-
W empik go
Banki, pieniądze, długi. Nieznana prawda o współczesnym systemie finansowym - ebook
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Banki, pieniądze, długi. Nieznana prawda o współczesnym systemie finansowym - ebook
Książka ta uzyskała nominację w konkursie ECONOMICUS 2020 organizowanym przez Dziennik Gazeta Prawna, na najlepszą książkę ekonomiczno-biznesową roku, w kategorii książek szerzących wiedzę ekonomiczną.
System finansowy świata uległ w ciągu ostatnich trzydziestu lat radykalnej, jakościowej zmianie. Pojawił się nowy rodzaj pieniądza – cyfrowy pieniądz bankowy, który już nie jest, jak gotówka, kreowany przez państwowe banki centralne, ale tworzą go z niczego prywatne banki komercyjne. W tej książce przedstawiono konsekwencje tej zmiany, a są one bardzo duże. Niejednokrotnie wręcz szokujące. A przy tym zupełnie nieznane.
Publikacja ta jest przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców, bo przecież każdy z nas ma do czynienia z pieniędzmi. W szczególności będzie ciekawą lekturą dla osób zainteresowanych lub związanych zawodowo z finansami, bankowością, ekonomią, polityką i rynkami finansowymi. Dla spłacających kredyty, dla pracowników banków każdego szczebla, dziennikarzy, polityków, działaczy społecznych, przedsiębiorców, menedżerów, urzędników państwowych oraz studentów i pracowników naukowych kierunków związanych z ekonomią, finansami i bankowością.
Książka nie wymaga od Czytelnika żadnej specjalistycznej wiedzy, gdyż wszystko jest w niej wyjaśnione od podstaw. Nie oznacza to jednak, iż przedstawia się w niej prawdy oczywiste, ogólnie znane. Przeciwnie, jest to, zarówno co do treści, jak i formy, pozycja oryginalna, nowatorska, i to nie tylko w skali krajowej, ale także światowej. Po jej lekturze staniesz się nie lada ekspertem w dziedzinie finansów i bankowości!
Jednym z tematów poruszanych w książce są tak zwane kredyty frankowe. Autorzy przedstawiają nowy, rozszerzony i pogłębiony punkt widzenia na tę sprawę. Okazuje się, że skala manipulacji czy wręcz oszustw, których dopuściły się polskie banki była jeszcze większa, niż dotąd sądzono.
W lutym 2020 roku wybuchła pandemia koronowirusa covid-19, która wywołała ogólnoświatowy kryzys. Wiedza zawarta w książce pozwoli lepiej zrozumieć zmiany zachodzące w gospodarce i finansach jakie ten kryzys wywołał.
Współczesny świat cierpi na wiele poważnych problemów: powszechny brak pieniędzy, wszechobecne długi, bogactwo i wpływy banków komercyjnych, nieskuteczność działań banków centralnych, dominacja dolara amerykańskiego, euro i innych walut rezerwowych w transakcjach międzynarodowych, narastające nierówności dochodowe, spadek poziomu życia mimo ogromnego postępu technologicznego, powtarzające się globalne kryzysy ekonomiczne. Informacje przedstawione w tej książce pozwalają zrozumieć jaka jest główna przyczyna tych problemów.
Informacje te umożliwiają także zdemaskowanie wielu popularnych, fałszywych twierdzeń na temat finansów, bankowości i gospodarki. I tak, uważa się powszechnie, że przy udzielaniu kredytów banki są jedynie pośrednikami pomiędzy tymi, którzy mają nadmiar pieniędzy, a tymi, którzy mają ich za mało i chcą je pożyczyć. Twierdzi się, że oszczędności przekładają się na inwestycje. Propaguje się pogląd, że państwa mogą wydawać tylko tyle pieniędzy, ile zbiorą z podatków, a jeśli chcą wydawać więcej, to muszą te pieniądze w całości pożyczyć. Narzeka się, że Polacy są rozrzutni i lekkomyślni, bo mocno się zadłużają. Straszy się długiem publicznym, który będą musiały spłacić przyszłe pokolenia. Przedstawia się oprocentowanie kredytów jako sumę wskaźnika WIBOR oraz marży, która jest jedynym zyskiem banku. Wyraża się wdzięczność Unii Europejskiej za hojne dotacje. Panuje ogólne przekonanie, że to państwo kreuje będące w obiegu pieniądze. Tymczasem wszystkie te popularne poglądy, a także wiele innych, są błędne – co pokazano w tej książce.
W książce przedstawiono trzy, popularne w ostatnich latach, plany zmian w systemie finansowym: ideę Pieniądza Suwerennego, plan wprowadzenia Central Bank Digital Currency oraz postulat, aby państwa, zamiast pożyczać pieniądze, same je kreowały i wprowadzały do obiegu (MMT). Główną misją tej książki nie jest jednak promowanie jakichkolwiek scenariuszy reform, ale obiektywne przedstawienie rzeczywistego sposobu działania współczesnego systemu finansowego. Wiedza o tym, jak ten system funkcjonuje umożliwia zrozumienie istoty tych planów.
Autorzy w trakcie pisania zadali Narodowemu Bankowi Polskiemu szereg dociekliwych i ważnych pytań. Odpowiedzi naszego banku centralnego na niektóre z tych pytań znalazły się w ich książce.
Znajduje się też w niej szereg użytecznych i w pełni oryginalnych rysunków (schematów), które bardzo pomagają w zrozumieniu przedstawionych w niej treści.
Słowo a autorach. Jacek Chołoniewski jest niezależnym publicystą ekonomicznym i przedsiębiorcą. Posiada tytuł doktora nauk fizycznych uzyskany na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w przeszłości pracował naukowo przez kilkanaście lat. Paweł Górnik jest matematykiem finansowym z kilkunastoletnim doświadczeniem w bankowości, absolwentem Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej, na Wydziale Matematyki, Fizyki i Informatyki. Ukończył studia podyplomowe w dziedzinie bankowości i finansów w Szkole Głównej Handlowej. Mateusz Siekierski jest ekonomistą z doświadczeniem w bankowości inwestycyjnej i doradztwie biznesowym. Ukończył studia na Wydziale Zarządzania na Università Bocconi w Mediolanie.
Spis treści
WPROWADZENIE
Wstęp
Błędne poglądy
Informacje na początek
Pieniądze, gotówka, rezerwy, agregaty monetarne
PIENIĄDZE
Cyfrowy portfel
Transfery pieniędzy
Banki kreują pieniądze przy udzielaniu kredytów
REZERWY
Rezerwy, czyli drugi obieg
Każdy bank centralny kreuje rezerwy w walucie, która jest używana w kraju, w którym działa
Rezerwy obowiązkowe
Rezerwy a gotówka
Dwa banki i jeden przelew, czyli rezerwy wchodzą do gry
Dwa banki i dwa przelewy
Dwa banki i wiele przelewów
Wiele banków i wiele przelewów
Przelewy wewnątrz jednego banku
Skąd, dokąd i kiedy płyną pieniądze?
Do czego bankom potrzebne są rezerwy – podsumowanie i zapowiedź kolejnych tematów
Pożyczanie rezerw na rynku międzybankowym
Oprocentowanie pożyczek rezerw podąża za stopą referencyjną NBP
Gra o rezerwy
Rezerwy a kredyty
BANKI
Oprocentowanie kredytów według stawki „WIBOR + marża”
Kredyty frankowe
Opłaty, prowizje, ubezpieczenia ...
Zagadka ujemnych stóp procentowych
Dlaczego banki oferują oprocentowanie lokat?
Model kaskadowy
PIENIĄDZE TO ZOBOWIĄZANIA
Czym są współczesne pieniądze?
Historia się powtarza
Klub fitness
Pieniądze jako zobowiązania banków
Udzielenie kredytu
BILANSE BANKÓW
Krótki kurs rachunkowości bankowej: aktywa, zobowiązania, kapitał, pasywa
Udzielenie kredytu z punktu widzenia rachunkowości bankowej
Rozszerzenie bilansu banku
Likwidacja banku, czyli czym jest kapitał
Darmowe aktywa trwałe i finansowe banków
Na czym banki zarabiają?
Kreacja pieniędzy przez bank dla samego siebie
Czy banki mogą kreować pieniądze na własne potrzeby w dowolnej ilości?
Kiedy banki plajtują, czyli co nas może czekać
W jakim kierunku zmierza system bankowy?
DŁUG PUBLICZNY
Państwa się zadłużają
Rząd zadłuża się u ludzi i firm
Rząd zadłuża się w bankach
„Recycling” rezerw wydanych przez banki na zakup obligacji rządowych
Rząd zadłuża się za granicą
Polski dług publiczny w zdecydowanej większości nie powinien być zaciągnięty
Dotacje z Unii Europejskiej
WPROWADZANIE PIENIĘDZY DO OBIEGU
Ktoś musi kreować pieniądze i wprowadzać je do obiegu
Konsensus Waszyngtoński
Nie widać powodu, dla którego banki mogą kreować pieniądze, a państwa nie
Niestabilne dziurawe wiadro
Ogromne zadłużenie prywatne i publiczne
Obecne długi prywatne i publiczne są zasadniczo niemożliwe do spłacenia
Pieniądze a gotówka
Luzowanie ilościowe
Luzowanie ilościowe to w większości ukryte monetary financing
Jak zwiększyć ilość pieniędzy w obiegu?
GDYBY NIE BYŁO INTERNETU
Czy pieniądze bankowe koniecznie muszą być cyfrowe?
Jeden kraj i wielu emitentów pieniędzy
PRAWO
Czy cyfrowe pieniądze bankowe są w Polsce legalne?
PLANY REFORM
Kto korzysta?
Wady obecnego systemu i możliwości jego naprawy
Pieniądz Suwerenny (Sovereign Money)
Elektroniczny Pieniądz Banku Centralnego (Central Bank Digital Currency)
Gotówka powinna zostać
ZAKOŃCZENIE
Podsumowanie
Podziękowania
Noty o autorach
Bibliografia
| Kategoria: | Bankowość i Finanse |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-932575-7-7 |
| Rozmiar pliku: | 996 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Michael McLeay, Amar Radia, Ryland Thomas
„Money creation in the modern economy”
Bank of England (2014)
Powierzenie kreacji pieniędzy prywatnym, nastawionym na zysk firmom, jakimi są banki nie jest ani jedynym, ani najlepszym rozwiązaniem. Równie dobrze emisję tę można by powierzyć państwom.
Martin Wolf
„Only ignorant live in fear of hyperinflation”
Financial Times (2014)
Banki nie mogą pożyczać i nie pożyczają swoich zasobów rezerw jako kredytów udzielanych swoim klientom.
Paul Sheard
„Repeat after me: Banks Cannot and Do Not »Lend Out« Reserves”
Standard & Poor’s Ratings Services (2013)Spis treści
WPROWADZENIE
Wstęp
Błędne poglądy
Informacje na początek
Pieniądze, gotówka, rezerwy, agregaty monetarne
PIENIĄDZE
Cyfrowy portfel
Transfery pieniędzy
Banki kreują pieniądze przy udzielaniu kredytów
REZERWY
Rezerwy, czyli drugi obieg
Każdy bank centralny kreuje rezerwy w walucie, która jest używana w kraju, w którym działa
Rezerwy obowiązkowe
Rezerwy a gotówka
Dwa banki i jeden przelew, czyli rezerwy wchodzą do gry
Dwa banki i dwa przelewy
Dwa banki i wiele przelewów
Wiele banków i wiele przelewów
Przelewy wewnątrz jednego banku
Skąd, dokąd i kiedy płyną pieniądze?
Do czego bankom potrzebne są rezerwy – podsumowanie i zapowiedź kolejnych tematów
Pożyczanie rezerw na rynku międzybankowym
Oprocentowanie pożyczek rezerw podąża za stopą referencyjną NBP
Gra o rezerwy
Rezerwy a kredyty
BANKI
Oprocentowanie kredytów według stawki „WIBOR + marża”
Kredyty frankowe
Opłaty, prowizje, ubezpieczenia…
Zagadka ujemnych stóp procentowych
Dlaczego banki oferują oprocentowanie lokat?
Model kaskadowy
PIENIĄDZE TO ZOBOWIĄZANIA
Czym są współczesne pieniądze?
Historia się powtarza
Klub fitness
Pieniądze jako zobowiązania banków
Udzielenie kredytu
BILANSE BANKÓW
Krótki kurs rachunkowości bankowej: aktywa, zobowiązania, kapitał, pasywa
Udzielenie kredytu z punktu widzenia rachunkowości bankowej
Rozszerzenie bilansu banku
Likwidacja banku, czyli czym jest kapitał
Darmowe aktywa trwałe i finansowe banków
Na czym banki zarabiają?
Kreacja pieniędzy przez bank dla samego siebie
Czy banki mogą kreować pieniądze na własne potrzeby w dowolnej ilości?
Kiedy banki plajtują, czyli co nas może czekać
W jakim kierunku zmierza system bankowy?
DŁUG PUBLICZNY
Państwa się zadłużają
Rząd zadłuża się u ludzi i firm
Rząd zadłuża się w bankach
„Recycling” rezerw wydanych przez banki na zakup obligacji rządowych
Rząd zadłuża się za granicą
Polski dług publiczny w zdecydowanej większości nie powinien być zaciągnięty
Dotacje z Unii Europejskiej
WPROWADZANIE PIENIĘDZY DO OBIEGU
Ktoś musi kreować pieniądze i wprowadzać je do obiegu
Konsensus Waszyngtoński
Nie widać powodu, dla którego banki mogą kreować pieniądze, a państwa nie
Niestabilne dziurawe wiadro
Ogromne zadłużenie prywatne i publiczne
Obecne długi prywatne i publiczne są zasadniczo niemożliwe do spłacenia
Pieniądze a gotówka
Luzowanie ilościowe
Luzowanie ilościowe to w większości ukryte monetary financing
Jak zwiększyć ilość pieniędzy w obiegu?
GDYBY NIE BYŁO INTERNETU
Czy pieniądze bankowe koniecznie muszą być cyfrowe?
Jeden kraj i wielu emitentów pieniędzy
PRAWO
Czy cyfrowe pieniądze bankowe są w Polsce legalne?
PLANY REFORM
Kto korzysta?
Wady obecnego systemu i możliwości jego naprawy
Pieniądz Suwerenny (Sovereign Money)
Elektroniczny Pieniądz Banku Centralnego (Central Bank Digital Currency)
Gotówka powinna zostać
ZAKOŃCZENIE
Podsumowanie
Podziękowania
Noty o autorach
BibliografiaWPROWADZENIE
Wstęp
Każdy dzisiaj posługuje się pieniędzmi, bez których trudno sobie wyobrazić naszą cywilizację. Ta książka jest właśnie o nich.
System finansowy świata uległ w ciągu ostatnich trzydziestu lat radykalnej, jakościowej zmianie. Pojawił się nowy rodzaj pieniądza – cyfrowy pieniądz bankowy, który już nie jest, jak gotówka, kreowany przez państwowe banki centralne, ale tworzą go z niczego prywatne banki komercyjne. W tej książce przedstawiono konsekwencje tej zmiany, a są one bardzo duże. Niejednokrotnie wręcz szokujące.
Książka jest przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców, bo przecież każdy z nas ma do czynienia z pieniędzmi. W szczególności będzie ciekawą lekturą dla osób zainteresowanych finansami, bankowością, ekonomią, polityką i rynkami finansowymi. Dla spłacających kredyty, dla pracowników banków każdego szczebla, dziennikarzy ekonomicznych, polityków, działaczy społecznych, przedsiębiorców, menedżerów, urzędników państwowych oraz studentów i pracowników naukowych kierunków ekonomicznych.
Niniejsza publikacja nie wymaga od Czytelnika żadnej specjalistycznej wiedzy, gdyż wszystko jest w niej wyjaśnione od podstaw i bez używania fachowej terminologii. Jeśli chodzi o gatunek pisarstwa, to trudno ją jednoznacznie zaszufladkować. Znaleźć w niej można zarówno elementy publicystyki ekonomicznej i popularnonaukowej, jak i cechy podręcznika, pracy naukowej, a nawet dziennikarstwa śledczego.
Błędne poglądy
Uważa się powszechnie, że przy udzielaniu kredytów banki są jedynie pośrednikami pomiędzy tymi, którzy mają nadmiar pieniędzy, a tymi, którzy mają ich za mało i chcą je pożyczyć. Twierdzi się, że oszczędności przekładają się na inwestycje. Propaguje się pogląd, że państwa mogą wydawać tylko tyle pieniędzy, ile zbiorą z podatków, a jeśli chcą wydawać więcej, to muszą te pieniądze w całości pożyczyć. Narzeka się, że Polacy są rozrzutni i lekkomyślni, bo mocno się zadłużają. Straszy się długiem publicznym, który będą musiały spłacić przyszłe pokolenia. Przedstawia się oprocentowanie kredytów jako sumę wskaźnika WIBOR oraz marży, która jest jedynym zyskiem banku. Wyraża się wdzięczność Unii Europejskiej za hojne dotacje. Panuje ogólne przekonanie, że to państwo emituje będące w obiegu pieniądze. Tymczasem wszystkie te poglądy, a także wiele innych, są błędne – co pokażemy w tej książce.
Informacje na początek
W obecnych czasach system emisji i obiegu pieniędzy (nazywany też systemem monetarnym) jest ściśle związany z systemem bankowym, na który składają się prywatne banki komercyjne i banki centralne. W sumie tworzą one jeden system, który będziemy nazywać systemem finansowym lub w skrócie systemem. Przedstawienie tego, jak ten system działa, jakie prawa nim rządzą i co z tego wynika, to cel niniejszej książki.
Treść tej książki dotyczy systemu finansowego działającego w jednym, dowolnym kraju. Zagadnienia międzynarodowe (skądinąd bardzo ciekawe i ważne) są przedstawione w ograniczonym zakresie.
Pisząc o bankach, będziemy mieć na myśli prywatne banki komercyjne. Rachunki bankowe będziemy też potocznie nazywać kontami w bankach. Pisząc „ludzie i firmy” będziemy mieli na myśli także wszelkie inne podmioty, które mają rachunki w bankach, czyli: przedsiębiorstwa państwowe, jednostki samorządu terytorialnego, szkoły, szpitale, stowarzyszenia, fundacje, wspólnoty mieszkaniowe, partie polityczne, komitety rodzicielskie itp. Zamiast pojęcia „ludzie i firmy” będziemy też zamiennie używać frazy „klienci banków”.
Wspominając o „instytucjach państwowych” będziemy mieć na myśli te podmioty, których rachunki (w rezerwach) prowadzi NBP, czyli te (oprócz banków i SKOK-ów), które są wymienione w art. 51 Ustawy o NBP. Są to, według wzmiankowanej ustawy, budżet państwa oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Komisja Nadzoru Finansowego oraz „inne osoby prawne, za zgodą Prezesa NBP”, którymi są m.in. państwowe jednostki budżetowe (np. rząd, ministerstwa, policja, wojsko, zakłady karne, prokuratura, sądy), państwowe fundusze celowe (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Rezerwy Demograficznej) i urzędy skarbowe (Ofiarski, 2017).
Wszelkie dane liczbowe odnoszące się do Polski dotyczą lipca 2019 roku (o ile nie zaznaczono, że jest inaczej).
Pieniądze, gotówka, rezerwy, agregaty monetarne
Przy analizowaniu czegokolwiek ważne jest zdefiniowanie podstawowych pojęć, których się używa. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do systemu finansowego, gdyż w słownictwie dotyczącym tej dziedziny panuje spore zamieszanie. Uprzedzając treści, jakie zamieściliśmy w kolejnych rozdziałach tej książki informujemy, że we współczesnym systemie finansowym funkcjonują obecnie trzy rodzaje środków finansowych:
- Cyfrowe pieniądze bankowe, czyli te środki, które mamy na swoich rachunkach bankowych (digital money). W skrócie – pieniądze.
- Banknoty i monety (cash). W skrócie – gotówka.
- Cyfrowe rezerwy banków (bank reserves). W skrócie – rezerwy.
Cyfrowe pieniądze bankowe nazywane są też depozytami, pieniędzmi depozytowymi, pieniędzmi bezgotówkowymi i pieniędzmi żyrowymi.
Znaczenie tych trzech pojęć będzie szczegółowo wyjaśnione w kolejnych rozdziałach tej książki. Ich sumaryczna wartość jest zmienna w czasie.
Trzy zbiory, jakimi są pieniądze, gotówka i rezerwy, są rozłączne. Czyli pieniądze nie są gotówką, gotówka nie jest rezerwami, a rezerwy nie są pieniędzmi (i odwrotnie). Dowolny zestaw tych trzech zbiorów będziemy nazwać „środkami finansowymi” lub „środkami”.
Pisząc o pieniądzu (liczba pojedyncza) będziemy mieli na myśli tradycyjne, ogólne, nie wchodzące w szczegóły (oraz wieloznaczne) znaczenie tego słowa.
Obligacje sprzedawane przez rządy poszczególnych krajów (które w ten sposób się zadłużają) będziemy nazywać obligacjami rządowymi, a w przypadku polskiego rządu, także obligacjami Skarbu Państwa lub obligacjami SP.
Poniżej zamieszczamy zestawienie obrazujące wartość poszczególnych środków finansowych, jakie funkcjonują obecnie w Polsce (lipiec 2019). Według danych opublikowanych przez Narodowy Bank Polski mamy:
- Pieniądze na lokatach do dwóch lat: 420 mld zł
- Pieniądze na rachunkach bieżących: 842 mld zł
- Gotówka w obiegu: 215 mld zł
- Gotówka w kasach banków: 13 mld zł
- Rezerwy: 48 mld zł
czyli ogółem:
- Pieniądze: 1262 mld zł
- Gotówka: 228 mld zł
- Rezerwy: 48 mld zł
W bankowości używa się też wielkości nazywanych agregatami monetarnymi (monetary aggregates). Są to:
- Agregat M0 to gotówka w obiegu i w kasach banków plus rezerwy. Inaczej pieniądz banku centralnego (central bank money) lub baza monetarna (base money).
- Agregat M1 jest równy wartości gotówki w obiegu (poza kasami banków) plus pieniądze na rachunkach bieżących.
- Agregat M2 jest równy M1 plus pieniądze na lokatach do dwóch lat.
Aktualne wartości tych agregatów w Polsce, to:
- M0 = 276 mld zł
- M1 = 1057 mld zł
- M2 = 1477 mld zł
Wzajemne relacje pomiędzy wszystkimi, opisanymi powyżej wielkościami są przedstawione na rysunku 1.
Rysunek 1. Rodzaje środków finansowych oraz agregatów monetarnych w Polsce. Wielkości prostokątów nie są proporcjonalne do wartości środków finansowych, którym odpowiadają.
Po tych koniecznych wstępach przechodzimy do rzeczy.
