajemy ten atlas do rąk studentów i lekarzy specjalizujących się w patomorfologu w przekonaniu, że ułatwi on zrozumienie zmian występujących w budowie mikroskopowej tkanek i narządów w różnych procesach chorobowych, pomoże im polubić patomorfologię, a niektórych nawet zafascynuje wyraźnie widoczne w prezentowanych obrazach piękno natury. Szczegółowy opis wraz z odpowiednim oznakowaniem mikrofotografii prowadzi czytelnika przez meandry trudnej dziedziny wiedzy, jaką jest histopatologia.

Szczególne podziękowanie wyrażamy Pan u dr. Waldemarowi Jachimczakowi za pomoc w przygotowaniu książki. Serdecznie dziękujemy Wydawcy za zaakceptowanie dzieła do druku i trud związany z jego przygotowaniem.

Szczecin, marzec 2006 r.

Autorzy

Preface

Knowledge of histopathology is necessary to understand morphologic basis of disease. However, photomicrographs of diseased human tissues are reminiscent of modern art in that they are difficult to understand without a professional guide. The purpose of this book is to provide students with photomicrographs and explanation of microscopical patterns of disease processes in order to help in understanding pathogenesis and symptomatology of human diseases.

This atlas is a guide, not a textbook so the disorders described here are not arranged in consecutive chapters, but are listed alphabetically according to Latin names. One can easily find a description of a particular entity by finding its Latin name on the upper margin of odd pages, or one can look up the indexes at the end of the book. Short explanations of details of microphotographs can be found on even pages facing the figures. Obviously, it is impossible to depict all pathologic processes in one book. Here we present entities which we consider the most important ones for students of medicine and stomatology. A detailed description of microphotographs leads a reader through difficult area of histopathology.

We hand over this atlas to students and pathologists in training hoping that it will facilitate understanding microscopic changes in the structure of tissues and organs induced by various pathological processes and that students armed with this guide will begin to like pathomorphology and some may even get fascinated by the beauty of the nature present in the figures.

We particularly thank Dr. Waldemar Jachimczak for computer typesetting. We are very grateful to the Publisher for the effort to prepare and supervise production of this book.

Szczecin, March 2006

AuthorsObjaśnienia

Atlas ułożony jest w kolejności alfabetycznej łacińskich nazw zmian patologicznych. Aby obraz morfologiczny danej jednostki można było łatwo odnaleźć, nazwy w języku łacińskim wydrukowano na górnym marginesie stron nieparzystych. Kolorem czerwonym oznaczono nazwy nowotworów złośliwych lub potencjalnie złośliwych, kolorem zielonym nowotworów łagodnych, a kolorem czarnym oznaczono nazwy łacińskie pozostałych zmian. W opisie preparatów (na stronach parzystych) najpierw podana jest nazwa zmiany w języku łacińskim, poniżej tłustym drukiem po polsku, jeszcze niżej w języku angielskim. Typ histologiczny nowotworu Oznaczony jest pod główną nazwą nowotworu kursywą. Synonimy nazw zaznaczone są kursywą w nawiasie. Na końcu atlasu zamieszczono skorowidz w języku polskim i w języku angielskim, który zawiera: (1) spis nazw preparatów, (2) spis nazw zmian chorobowych wg lokalizacji narządowej, (3) spis nazw chorób wg głównych działów patomorfologii, tzn. zaburzeń w krążeniu, zmian zwyrodnieniowych i procesów adaptacyjnych, zapaleń oraz nowotworów.

Prawie wszystkie preparaty histologiczne i cytologiczne zostały zabarwione hematoksyliną i eozyną. W niektórych przypadkach, gdzie zastosowano metody histochemiczne lub immunohistochemiczne, zostały one podane w części opisowej. Mikrofotografie wykonano z użyciem obiektywów powiększających 4 ×, 10 ×, 40 × i 100 ×.

Explanations

This atlas is arranged in alphabetical order according to Latin names of pathologic processes. The Latin names are printed in the upper margin of odd pages. Names of malignant or potentially malignant tumors are printed in red, of benign tumors in green and of the remaining disorders in black. Short description of photomicrographs is provided on even pages facing the micrographs. Here the name of the disease is first printed in Latin, below in Polish (bold) and further below in English. Histologic type of a neoplasm is written in italics. Synonyms are printed in italics and in brackets. At the end of the book there are indexes arranged according to the name of the entity and organ involved as well as according to main chapters of pathology i.e. circulatory disorders, degenerations and adaptative processes, inflammations and neoplasms.

Ahnost all specimens were hematoxylin and eosin stained. Some sections were treated with special histochemical or immunohistochemical stains. Photomicrographs were taken using × 4, × 10, × 40, × 100 objectives.ACTINOMYCOSIS Promienica Eng. ACTINOMYCOSIS

---- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AC Kolonie Actinomyces (→) zatopione w „morzu” leukocytów obojętnochłonnych wielopłatowych (⇒).
B Tkanka nacieczona zapalnie z sąsiedztwa promieniowca. Widać liczne leukocyty obojętnochłonne wielopłatowe (⇒) i histiocyty o piankowatej cytoplazmie (→). Erytrocyty i granulocyt kwasochłonny w świetle naczynia krwionośnego (⇛).
D W otoczeniu kolonii promieniowca (→) widać obfity naciek zapalny, złożony głównie z leukocytów obojętnochłonnych wielopłatowych (⇒) i histiocytów (⇛).
---- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AC Actinomyces colonies (→) in the “sea” of neutrophils (⇒).
B Tissue in the vicinity of Actinomyces. Note numerous neutrophils (⇒) and foam cells (histiocytes) (→). Erythrocytes and an eosinophil within a vessel lumen (⇛).
D Extensive inflammatory infiltrate mostly made of neutrophils (⇒) and histiocytes (⇛) around Actinomyces colonies (→).
---- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ADENOMA VILLOSUM INTESTINI CRASSI Gruczolak kosmkowy jelita grubego Eng. VILLOUS ADENOMA OF THE LARGE INTESTINE

--- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Powierzchowny fragment gruczolaka kosmkowego. Widoczne są kosmkowate twory pokryte nabłonkiem cylindrycznym (→). Zrąb stanowi delikatne pasemko tkanki łącznej z naczyniami włosowatymi (⇒).
B Większe powiększenie gruczolaka kosmkowego. Pokrywę nabłonkową kosmkowatych tworów stanowią komórki cylindryczne o znacznie wydłużonych kształtach z wydłużonymi jądrami nieregularnie ułożonymi u podstawy komórek lub w wyższych częściach cytoplazmy. Komórki kubkowe (→).
C Fragment tworu kosmkowatego. W środku zrąb łącznotkankowy z naczyniami włosowatymi. W nabłonku widać cechy neoplazji śródnabłonkowej (dysplazji) średniego stopnia, przejawiające się zaburzeniem budowy architektonicznej z obecnością jąder nie tylko u podstawy komórek (tzn. w pobliżu zrębu), ale również powyżej, w 2–3 rzędach ( t). Jądra są również nieco powiększone i wykazują pewien polimorfizm.
--- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Superficial portion of avillousadenoma. Note the thin villousfronds covered by columnarepithelium (→). The stalk is composed of connective tissue with blood vessels (⇒).
B A high-power view of the villous adenoma. The villous fronds are covered by tall columnar cells with interspersed goblet cells (→). Note the somewhat disordered epithelium with elongated nuclei located in basal or apical portion of the cytoplasm.
C A portion of a villous frond covered by epithelium with features of moderate intraepithelial neoplasia (moderate dysplasia). Note the disordered epithelium with slightly enlarged nuclei with mild pleomorphism. The nuclei are placed at various levels of columnar cells i.e. at the basal portion (near the stroma) or higher in the cytoplasm. Therefore two or three rows of nuclei (→) are visible.
--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------AMELOBLASTOMA(Adamantinoma) Szkliwiak Eng. AMELOBLASTOMA (Adamantinoma)

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Nowotwór (zębopochodny) zbudowany z ognisk tkanki nabłonkowej (→) położonych w tkance łącznej (⇒). Nieregularne pasma nabłonkowe tworzą siatkowatą strukturę. Ogniska nabłonkowe przypominają różne warstwy narządu szkliwotwórczego.
C Zewnętrzna warstwa komórek nabłonkowych (→) przypomina warstwę ameloblastów narządu szkliwotwórczego. Tkanka łączna z naczyniami krwionośnymi (⇒).
D Fragment tkanki nabłonkowej przypominający miazgę narządu szkliwotwórczego.
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zapamiętaj!

•

Ameloblastoma rozrasta się w sposób naciekający, daje nawroty, rzadko może dawać przerzuty.

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB An odontogenic tumor composed of epithelial islands (→) lying in the fibrous connective tissue stroma (⇒). Irregular cords of epithelial cells form plexiform pattern and resemble various layers of developing tooth follicle.
C The outermost cells (→) resemble the ameloblastic layer of developing tooth follicle. Connective tissue with blood vessels (⇒).
D The central portion of the epithelial cord is composed of a loose network of cells resembling stellate reticulum.
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Remember!

•

Ameloblastoma is characterized by an infiltrative growth and a tendency to recur. Sometimes, but rarely, it may metastasize.AMYLOIDOSIS GLANDULAE SUPRARENALIS Skrobiawica nadnercza Eng. AMYLOIDOSIS OF THE ADRENAL GLAND

--- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Fragment utkania kory nadnercza z widoczną warstwą kłębkowatą (→) i pasmowatą (⇒). Szczególnie w warstwie pasmowatej zwracają uwagę obfite, bezpostaciowe złogi zabarwionego na różowo amyloidu.
B Fragment kory nadnercza ze złogami amyloidu (→). W tkance tłuszczowej otaczającej nadnercze widać przekroje przez naczynia krwionośne z obfitymi złogami amyloidu wścianie (⇒).
C Ściana tętniczki z obfitymi złogami amyloidu.
D Duże powiększenie warstwy pasmowatej kory nadnercza ze złogami amyloidu (→), które otaczają komórki kory nadnercza (⇒), dezintegrując utkanie kory.
--- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A sample of the adrenal cortex with zona glomerulosa (→) and zona fasciculata (⇒). In the latter there is massive accumulation of pink amyloid.
B Amyloid deposits in the adrenal cortex (→). In the adipose tissue surrounding the adrenal gland homogeneous, pink amyloid deposits are seen in the thickened arterial walls (⇒).
C An arterial wall with massive accumulation of amyloid.
D A high-power view of zona fasciculata with amyloid deposits (→), which surround the cortical cells (⇒) and disintegrate the architecture of the cortex.
--- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------AMYLOIDOSIS HEPATIS Skrobiawica wątroby Eng. AMYLOIDOSIS OF THE LIVER

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Obfite, bezpostaciowe, kwasochłonne złogi skrobiowate (→) izolują od siebie komórki wątrobowe i fragmenty beleczek (⇒). Przestrzeń bramno-żółciowa (⇛).
CD Duże powiększenie. Resztki beleczek wątrobowych (⇒) leżą „zastygłe w lawie” amyloidu (→).
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Liver cells and fragmented cords of hepatocytes (⇒) have been separated by abundant, amorphous pink amyloid deposits (→). Hepatic triad (⇛).
CD At high power, remnants of cords of hepatocytes (⇒) are seen isolated in the “lava” of amyloid deposits (→).
---- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------AMYLOIDOSIS RENIS Skrobiawica nerki Eng. AMYLOIDOSIS OF THE KIDNEY

---- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Dwa kłębuszki nerkowe z obfitymi, bezpostaciowymi złogami amyloidu (→).
BC Fragment kłębuszka nerkowego w większym powiększeniu. Zwracają uwagę obfite, bezpostaciowe, kwasochłonne złogi amyloidu (→). Pętle naczyniowe kłębuszka (⇒). Listek ścienny torebki Bowmana (torebki kłębuszka) (⇛).
D Barwienie czerwienią Kongo. Między pętlami naczyniowymi widać złogi amyloidu (→) zabarwione na kolor żółtawoczerwony.
---- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Pink, eosinophilic amyloid deposits (→) are present in two glomeruli.
BC A fragment of a glomerulus at high power. Note abundant, amorphous, eosinophilic amyloid (→). Glomerular capillaries (⇒). Capsular (parietal) epithelium of Bowman's (glomerular) capsule (⇛).
D An orange-red amyloid deposit is visible between glomerular capillaries (→). A Congo red stain.
---- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ANTHRACOSIS ET FIBROSIS PULMONIS Pylica węglowa i włóknienie płuca Eng. ANTHRACOSIS AND FIBROSIS OF THE LUNG

---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Tkanka łączna włóknista z cechami szkliwienia (→) i obfitymi złogami pyłu węglowego (⇒).
C Obfite złogi pyłu węglowego leżą w cytoplazmie makrofagów oraz pozakomórkowo. D Fibroblasty (⇒) i kolagen (*) w tkance łącznej włóknistej.
---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Fibrous connective tissue (→) with carbon pigment deposits (⇒).
C Carbon pigment accumulates within the cytoplasm of pulmonary macrophages and in the connective tissue.
D Fibroblasts (⇒) and collagen (*) in the fibrous connective tissue.
---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------ANTHRACOSIS LYMPHONODI Pylica węglowa węzła chłonnego Eng. ANTHRACOSIS OF THE LYMPH NODE

---- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
A Utkanie węzła chłonnego z obfitymi złogami pyłu węglowego.
BC Pył węglowy widoczny jest przede wszystkim w cytoplazmie makrofagów (→) w zatokach węzła chłonnego.
D Grudka chłonna z ośrodkiem rozmnażania.
---- -----------------------------------------------------------------------------------------------------

---- -------------------------------------------------------
A A lymph node with carbon pigment deposits.
BC Carbon-laden macrophages (→) in the lymph node sinus.
D A lymphoid follicle with germinal center.
---- -------------------------------------------------------AORTITIS LUETICA Kiłowe zapalenie aorty Eng. SYPHILITIC AORTITIS

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB Fragment ściany aorty (głównie przydanki) z przekrojami przez vasa vasorum. Widać znacznie zwężone światło tych naczyń (→) wskutek silnego rozrostu ich błony wewnętrznej (⇒) (endarteritis obliterans luetica). Naciek z komórek plazmatycznych i limfocytów (⇛) wokół naczyń.
C Naciek zapalny złożony z komórek plazmatycznych (→) i limfocytów (⇒), uszkadzający błonę środkową aorty. Naczynie włosowate (⇛).
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AB A narrowed vasa vasorum (→) in the adventitia of the aorta. Note obliterative endarteritis (⇒) which leads to the narrowing of the lumens of the vasa that are surrounded by an infiltrate of lymphocytes and plasma cells (⇛).
C Inflammatory infiltrate of plasma cells (→) and lymphocytes (⇒) destroys the media. A capillary vessel (⇛).
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------APPENDICITIS PHLEGMONOSA Ropowicze zapalenie wyrostka robaczkowego Eng. ACUTE SUPPURATIVE APPENDICITIS

--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
A Błona śluzowa i podśluzowa wyrostka robaczkowego bardzo obficie nacieczona przez leukocyty obojętnochłonne wielopłatowe (→).
B Błona mięśniowa nacieczona przez leukocyty obojętnochłonne wielopłatowe.
C Błona mięśniowa (→) i błona surowicza z cechami obrzęku (⇒). Zwróć uwagę na obfity naciek z leukocytów obojętnochłonnych wielopłatowych.
D Błona mięśniowa nacieczona przez granulocyty (→). Jądra miocytów gładkich (⇒).
--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------
A A neutrophilic infiltrate (→) in the mucosa and submucosa.
B The muscularis propria infiltrated by neutrophils.
C The muscularis propria (→) and serosa with edema (⇒). Note extensive neutrophilic infiltrate.
D A high-power view of neutrophilic infiltrate (→) in the muscularis propria. The nuclei of myocytes (⇒).
--- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------ARTHRITIS RHEUMATOIDEA (1) Reumatoidalne zapalenie stawów Eng. RHEUMATOID ARTHRITIS (1)

------ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ABCD Błona maziowa stawu z cechami kosmkowatego rozrostu. Rozplem komórek synowialnych (→). Obrzęk podścieliska (⇒). Zwiększona liczba naczyń włosowatych, rozszerzenie światła naczyń włosowatych (*), nacieki z limfocytów i komórek plazmatycznych wokół naczyń włosowatych (). Zorganizowany włóknik (↣) na powierzchni błony maziowej.
------ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

------ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ABCD Synovial hypertrophy with formations of villi. Proliferation of synoviocytes (→). Stromal edema (⇒). Note increased vascularity with dilated capillaries (*) and a dense perivascular inflammatory infiltrate (>) composed of plasma cells and lymphocytes. An organized fibrin (↣) on the synovial surface.
------ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ARTHRITIS RHEUMATOIDEA (2) Reumatoidalne zapalenie stawów Eng. RHEUMATOID ARTHRITIS (2)

--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
E Rozplem komórek błony maziowej (→) oraz obrzęk podścieliska (⇒) kosmka błony maziowej.
F Obfity naciek z limfocytów, komórek plazmatycznych (→) i makrofagów dookoła rozszerzonego naczynia włosowatego.
G Obfity naciek głównie z komórek plazmatycznych, niekiedy dwujądrowych (→) dookoła rozszerzonych naczyń włosowatych (*) oraz obrzęk podścieliska (⇒).
H Włóknik (→) w stadium organizacji. Wśród mas włóknika widoczne są abroblasty i makrofagi.
--- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cechy charakterystyczne:

1.

Proliferacja i rozszerzenie naczyń włosowatych w błonie maziowej.

2.

Mufkowate nacieki z limfocytów, plazmocytów i makrofagów dookoła naczyń włosowatych.

3.

Obrzęk podścieliska.

4.

Na powierzchni kosmków proliferacja komórek błony maziowej albo warstwa włóknika w stadium organizacji.

Zapamiętaj!

•

1 + 2 + 3 + 4 → pannus (łuszczka) → ankylosis;

•

organizacja = zamiana w tkankę łączną

--- -----------------------------------------------------------------------------------------------------
E A proliferation of synoviocytes (→) and stromal edema (⇒) of the synovial villus.
F A dense perivascular infiltrate made of lymphocytes, plasma cells (→) and macrophages.
G Numerous plasma cells - some of them binuclear (→) - around dilated vessels (*). Stromal edema (⇒).
H Organizing fibrin (→). Among masses of fibrin there are scattered fibroblasts and macrophages.
--- -----------------------------------------------------------------------------------------------------

Characteristic features:

1.

Increased vascularity of synovium and vasodilatation.

2.

Perivascular infiltrates (lymphocytes, plasma cells, macrophages).

3.

Stromal edema.

4.

Synovial villi with either proliferation of surface synoviocytes or organizing fibrin layer.

Remember!

•

l + 2 + 3 + 4 → pannus → ankylosis;

•

organization of fibrin = replacement of fibrin by the connective tissue.