Audyt. Zbiór zadań do rewizji finansowej - ebook

PODZIĘKOWANIA

Nie sposób napisać książkę bez wsparcia innych osób. Podobnie było i z tym zbiorem. Zarówno moi studenci, jak i przyjaciele przejrzeli wstępną wersję tekstu, mozolnie wskazując błędy i uchybienia. Podziękowanie za tę pracę kieruję do Anny Szelągowskej, Anny Grygiel-Tomaszewskiej, Hanny Sztuczyńskiej, Ewy Dniestrzańskiej-Łosiewicz, Anny Dudzińskiej, Agaty Sładek, Bartłomieja Zegadło, Stanisława Poroczyńskiego i niezliczonego grona studentów ze Szkoły Głównej Handlowej, z Fudanu w Szanghaju i z Akademii Leona Koźmińskiego, których uwagi do anglojęzycznej wersji zbioru miały wpływ także na treści przedstawione w tej pozycji.

Niektóre scenariusze prezentowane w zadaniach mają swoje korzenie w rzeczywistych sytuacjach biznesowych, których byłem uczestnikiem, przy czym wszelkie dane wrażliwe i parametry zostały zmienione. Cześć ze scenariuszy to doświadczenia zawodowe innych osób, które zechciały się podzielić swoimi obserwacjami, za co dziękuję między innymi: Peterowi Feithowi, Jurajowi Bonie, Markowi Glapie i Bartłomiejowi Krasuskiemu. Lee Parker oraz Edward Altman wspomogli mnie w ukazaniu perspektywy instytucjonalnej Stanów Zjednoczonych i Australii, za co przekazuję im moje podziękowania. Andrzejowi Fierli dziękuję za podjęcie się roli kompasu po meandrach lokalnego instytucjonalizmu.

Szczególne wyrazy wdzięczności należą się Ali Kozłowskiej za to, że zgodziła się opatrzyć zbiór grafikami, które zawierają o wiele więcej treści niż sam tekst.

Benedyktyńską pracę wykonał zespół Wydawnictwa Naukowego PWN, za co wszystkim Państwu bardzo dziękuję.

Gorące podziękowania kieruję również do Lucii, Emmy, Richarda i Igora, którzy – jak zawsze – byli moją wierną gwardią w walce z rzeczywistością.

Bez względu na pomoc otrzymaną od wszystkich wymienionych osób, wszelkie potencjalne błędy wynikają jedynie z mojej winy.

Piotr StaszkiewiczWSTĘP

Niniejszy zbiór zadań jest uzupełnieniem anglojęzycznego podręcznika pt. Audit. An Introduction to International Standards on Auditing . Zarówno zbiór zadań, jak i podręcznik są przeznaczone dla studentów kierunków ekonomicznych, kandydatów do zawodu biegłego rewidenta oraz dla rewidentów, analityków i doradców finansowych.

Książka została podzielona na pięć odrębnych części. Pierwsza z nich – wprowadzona głównie na prośbę studentów – zawiera zarys technik stosowanych w pracy umysłowej (rozdz. 1) oraz w testach egzaminacyjnych (rozdz. 2). Jej celem jest pomoc w wykształceniu umiejętności nietechnicznych. W części drugiej, złożonej z kolejnych dwóch rozdziałów, przedstawiono zadania z przykładowymi rozwiązaniami, których celem jest ukazanie stosowanych technik egzaminacyjnych oraz odpowiadających im technik prezentacji wypowiedzi. W rozdziale trzecim zawarto różne typy zadań testowych, zaś w czwartym – zadania sytuacyjne do samodzielnej nauki. Na część trzecią, zawierającą zadania bez rozwiązań, składają się trzy rozdziały. W rozdziale 5 przedstawiono studia przypadków do wykorzystania na zajęciach lub jako prace samodzielne. W rozdziale 6 znajdują się zadania skojarzeniowe, pobudzające do dyskusji, natomiast w rozdziale 7 – przykładowe zagadnienia badawcze wraz z wybraną literaturą i wskazówkami metodycznymi. Przedostatnia, czwarta część to przykład dwóch arkuszy egzaminacyjnych. Ostatnia, piąta część zbioru zawiera rekomendowane rozwiązania i wskazówki do rozwiązań, przy czym rozwiązania do zadań scenariuszowych mają charakter indykatywny, ponieważ możliwych rozwiązań jest wiele.

W książce jako synonimy stosuje się następujące pojęcia: podmiot uprawniony do badania sprawozdania finansowego, firma audytorska, a także: audytor, rewident i biegły rewident.

Do rozwiązania niektórych zadań można wykorzystać oprogramowanie o dostępie otwartym, takie jak: R, Gretl, SuperMemo v. 15, FreeMind. Zadania tego typu oznaczone są gwiazdką (*). Dane do replikacji niektórych zadań są dostępne pod adresem doi:10.17632/cdfcxjr2d8.1, zaś zadania z danymi do replikacji oznaczone są literą (R). Bieżące bazy Super Memo dostępne są na stronie internetowej autora (https://www.researchgate.net/profile/Piotr_Staszkiewicz/publications) oraz w repozytorium Mendeley. Z uwagi na zmiany przepisów prawa, zaleca się korzystanie z najnowszych wersji baz danych.

Zadania są podane wraz z punktacją, przy czym na rozwiązanie jednego punktu w zadaniu zaplanowane zostało średnio półtorej minuty.

Stosowane skróty i konwencje

CAATs – computer assisted audit techniques – techniki audytu wspomaganego komputerowo.

CFO – chief financial officer – dyrektor finansowy.

GAAP – Generally Accepted Accounting Principles – ogólnie przyjęte zasady sprawozdawczości.

HB II – Handelsbilanz II – niemieckie prawo konsolidacyjne

ESBA – Ethics Standards Board for Accountants (Rada Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych).

IFRS (MSSF) – International Financial Reporting Standards – międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej.

IAASB – The International Auditing and Assurance Standards Board – Międzynarodowa Rada Standardów Rewizji Finansowej i Usług Atestacyjnych.

ISA (MSB) – International Standards on Auditing – międzynarodowe standardy badania.

KAM – key audit matters – kluczowe kwestie badania.

KNF – Komisja Nadzoru Finansowego.

KPI – key performance indicator – kluczowy wskaźnik efektywności.

LTM – long-term memory – pamięć długotrwała.

MSRF – międzynarodowe standardy rewizji finansowej.

PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego, następczyni Komisji Nadzoru Audytowego (KNA).

PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów, dawniej Krajowa Izba Biegłych Rewidentów (KIBR).

PM – planning materiality – istotność badania.

SAD – summary of audit differences – błąd błahy (pomijalny).

STM – short-term memory – pamięć krótkotrwała.

TE – tolerable error – błąd dopuszczalny (istotność cząstkowa).

UoR – Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 1994 r., nr 121, poz. 591, ze zm.

Liczby zapisane w formacie księgowym w nawiasach oznaczają wartości ujemne np.: (200) oznacza: minus dwieście.Rozdział 4
Zadania sytuacyjne

4.1. Kowalski – działalność gospodarcza (zestawienie sprawozdań)

4.2. Master-Cook (e-sprawozdawczość – siatka pojęciowa)

4.3. Kabel (testowanie wiarygodności)

4.4. AQR (inwentaryzacja)

4.5. Nemo (bilanse otwarcia)

4.6. Sala SA (badanie wyrywkowe – próbkowanie)

4.7. Zuzul SA (potwierdzenia zobowiązań)

4.8. BMW (szacunki, dalsze kontynuowanie działalności)

4.9. EROI SA (testy wiarygodności i ekspert)

4.10. Francis (transakcje ze stronami powiązanymi)

4.11. MongaTun Sp. z o.o. (testy wiarygodności)

4.12. Pomysłowy Dobromir (audyt wewnętrzny)

4.13. Grupa Slow (rola audytu wewnętrznego)

4.14. Jasiński Audyt (zamykanie ksiąg)

4.15. Turnstill RSS SA (formułowanie opinii)

4.16. Mordok Ltd. (SAD i formułowanie opinii)

4.17. Rozterka (typy opinii)

4.18. M&M (formułowanie opinii)

4.19. Panga SA (podsumowanie sprawozdań)

4.20. BCC dyskusja (wyciąg ze sprawozdań finansowych)

4.21. Big Bank Plc (wyciąg ze sprawozdań)

4.22. Local Bahn (sprawozdanie w szczególnym celu)

4.23. Grupa ARC (komponenty i istotność)

4.24. Opinia biegłego rewidenta (elementy składowe i KAM)

4.25. Supermarket informacyjny (rynek rewizji)

4.26. Kluczowe kwestie badania (KAM)

4.27. YouTube (umiejętności interpersonalne i twórcze)

4.1. Kowalski – działalność gospodarcza (zestawienie sprawozdań)

Przedstawiony niżej wyciąg z zestawienia obrotów i sald (tzw. obrotówki) został sporządzony na postawie ksiąg firmy Kowalski – działalność gospodarcza za okres 12 miesięcy kończący się 30 września 20X8 roku.

Wyciąg z zestawienia obrotów i sald (obrotówki)

Wyszczególnienie

Dt

Ct

Samochód dostawczy

1 850

Zakupy i sprzedaż

4 300

12 500

Gotówka w banku

2 000

Wypłaty (osobiste)

1 500

Utrzymanie samochodu dostawczego

380

Gotówka w kasie

450

Zapasy wyrobów

1 800

Energia i ogrzewanie

340

Zwroty wewnętrzne

1 100

Lokale użytkowe

5 500

Koszty sprzedaży

500

Kapitał na 1 października 20X7

7 350

Rezerwa na należności

100

Należności i zobowiązania handlowe

3 800

4 000

Zwroty zewnętrzne

600

Czynsz i najem

650

Nieściągalne należności

80

Upusty (skonta)

400

500

Koszty dostawy

700

Informacje uzupełniające:

1) saldo zapasów na 30 września 20X7 roku wynosi: 1800 PLN;

2) rozlicznie międzyokresowe energii i ogrzewania: 20 PLN;

3) zwiększenie stanu rezerwy na należności: o 50 PLN;

4) amortyzacja samochodu dostawczego w bieżącym okresie: 350 PLN.

Polecenia

A. Ustal wynik finansowy za okres 12 miesięcy kończący się 30 września 20X8 roku.

(5 pkt.)

B. Zestaw bilans na 30 września 20X8 roku.

(5 pkt.)

C. Omów różnicę między obrotówką a sprawozdaniem finansowym.

(5 pkt.)

D. Wyjaśnij pojęcia „proces zamykania ksiąg”, „bilanse otwarcia” oraz ich wzajemne relacje.

(5 pkt.)

4.2. Master-Cook (e-sprawozdawczość – siatka pojęciowa)

Pani Joanna jest miłośniczką kuchni środkowo-europejskiej. W zeszłym roku napisała swoją pierwszą książkę kucharską. Jest także główną księgową w firmie Master-Cook SA i prowadząc cotygodniowy przegląd prasy fachowej natknęła się na reklamę przedstawioną na rysunku 4.1.

Pani Joanna jest skonfundowana tymi wszystkimi obcymi pojęciami i zwróciła się do Ciebie, menedżera w firmie audytowej AllAudit sp. j., o pomoc w ich wyjaśnieniu.

Rysunek 4.1. Mozaika pojęciowa

Autor: Alicja Kozłowska.

Polecenie

Stosując porównanie do pieczenia tortu, wyjaśnij (w ujęciu tabelarycznym) pani Joannie powiązania między następującymi pojęciami: SEC, US GAAP, ESMA, EU IFRS, IFRS Fundacja, IFRS (MSSF), UoR (Ustawa o rachunkowości), HB I, XBRL, XDS, XBRL Schema, XBRL Instant, sprawozdanie finansowe, XML, podpis elektroniczny, zarząd (kierownik jednostki organizacyjnej), właściciel, baza danych, bramka KRS, walidator.

(20 pkt.)

4.3. Kabel (testowanie wiarygodności)

Michał jest asystentem biegłego rewidenta. Powierzono mu zbadanie sekcji dotyczącej środków trwałych zgodnie z następującym planem badania:

„Wybierz losowo 10 pozycji środków trwałych z rejestru środków trwałych i upewnij się, że są fizycznie umiejscowione w siedzibie przedsiębiorstwa”.

Michał wybrał m.in. następujące środki trwałe: koparka RSC Dismod nr techniczny 726542, układ serwerowy XCZ ARD nr ewidencyjny 73456, stacja rozrządowo-przekaźnikowa ARCS, łącze optyczne fi 73 arc 789.

Podczas wizji lokalnej okazało się, że koparka została wypożyczona firmie MaxDig i zostanie zwrócona za 3 tygodnie. Układ serwerowy jest integralną częścią superkomputera. Dostęp do stacji rozrządowej jest niemożliwy bez uprawnienia do manipulowania urządzeniami o wysokim napięciu i inspektor BHP nie zezwolił na zbliżenie się do urządzenia. Łącze optyczne to w istocie kabel światłowodowy położony między stacją serwerową a stacją rozrządowo-przekaźnikową i z tego powodu Michał nie może go zobaczyć.

Polecenia

A. Czy w świetle wyżej stwierdzonych faktów Michał może odstąpić od realizacji testu na wybranej próbie i wybrać nową próbę?

(10 pkt.)

B. Co może zrobić Michał, by potwierdzić istnienie koparki i kabla światłowodowego?

(10 pkt.)

C. Jaki test może zastosować Michał, by upewnić się co do istnienia stacji rozrządowo- przekaźnikowej?

(10 pkt.)

4.4. AQR (inwentaryzacja)

Marek, rewident odpowiedzialny za badanie sprawozdań finansowych BigBanczku SA, przedstawił do corocznej kontroli dokumentację badania.

1. W ramach potwierdzenia istotnych sald pieniężnych bank postanowił przesłać negatywne potwierdzenia do klientów. Rewident odpowiedzialny za badanie podpisał zgodę na zastosowanie próby negatywnych potwierdzeń. Zespół audytorski przygotował i rozesłał losową próbę na podstawie generatora liczb losowych do wybranych klientów. W próbie nie stwierdzono rozbieżności. Na tej podstawie zamknięto dokumentację roboczą w sekcji sald pieniężnych.

2. Istotność obliczona dla projektu wynosiła 338 mln EUR, saldo zapasów wynosiło 270 mln EUR. Zgodnie z programem badania rewident wykonał następujące czynności: udział w inwentaryzacji zapasów, zliczenie próby zapasów podczas inwentaryzacji, uzgodnienie zliczonej próby do rejestrów, wyrywkowe badanie (próbkowanie) wyceny zapasów, sprawdzenie wartości netto sprzedaży do ostatnich faktur, obliczenie rotacji zapasów, analiza wykorzystania mocy produkcyjnych.

Stefan, członek zespołu utrzymania jakości, przedstawił Markowi zapytania dotyczące jakości i kompletności zastosowanych procedur.

Polecenia

A. Sformułuj pytanie Stefana skierowane do Marka co do pkt. 1.

(10 pkt.)

B. Przestaw uwagę Stefana kierowaną do Marka w stosunku do pkt. 2.

(10 pkt.)

4.5. Nemo (bilanse otwarcia)

W czasie badania sprawozdań finansowych Polskiego Domu Wydawniczego WyFix SA biegły rewident uzgodnił bilanse otwarcia z zestawieniem obrotów i sald oraz sprawozdaniem finansowym z poprzedniego roku. W czasie tych procedur została zidentyfikowana rozbieżność w wysokości 70% błędu dopuszczalnego. Zarząd WyFix nie pamięta, by taki błąd był zgłoszony podczas poprzedniego badania. Biegły zwrócił się zatem do poprzedniego rewidenta z firmy Nemo s.c. o udostępnienie dokumentacji roboczej celem upewnienia się co do zastosowanych procedur. W odpowiedzi otrzymał pismo informujące, że firma Nemo s.c. zaprzestała działalności jako firma audytorska, a dokumentacja badania została zarchiwizowana w lokalnym oddziale Polskiej Izby Biegłych Rewidentów. Wśród obecnych pracowników Nemo s.c. nie ma osób, które wykonywały badanie WyFix SA, dlatego podmiot nie może udostępnić dokumentacji. Biegły rewident zwrócił się do Ciebie jako kolegi po fachu z prośbą o poradę.

Polecenia

A. Czy w wyżej opisanej sytuacji uzasadnione jest modyfikowanie opinii biegłego rewidenta?

(5 pkt.)

B. Jakie czynności może wykonać rewident przeprowadzający badanie firmy WyFix, żeby upewnić się co do prawidłowości bilansów otwarcia?

(10 pkt.)

C. Czy procedura zastosowana przez firmę Nemo jest prawidłowa i podmiot może odmówić udostępnienia dokumentacji?

(5 pkt.)O AUTORZE

Piotr Staszkiewicz – biegły rewident, profesor w Instytucie Finansów Korporacji i Inwestycji Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

W przeszłości pracownik firmy Ernst and Young, Najwyższej Izby Kontroli oraz Komisji Nadzoru Finansowego. Prowadził wykłady w City University na Słowacji, w Fudan University w Chinach oraz w Collegium Civitas w Warszawie.

W roku 2001 uzyskał prawo wykonywania zawodu rewidenta w Wielkiej Brytanii, wydane przez Association of Chartered Certified Accountants. W roku 2002 zdał egzaminy aktuarialne przed Úradem pre finančný trh na Słowacji. Od 2003 roku jest członkiem Polskiej Izby Biegłych Rewidentów i biegłym rewidentem. W roku 2008 zdał egzaminy audytorskie Certified Information Systems Auditor w Stanach Zjednoczonych.

Jest ekspertem Komisji Europejskiej (z jej ramienia był m.in. członkiem misji w Libanie i na Ukrainie). Jako wykładowca uczestniczył w międzynarodowym programie eksperckim dotyczącym rozwoju rynku kapitałowego (Kair, Egipt). W roku 2015 odbył staż w RMIT Melbourne w Australii. Był również koordynatorem naukowym SAIL 2019 – STS Fryderyk Chopin. W latach 2009–2012 został powołany przez Ministra Finansów na członka Komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na biegłych rewidentów.

Jest autorem oraz współautorem książek i licznych artykułów opublikowanych m.in. w takich czasopismach, jak: „Managerial Auditing Journal”, „European Journal of Law and Economics”.

Obecnie w Szkole Głównej Handlowej i Akademii Leona Koźmińskiego wykłada takie przedmioty, jak: Badanie sprawozdań finansowych, Rynki finansowe, Europejski system bankowy oraz Zaawansowana rachunkowość finansowa.

Prywatnie pasjonuje się turystyką pieszą.PRZYPISY

W zbiorze nie występuje rozróżnienie MSSF na te uchwalone przez fundacje i te zaakceptowane przez organa UE.

Międzynarodowe standardy rewizji finansowej (MSRF) są profesjonalnymi standardami badania informacji finansowych. Standardy te są wydawane przez Międzynarodową Federację Księgowych (IFAC) za pośrednictwem Międzynarodowej Rady Standardów Rewizji Finansowej i Usług Atestacyjnych (IAASB). W tej publikacji wszystkie trzy określenia używane są jako synonimy; nie wprowadza się rozróżnienia między standardami wydawanymi przez IFAC w języku angielskim, a ich tłumaczeniami przyjętymi przez PIBR i PANA do stosowania w Polsce. Odniesienia do kodeksów etycznych dotyczą kodeksu IFAC, chyba że wyraźnie zaznaczono inaczej w treści zadania.