Chłopiec z Ibaraki. Noguchi Ujō i nostalgiczne dōyō - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 lutego 2022
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Chłopiec z Ibaraki. Noguchi Ujō i nostalgiczne dōyō - ebook
Noguchi Ujō (1882–1945), tytułowy chłopiec z Ibaraki, to jeden z największych japońskich twórców piosenek dla dzieci. Wsławił się jako propagator pierwszego w Japonii literackiego ruchu na rzecz modyfikacji tradycyjnej literatury, muzyki i sztuki dla dzieci oraz współtwórca, teoretyk i mistrz gatunku dōyō: dziecięcych wierszowanych śpiewanek o dużych walorach artystycznych, tworzonych specjalnie z myślą o najmłodszych.
Książka przybliża Czytelnikowi sylwetkę tego nieznanego w Polsce poety, ewolucję gatunku literatury dziecięcej w Japonii wraz z jej odmianami, prezentuje i analizuje wybrane utwory Ujō i wreszcie kreśli jego miejsce w kulturowym krajobrazie współczesnej Japonii.
Spis treści
I. Wprowadzenie
Uwagi redakcyjne
Kilka słów o problematyce przekładu
Zarys japońskiej literatury dla dzieci do 1945 roku
Piosenki dōyō
II . Chłopiec z Ibaraki
Biografia i twórczość Noguchiego Ujō
Teoria dōyō Noguchiego Ujō
Cechy i tematyka dōyō Noguchiego Ujō
III . Wybrane dōyō Noguchiego Ujō w przekładzie na język polski
IV. Mistrz nadziei
Opinie badaczy o Noguchim Ujō
Pamięć o Noguchim Ujō
V. Wykaz nazwisk i wybranych terminów w zapisie japońskim
VI. Bibliografia
Wybrane źródła internetowe
| Kategoria: | Biografie |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-66627-23-9 |
| Rozmiar pliku: | 760 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
III. Wybrane dōyō Noguchiego Ujō w przekładzie na język polski
W niniejszym opracowaniu do analizy wybrano utwory z różnych etapów życia i aktywności poetyckiej autora, aby zaprezentować pełną gamę poruszanej przez niego problematyki, charakterystyczne cechy tekstów i sposób operowania przywoływanymi motywami. W wierszach dominują odniesienia do przyrody, regularności naturalnego cyklu życia, trudów codziennej egzystencji prostych, ubogich ludzi oraz ich nadziei na lepszą przyszłość. Za każdym razem przedstawiono dwie własne wersje przekładu wybranych piosenek. Tekstom towarzyszy krótkie omówienie, które stanowi jedynie propozycję interpretacyjną, gdyż ostateczny odbiór przesłania utworu i przeżycie estetyczne to zadanie i przywilej odbiorcy.
Pierwsza propozycja przekładu jest swobodniejsza leksykalnie niż druga i jej zamysłem jest stworzenie świata porównywalnego w warstwie emocjonalnej – „udomowienie” wizji i sposobu obrazowania oryginalnego utworu oraz jego przesłania. Tłumaczenie ma sprawić, aby japońska specyfika kulturowa stała się odpowiednio intrygująca dla czytelnika spoza kultury orientalnej, wychowanego w cywilizacji o odmiennym sposobie myślenia i na innych wzorcach literackich. Proponujemy tu rozwiązania odchodzące miejscami od dosłowności, aby nie tylko wiernie, ale i jak najciekawiej przenieść na nowy grunt świat wykreowany przez japońskiego autora.
W drugiej wersji oryginalny tekst tłumaczymy, skupiając się bardziej na dokładności w warstwie leksykalnej, przy zachowaniu ogólnego klimatu utworów oraz ich symboliki. Przekład nie zawsze może zachować metrykę japońskich wierszy i specyfikę językową/stylistyczną. Ze względu na nieprzekładalność pewnych japońskich słów na język polski w niektórych wypadkach pozostawiamy wyrażenia oryginalne – zwykle są to nazwy nieznanych w naszej kulturze zjawisk i tradycji. Wykorzystujemy również technikę rozszerzenia – wyjaśnienia lub wzbogacenia oryginału o dodatkowe informacje, konieczne dla zrozumienia tekstu – w formie komentarza lub przypisów tłumacza.
Akai kutsu 赤い靴: Czerwone butki
w czerwonych butkach
dziewczynka mała
przez cudzoziemca
była zabrana
weszła na statek
port Jokohama
przez cudzoziemca
była zabrana
dzisiaj jej oczy
błękit ożywia
tak w cudzoziemskim
kraju to bywa
gdy widzę teraz butki czerwone
rozmyślam sobie
gdy widzę rzeczy obcokrajowe
rozmyślam sobie
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | Akai kutsu | Czerwone buciki |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | akai kutsu haiteta | czerwone buciki |
| | | |
| はいてた | onna no ko | dziewczynka miała |
| 女の子 | | |
| 異人さんに | ijinsan ni tsurerarete | gdy za granicę |
| | | |
| つれられて | itchatta | była zabrana |
| 行つちやつた | | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 横浜の | Yokohama no hatoba kara | weszła na statek |
| | | |
| 埠頭から | fune ni notte | tu w Jokohama |
| 船に乗つて | | |
| 異人さんに | ijinsan ni tsurerarete | gdy za granicę |
| | | |
| つれられて | itchatta | była zabrana |
| 行つちやつた | | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 今では 青い目に | ima de wa aoi | a teraz ma już |
| なつちやつて | | |
| 異人さんの | me ni | niebieskie oczy |
| | | |
| お国に | natchatte | bo tak się dzieje |
| ゐるんだらう | | |
| | ijinsan no | w kraju nam obcym |
| | | |
| | okuni ni | |
| | | |
| | irundarō | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | akai kutsu | kiedy buciki widzę |
| | | czerwone |
| 見るたび | miru tabi | |
| 考へる | | rozmyślam o niej |
| 異人さんに逢ふたび | kangaeru | |
| 考へる | | gdy twarze widzę |
| | ijinsan ni au tabi | obcokrajowe rozmyślam |
| | | o niej |
| | kangaeru | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
Jest to jeden z flagowych utworów Noguchiego, pochodzący z 1921 roku, do którego rok później melodię skomponował Motoori Nagayo. Zawiera smutne słowa o wyjeździe z rodzinnego kraju w odległe strony („port”, „morze”, „dal”, „statek”) i oderwaniu od ojczystych korzeni („za granicą”, „cudzoziemski kraj”). Człowiek rozłączony ze swymi bliskimi, trafiający na inny grunt, zatraca poczucie związku z ojczyzną, staje się „obcy” i żyje innymi wartościami (zmiana charakterystycznej cechy: oczy dziewczynki stają się niebieskie, a dla Japończyków charakterystyczne są oczy ciemne). Podmiot liryczny nie tylko przypomina sobie dziewczynkę w każdym zetknięciu z „czerwonymi bucikami” i elementami zagranicznej kultury, ale o niej rozmyśla, jednocześnie rozważając problemy ludzkiego losu, życiowych konieczności (dziewczynka „została zabrana”, nie ma mowy o swobodzie decydowania), rozłąki z tym, co bliskie, tęsknoty i ewentualnego powrotu do przeszłości.
Według encyklopedii internetowej w 1978 roku w notatkach poety znaleziono piątą, niepublikowaną zwrotkę wiersza. Encyklopedia nie podaje źródła tej informacji. Piosenkę wraz z dodaną zwrotką ma w swym repertuarze chór towarzystwa Akai kutsu kinen bunka jigyōdan 赤い靴記念文化事業団 (Stowarzyszenie Pamięci Akai Kutsu) w Jokohamie – za oficjalną akceptacją krewnych Noguchiego. Przytaczamy tutaj tekst zamieszczony w Internecie wraz z tłumaczeniami:
tęskni dziś już za ojczyzną
w Japonii się narodziła
patrzy na morze z tęsknotą
do domu by powróciła
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 生まれた 日本が 恋しくば | umareta Nihon ga | gdy tęskni za Japonią |
| | koishikuba | |
| 青い海眺めて ゐるんだら | | gdzie się urodziła |
| | aoi umi nagamete | |
| う異人さんに たのんで | irundarō ijinsan ni | na ocean spogląda |
| | tanonde | |
| 帰って来 | | prosi, by tam wróciła |
| | kaette ko | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
Mimo swej znamiennej roli w wierszu dziewczynka, o której opowiada podmiot liryczny, nie jest tytułową bohaterką utworu, a nawet nie pojawia się w pierwszej jego linijce. Zarówno tytuł, jak i pierwsze słowa tekstu przywołują motyw „czerwonych bucików”, które stają się znakiem rozpoznawczym dziewczynki i bez względu na upływ czasu ich obraz każdorazowo skłania podmiot liryczny do przemyśleń. Buciki, które przywodzą skojarzenie z przemieszczaniem się i gotowością do drogi, w połączeniu z czerwienią – w Japonii kolorem m.in. bohaterstwa, determinacji i narodzin nowego, nabierają rangi symbolu odważnego przejścia międzykulturowego, podróży w nieznane, wręcz odchodzącej tożsamości narodowej (dziewczynka zostaje rozłączona z ojczystym krajem czerwonego, wschodzącego słońca). W tym kontekście pojawia się skojarzenie czwartej zwrotki utworu z młodszym kuzynem Noguchiego, który wyemigrował do USA w 1905 roku właśnie z Jokohamy i pozostał za granicą (w Los Angeles) aż do swej śmierci w roku 1954.
Odbiorca wychowany w zachodniej kulturze może skojarzyć czerwone buciki z zaczarowanymi pantofelkami, jakie nosiła Dorotka w powieści Franka L. Bauma z 1900 roku o czarnoksiężniku z Oz. Rubinowe pantofelki były tam dla bohaterki przebywającej w nieznanych stronach gwarancją możliwości powrotu do rodzinnego domu w dowolnie wybranym momencie, gdy tylko sama zechce z takiej sposobności skorzystać. Badacze oficjalnie nie potwierdzili takiego związku w odniesieniu do intencji Noguchiego, m.in. z braku informacji o znajomości amerykańskiej powieści w Japonii lat 20., z której Noguchi mógłby zaczerpnąć motyw pantofelków, a kultowa adaptacja filmowa pojawiła się dopiero w 1939 roku, czyli już po powstaniu utworu. Popularności w świecie naukowym nie zyskały też próby porównywania bucików z tekstu Noguchiego do czerwonych trzewiczków bohaterki baśni XIX-wiecznego duńskiego pisarza Hansa Christiana Andersena. Zwrócono natomiast uwagę, iż w świetle socjokulturowej sytuacji Japonii w czasie powstania tekstu i przy uwzględnieniu potwierdzonego zainteresowania Noguchiego ideałami socjalistycznymi, największe uzasadnienie może mieć doszukiwanie się związku motywów czerwieni, wyobcowania i podziału kulturowego z ruchem lewicowym. Noguchi osobiście nigdy nie zaoferował wyjaśnień ułatwiających interpretację utworu z uwzględnieniem jego osobistych doświadczeń, a przynajmniej środowisko naukowe takich nie poznało, pomimo podejmowanych w tym kierunku starań. Poszukiwania inspiracji poety przeprowadzono w bardzo szerokiej skali w latach 1970–1980 i wówczas utwór Akai kutsu, upowszechniony w latach 20. ubiegłego stulecia jako melancholijna dziecięca piosenka, urósł w Japonii do rangi narodowej, ponadczasowej nostalgicznej opowieści, rzekomo opartej na autentycznej historii i tragicznym losie pewnego japońskiego dziecka. W 1973 roku z gazetą „Hokkaidō Shinbun” (Dziennik Hokkaido) skontaktowała się kobieta, której rodzicami byli Suzuki Shirō i jego żona Kayo, z domu Iwasaki. Kobieta oznajmiła, iż pierwowzorem bohaterki Akai kutsu była jej młodsza siostra, Iwasaki Kimi. Reporter Kikuchi Hiroshi przez pięć lat badał sprawę i starał się odtworzyć historię dziewczynki, co w 1978 roku zaowocowało programem dokumentalnym, a następnie publikacją książkową pod tytułem Akai kutsu haiteta onna no ko 赤い靴はいてた女の子 (Dziewczynka w czerwonych butach). Kikuchi dowodził, iż Noguchi podczas pobytu i pracy w Sapporo poznał Suzukiego i zainspirował się postacią Kimi, którą miało adoptować i zabrać do Ameryki pewne amerykańskie małżeństwo. Ostatecznie z powodu zachorowania na nieuleczalną wówczas gruźlicę dziewczynka nie mogła odbyć podróży i została przez niedoszłych przybranych rodziców pozostawiona w japońskim sierocińcu, gdzie zmarła w wieku lat dziewięciu – o czym prawdziwa matka nie wiedziała.
Grono badaczy zaprzeczyło tezom Hiroshiego i prawdziwości opowiadanej historii, przedstawiając szereg udokumentowanych kontrargumentów. Niemniej jednak w japońskiej kulturze zdążył się upowszechnić i utrwalić wizerunek Kimi jako nieszczęśliwej „dziewczynki w czerwonych bucikach”, tragicznej bohaterki popularnego utworu. W różnych miejscowościach powstały liczne jej pomniki. Głównym miejscem swoistego „kultu” dziewczynki jest wspomniane w wierszu portowe miasto Jokohama, w którym stanęła pierwsza rzeźba i gdzie do tej pory jeżdżą dedykowane turystyczne autobusy, a sklepiki z pamiątkami wypełnione są gadżetami powiązanymi z postacią Kimi.
Pomnik „dziewczynki w czerownych bucikach” w Jokohamie.
___
https://en.wikipedia.org/wiki/Akai_Kutsu.
Informacja na podstawie własnej korespondencji elektronicznej z badaczką Hansen K., sierpień 2021 r.
Badacze często powołują się na wnioski, jakie opublikował powieściopisarz Ai Shōsuke w pracy z 2007 r., zatytułowanej Netsuzō wa haite nakatta akai kutsu: teisetsu wa kō shite tsukurareta (Nienoszone czerwone buciki: manipulacja). Informacja za: Hansen K., The Little Girl in the Red Shoes: Nostalgia, Memory, And the Growth of Narrative (Dziewczynka w czerwonych bucikach: nostalgia, wspomnienie i opowieść), „Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies”, t. 20, nr 3, artykuł 7, pierwsza publikacja w ejcjs 14.12.2020.
Opracowanie własne na podstawie źródeł podanych w bibliografii, głównie: Hansen K., op. cit. Zobacz również informacje i zdjęcia on-line: https://pigtailsinpaint.org/2018/03/akai-kutsu-the-little-girl-with-red-shoes-on.
W niniejszym opracowaniu do analizy wybrano utwory z różnych etapów życia i aktywności poetyckiej autora, aby zaprezentować pełną gamę poruszanej przez niego problematyki, charakterystyczne cechy tekstów i sposób operowania przywoływanymi motywami. W wierszach dominują odniesienia do przyrody, regularności naturalnego cyklu życia, trudów codziennej egzystencji prostych, ubogich ludzi oraz ich nadziei na lepszą przyszłość. Za każdym razem przedstawiono dwie własne wersje przekładu wybranych piosenek. Tekstom towarzyszy krótkie omówienie, które stanowi jedynie propozycję interpretacyjną, gdyż ostateczny odbiór przesłania utworu i przeżycie estetyczne to zadanie i przywilej odbiorcy.
Pierwsza propozycja przekładu jest swobodniejsza leksykalnie niż druga i jej zamysłem jest stworzenie świata porównywalnego w warstwie emocjonalnej – „udomowienie” wizji i sposobu obrazowania oryginalnego utworu oraz jego przesłania. Tłumaczenie ma sprawić, aby japońska specyfika kulturowa stała się odpowiednio intrygująca dla czytelnika spoza kultury orientalnej, wychowanego w cywilizacji o odmiennym sposobie myślenia i na innych wzorcach literackich. Proponujemy tu rozwiązania odchodzące miejscami od dosłowności, aby nie tylko wiernie, ale i jak najciekawiej przenieść na nowy grunt świat wykreowany przez japońskiego autora.
W drugiej wersji oryginalny tekst tłumaczymy, skupiając się bardziej na dokładności w warstwie leksykalnej, przy zachowaniu ogólnego klimatu utworów oraz ich symboliki. Przekład nie zawsze może zachować metrykę japońskich wierszy i specyfikę językową/stylistyczną. Ze względu na nieprzekładalność pewnych japońskich słów na język polski w niektórych wypadkach pozostawiamy wyrażenia oryginalne – zwykle są to nazwy nieznanych w naszej kulturze zjawisk i tradycji. Wykorzystujemy również technikę rozszerzenia – wyjaśnienia lub wzbogacenia oryginału o dodatkowe informacje, konieczne dla zrozumienia tekstu – w formie komentarza lub przypisów tłumacza.
Akai kutsu 赤い靴: Czerwone butki
w czerwonych butkach
dziewczynka mała
przez cudzoziemca
była zabrana
weszła na statek
port Jokohama
przez cudzoziemca
była zabrana
dzisiaj jej oczy
błękit ożywia
tak w cudzoziemskim
kraju to bywa
gdy widzę teraz butki czerwone
rozmyślam sobie
gdy widzę rzeczy obcokrajowe
rozmyślam sobie
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | Akai kutsu | Czerwone buciki |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | akai kutsu haiteta | czerwone buciki |
| | | |
| はいてた | onna no ko | dziewczynka miała |
| 女の子 | | |
| 異人さんに | ijinsan ni tsurerarete | gdy za granicę |
| | | |
| つれられて | itchatta | była zabrana |
| 行つちやつた | | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 横浜の | Yokohama no hatoba kara | weszła na statek |
| | | |
| 埠頭から | fune ni notte | tu w Jokohama |
| 船に乗つて | | |
| 異人さんに | ijinsan ni tsurerarete | gdy za granicę |
| | | |
| つれられて | itchatta | była zabrana |
| 行つちやつた | | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 今では 青い目に | ima de wa aoi | a teraz ma już |
| なつちやつて | | |
| 異人さんの | me ni | niebieskie oczy |
| | | |
| お国に | natchatte | bo tak się dzieje |
| ゐるんだらう | | |
| | ijinsan no | w kraju nam obcym |
| | | |
| | okuni ni | |
| | | |
| | irundarō | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 赤い靴 | akai kutsu | kiedy buciki widzę |
| | | czerwone |
| 見るたび | miru tabi | |
| 考へる | | rozmyślam o niej |
| 異人さんに逢ふたび | kangaeru | |
| 考へる | | gdy twarze widzę |
| | ijinsan ni au tabi | obcokrajowe rozmyślam |
| | | o niej |
| | kangaeru | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
Jest to jeden z flagowych utworów Noguchiego, pochodzący z 1921 roku, do którego rok później melodię skomponował Motoori Nagayo. Zawiera smutne słowa o wyjeździe z rodzinnego kraju w odległe strony („port”, „morze”, „dal”, „statek”) i oderwaniu od ojczystych korzeni („za granicą”, „cudzoziemski kraj”). Człowiek rozłączony ze swymi bliskimi, trafiający na inny grunt, zatraca poczucie związku z ojczyzną, staje się „obcy” i żyje innymi wartościami (zmiana charakterystycznej cechy: oczy dziewczynki stają się niebieskie, a dla Japończyków charakterystyczne są oczy ciemne). Podmiot liryczny nie tylko przypomina sobie dziewczynkę w każdym zetknięciu z „czerwonymi bucikami” i elementami zagranicznej kultury, ale o niej rozmyśla, jednocześnie rozważając problemy ludzkiego losu, życiowych konieczności (dziewczynka „została zabrana”, nie ma mowy o swobodzie decydowania), rozłąki z tym, co bliskie, tęsknoty i ewentualnego powrotu do przeszłości.
Według encyklopedii internetowej w 1978 roku w notatkach poety znaleziono piątą, niepublikowaną zwrotkę wiersza. Encyklopedia nie podaje źródła tej informacji. Piosenkę wraz z dodaną zwrotką ma w swym repertuarze chór towarzystwa Akai kutsu kinen bunka jigyōdan 赤い靴記念文化事業団 (Stowarzyszenie Pamięci Akai Kutsu) w Jokohamie – za oficjalną akceptacją krewnych Noguchiego. Przytaczamy tutaj tekst zamieszczony w Internecie wraz z tłumaczeniami:
tęskni dziś już za ojczyzną
w Japonii się narodziła
patrzy na morze z tęsknotą
do domu by powróciła
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
| 生まれた 日本が 恋しくば | umareta Nihon ga | gdy tęskni za Japonią |
| | koishikuba | |
| 青い海眺めて ゐるんだら | | gdzie się urodziła |
| | aoi umi nagamete | |
| う異人さんに たのんで | irundarō ijinsan ni | na ocean spogląda |
| | tanonde | |
| 帰って来 | | prosi, by tam wróciła |
| | kaette ko | |
+--------------------------+--------------------------+--------------------------+
Mimo swej znamiennej roli w wierszu dziewczynka, o której opowiada podmiot liryczny, nie jest tytułową bohaterką utworu, a nawet nie pojawia się w pierwszej jego linijce. Zarówno tytuł, jak i pierwsze słowa tekstu przywołują motyw „czerwonych bucików”, które stają się znakiem rozpoznawczym dziewczynki i bez względu na upływ czasu ich obraz każdorazowo skłania podmiot liryczny do przemyśleń. Buciki, które przywodzą skojarzenie z przemieszczaniem się i gotowością do drogi, w połączeniu z czerwienią – w Japonii kolorem m.in. bohaterstwa, determinacji i narodzin nowego, nabierają rangi symbolu odważnego przejścia międzykulturowego, podróży w nieznane, wręcz odchodzącej tożsamości narodowej (dziewczynka zostaje rozłączona z ojczystym krajem czerwonego, wschodzącego słońca). W tym kontekście pojawia się skojarzenie czwartej zwrotki utworu z młodszym kuzynem Noguchiego, który wyemigrował do USA w 1905 roku właśnie z Jokohamy i pozostał za granicą (w Los Angeles) aż do swej śmierci w roku 1954.
Odbiorca wychowany w zachodniej kulturze może skojarzyć czerwone buciki z zaczarowanymi pantofelkami, jakie nosiła Dorotka w powieści Franka L. Bauma z 1900 roku o czarnoksiężniku z Oz. Rubinowe pantofelki były tam dla bohaterki przebywającej w nieznanych stronach gwarancją możliwości powrotu do rodzinnego domu w dowolnie wybranym momencie, gdy tylko sama zechce z takiej sposobności skorzystać. Badacze oficjalnie nie potwierdzili takiego związku w odniesieniu do intencji Noguchiego, m.in. z braku informacji o znajomości amerykańskiej powieści w Japonii lat 20., z której Noguchi mógłby zaczerpnąć motyw pantofelków, a kultowa adaptacja filmowa pojawiła się dopiero w 1939 roku, czyli już po powstaniu utworu. Popularności w świecie naukowym nie zyskały też próby porównywania bucików z tekstu Noguchiego do czerwonych trzewiczków bohaterki baśni XIX-wiecznego duńskiego pisarza Hansa Christiana Andersena. Zwrócono natomiast uwagę, iż w świetle socjokulturowej sytuacji Japonii w czasie powstania tekstu i przy uwzględnieniu potwierdzonego zainteresowania Noguchiego ideałami socjalistycznymi, największe uzasadnienie może mieć doszukiwanie się związku motywów czerwieni, wyobcowania i podziału kulturowego z ruchem lewicowym. Noguchi osobiście nigdy nie zaoferował wyjaśnień ułatwiających interpretację utworu z uwzględnieniem jego osobistych doświadczeń, a przynajmniej środowisko naukowe takich nie poznało, pomimo podejmowanych w tym kierunku starań. Poszukiwania inspiracji poety przeprowadzono w bardzo szerokiej skali w latach 1970–1980 i wówczas utwór Akai kutsu, upowszechniony w latach 20. ubiegłego stulecia jako melancholijna dziecięca piosenka, urósł w Japonii do rangi narodowej, ponadczasowej nostalgicznej opowieści, rzekomo opartej na autentycznej historii i tragicznym losie pewnego japońskiego dziecka. W 1973 roku z gazetą „Hokkaidō Shinbun” (Dziennik Hokkaido) skontaktowała się kobieta, której rodzicami byli Suzuki Shirō i jego żona Kayo, z domu Iwasaki. Kobieta oznajmiła, iż pierwowzorem bohaterki Akai kutsu była jej młodsza siostra, Iwasaki Kimi. Reporter Kikuchi Hiroshi przez pięć lat badał sprawę i starał się odtworzyć historię dziewczynki, co w 1978 roku zaowocowało programem dokumentalnym, a następnie publikacją książkową pod tytułem Akai kutsu haiteta onna no ko 赤い靴はいてた女の子 (Dziewczynka w czerwonych butach). Kikuchi dowodził, iż Noguchi podczas pobytu i pracy w Sapporo poznał Suzukiego i zainspirował się postacią Kimi, którą miało adoptować i zabrać do Ameryki pewne amerykańskie małżeństwo. Ostatecznie z powodu zachorowania na nieuleczalną wówczas gruźlicę dziewczynka nie mogła odbyć podróży i została przez niedoszłych przybranych rodziców pozostawiona w japońskim sierocińcu, gdzie zmarła w wieku lat dziewięciu – o czym prawdziwa matka nie wiedziała.
Grono badaczy zaprzeczyło tezom Hiroshiego i prawdziwości opowiadanej historii, przedstawiając szereg udokumentowanych kontrargumentów. Niemniej jednak w japońskiej kulturze zdążył się upowszechnić i utrwalić wizerunek Kimi jako nieszczęśliwej „dziewczynki w czerwonych bucikach”, tragicznej bohaterki popularnego utworu. W różnych miejscowościach powstały liczne jej pomniki. Głównym miejscem swoistego „kultu” dziewczynki jest wspomniane w wierszu portowe miasto Jokohama, w którym stanęła pierwsza rzeźba i gdzie do tej pory jeżdżą dedykowane turystyczne autobusy, a sklepiki z pamiątkami wypełnione są gadżetami powiązanymi z postacią Kimi.
Pomnik „dziewczynki w czerownych bucikach” w Jokohamie.
___
https://en.wikipedia.org/wiki/Akai_Kutsu.
Informacja na podstawie własnej korespondencji elektronicznej z badaczką Hansen K., sierpień 2021 r.
Badacze często powołują się na wnioski, jakie opublikował powieściopisarz Ai Shōsuke w pracy z 2007 r., zatytułowanej Netsuzō wa haite nakatta akai kutsu: teisetsu wa kō shite tsukurareta (Nienoszone czerwone buciki: manipulacja). Informacja za: Hansen K., The Little Girl in the Red Shoes: Nostalgia, Memory, And the Growth of Narrative (Dziewczynka w czerwonych bucikach: nostalgia, wspomnienie i opowieść), „Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies”, t. 20, nr 3, artykuł 7, pierwsza publikacja w ejcjs 14.12.2020.
Opracowanie własne na podstawie źródeł podanych w bibliografii, głównie: Hansen K., op. cit. Zobacz również informacje i zdjęcia on-line: https://pigtailsinpaint.org/2018/03/akai-kutsu-the-little-girl-with-red-shoes-on.
więcej..
