Biblia. Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza. Przekład dosłowny - ebook

OD WYDAWCÓW

Słowo zaproszenia

Trzymasz w ręce nie tyle Księgę, co bibliotekę sześćdziesięciu sześciu Ksiąg Starego i Nowego Przymierza. Uwiecznione w nich słowa wkraczały w ludzką rzeczywistość stopniowo, na przestrzeni bodaj tysiąca czterystu lat, aby w końcu znaleźć potwierdzenie i pełny wyraz w Słowie, które stało się ciałem, w Jezusie Chrystusie.

Księgi tego zbioru nie przestają służyć wielu za podręcznik definiowania racji. Tymczasem mają one służyć pogłębianiu relacji. Obserwując wzmożone wysiłki współczesnych sobie uczonych, Pan Jezus Chrystus podsumował: „Zagłębiacie się w Pisma, ponieważ sądzicie, że macie w nich życie wieczne, podczas gdy one składają świadectwo o Mnie. A jednak nie chcecie przyjść do Mnie, aby zyskać życie.”

Trudno o lepsze ujęcie sprawy. Jeśli na kartach tych Pism zamierzasz szukać przede wszystkim racji, to zapewne ją znajdziesz, jak wielu innych – na własną miarę, jednym na pociechę, drugim na przekór. Może tej racji zechcesz bronić, a nawet za nią umrzeć. Jeśli jednak dzięki tej Księdze nie nawiążesz relacji z Osobą, z Panem wszechrzeczy, Jezusem Chrystusem, jeśli On sam nie stanie się rdzeniem Twojego życia, to uzbrojony w prawdziwe racje, możesz rozminąć się z prawdziwym życiem.

Księga ta nie należy do łatwych. I dobrze. Szczerzej przyjdą Ci słowa: „Panie, otwórz mi oczy na to, co na tych kartach czytam, a to, co zrozumiem, zastosuję w życiu.” Przy takiej postawie doznasz czegoś szczególnego: zauważysz, że Pismo Święte jest Księgą, którą czyta się w obecności jej Autora. Na tym polega wyjątkowość tej Księgi – i przygoda, do której Cię zapraszamy.

Ewangeliczny Instytut BiblijnyFROM THE PUBLISHERS

You are invited!

What you have in your hands is not just one book, but rather a whole library of sixty-six books that together make up the Holy Scriptures of the Old and the New Testament. The words in these books took their time entering the human reality. About a thousand four hundred years, in fact. And then, at last, they found their full confirmation and expression in the Word who became flesh – in Jesus Christ.

Some people use this library as a handbook for formulating the right answers. But its goal was to point to the right Person. Looking at the desperate efforts of his contemporaries, the Lord Jesus Christ said once, “You search the Scriptures because you think that in them you have eternal life; and it is they that bear witness about me, yet you refuse to come to me that you may have life.”

We couldn’t say it better. If you study the Scripture to find the right answers, you’ll probably succeed. Many people did, each in their own way, to comfort some and spite the others. You may feel like defending these answers, maybe even die for them. But if you don’t allow this Book to lead you into a relationship with the right Person, the Lord of all, Jesus Christ, if He doesn’t become the core of your life, it may very well happen that armed with the right answers, you will miss out on the right place for your eternal existence.

This Book is not an easy one. But that’s good. You’ll be honestly motivated to pray, “God, open my eyes to what I read here, and what I understand, I’ll put into practice.” With such an attitude, you’ll feel something special – you’ll realize the Bible is a book you read in the presence of its Author. That’s the beauty of this Book – and the adventure we invite you to embark on.

Evangelical Bible InstituteWSTĘP

Plan Wstępu

Niniejszy _Wstęp_ dzieli się na cztery części:

- Część 1 to informacje o _Biblii, to jest Piśmie Świętym Starego i_ _Nowego Przymierza, przekład dosłowny z_ _języka hebrajskiego, aramejskiego i_ _greckiego, z_ _przypisami,_ jako publikacji.
- Część 2 to dane o tekście źródłowym i kryteriach doboru wariantów tekstowych.
- Część 3 to dane o cechach szczególnych przekładu.
- Część 4 to informacje o układzie treści i szczegółach redakcji technicznej.

Taki plan powinien pomóc Czytelnikom:

- uświadomić sobie wyjątkowość dzieła;
- powiązać niniejszą publikację z innymi publikacjami Ewangelicznego Instytutu Biblijnego (EIB);
- dowiedzieć się o jej celach, przeznaczeniu i wartościach;
- poznać źródła tekstów wyjściowych i kryteria doboru ich wariantów;
- uchwycić cechy szczególne przekładu;
- ułatwić korzystanie z publikacji.

Część 1: _Biblia, to jest Pismo Święte Starego i_ _Nowego Przymierza, przekład dosłowny z_ _języka hebrajskiego, aramejskiego i_ _greckiego, z_ _przypisami (SNPD),_ jako publikacja

Wyjątkowość publikacji

O wyjątkowości niniejszej publikacji stanowi to, że:

- SNPD jest owocem pracy translatorskiej uwzględniającej najnowszy stan badań nad tekstem 66 protokanonicznych ksiąg Pisma Świętego.
- Wraz z wydanym wcześniej przekładem literackim (SNP) SNPD tworzy „dwuprzekład” wykorzystywany z jednej strony w wydaniach Pisma Świętego dla dzieci i młodzieży, a z drugiej na zajęciach z translatoryki biblijnej.
- SNPD można wykorzystywać jako dzieło jednotomowe, ale jednocześnie, przez jego ścisłe powiązanie z przekładem literackim EIB, jako podręcznik zapewniający głębsze zrozumienie tekstu biblijnego.
- SNPD zawiera 19.996 przypisów – 15.547 w Starym i 4.448 w Nowym Przymierzu. Przypisy te mają charakter językoznawczy, literaturoznawczy, historyczny, geograficzny, kulturowy i egzegetyczny. Zawarte w nich informacje umożliwiają szersze spojrzenie na dzieje tekstu biblijnego i jego znaczenie.
- SNPD zawiera 937 odniesień do idiomów hebrajskich lub greckich oraz 96 wskazań na hebraizmy w grece Nowego Przymierza.
- SNPD w sposób wyjątkowy i jak dotychczas niepowtarzalny na gruncie polskim podaje kryteria doboru wariantów tekstowych do tekstu głównego przekładu.
- SNPD nazywa hebrajskie i greckie figury stylistyczne mogące w sposób zasadniczy wpływać na zrozumienie przesłania zawartego w tekście.
- SNPD, choć, jak wspomniano wyżej, może być wykorzystywane jako dzieło jednotomowe, dużo większe możliwości poznawcze oferuje w powiązaniu z częścią _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego,_ zawierającą tysiące dodatkowych informacji dotyczących dokumentów biblijnych, literatury przedmiotu, a także informacji niosących odpowiedź na najczęściej zadawane przez Czytelników pytania.

Przekład dosłowny i literacki w rozumieniu zastosowanym w SNPD

Określenia _przekład dosłowny_ i _przekład literacki_ można rozumieć na różne sposoby, ze względu na długą historię przekładów Pisma Świętego na świecie oraz dzięki postępom w dziedzinie przekładoznawstwa,¹ stąd, w imię jasności, już na tym etapie _Wstępu_ warto sprecyzować, że w przypadku prac prowadzonych w ramach EIB:

Przekład dosłowny to tłumaczenie tekstu biblijnego z języka wyjściowego na polski przy zachowaniu odpowiedniości części mowy, z uwzględnieniem wymogów składni, frazeologii i kolokacji.

Przekład literacki to tłumaczenie tekstu biblijnego z języka wyjściowego na polski podporządkowujące określone wyżej rygory przekładu dosłownego wytycznym piękna mowy ojczystej.

Obrazowo można powiedzieć, że o ile w ramach przekładu dosłownego tłumacz stara się przenieść odbiorcę tłumaczenia w czasy i środowisko, w których powstawał tekst wyjściowy, o tyle w ramach przekładu literackiego tłumacz stara się „pomóc” oryginałowi „odnaleźć się” w czasach odbiorcy tłumaczenia.

W dalszych częściach _Wstępu_ jeszcze niejednokrotnie mowa będzie o przekładach dosłownym i literackim, w ustalonym wyżej rozumieniu, w różnych kontekstach.

Związek niniejszego wydania SNPD z wydaniami wcześniejszymi i z przekładem literackim EIB

Niniejsze wydanie SNPD pokrywa się, co do treści, z _drugim_ wydaniem drukowanym.

Ponadto SNPD jest drugim powstającym w ramach polskiej części chrześcijaństwa ewangelicznego dziełem przekładu Pisma Świętego z języków oryginalnych. Przekład ten pozostaje w ścisłym związku z przekładem literackim, dokonanym w ramach EIB, noszącym podobny tytuł.² Oba te przekłady powstawały jednocześnie. Wydany wcześniej przekład literacki powstawał na bazie niniejszego przekładu dosłownego, a jednocześnie spostrzeżenia poczynione w trakcie tworzenia przekładu literackiego i po jego wydaniu przyczyniały się do ulepszania przekładu dosłownego. W kolejnych wydaniach obu przekładów związek ten zostanie utrzymany.

Przypisy w SNPD i ich uzupełnienie

Przekład dosłowny wzbogacony został przypisami. Ważnym uzupełnieniem tych przypisów oraz części wstępnych dzieła jest _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego w_ _przekładzie dosłownym EIB_ oraz _Literatura_ _do przekładu Biblii, to jest Pisma Świętego Starego i_ _Nowego Przymierza_. Z uwagi na objętość całego dzieła i związane z tym względy praktyczne, wymienione części uzupełniające wydawane będą w ramach odrębnych publikacji. Publikacje te można traktować jako kolejne tomy głównego dzieła zawierającego przekład ksiąg biblijnych.

Ważniejsze zmiany w niniejszym wydaniu SNPD

Ważniejsze zmiany w stosunku do wydania wcześniejszego to:

1. Zmieniony w kierunku _większej dosłowności_ przekład ksiąg głównie Nowego Przymierza. Zdecydowano się na tę zmianę z powodu przychylnego przyjęcia SNP, czyli przekładu literackiego, wydawanego przez EIB od roku 2016, ze strony Czytelników. Intencją tłumacza było mocniejsze odróżnienie przekładu literackiego od dosłownego, tak aby to zróżnicowanie zapewniło Czytelnikom szersze spojrzenie na znaczenie przesłania całego Starego i Nowego Przymierza.

2. Nieznaczny wzrost liczby przypisów; jest ich na obecnym etapie 19.996. Rozszerzono głównie ich treść. Wzrost ten wynika z ciągłej, wzmożonej pracy nad tekstem biblijnym oraz z szerokiej konsultacji społecznej. Ta konsultacja pozwala określić nowe kierunki oraz nowe obszary zainteresowań Czytelników tekstem biblijnym. Niesie ona także nowe pytania domagające się odpowiedzi.

3. Całkowite przeredagowanie przypisów informujących o zawartości treściowej wariantów tekstowych pism Nowego Przymierza. W sposób niespotykany jak dotychczas w polskich przekładach zostały one poddane kryteriom opisanym w części _Tekst źródłowy i_ _kryteria doboru wariantów tekstowych_ niniejszego _Wstępu_. Jednocześnie pełniejszą informację na ten temat przeniesiono do części _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego w_ _przekładzie dosłownym EIB_, w której to części wariantom tym jest poświęcona jeszcze wnikliwsza uwaga.

Cele publikacji przekładu dosłownego

Publikacja przekładu dosłownego spełnia następujące cele:

1. dostarcza tłumaczenia, które jest równie wierne przesłaniu oryginału jak każdy dobry przekład, lecz mniej niż przekład literacki odbiega od tekstu wyjściowego w zakresie zachowania odpowiedniości części mowy przy jednoczesnym zachowaniu wymogów składni, frazeologii, a tam, gdzie to mogło być istotne, nawet kolokacji;

2. dostarcza tłumaczenia, które zwięźle przedstawia bogactwo wariantów tekstu wyjściowego wraz z ich znaczeniem w języku polskim;

3. daje dostęp do dzieła, które może służyć jako zwięzły przekład, a zarazem komentarz lingwistyczno-tekstowy i literaturoznawczy przydatny w pracach nad tekstem biblijnym podejmowanych w pojedynkę, na przykład w trakcie przygotowywania kazania, lub grupowo, na przykład w gronie rodziny, przyjaciół czy uczestników życia wspólnoty wiernych;

4. daje dostęp do dzieła, które jako przekład _eklektyczny_, omówiony co do istoty w dalszej części _Wstępu_, unaocznia złożoność dziejów tekstu biblijnego i przez to pozwala Pismom Świętym wyraźniej składać świadectwo o sobie samych;

5. daje dostęp do dzieła, które ma intrygować, wywoływać twórczy niepokój i przez to budzić nieodparte pragnienie przedsiębrania tego, co trudne, dociekania tego, co zawiłe, mierzenia się z pytaniami wciąż pozostającymi bez odpowiedzi, stawania w bezsile, upokorzeniu, a nawet rozpaczy wobec Tego, za którego sprawą te Pisma zostały spisane, były przekazywane i redagowane i którego można by w najściślejszym sensie uznać za Autora tych Pism, Nauczyciela ich prawd i Sprawcę egzystencjalnej przemiany tych wszystkich, dla których On stał się Perłą Najdroższą – Pana Jezusa Chrystusa.

Adresaci przekładu dosłownego EIB

Przekład dosłowny podany w niniejszej publikacji, choć powstał głównie w ramach polskiej części chrześcijaństwa ewangelicznego, nie został stworzony z zamiarem dostarczenia przekładu wyznaniowego. Więcej, ponieważ ta część chrześcijaństwa zdaje się być najmniej uwarunkowana dogmatycznie, niniejszy przekład może okazać się bardziej niż inne współczesne przekłady „akademicki” w sensie swojej niezależności naukowej. Jako głos tej części chrześcijaństwa adresowany on jest do całego społeczeństwa, szczególnie jednak do osób:

- zainteresowanych głębszym poznaniem Pisma Świętego oraz kultury czasów, które je wydały;
- zajmujących się, w każdej formie i zakresie, nauczaniem, wychowaniem, kaznodziejstwem i duszpasterstwem;
- studiujących w każdym trybie i zakresie;
- zainteresowanych powszechnie sprawdzalnymi sądami na temat Pisma Świętego i innych zabytków literackich z okresu jego powstawania.

Wartość przekładu SNPD

Wartość niniejszego przekładu nie ogranicza się do walorów tekstu samego tłumaczenia zawartego w kolumnach, jako dzieła z zakresu translatoryki. Obejmują one również przypisy, których jest bez mała 20 tysięcy, a następnie odsyłacze do innych fragmentów biblijnych, których jest niemal 79 tysięcy.

Ważne znaczenie dla zrozumienia Pisma Świętego mają też wiadomości wstępne, podawane na początku każdej księgi, oraz inne dodatki zamieszczone na końcu publikacji. Tylko pozornie łączą się one z przetłumaczonym tekstem w mniejszym stopniu. Przeciwnie, umieszczają one dokumenty składające się na Pismo Święte w czasie i kulturze. Od zrozumienia tych czasów i kultury zależne jest zrozumienie jego samego.

_Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego..._ oraz _Literatura do przekładu Biblii, to jest Pisma Świętego Starego i_ _Nowego Przymierza,_ omówione zostały wnikliwiej w części _Jak korzystać z_ _przekładu dosłownego_. Każdy użytkownik SNPD może czuć się do nich zaproszony.

Trudno przesadzić w zachęcie, by z niniejszego przekładu, SNPD, korzystać _wraz z_ _przekładem_ literackim SNP. Przekłady te uzupełniają się wzajemnie i wzbogacają. Warto też, co oczywiste, jak najczęściej i w jak najszerszym zakresie odwoływać się do tekstu greckiego, hebrajskiego i aramejskiego Pisma Świętego oraz do wszelkich źródeł mogących przyczynić się do lepszego zrozumienia słownictwa, składni i kultury, których Pismo Święte jest owocem. Jest to szczególnie ważne, gdy weźmie się pod uwagę, że powstawało ono na przestrzeni dziejów porównywalnych czasowo z historią literatury polskiej.

Część 2: Tekst źródłowy i kryteria doboru wariantów tekstowych

Tekst źródłowy Nowego Przymierza

Podstawą prac przekładowych ksiąg Nowego Przymierza był tekst i aparat krytyczny zawarty zarówno w dwudziestym siódmym, jak i w dwudziestym ósmym wydaniu _Novum Testamentum Graece_ Nestlego-Alanda.³

Tekst Listów Powszechnych zweryfikowano w oparciu o NA28, jako że tylko w obrębie tych Listów wydawcy wspomnianego tekstu greckiego dokonali zmian w oparciu o nowo opracowaną wytyczną, tzw. metodę genealogii spójnych wariantów (ang. Coherence-Based Genealogical Method, w skrócie CBGM). Zgodnie z tą nazwą opiera się ona na statystycznej spójności pomiędzy wariantami potencjalnego poprzednika danego świadectwa tekstowego a wariantami jego niekoniecznie bezpośredniego następnika.⁴ Metoda ta przywraca w tekście głównym NA28 miejsce tym wariantom tekstowym, które – jako późniejsze – znajdowały się w aparacie krytycznym NA27.

W ten sposób tekst grecki najnowszego wydania _Novum Testamentum Graece_ w obrębie Listów Powszechnych zbliżył się do _Tekstu większościowego_.⁵

Tekst źródłowy Starego Przymierza

Tekstem źródłowym dla przekładu ksiąg Starego Przymierza były: _Biblia Hebraica Stuttgartensia_ (BHS),⁶ _Biblia Hebraica Quinta_ (BHQ)⁷ (w zakresie ksiąg opublikowanych, to jest Księgi Powtórzonego Prawa, Księgi Sędziów, Ksiąg Pięciu Megilot, Ksiąg Ezdrasza i Nehemiasza oraz Proroków Mniejszych), Pięcioksiąg Samarytański (PS),⁸ tekst zwojów znad Morza Martwego (ZMM)⁹ w zakresie ksiąg biblijnych oraz tekst Septuaginty (G) w zakresie hebrajskiego Tanach.¹⁰

Kryteria doboru wariantów do tekstu głównego przekładu

Przekład dosłowny EIB, jak większość współczesnych przekładów, jest przekładem eklektycznym, to jest opartym na wielu źródłach tekstu hebrajskiego, z mniejszymi fragmentami aramejskimi, i tekstu greckiego. Ten rodzaj przekładu narzuca potrzebę ustalenia kryteriów doboru wariantów tekstowych zaświadczonych w rozlicznych źródłach.

Przy wyborze wariantów tekstowych do tekstu głównego niniejszego przekładu kierowano się trzema ogólniejszymi kryteriami i sześcioma węższymi względami.

Trzy kryteria to:

1. kryterium większego wglądu w złożoność tekstu biblijnego (kw);

2. kryterium większej zrozumiałości tekstu dla odbiorcy przekładu (kz);

3. kryterium językowe (kj).

Kryterium pierwsze i drugie opiera się na obserwacji, że wszystkie świadectwa tekstowe Pisma Świętego są ważne, składają się na skarb kościoła i stanowią przyczynek do pełniejszego zrozumienia jego dziejów i przesłania. Trafność tej obserwacji znajduje uzasadnienie w obecnym stanie badań nad tekstem dostępnych nam świadectw. Naturalną konsekwencją takiego stanu rzeczy jest dawanie w tekście głównym miejsca wariantom zapewniającym szersze spojrzenie na różnorodność świadectw tekstowych, a jednocześnie skutkującym bardziej zrozumiałym przekładem. Kryterium trzecie odzwierciedla oczywistą zasadę tłumaczenia z oryginału, a nie z jego przekładu. Stąd w przypadku Starego Przymierza pierwszeństwo dawano pismom oryginalnie hebrajskim, z ich aramejskimi fragmentami, należącym do hebrajskiego Tanach. Jednak ze względu na stan i naturę tekstu spółgłoskowego Starego Przymierza w możliwie jak największym zakresie starano się uwzględnić odpowiadające mu pisma Septuaginty.

W przypadku Nowego Przymierza pierwszeństwo dawano pismom greckim, nie umniejszając znaczenia jego starożytnych przekładów. W przypisach zwracano też uwagę na możliwe wyniki tłumaczenia tekstu greckiego na język hebrajski, kierując się przy tym istniejącymi już przekładami Nowego Przymierza na ten język, co każdorazowo zaznaczano w przypisach.

W ramach wymienionych kryteriów kierowano się dodatkowo sześcioma względami, odpowiadającymi, poza piątym i szóstym, kryteriom przyjmowanym w krytyce tekstu i odzwierciedlonym we współczesnych przekładach Pisma Świętego na języki narodowe.

Sześć względów to:

1. wzgląd starożytności wariantu (ws), korespondujący z omówionym dalej _lectio ante potior_ (la);

2. wzgląd objętości wariantu (wo), korespondujący z omówionym dalej _lectio brevior potior_ (lb);

3. wzgląd trudności wariantu (wt), korespondujący z omówionym dalej _lectio difficilior potior_ (ld);

4. wzgląd logiczności wariantu (wl), dający pierwszeństwo tym wariantom, w których użyte słowa lub konstrukcje są bardziej logiczne;

5. wzgląd pierwszeństwa myśli Nowego Przymierza przed Starym (wp), w myśl którego tam, gdzie to miało znaczenie, trzymano się zasady wyjaśniania Starego Przymierza Nowym;

6. wzgląd duchowego dziedzictwa (wd), zgodnie z którym w tekście głównym dano miejsce wariantom z reguły nie uwzględnianym w tekście głównym przekładów stosujących kryteria krytycznych opracowań tekstów wyjściowych. Za daniem miejsca tym wariantom przemawia spostrzeżenie, że ich umieszczanie w przypisach powoduje całkowite ich zniknięcie z wydań Pisma Świętego, które przypisów nie publikują i w ten sposób odcinają Czytelników od duchowego dziedzictwa kościoła.

Zastosowanie przedstawionych kryteriów i względów jest, za pomocą podanych skrótów, zaznaczone we wszystkich przypisach Nowego Przymierza i w uznanych za kluczowe przypisach Starego.

Podane wyżej rozstrzygnięcia wymagają dodatkowego komentarza. Tekst biblijny podany w wyszczególnionych w niniejszym _Wstępie_ źródłach został przygotowany w oparciu o założenia i kryteria przyjęte przez stojące za nimi grona biblistów, mających jednak na uwadze teksty wyjściowe, a nie teksty docelowe. Założeniom tym i kryteriom można podporządkować także proces tłumaczenia, ale można je zmodyfikować lub ustalić inne. W zależności od przyjętych kryteriów można na przykład otrzymać przekłady homogeniczne, to znaczy oparte na jednym źródle, albo eklektyczne, oparte na twórczym wykorzystaniu wielu źródeł. W pierwszym przypadku pełniejszy wgląd w bogactwo świadectw tekstowych byłby sprawą tysięcy przekładów na język polski. Ich czytelnicy mogliby je sobie porównywać i zestawiać we własnym zakresie. W drugim przypadku pełniejszy wgląd mógłby być sprawą jednego dzieła, z tekstem głównym wyrażającym określone założenia i kryteria oraz z bardziej lub mniej rozbudowanym aparatem krytycznym. Niniejszy przekład jest właśnie wyrazem tej drugiej możliwości.

Przekład dwudziestu czterech ksiąg hebrajskiego Tanach, czyli trzydziestu dziewięciu ksiąg Starego Przymierza, jako eklektyczny, nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego (MT) podanego w BHS. Znalazły w nim odzwierciedlenie również warianty tekstowe BHQ, PS, ZMM i G.

Takie podejście uzasadnione jest trzema względami: (1) Odkrycie zwojów znad Morza Martwego rzuciło nowe światło na tekst masorecki, a przez to na Septuagintę, która dzięki temu zyskała na znaczeniu. (2) Sama Septuaginta, pojmowana w tych rozważaniach jako grecki przekład ksiąg Biblii hebrajskiej, podobnie jak niniejszy przekład nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego w takiej formie, w jakiej podaje go BHS. Tekst Septuaginty jest w niektórych przypadkach bardziej zgodny z tekstem manuskryptów znad Morza Martwego, a w co najmniej dwóch przypadkach, być może z tekstem dokumentów dziś już nieznanych. Jest to o tyle ważne, że z Septuaginty korzystali autorzy Nowego Przymierza. (3) Konsekwentne przekładanie tekstu masoreckiego czasem niepotrzebnie wprowadza do Pisma Świętego Starego i Nowego Przymierza rozbieżności znaczeniowe, co jest szczególnie ważne w przypadku cytatów tego tekstu w Nowym Przymierzu.

Przekład dwudziestu siedmiu ksiąg Nowego Przymierza jest również eklektyczny, podobnie jak tekst podany w NA27, NA28, w Tekście Przyjętym czy Większościowym, lecz odzwierciedla inne niż w przypadku tych dzieł kryteria doboru tekstu głównego – wyżej podane.

Ogólnie rzecz biorąc, kryteria rządzące doborem tekstu głównego mogą kształtować się od najprostszych, na przykład: tekst główny jest przekładem takiego a takiego manuskryptu, do bardziej złożonych, na przykład dwunastu, przyjętych przez biblistów stojących za tekstem greckim NA27 i NA28 i omówionych w publikacji _The Text of the New Testament_¹¹ oraz na stronach wstępnych NA28.

Cokolwiek upraszczając, da się stwierdzić, że kryteria, których wyrazem są przekłady Pisma Świętego ostatnich dziesięcioleci, można sprowadzić do pięciu, z którymi wiąże się cechę obiektywności: (1) wiek wariantu: im starszy, tym lepszy (_lectio ante potior_, _l_a); (2) język wariantu: hebrajski i aramejski w przypadku pism Starego Przymierza, grecki w przypadku pism Nowego Przymierza (_lingua originali potior_, _l_o); (3) długość wariantu: im krótszy, tym lepszy (_lectio brevior potior_, lb); (4) zrozumiałość wariantu: im trudniejszy, tym lepszy (_lectio difficilior potior_, _l_d); (5) wyjaśnialność wariantu: za lepszy może uznany być ten, który da się bardziej przekonywująco wyjaśnić przez inne warianty, oczywiście przy zachowaniu zgodności z kontekstem i świadectwami zewnętrznymi (_lectio facilius explicavit potior_, _l_e).

Z wymienionych pięciu kryteriów tylko trzy pierwsze można by uznać za obiektywne, ale nawet ich nie można stosować – i w praktyce nie stosuje się – bez zastrzeżeń;¹² zatem i one są cokolwiek subiektywne. Kryteria te skutkują tekstem trudniejszym do zrozumienia. Nie stanowi to większego problemu dla biblistów i wszystkich, którym właśnie o to chodzi. Utrudnia natomiast zrozumienie tekstu Czytelnikom mniej obeznanym z przedmiotem. Skoro bardziej zainteresowani spośród nich i tak, w poszukiwaniu zrozumienia, sięgają do przypisów i komentarzy, dlaczego nie ułatwić życia im i wszystkim innym, podając w tekście głównym tekst jaśniejszy, a w przypisach kwestie trudniejsze – dla tych, którzy gustują w rzeczach zawiłych i z zasady odwołują się do przypisów i komentarzy? Takie ułatwienie uznano za zasadne i dlatego niniejszy przekład, ze swoimi kryteriami i względami, jest jego wyrazem.

Kilku uwag wymaga także kryterium językowe (kj), to jest udzielenie pierwszeństwa, w przypadku Starego Przymierza, pismom oryginalnie hebrajskim, z fragmentami aramejskimi, należącym do hebrajskiego Tanach. Kryterium to z jednej strony nie budzi zastrzeżeń – tłumaczy się z tekstów oryginalnych, a nie z ich przekładów. Z drugiej jednak strony cieniem rzuca się na nie fakt, że autorzy Nowego Przymierza w większości przypadków cytowali z Septuaginty, poświadczając tym samym, że ich „oryginałem” był tekst grecki, nie hebrajski. W niniejszym przekładzie tekst Septuaginty jest poważnie wzięty pod uwagę, choć przyszłość może pokazać, że wciąż w zbyt małym zakresie.

Przy tej okazji warto dotknąć sprawy składu, lub kanonu, Starego Przymierza. Pismo Święte nigdzie bezpośrednio nie podaje składu własnych ksiąg. Choćby za wytyczną uznać słowa z Mt 23:35 (Łk 11:51), wskazujące na Tanach, to i tak samo przywiązanie autorów Nowego Przymierza do Septuaginty i ich obeznanie z księgami niekanonicznymi przemawiają za tym, że sprawa składu ksiąg Starego Przymierza była dla nich kwestią otwartą na tyle, że współczesny czytelnik powinien również być jak najlepiej zaznajomiony z Septuagintą, z księgami niekanonicznymi (zob. np. 2Tm 2:19; 3:8; Hbr 11:35) oraz, ogólnie, otwarty na kulturę (zob. np. Prz 22:17; Dz 17:28). Przemawia za tym dodatkowo historia kształtowania się kanonu.

W Nowym Przymierzu istnieją wyraźnie przesłanki, by objawienie się Boga w Chrystusie Jezusie traktować jako najważniejsze, jako klucz do zrozumienia Starego Przymierza. By się o tym przekonać, wystarczy odwołać się choćby do takich fragmentów jak: J 1:18; 14:5-17; 1Kor 15:1-15 i Hbr 1:2. W związku z tym, w tych przypadkach, gdzie miało to znaczenie, trzymano się zasady wyjaśniania Starego Przymierza Nowym (wp). Jednym z tego przykładów jest przetłumaczenie Ha 2:4 zgodnie z myślą apostoła Pawła zawartą w Liście do Rzymian (Rz 1:16-17), tj. _sprawiedliwy z_ _wiary żyć będzie_, a nie zgodnie z myślą, powiedzmy, _Peszeru_ do Księgi Habakuka,¹³ tj. _sprawiedliwy z_ _wierności żyć będzie_, choć takie tłumaczenie też byłoby poprawne i uzasadnione.

Część 3: Cechy szczególne przekładu

Przekład dosłowny – jak to rozumieć?

Przekład dosłowny w odniesieniu do niniejszej publikacji należy rozumieć jako dzieło wyrażające troskę o to, by tam, _gdzie to możliwe_, jedno słowo w języku źródłowym tłumaczyć jednym słowem w języku polskim, przy zachowaniu odpowiedniości części mowy oraz uwzględnieniu zasad składni.

W powyższym zdaniu warto skomentować zastrzeżenie: _tam, gdzie to możliwe_, bo nie wszędzie _jest_ to możliwe. Na przykład, nie da się przetłumaczyć determinatywów języka hebrajskiego ani rodzajników języka greckiego. W języku polskim nie mają one odpowiednika. Czasem obecność tej części mowy w tekście wyjściowym można zaznaczyć w inny sposób w przekładzie, ale nie zawsze jest to możliwe bez skutków dla znaczenia.

Poza tym istnieją przypadki, w których trzymanie się podanej zasady równoważności mogłoby _razić_ lub wprowadzać w błąd. Dotyczy to na przykład terminów lub form zaliczanych w języku polskim do przestarzałych. Choćby były one przydatne, jak na przykład czas zaprzeszły czy imiesłowy uprzednie, w niektórych przypadkach sprawiałyby wrażenie zbyt staroświeckich, a nawet mogłyby zostać niewłaściwie zrozumiane.

W końcu, w kontekście rozważanego zastrzeżenia, należy powiedzieć o wprowadzaniu do przekładu słów nie mających odpowiednika w tekście źródłowym. Bywa to czasem _konieczne_. W tych przypadkach koniecznych starano się to wprowadzenie zaznaczać, ujmując dodane słowa w nawiasy kwadratowe. Jednak dla uniknięcia rażąco częstego wprowadzania ich do tekstu nie czyniono tego w każdym przypadku. Nie stosowano zatem nawiasów kwadratowych w przypadku metonimii. W ramach tej figury stylistycznej jednym i tym samym słowem określona bywa cała sfera pojęć należących do określanej dziedziny. _Grzechem_, na przykład, nazwana jest też _ofiara_ za grzech. Ściśle rzecz biorąc, należałoby więc w nawiasach kwadratowych umieszczać słowa: _ofiara za_. Język hebrajski pełen jest też zdań nominalnych. Chcąc być skrupulatnym, należałoby w nawiasach kwadratowych umieszczać każdy wymagany w języku polskim i warunkowany kontekstem czasownik. Nawiasów zatem mogłoby być „niepokojąco” wiele.

Inną, choć związaną z nawiasami sprawą, są przypadki, w których dla jednego słowa w języku wyjściowym brak odpowiadającego mu jednego słowa w języku polskim. Wybór, które z dodatkowych słów umieścić w nawiasie kwadratowym, byłby czysto umowny. Można by w takich przypadkach wszystkie słowa wiązać łącznikami, ale na gruncie polskim to również mogłoby razić,¹⁴ lub – co poważniejsze – czynić przekład mniej czytelnym.

Ostatnim szczególnym zagadnieniem, w obrębie którego stosowanie nawiasów kwadratowych byłoby sporne, są idiomy. Tłumaczeniu idiomów poświęcony jest jednak odrębny wywód o tym tytule w czwartej części _Wstępu_.

Na koniec należy podkreślić, że przekład dosłowny nie jest przekładem interlinearnym, w którym słowa w języku wyjściowym, umieszczonym w jednej linii, podpisane są słowami w języku polskim, umieszczonym w następnej linii. Takie przekłady nie są w stanie spełnić wymogów składni i powinny być raczej uznawane za, skądinąd przydatne, uproszczone słowniki, a nie przekłady właściwe, to znaczy takie, które poza leksykonem uwzględniają również kontekst i składnię.

Przekład dosłowny a przekład literacki

Scharakteryzowany wyżej przekład dosłowny tym różni się od przekładu literackiego zaproponowanego przez EIB_,_ że w przypadku tego drugiego w procesie tłumaczenia starano się język greckiego, hebrajskiego i aramejskiego oryginału w _większym stopniu_ podporządkować wymogom języka polskiego. Na przykład tylko w wyjątkowych przypadkach, jak Rz 1:18 czy 1J 5:16, zastosowano nawiasy kwadratowe dla zaznaczenia dodania słów nie występujących w tekście oryginalnym. Ściślej też rugowano formy przestarzałe i książkowe. Nie zawsze, choć bez jakiegokolwiek zmieniania znaczenia tekstu, trzymano się zasady tłumaczenia jednego słowa w tekście wyjściowym jednym słowem w języku polskim. Różnica między oboma przekładami jest zatem raczej ilościowa niż jakościowa.

Dosłowność, literackość a wierność przekładu

Przy rozważaniach nad dosłownością i literackością może pojawić się pytanie o wierność przekładu, to znaczy: który z przekładów jest wierniejszy, dosłowny czy literacki? Odpowiedź na to pytanie zależy od _przedmiotu_ wierności. Jeśli za przedmiot wierności uznać na przykład zachowanie odpowiedniości w sferze części mowy, to przekład dosłowny wypadnie jako wierniejszy. Ale jeśli przedmiotem wierności uczynić odpowiedniość znaczenia formułowanych w obu językach myśli, odpowiedniość reakcji na takie ich sformułowanie lub odpowiedniość w odniesieniu do ich idiomatyczności, to wierniejszym może okazać się odpowiednio przekład literacki, dynamiczny lub idiomatyczny.¹⁵ Właśnie dlatego ten, komu zależy na dogłębnym zrozumieniu Pisma Świętego, a nie jest w stanie uczyć się języków biblijnych, powinien korzystać ze wszystkich przekładów, mając na uwadze swoistość każdego z nich.

Jeśli chodzi o wymienione wyżej przekłady EIB, to oba są wierne w obrębie własnych cech. Literackość przekładu EIB odnosi się głównie: (1) do realiów życia codziennego; (2) do narracji historycznych i geograficznych (jak na przykład w Dziejach Apostolskich); (3) do stosowania zaimków zamiast powtarzania tych samych słów lub do wtrącania imion autorów wypowiedzi tam, gdzie brak tego mógłby zamazywać znaczenie tekstu; (4) do przekładu idiomów (choć kulturowe ich brzmienia zostały podane w przypisach); (5) do podziału czasem bardzo długich i trudnych do zrozumienia zdań na krótsze, bez szkody dla sensu wypowiedzi.

Dosłowność a konsekwencja w przekładzie tych samych słów

Wydawałoby się, że w przekładzie dosłownym słowa języka wyjściowego powinny być tłumaczone na język polski zawsze w ten sam sposób. Taka praktyka byłaby jednak błędna – i słusznie jest za taką uważana. Powszechnie wiadomo, że w każdym przypadku tłumaczeniem słowa rządzi kontekst. Te same słowa w różnym kontekście mogą mieć różne znaczenie. Przykładów tego można by podać setki. Być może najbardziej wymownym jest greckie słowo _pistis_, które w zależności od kontekstu może oznaczać wiarę, ufność i wierność.

Oznajmujący charakter etyki

Daje się zauważyć, że zalecenia etyczne Nowego Przymierza mają charakter oznajmujący w przeciwieństwie do rozkazującego. Wskazuje się nam na to, co powinno leżeć w granicach naszych możliwości, co _możemy_ jako ludzie w Chrystusie. Daje to o sobie znać szczególnie w pismach apostoła Pawła, ale nie tylko. Czynią to również Ewangeliści, akcentując, że Pan Jezus wzywa swych uczniów do postępowania szczególnego, niepospolitego, będącego rezultatem wolnej decyzji. Ten oznajmujący, zachęcający, wręcz _estetyczny_ wymiar zaleceń etycznych starano się oddawać słowami, które na taki wymiar wskazują, np. przymiotnikami: _piękny, szlachetny, wspaniały_ zamiast _dobry_, który w języku polskim częściej wyraża zgodność z normą prawną.

Z oznajmującym wymiarem etyki łączy się słownictwo apostoła Pawła wyrażające wymiar rzeczywistości w _Chrystusie._ Słownictwo to tłumaczono bez wyjaśniających uproszczeń nawet w przekładzie literackim, założono bowiem, że po przeczytaniu wszystkich pism apostoła jego myśl stanie się dla Czytelnika jasna.

W tym kontekście należy zaznaczyć, że rozróżniono wyrażenie _wiara w_ _Chrystusa_ (gr. _pistis eis Christon_) od wyrażenia _wiara Chrystusa_ (gr. _pistis Christou_). To drugie tłumaczono jako _zawierzenie_ lub _zaufanie Chrystusowi_. Takie tłumaczenie lepiej uwzględnia to, że wyrażenie _wiara Jezusa_ może odnosić się do sfery przeżywania lub doświadczenia.

Trudniejsza terminologia

Biorąc pod uwagę związek przekładu dosłownego z literackim oraz zakładając korzystanie przez Czytelników z obu, starano się, aby tam, gdzie ma to znaczenie dla szerszego spojrzenia na sprawę, w obu przekładach występowały różne określenia tych samych urzędów, ról, postaw i miejsc. W przekładzie dosłownym zarezerwowano miejsce dla określeń trudniejszych, takich na przykład jak: _biskup_, _prezbiter_, _diakon_, _bojaźń_, _Abys_, _Gehenna, Hades_, _Szeol_, _Tartar_. Określenia te są wyjaśnione, ale pełniejsze zapoznanie się z nimi wymaga sięgnięcia do leksykonów, słowników i podręczników.

Jeśli chodzi o termin _Słowo_, hbr. דָּבָר (_dawar_), gr. λόγος (_logos_), tam, gdzie termin ten określa wolę Bożą wyrażoną w Prawie, obietnicy lub proroctwie, pisano go wielką literą; gr. ῥῆμα (_rhema_), mające nieraz także znaczenie słowa, i synonimiczne względem gr. λόγος, pisano małą literą.

Część 4: Układ treści i szczegóły formalne

Przypisy

Przypisy stanowią ważną część niniejszej publikacji. Jest ich około dwudziestu tysięcy. Wartość tej publikacji łączy się w ogromnej mierze z przypisami, o których mówią również inne części niniejszego _Wstępu_.

Treścią przypisów są:

1. Warianty tekstowe wraz z ich tłumaczeniem na język polski, chyba że charakter wariantu tekstowego nie wymagał takiego tłumaczenia, np. gdy przedmiotem wariantu był determinatyw lub synonim nie mający w języku polskim osobnego odpowiednika.

2. Inne możliwe tłumaczenia tych samych słów lub wyrażeń.

3. Wiadomości z dziedziny historii, kultury i języka, ze stosownymi omówieniami.

4. Uwagi mające znaczenie dla rozwoju życia w _Chrystusie_ i dla pogłębienia więzi z Nim — szczególnie w Nowym Przymierzu.

W przypisach podawano wyraźnie tylko skróty nazw źródeł tekstu wyjściowego, źródłowego, np. BHS, PS, G. Innych not bibliograficznych nie podawano, lecz zaznaczono ich obecność za pomocą odsyłacza z indeksem „L”, np. J 3:16L. Odsyłacz z tym indeksem kieruje do odrębnej publikacji, zatytułowanej _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego._ Uwagi na jej temat zostały zawarte poniżej, w części _Literatura pomocnicza przekładu._

Jeśli chodzi o zakres odwoływania się do wariantów tekstowych wymienionych wyżej, w punkcie 1, to nie jest on jeszcze identyczny w odniesieniu do poszczególnych ksiąg. Pozostaje to sprawą przyszłych wydań. Uwzględniono jednak niemal wszystkie warianty PS, a w przypadku Księgi Psalmów, Izajasza, Jeremiasza i Proroków Mniejszych niemal wszystkie warianty ZMM. W ogromnym, szczegółowo zaznaczonym zakresie uwzględniono warianty G, a jeśli nie uwzględniono ich w pełni, to tylko dlatego, że w przypadku niektórych ksiąg ich pełne uwzględnienie musiałoby poskutkować osobną publikacją.

Co do uwag mających znaczenie dla rozwoju życia w _Chrystusie_ i dla pogłębienia więzi z Nim, wspomnianych powyżej, w punkcie 4, starano się uwzględniać te, które mogą być wysnute z prostego znaczenia tekstu biblijnego. Zdawano sobie przy tym sprawę z płynności granicy między tym, co _biblijne_, a tym, co _teologiczne_ lub _wyznaniowe_, oraz z nieostrości w kwestii tego, co można zaliczyć do spraw pogłębiających życie w _Chrystusie_, a co już nie.

Literatura pomocnicza przekładu

Literaturę pomocniczą przekładu stanowią dwie części ściśle związane z częścią główną, zawierającą tekst tłumaczenia: _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego w_ _przekładzie EIB_ oraz _Literatura przekładu Biblii, to jest Pisma Świętego Starego i_ _Nowego Przymierza._

Pierwsza z wymienionych publikacji spełnia dwa cele: (a) zmniejsza objętość przypisów pod tekstem biblijnym dzięki przeniesieniu do niej skróconych not bibliograficznych i bardziej szczegółowych uwag; (b) pozwala na częstsze uaktualnianie not bibliograficznych i uwag bez potrzeby równie częstego i nad wyraz skomplikowanego uaktualniania składu samego tekstu biblijnego.

Druga z wymienionych publikacji zawiera pełne noty bibliograficzne dzieł i artykułów użytych w czasie przekładu Pisma Świętego.

Obie publikacje będą się z biegiem czasu i postępem pracy nad tekstem Pisma Świętego rozrastały. Informacje o kolejnych wydaniach lub aktualizacjach obu wymienionych publikacji będą podawane do publicznej wiadomości zarówno przez EIB, jak i przez wszystkie współpracujące z tym podmiotem instytucje.

Skróty

Pojawiające się w przypisach skróty zostały wyjaśnione w części _Wykaz skrótów i_ _oznaczeń_. Skróty zastosowane w części _Literatura i_ _uwagi do wersetów Pisma Świętego w_ _przekładzie EIB_ wyjaśnione są na końcu tejże części.

Starano się, aby skróty nie odbiegały od form, które upowszechniły się dzięki wcześniejszym publikacjom z dziedziny biblistyki – również internetowym. Szczególnie zainteresowani z pewnością skorzystają, zaopatrując się w publikacje wyszczególnione w części _Tekst źródłowy Nowego Przymierza_ i _Tekst źródłowy Starego Przymierza,_ czy to w formie książkowej, czy elektronicznej.

Kursywa

Kursywą zaznaczono:

1. W tekście głównym Nowego Przymierza cytaty ze Starego Przymierza; uczyniono to za NA27 i NA28.

2. W tekście głównym Starego Przymierza nietłumaczone wyrazy obcego pochodzenia, jak: _Sela_ i _pur._

3. W przypisach słowa cytowane z tekstu głównego oraz znaczenia słów i wyrażeń obcojęzycznych, o ile traktowane są one jako nazwy lub są tłumaczeniem treści wariantu.

Transkrypcja

Pojawiające się w przypisach wyrażenia hebrajskie transkrybowano na język polski w sposób uproszczony, z wyjątkiem miejsc, w których transkrypcja pokrywa się z brzmieniem polskiego odpowiednika lub w których, ze względu na osoby zaznajomione z językiem hebrajskim i dla ich wygody, podano dłuższe cytaty z tekstu hebrajskiego. Transkrypcja ta nie uwzględnia znaków akcentowych. Dla zaznaczenia obecności wszystkich spółgłosek hebrajskich w słowach transkrybowanych uwzględniono również _alef_ i _ain_, odpowiednio znakami: (’) oraz (‘), które „czyta się” bez wydawania dźwięku, po prostu zwarciem głośni. Hebrajskie _he_ w wygłosie (h), przy czytaniu pozostaje nieme.

Wyrażenia greckie z reguły nie były transkrybowane na język polski, ponieważ litery greckie, przynajmniej częściowo, są powszechnie znane. Transkrybowano tylko te słowa, które w formie zapożyczeń używane są w języku polskim. Transkrypcja ta nie uwzględnia znaków akcentowych, ale przy czytaniu słów transkrybowanych akcent należy stawiać tam, gdzie znaki akcentowe umieszczone są nad literami słów greckich.

Wyrażenia pisane za pomocą znaków hebrajskich należy uważać za hebrajskie, o ile nie zaznaczono inaczej, np. „aram_.”_ wskazuje na słowa pochodzenia aramejskiego.

Podobnie wyrażenia pisane znakami greckimi należy uważać za greckie.

Tetragram JHWH

Występujące powszechnie w Starym Przymierzu imię własne Boga, hbr. יהוה, oddawano w formie JHWH _równoważnej_ określeniu PAN w przekładzie literackim EIB. Tetragram ten zwokalizowany brzmi: Jahwe. W czasie lektury Czytelnik powinien odczytywać Tetragram jako „Pan”, chyba że wyjątkowe względy narzucają odczyt „Jahwe”.

W cytowaniu niniejszej publikacji zaleca się też, ze względu na wrażliwość wyznaniową lub religijną niektórych społeczności ludzkich, zamienianie Tetragramu, jeśli występuje w cytacie, na „PAN”, szczególnie jeśli cytaty te mają być wystawiane na widok publiczny lub odczytywane w miejscach publicznych.

Onomastykon

Co do imion i nazw własnych, w przekładzie dosłownym podobnie jak w literackim kierowano się zasadami podanymi w _Onomastykonie Biblii Hebrajskiej i_ _Nowego Testamentu_ autorstwa Krzysztofa Sielickiego (2010, Warszawa: Vocatio), jednak nie bez odstępstw uznanych za konieczne. Odstępstwa te dotyczą głównie: (1) imion teoforycznych; (2) imion i nazw własnych z ustaloną w języku polskim pisownią; (3) imion i nazw własnych trudniejszych do odnalezienia, w podanej w _Onomastykonie_ formie, w literaturze anglojęzycznej oraz na stronach internetowych; (4) imion i nazw własnych, których podana w _Onomastykonie_ forma rodzi w języku polskim na przykład humorystyczne skojarzenia.

Idiomy

Do _idiomów_ zaliczono słowa, zwroty i wyrażenia charakterystyczne tylko dla hebrajskiego i greckiego sposobu opisywania rzeczywistości, ale także antropomorfizmy, personifikacje przedmiotów nieożywionych oraz zwroty możliwe do zaklasyfikowania w kategorii wyrażeń symbolicznych lub metafor. Umieszczano je w przypisach, tłumacząc w tekście głównym ich znaczenie, ale też – odwrotnie – umieszczano w tekście głównym, podając w przypisach ich znaczenie. O wyborze miejsca umieszczenia idiomu decydował w każdym przypadku kontekst, względy poznawcze lub takie, które mieszczą się w kategoriach literackiego smaku lub estetyki.

W kwestii terminów _duch_, _dusza_, _serce_, _nerki_ i _wątroba_, tam, gdzie słowa te opisują niematerialną sferę życia człowieka, pierwsze trzy umieszczano w tekście głównym, natomiast występowanie dwóch pozostałych zaznaczano w przypisach, w kategorii idiomów.

Tabele informacyjne na początku ksiąg

Na początku każdej księgi zamieszczono tabele informacyjne. Każda składa się z pięciu wierszy: autor, czas, miejsce, cel i temat. Zwięzłość zawartych w nich informacji ułatwia szybkie umiejscowienie każdej z ksiąg w perspektywie dziejowej, jednak stopień ogólności tych informacji wymaga kilku ważnych komentarzy:

1. W przypadku ksiąg Nowego Przymierza stosunkowo nietrudno podać autora księgi oraz czas i miejsce jej napisania. W przypadku ksiąg Starego Przymierza rzecz ma się inaczej. W większości przypadków autor jest nieznany. Łączone z księgami imiona nie muszą oznaczać autorstwa. Trudny do zidentyfikowania wkład redakcyjny na przestrzeni dziejów, czyni te księgi czymś w rodzaju dzieł zbiorowych. W wierszu _Czas_ w wielu przypadkach odróżniono czas opisywanych wydarzeń od niełatwego do uchwycenia okresu lub okresów redakcji księgi. W wierszu _Miejsce_ chodzi o miejsce _akcji_, chyba że wskazano inaczej.

2. W przypadku ksiąg Starego Przymierza tam, gdzie istniały dwie opcje datowania, trzymano się jednej, uznanej za bardziej spójną z tekstem biblijnym, bez rozważania opcji drugiej. Uznano, że lepszym miejscem dla takich, w większości ciekawych, rozważań są komentarze lub publikacje wyraźnie temu poświęcone.

3. Poczucie niepewności związane z informacjami zawartymi w tabelach nie powinno podważać wiarygodności samych ksiąg. Byłoby to niedorzecznością. Księgi te nie powstały, by zaspokajać współczesne normy. Z _własnymi_ normami, nie przestają one być dla nas pożyteczne i w twórczy sposób wyzywające.

Przyszłe wydania SNPD

Pierwszą troską przy tworzeniu „dwuprzekładu”, czyli SNP i niniejszego SNPD, była publikacja tych dzieł jako obejmujących wszystkie księgi protokanoniczne. W tym procesie SNPD okazało się przedsięwzięciem dużo bardziej pracochłonnym, przedsięwzięciem, które mogłoby przerodzić się w niekończącą się historię. Zostaje ono przekazane do druku jako kompletne, ale jednak w taki sposób, że osoby z wyczulonym słuchem _już słyszą wołanie o_ _następne wydanie_. Jeśli do takiego wydania dojdzie, to powinno ono przynieść, między innymi:

1. pełniejsze opracowanie wariantów tekstowych;

2. pełniejsze wyjaśnienia miejsc trudnych i zagadkowych;

3. pełniejsze ukazanie różnic między tekstem hebrajskim a greckim tekstem Septuaginty, jeśli chodzi o części prorockie;

4. pełniejsze odniesienie do literatury mogącej przyczynić się do lepszego zrozumienia przesłania Pisma Świętego;

5. przekład ksiąg deuterokanonicznych.

Popularyzatorski walor SNPD

Wydawany od 2016 r. przekład literacki SNP posłużył za podstawę wydań wymienionych w końcowej części _Literatury do przekładu Biblii_, to jest: trzech wydań Pisma Świętego dla dzieci, czterech wydań dla młodzieży, jednego wydania dla grupy zawodowej (kierowców), dwóch modułów do programów naukowych (_Accordance_ i _BibleWorks_), czterech modułów do programów popularnonaukowych, dwóch nagrań dźwiękowych (_Nowe Przymierze_ oraz _Księga Psalmów_) i stał się pierwszym rekomendowanym przekładem polskim w ramach międzynarodowej platformy YouVersion. Wydania te wzbudziły u użytkowników zapotrzebowanie, któremu doskonale wychodzi naprzeciw SNPD, które, jak wynika z korespondencji tłumacza, już służy pomocą studentom mierzącym się z wyzwaniami translatoryki biblijnej. Nadzieją Wydawców pozostaje to, że ich dzieło z każdym kolejnym wydaniem coraz wyraźniej włączać się będzie w nurt zleconego kościołowi Wielkiego Posłannictwa.

Podziękowania

Naturalną rzeczą są wyrazy uznania i wdzięczności, choć jest oczywiste, że te najważniejsze pozostają w sferze rzeczywistości nadchodzącej.

Jesteśmy wdzięczni wszystkim – _małym_ i _wielkim_ – za wszelkie fachowe, duchowe i materialne wsparcie – _małe_ i _wielkie_. Nie sposób wymieniać na tych stronicach setek osób w różnym stopniu zaangażowanych, lecz tak samo ważnych. Ich imiona i nazwiska zamieścimy w osobnej publikacji.

Piotr Zaremba

Ewangeliczny Instytut BiblijnySTARE PRZYMIERZE

Księga Rodzaju | Pierwsza Księga Mojżeszowa | Genesis

Księga Wyjścia | Druga Księga Mojżeszowa | Exodus

Księga Kapłańska | Trzecia Księga Mojżeszowa | Leviticus

Księga Liczb | Czwarta Księga Mojżeszowa | Numeri

Księga Powtórzonego Prawa | Piąta Księga Mojżeszowa | Deuteronomium

Księga Jozuego

Księga Sędziów

Księga Rut

Pierwsza Księga Samuela

Druga Księga Samuela

Pierwsza Księga Królewska

Druga Księga Królewska

Pierwsza Księga Kronik

Druga Księga Kronik

Księga Ezdrasza

Księga Nehemiasza

Księga Estery

Księga Joba

Księga Psalmów

Przypowieści Salomona | Księga Przysłów

Księga Kaznodziei | Księga Koheleta

Pieśń nad pieśniami

Księga Izajasza

Księga Jeremiasza

Treny

Księga Ezechiela

Księga Daniela

Księga Ozeasza

Księga Joela

Księga Amosa

Księga Abdiasza

Księga Jonasza

Księga Micheasza

Księga Nahuma

Księga Habakuka

Księga Sofoniasza

Księga Aggeusza

Księga Zachariasza

Księga Malachiasza