Całościowe zarządzanie innowacjami finansowymi w XXI wieku - ebook

PODZIĘKOWANIA

Powstanie książki jest zbiorowym wysiłkiem. Dziękuję wypromowanym przeze mnie doktorom nauk ekonomicznych: Adriannie Trzaskowskiej-Dmoch za emocjonalne wspieranie mojej twórczości naukowej, Arturowi Borcuchowi za wprowadzenie estetycznego wymiaru do oceny innowacji finansowych, Marcinowi Danieckiemu za pokazanie drugiej, ukrytej strony innowacji finansowych. Dzięki ich inspiracjom nie było mi dane zamknąć się w bańce własnej specjalizacji, ich postawa wymusiła na mnie całościowe podejście do problematyki innowacji finansowych.

Dziękuję pierwszemu czytelnikowi Wojciechowi Sołtysowi za spojrzenie na książkę okiem jej podstawowego adresata, pokolenia Z. Dzię­kuję profesorowi Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Krzysztofowi Waliszewskiemu za bardzo profesjonalną recenzję wydawniczą. Wydawnictwu Poltext dziękuję za wyróżniającą się czułą opiekę nad edytorskim kształtem książki. To są wartości dodane do pierwotnego zamysłu autora.

Koniec końców bez zdrowia i sił witalnych tego typu wysiłek intelektualny nie jest możliwy. Tak się złożyło, że choroba nowotworowa pokrzyżowała mi szyki. Na przywrócenie mnie do stanu zdolności do pisania monografii naukowej złożył się wysyłek licznego personelu medycznego. Chcę oddzielnie podziękować Jakubowi Berczakowi za wytrwałość w podtrzymaniu pierwszego kontaktu w anemii. Magdalenie Kalejtcie oraz Łukaszowi Geresowi za profesjonalne dążenie do trafnej diagnozy. Chirurgowi Jakubowi Radziszewskiemu za wykorzystanie robota medycznego do udanej operacji. Joannie Piekort za niezbędna terapię współwystępującą. Dzięki tym lekarzom uczestniczę w dyskursie naukowym nad innowacjami finansowymi.

Mam nadzieję, że władze Uniwersytetu WSB Merito w Poznaniu z perspektywy czasu uznają, że dokonały dobrej inwestycji, występując o dotację celową na wydanie niniejszej książki. Wszystkich zapewniam, że za błędy, usterki tekstu oraz braki komunikatywności narracji książki odpowiadam wyłącznie jako jej autor.WYKAZ SKRÓTÓW ANGLOJĘZYCZNYCH WYKORZYSTANYCH W KSIĄŻCE I ICH TŁUMACZENIE NA JĘZYK POLSKI

API – Application Programming Interface. Aplikacje, zasady pozwalające na współpracę oprogramowania różnych uczestników rynków finansowych.

AI – Artifical Intelligence. Sztuczna inteligencja, maszyny wyposażone w obcą ludziom inteligencję.

BaaS – banking as a service. Bank w smartfonie, typ interfejsu pozwalającego na świadczenie usług bankowych na odległość.

Big tech – big-tech. Technologiczne firmy wyspecjalizowane w obsłudze gospodarki cyfrowej w skali globalnej.

Big data – bazy danych. Dane z mediów społecznych, lokalizatorów ruchu, kamer, rynków finansowych.

CBDC – Central Bank Digital Currency. Pieniądz cyfrowy banku centralnego, hurtowy lub detaliczny.

Cloud computing – chmury obliczeniowe. Sieci pozwalające na świadczenie usług poza serwerami użytkowników.

Crowdfunding – zrzutka. Finansowanie przedsięwzięć z wykorzystaniem sieci społecznych na podstawie technologii blockchain.

Cryptoassets – kryptoaktywa. Aktywa cyfrowe oparte na technologii DLT (blockchain).

Data governance – władanie danymi. Procedury zabezpieczające bezpieczeństwo danych w zakresie ich prywatności i ochrony

DeFi – Decentralised Finance. System finansowy bez systemu nadzoru i regulacji, wykorzystujący inteligentne kontrakty w ramach wspólnot użytkowników korzystających z oprogramowania zabezpieczonego kryptograficznie.

DLT – Distributed Ledger Technology. System blockchain pozwalający na weryfikację prawdziwości danych transakcji, powiązany w sieć użytkowników.

Extented reality – rzeczywistość rozszerzona. Scalenie rzeczywistości realnej z wirtualną.

FinTech – nowy model biznesowy w świadczeniu usług finansowych oparty na kryptografii oraz intetnecie.

ICT – Information and Communication Technology. Technologie informacyjno-telekomunikacyjne.

Innovation hub – innowacyjna piaskownica. Prawne rozwiązania pozwalające na eksperymentowanie z nowymi innowacjami finansowymi.

LLM – Large Languge Model. Oprogramowanie pozwalające na uczenie się, dostarczające tłumaczenia z języka naturalnego, konwersacji z ludźmi, tłumaczenia z jednego języka na inny, syntetyzowania tekstu.

ML – Machine Learning. Uczenie się autonomicznych systemów, element internetu rzeczy.

Neobanks – neobanki. W pełni cyfrowe banki w ramach platform cyfrowych i bankowości w smartfonach.

Open banking – usługi finansowe świadczone z udziałem trzeciej strony upoważnionej przez strony do wykorzystywania danych im udostępnionych.

RegTech – technologia wykorzystywana w monitorowaniu przestrzegania zasad prawnych świadczenia usług finansowych.

Robo-advisors – roboty wspierające doradztwo finansowe, funkcjonują jako samodzielne platformy lub oprogramowanie wspierające.

Smart contracts – inteligentne kontrakty, zalgorytmizowane warunki kontraktu, wykluczające drogę sądową.

SupTech – Supervisory Technology. Technologia wykorzystywana do nadzoru usług finansowych.

Virtual assets – wirtualne aktywa. Aktywa cyfrowe, które mogą być obracane na platformach cyfrowych bez udziału banków centralnych lub władzy państwowej.WSTĘP

Nauki o zarządzaniu i jakości przywiązują dużą wagę do innowacji i zarządzania nimi. Trzy czwarte wzrostu gospodarczego Stanów Zjednoczonych od drugiej wojny światowej przypisuje się innowacjom (Ezell, Atkinson 2010). Obserwujemy znaczący i pozytywny związek między innowacjami finansowymi i wzrostem gospodarczym (Rózański, Voytovych 2023). Zarządzanie innowacjami jest jedną z subdyscyplin dyscypliny nauki o zarządzaniu i jakości (Cyfert i in. 2014). Dotychczas były to innowacje w sferze wytwórczej. W 1866 roku położono kabel na dnie Atlantyku, który połączył londyńskie City z Wall Street w Nowym Jorku. To była pierwsza fala innowacji finansowych. W 1967 roku zainstalowano pierwszy bankomat. To była druga fala innowacji finansowych. W XXI wieku pojawiła się trzecia fala innowacji finansowych, wywołana globalnym kryzysem finansowym lat 2008–2009, dotycząca instrumentów płatniczych oraz finansów cyfrowych. Połowa globalnego systemu finansowego to obecnie innowacyjne, pozabankowe pośrednictwo finansowe. Zrodziło się naturalne pytanie, czy można i należy zarządzać obecnymi innowacjami finansowymi tak samo jak tymi wytwórczymi z wcześniejszych generacji.

Postęp w nauce dokonuje się poprzez zadawanie nowych pytań. Postęp w życiu społecznym zależy od nowych technologii. Postęp w badaniu polega na lepszym zrozumieniu istoty badanego zjawiska (Roorda 2023). Pierwszy mój artykuł naukowy był poświęcony społecznym aspektom automatyzacji. Obecnie polem badawczym są dla mnie społeczne następstwa automatyzacji transakcji finansowych. Wówczas i dzisiaj automatyzacja wypłukuje średni poziom kierownictwa i warstwę średnią (Witzig, Salomon 2018). Postęp techniczny w przedsiębiorstwie przemysłowym był przedmiotem badania w mojej rozprawie doktorskiej (Solarz 1972). Gra interesów między robotnikami i inżynierami była rozstrzygana na tę lub inną korzyść przez dyrekcję rozliczaną z wykonania napiętego planu produkcji. Innowacje w organizacjach stanowiły rozwinięcie tematyki gry wokół istotnych zmian społecznych treści pracy (Solarz 1981). Powrót do tej samej problematyki po zmianie ustrojowej oraz nabraniu odpowiedniego dystansu pozwala na nowe spojrzenie na nieustająco stawiane pytanie: czym jest innowacja? Gra interesów wokół emisji powszechnie akceptowanego pieniądza międzynarodowego systematycznie się zaostrza. Zapoczątkowało ją odejście od parytetu złota w dolarze amerykańskim, pogłębiło pojawienie się petrodolarów oraz cyfrowych stablecoinów. Obecnie trwa budowanie przeszkód prawnych dla emitentów prywatnych pieniędzy cyfrowych w obawie o rentę menniczą banków centralnych.

Czym się różnią innowacje w sferze wytwórczej i w świecie finansów? Czy mają one odmienne źródła, którymi są teoria finansów i praktyka życia? Częściowej odpowiedzi na te pytania poznawcze i praktyczne udzieliła monografia o shadow bankingu jako systemowej innowacji (Solarz 2014). Dekadę później zapanowała zgoda, że shadow banking wypełnił lukę niezaspokojonego efektywnego popytu na profesjonalne pośrednictwo finansowe. Jest to zaawansowany, złożony i dynamiczny system, niebezpieczny, ale niezbędny (Nath, Chowdhury 2021). Podobnie przy pytaniu o to, czy FinTech jest samodzielnym czynnikiem wzrostu ryzyka systemowego, odpowiedź była negatywna – i to zarówno odnośnie do Europy, jak i Stanów Zjednoczonych (Franco, Garcia, Husetovic, Lassiter 2020).

Przez świat przetoczyła się dyskusja nad finansjalizacją, a więc wzrostem znaczenia motywów finansowych, rynków finansowych oraz uczestników rynków finansowych, które powodują negatywne lub pozytywne konsekwencje dla gospodarki i codzienności (Gemzik-Salwach 2023, s. 28). Dla większości ekspertów finansjalizacja to praktyczna realizacja złej strony kapitalizmu neoliberalnego, która odpowiada za spowolnienie wzrostu gospodarczego, dominację kapitału nad pracą, prowadzi do wzrostu nierówności majątkowych i dochodowych (Moosa 2023).

Celem niniejszej monografii jest zaproponowanie całościowej teorii innowacji, unikającej ich czarno-białego kontrastowania, podziału na dobre, zwiększające produktywność pracy, oraz złe, służące finansjalizacji i zarządzaniu ryzykiem finansowym. W XX wieku makroekonomiczna równowaga gospodarcza i wzrost gospodarczy oparty na wysokiej kapitałochłonności zapewniał dobrobyt. W XXI wieku postęp techniczny jest oparty na oszczędności pracy żywej i oszczędzaniu nieodnawialnych zasobów naturalnych naszej planety (Korinek, Stig­litz 2021).

Całościowość to spojrzenie na proces innowacji finansowych z obu stron – ze strony jej twórców i użytkowników. W toku tej interakcji na podstawie doświadczeń buduje się reputacja obu stron. Ich wiarygodność jest sprawdzana w bieżących kontaktach. Co piąty wykluczony w dostępie do licencjonowanego pośrednictwa finansowego nie ma zaufania do banku jako instytucji publicznego zaufania (Epstein 2024). Na co dzień zarówno twórcy, jak i użytkownicy innowacji finansowej przypisują działaniom drugiej strony określony poziom wiarygodności, a zatem uwagi, jaką przywiązują do komunikatów drugiej strony. Gra toczy się o przyszłość, zaufanie do siebie nawzajem. Zaufanie jest zakładem i dotyczy przyszłych wydarzeń. Tradycyjna bankowość wiąże poziom zaufania między instytucjami finansowymi z ich wyposażeniem, buforem kapitałowym na zidentyfikowane i zmierzone ryzyko (Second 2022). Kryptografia obiecuje technologię, w której klucz publiczny i klucz prywatny pozwala przekroczyć przepaść braku wzajemnego zaufania w transakcjach bez pośredników. Komputery kwantowe likwidują raz na zawsze tajemnicę bankową. Czy rzeczywiście determinizm technologiczny skazuje nas na brak zaufania w świecie finansów? Czy zaufanie to będzie ograniczone? W jaki sposób? Czy wzorem ruchu drogowego wprowadzimy zasadę braku zaufania do pozostałych uczestników systemu finansowego (jak w komunikacji drogowej)?

Innowacje służące zwiększeniu dostępu do środków finansowych i wzrostu ich roli w codzienności, zwane finansjalizacją, są potępiane bez względu na ich wkład w dobrostan wcześniej wykluczonych obywateli (Dallyn 2011). Innowacje finansowe są tolerowane, gdy zamykają się w odizolowanym od realnej gospodarki kręgu graczy na rynkach finansowych (Cornelli, Doerr, Frost, Gambacorta 2023). Zamiast tego czarno-białego obrazu dominującego w literaturze przedmiotu proponuje się potraktowanie innowacji jako katalizatora niezbędnych zmian i wyeksponowanie kontekstu, w którym odbywa się zarządzanie innowacjami finansowymi.

Jest to splot transformacji cyfrowej, demograficznej oraz fragmentaryzacji globalnego rynku w wyniku takiego, a nie innego rozwoju sytuacji geopolitycznej. Holistyczne ujęcie zarządzania innowacjami finansowymi jest nakazem chwili. „Dla nas FinTech jest przejawem przedsiębiorczości, która nie sprowadza się do innowacji finansowych, lecz wynika ze splotu wpływów czynników i ekonomicznych, technologicznych i regulacyjnych” (Zavolokina, Dolata, Schabe 2016, s. 3).

Mankamentem tej monografii jest pominięcie problematyki transformacji klimatycznej. To uwarunkowanie zarządzania innowacjami finansowymi wymaga odrębnego potraktowania. Trudno uznać, że uczestnicy rynków finansowych mają zaufanie do zwolenników transformacji klimatycznej. W tych warunkach zielone finanse dotyczą zaufania do świata polityki, a nie świata finansów. Nakładanie się zaufania do odmiennych klas decydentów powodowałoby zaburzenia w wiodącej narracji książki, skoncentrowanej wokół potrzeby ograniczonego zaufania ludzi i maszyn w systemie finansowym, dlatego problematyka transformacji klimatycznej jako źródła innowacji świadomie została w niej pomięta.

Innym wyróżnikiem niniejszej monografii jest przyjęcie perspektywy zarządzania ryzykiem systemowym. Liczą się w nim podmioty systemowo ważne: big data i liczne start-upy FinTech. To, co je łączy, to sposób myślenia o zaufaniu do stron transakcji oraz trzecich stron włączonych w nie technologicznie. Zaufanie w P2P oraz B2B gwarantuje kryptografia. Zaufanie do licencjonowanych pośredników finan­sowych dają gwarancje państwa i środki finansowe podatników rezydentów. Zaufanie do pozabankowych pośredników finansowych musi być ograniczone, trzeba profesjonalnie zarządzać niepewnością i ryzykiem. W shadow banking obowiązuje transfer zaufania. Jeśli instytucje publicznego zaufania cieszą się zaufaniem ich klientów, to oni będą ufać tym trzecim osobom, którym ufają banki (Cheng, Guo, Chen, Li, Zhang, Gao 2019).

Ryzyko systemowe było pierwotnie powiązane z paniką rynkową oraz kaskadową utratą zdolności obsługi zadłużenia. Współcześnie ryzyko systemowe jest kosztem zewnętrznym złego zarządzania płynnością finansową oraz mechanizmem dźwigni finansowej bez utarty zdolności do obsługiwania bieżących płatności (Aramonte, Schrimpf, Shin 2023). W tych warunkach zaufanie do pozostałych uczestników rynków finansowych przestaje być sprawą intuicji.

Zaufanie w usługach finansowych to „Uzasadnione oczekiwanie dobrego zachowania drugiej strony kontraktu ponad to, co z niego wynika z mocy prawa lub regulacji miękkiego prawa. To zakłada, że pozycja rynkowa partnera nie będzie wykorzystywana przeciwko klientowi lub stronie kontraktu, oraz że zaspokojone będą oczekiwania na dobre praktyki w tym zakresie” (Llewellyn 2005, s.6).

W tej definicji zaufania w sektorze finansowym regulacje i nadzór stają się samoistnym źródłem zaufania do stron transakcji. Erozja reputacji, że to co jest regulowane i nadzorowane jest bezpieczne, jest jednym z podstawowych źródeł innowacji finansowych (Vanston 2012). „Zaufanie ma charakter asymetryczny – jest trudniej je zdobyć niż stracić” (Pawłowska 2021, s. 359).

Ryzyko jest nieodłącznym atrybutem innowacji jako nowości oraz innowacji jako radykalnej zmiany dotychczasowej praktyki. Przemieszczenie innowacji finansowych ze sfery niepewności do sfery ryzyka ma wartość praktyczną, zdarzeniami tego typu można i należy zarządzać. Temu przemieszczaniu się ze sfery niepewności i pokusy nadużyć do zarządzania ryzyka systemowego towarzyszy bardzo wysoka stopa zwrotu z inwestycji. Mówi się o kasynowym kapitalizmie (Biais, Rocher, Woolley 2012).

Całościowe rozpatrywanie przełomowych innowacji finansowych jest niezbędne w warunkach odrzucania innowacji finansowych godzących w prawa konsumentów usług finansowych. Wszyscy mają prawo dostępu do profesjonalnych usług finansowych. Te wykorzystujące oprogramowanie i technologię informatyczną są o 40% mniej dyskryminujące od tych z udziałem osób fizycznych (Philippon 2020).

Równolegle do zryczałtowanych, stałych kosztów usług finansów cyfrowych ujawniają się koszty zewnętrzne kredytowania w walucie, w której się nie zarabia, pojawiają koszty dla realnej gospodarki rozwoju kryptoaktywów (The crypto 2023). Określenie całościowych metod zarządzania innowacjami finansowymi, które niekiedy szkodzą gospodarce i państwu, jest zatem potrzebą chwili.

Przyjęta struktura monografii została podporządkowana potrzebie całościowego ujmowania zarządzania innowacjami finansowymi. Wprowadzenie wskazuje na luki poznawcze dotychczasowych badań. Rozdział pierwszy przedstawia ewolucję wglądu w badanie innowacji – od cyklu życia produktu do zarządzanej zmiany społecznej, od instytucji patentu do aplikacji smart contract. Rozdział drugi poszukuje osobliwości nowej generacji innowacji finansowych. Rozdział trzeci nawiązuje do sytuacyjnej teorii zarządzania, w której liczy się kontekst rozpatrywania danego zjawiska. Rozdział czwarty odtwarza drogę poszukiwania sprawiedliwego rozłożenia kosztów i korzyści nowej praktyki społecznej w sferze usług finansowych. Rozdział piąty porządkuje wiedzę o tym, jak zarządza się innowacjami finansowymi, a więc zarówno innowacjami w instytucjach finansowych, jak i funkcjach pełnionych wobec gospodarki i społeczeństwa. Wzorzec zapożyczony z zarządzania zmianą społeczną został zamieniony przez dobre praktyki zarządzania ryzykiem. Rozdział szósty przybliża przełomowe innowacje finansowe XXI wieku. Całość rozważań zamyka podsumowanie przedstawiające najważniejsze wnioski z przeprowadzonej analizy. Potwierdza ona dojrzałość systemu finansowego do wprowadzenia zasady braku zaufania do pozostałych jego interesariuszy. Zasada ograniczonego zaufania wymusza aktywne zarządzanie ryzykiem finansowym własnej działalności.

Zwrot w nauce o zarządzaniu i jakości w kierunku empiryzmu spowodował potrzebę usprawiedliwiania się z zamiaru porządkowania znanych faktów bez własnej próby mnożenia danych pierwotnych z badań autora. Wydaje się, że wiele wiemy i tradycyjny przegląd literatury przedmiotu pozwoli na zaprojektowanie nowych ram poznawczych problematyki innowacji finansowych bez wkładania jej w wąskie granice teorii przedsiębiorstwa. Jak pokazują badania nad maszynowym uczeniem się w procesie edytowania tekstów, sztuczna inteligencja najsłabiej wypada przy przeglądzie literatury, tu żywa inteligencja badacza wygrywa z algorytmami sztucznej inteligencji.

Pominięcie sztucznej inteligencji wśród innowacji finansowych jest dyskusyjne. To jest niewątpliwie przełomowa innowacja w zakresie zautomatyzowanego doradztwa finansowego. Na pewno pojawią się nowe i liczne zastosowania sztucznej inteligencji w usługach finansowych. Wymagają one odrębnego i pogłębionego potraktowania, wykracza ono poza zakres przyjętej przez autora koncepcji książki. Innowacje finansowe są traktowane jako element nowej utopii, świata wolnego od błędów czynnika ludzkiego. W praktyce mamy do czynienia z „negatywną synergią”, dystopią (Hellstroem 2003). Sztuczna inteligencja będzie zapobiegała pojawieniu się tego typu błędów poprzez zastąpienie człowieka, odsunięcie go od zalgorytmizowanego świata finansów (Korinek 2019).

Niniejsza książka ma charakter konceptualny. Oznacza to, że jej narracja jest skoncentrowana wokół jednej tezy. Innowacje finansowe w XXI wieku prowadzą do wyparcia ludzi jako pośredników finansowych, automatyzacja transakcji finansowych ma znaczące następstwa dla funkcjonowania społeczeństwa. Perspektywa „odpośredniczenia”, wyeliminowania błędów ludzi z finansów jako nauki ścisłej jest prowokacją intelektualną. Jej zadaniem nie jest skoncentrowanie uwagi Czytelnika na zmianach na rynku pracy w sferze usług finansowych, ale na zabraniu instytucjom finansowym monopolu na zaufanie swoich klientów. Dawniej było ono opisywane jako tajemnica bankowa, dziś jest to inteligentny kontrakt, jutro będzie to sztuczna inteligencja przenosząca finanse w świat nauk ścisłych.

Instytucje finansowe, porzucając model biznesowy powiernictwa i wzajemnej lojalności na rzecz modelu handlu ryzykiem, same wypisały się z grona instytucji nieograniczonego publicznego zaufania. Nadal jednak doradca finansowy i bankier są osobami publicznego zaufania, takimi jak lekarze lub sędziowie (Walch 2018). Koncepcja ograniczonego zaufania dotyczy zaufania instytucjonalnego, a nie zawodowego. Pozwala w nowy sposób ocenić wady i zalety poszczególnych innowacji finansowych. Współgra w rezygnacji z zastawu przy kredytach na rzecz groźby odcięcia od platformy internetowej w transakcjach typu B2B. „Zaufania nie da się outsourcingować ani automatyzować” (Carstens 2022).

Pieniądze jako instytucja społeczna są i będą oparte na zaufaniu do instytucji publicznych, które są gwarantem legalności i stabilności waluty krajowej. Zaufanie do kryptografii nie może być substytutem zaufania do instytucji publicznych. Ograniczone zaufanie oznacza, że każdy zarządza ryzykiem finansowym na własny koszt. Pełne zaufanie do instytucji finansowych, do pośredników finansowych powoduje, że płatnikiem strat finansowych nie jest z urzędu i na zawsze podatnik, rezydent (Sławiński 2021).

Celem pracy jest prześledzenie wpływu koncepcji ograniczonego zaufania do instytucji publicznego zaufania w świecie finansów na ryzyko systemowe pośrednictwa finansowego. Kto w tej sytuacji będzie pożyczkodawcą ostatniej instancji? Kto będzie gwarantem przestrzegania uczciwych zasad gry rynkowej? Jeśli systemowo ważnym następstwem innowacji finansowych w XXI wieku jest ograniczenie zaufania na rynku finansowym, co to oznacza dla funkcjonowania uczestników tych rynków?

Koncepcja ograniczonego zaufania do instytucji publicznego zaufania wynika wprost ze zmian w zakresie szyfrowania transakcji finansowych. Zaufanie do niezawodności technologii kryptografii z jej prywatnymi i publicznymi kluczami spowodowało postulat zarzucenia finansów scentralizowanych na rzecz finansów zdecentralizowanych. Okazuje się, że kwantowe komputery będą w stanie przełamać szyfrowanie komunikatów między stronami transakcji. Już dziś trzeba się chronić przed złamaniem tajemnicy bankowej w przyszłości. Naiwna wiara w siłę kryptografii w dającej się przewidzieć przyszłości musi ustąpić świadomemu ograniczaniu zaufania między stronami transakcji. Zarządzanie zaufaniem między stronami transakcji oraz do jej trzeciej strony staje się samodzielnym przedmiotem badania i praktyki.

Koncepcja innowacji otwartych zakłada, że powstają one w wyniku partnerstwa strategicznego między przedsiębiorstwem i jego bliskim otoczeniem, stanowią efekt synergii zasobów wewnętrznych i zewnętrznych przedsiębiorstwa. Obecna generacja innowacji finansowych stanowi dobry przykład skuteczności koncepcji innowacji otwartych. Tym razem będą to innowacje otwarte na przenikającą się transformację globalnej społeczności. Jej wynikiem są innowacje finan­sowe cieszące się większym uznaniem klientów od tradycyjnych produktów bankowych (Degerli, Wang 2022).

Wyjście poza granice przedsiębiorstwa i zanurzenie się w żywym nurcie badań nad zarządzaniem ryzykiem pozwoliło na całościowe podejście do problematyki innowacji finansowej. Spojrzenie na proces innowacyjny z punktu widzenia jego różnorodnych interesariuszy to wartość dodana tej monografii. Wpisuje się ona w nurt pragmatyzacji nauk o zarządzaniu, oznaczający lokowanie coraz większej liczby badań poza dyskursem akademickim, w obszarze praktyki (Sułkowski, Lenart-Gansiniec 2021). Innowacje finansowe zmieniają łańcuch wartości dodanej zarządzania ryzykiem finansowym, natomiast pełna cyfryzacja usług finansowych obniża ich koszt i zwiększa dostępność. Równocześnie rośnie ryzyko utraty reputacji instytucji kredytowych czy błędu modelu strategicznego oraz biznesowego licencjonowanych pośredników finansowych.

Niniejsza monografia naukowa jest ukierunkowana na instytucje odpowiedzialne za stabilność systemu finansowego, ochronę konsumentów usług finansowych, pracowników instytucji finansowych odpowiedzialnych za zarządzanie ryzykiem instytucji finansowych oraz nieprofesjonalnych uczestników rynków finansowych. Szczególnym adresatem tej książki jest pokolenie Z, które ma kompetencje cyfrowe, ale nie ma kompetencji finansowych. Fascynacja tego pokolenia technologiami informatycznymi powinna pozwolić na przełamanie niechęci do zagłębiania się w świat finansów.

Książki piszą obecnie emerytowani profesorowie, czytają je słuchacze uniwersytetów trzeciego wieku. Mimo że internetowi blogerzy mają zdecydowaną przewagę w docieraniu do tak zdefiniowanych czytelników, jednak autor tej książki jest przekonany, że nie należy zarzucić myśli o próbie zaproponowania innej konceptualizacji istoty innowacji finansowych. Jej celem nie jest chwilowe pozyskanie uwagi Czytelnika, lecz kumulacja wiedzy o zmianach w globalnym systemie finansowym w XXI wieku. Na ile jest to udana próba, to ocenią sami Czytelnicy.