Ciąża a choroby przewlekłe - ebook

AUTORZY

Dr hab. n. med. Marzena Olesińska, prof. nadzw. NIGRiR
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr hab. n. med. Justyna Teliga-Czajkowska
Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie

* * *

Lek. Katarzyna Bazała-Bęćkowska
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Lek. Emil Bik
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n.med. Danuta Bobrowska-Snarska
Klinika Reumatologii, Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Immunologii Klinicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Mgr Amelia Agata Ciupa
Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Szkoła Doktorska
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski
II Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Zenobia Czuszyńska
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Chorób Tkanki Łącznej i Geriatrii
Gdański Uniwersytet Medyczny

Lek. Anna Dizner-Gołąb
I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Lek. Ewa Drozdowicz-Jastrzębska
Katedra i Klinika Psychiatryczna
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Lek. Martyna Dziewit
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Prof. dr hab.med. i n. o zdr. Anna Fijałkowska
Zakład Kardiologii
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie

Dr n. med. Justyna Frasuńska
Klinika Rehabilitacji
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Piotr Gietka
Klinika i Poliklinika Reumatologii Wieku Rozwojowego
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Lek. Małgorzata Gryka-Marton
Zespół Poradni
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Ewa Haładyj
Eli Lilly Polska

Dr n. med. Katarzyna Jankowska
Klinika Endokrynologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Lek. Ewa Janowska
II Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie

Dr n. med. Bożena Jaszczyk
Zespół Poradni
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Dorota Kopacz
Klinika Okulistyki
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Izabella Kopeć
Poradnia Chorób Krwi z Poradnią Hematologiczną dla kobiet w ciąży
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie

Dr n. med. Mariola Kosowicz
Poradnia Zdrowia Psychicznego
Narodowy Instytut Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Otylia Kowal-Bielecka
Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Lek. Katarzyna Kowalska
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Jarosław Kozakowski
Klinika Endokrynologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

Lek. Marek Kucharski
Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n.med. Marta Kulpa
Zakład Psychologii i Komunikacji Medycznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska
Klinika Wczesnego Zapalenia Stawów
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Prof. dr hab.med. Piotr Leszczyński
Katedra i Klinika Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Monika Lichodziejewska-Niemierko
Klinika Nefrologii Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku
Zakład Medycyny Paliatywnej
Gdański Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Piotr Maciejewicz
Klinika Okulistyki
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n.med. Dariusz Madajczak
Klinika Neonatologii i Chorób Rzadkich
Dziecięcy Szpital Kliniczny im. J. Polikarpa Brudzińskiego w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Maria Majdan
Katedra i Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr hab. n. med. Joanna Makowska, prof. UM
Klinika Reumatologii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Anna Masiak
Katedra i Klinika Reumatologii, Immunologii Klinicznej, Geriatrii i Chorób Wewnętrznych
Gdański Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Lucyna Mastalerz
II Katedra Chorób Wewnętrznych im. Prof. A. Szczeklika
Uniwersytet Jagielloński-Collegium Medicum

Dr n. med. Maria Maślińska
Klinika Wczesnego Zapalenia Stawów
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Agata Matusiewicz
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Piotr Milkiewicz
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Jolanta Nałęcz-Janik
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Anna Nowakowska-Płaza
Kliniki i Polikliniki Reumatologii
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Violetta Opoka-Winiarska
Klinika Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Lek. Sylwia Ornowska
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n. med. Lidia Ostanek
Klinika Reumatologii, Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Immunologii Klinicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Dr n. med. Katarzyna Pawlak-Buś
Katedra i Klinika Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Joanna Pazik
Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych
Wydział Lekarski
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Mateusz Płaza
Zakład Radiologii
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr hab. n. med. Hanna Przepiera-Będzak
Klinika Reumatologii, Chorób Wewnętrznych, Geriatrii i Immunologii Klinicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Dr hab. n. med. Maria Radziwoń-Zaleska
Katedra i Klinika Psychiatryczna
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Mgr psych. Agnieszka Rekosz
Klinika Rehabilitacji
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr n.med. Agnieszka Rogowska
Klinika Gastroenterologii Onkologicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy

Dr n. med. Katarzyna Romanowska-Próchnicka
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Prof. dr hab. n. med. Roman Smolarczyk
Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Katarzyna Suchta
Klinika Endokrynologii Ginekologicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Prof. dr hab. n. med. Bożena Targońska-Stępniak
Katedra i Klinika Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr hab. n. med. Beata Tarnacka, prof. NIGRiR
Klinika Rehabilitacji
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr hab. n. med. Jarosław Woroń
Zakład Farmakologii Klinicznej
Katedra Farmakologii
Uniwersytet Jagielloński-Collegium Medicum

Dr n. med. Karolina M. Wronka
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Lek. Mariusz Wudarski
Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

Dr hab. n. med. Ewa Wunsch
Zakład Medycyny Translacyjnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Dr hab. n. med. Edyta Zagórowicz
Klinika Gastroenterologii Onkologicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut BadawczyPRZEDMOWA

Szanowni Czytelnicy, Koleżanki i Koledzy!

Z radością dzielimy się z Państwem efektem blisko dwuletniej pracy specjalistów wielu dziedzin medycyny, ekspertów w zakresie opieki okołociążowej u pacjentek z chorobami przewlekłymi.

Idea stworzenia monografii powstała w wyniku naszych kontaktów w prowadzeniu „trudnych chorych”, wzajemnej pomocy w diagnostyce i leczeniu pacjentek z chorobami z autoimmunizacji i przewlekłym zapaleniem stawów. Uzmysłowiło nam to, że położnicy zajmując się pacjentkami z chorobami przewlekłymi, muszą korzystać z doświadczenia eksperckich ośrodków specjalistycznych. Dobrze by było, by taka współpraca miała swoją historię wspólnych spotkań, kursów, konferencji.

Z kolei istnieje cały obszar wiedzy z dziedziny ginekologii i położnictwa nieznany dla internistów, a potrzebny dla właściwej oceny bezpieczeństwa ciąży i skutków jej powikłań.

Inną kwestią jest coraz częściej stwierdzana wielochorobowość. Wiąże się z tym trudność w kompleksowej ocenie stanu pacjentki i możliwości planowania przez nią ciąży. Przedstawiana monografia może pomóc we właściwej decyzji.

Na dwa zagadnienia pragniemy zwrócić szczególną uwagę.

Pierwszym – jest opieka prekoncepcyjna, której znaczenie jest podkreślane przez Światową Organizację Zdrowia od 2013 r. z zaleceniem stworzenia systemu jej organizacji w każdym kraju, na szczeblu lokalnym i przebudowy świadomości społecznej oraz na poziomie państwowym. Wytyczne są realizowane z sukcesem przez wiele państw europejskich i z innych kontynentów. Również w drugiej części książki starano się, by podrozdziały opisujące jednostki chorobowe zawierały Zasady opieki prekoncepcyjnej dla pacjentek w wieku reprodukcyjnym.

Drugim – skierowanym do lekarzy specjalistów zajmujących się pacjentką chorą przewlekle na co dzień i lekarzy położników – jest wyczulenie na kontynuację opieki medycznej w okresie połogu. Jest to czas wzrostu ryzyka powikłań zdrowotnych i śmiertelności, a czasami także czas niedostępności opieki medycznej dla pacjentki lub braku zainteresowania pacjentki swoim stanem zdrowia w sytuacji troski o nowonarodzonego potomka.

Kwestią, która także musiała być opisana w tej książce, jest wpływ chorób przewlekłych i ich leczenia na płodność i bezpieczeństwo prokreacji u pacjentów płci męskiej. Proszę zwrócić uwagę, jak szeroka jest wiedza na ten temat, a często pomijana w rozmowach z chorymi planującymi ojcostwo.

Na zakończenie chcemy serdecznie podziękować Recenzentom za wnikliwą ocenę tej publikacji, Panu Profesorowi Piotrowi Sieroszewskiemu, Prezesowi PTGiP, znamienitemu znawcy zagadnień reprodukcji oraz Panu Doktorowi Markowi Tombarkiewiczowi, Dyrektorowi NIGRiR, wcześniej – Ministrowi Zdrowia, człowiekowi o szerokim, holistycznych spojrzeniu na zagadnienia i organizację opieki zdrowotnej.

Dziękujemy także za wsparcie naszej pracy przez środowisko medyczne, żywo zainteresowane, kiedy książka będzie dostępna a przede wszystkim – Współautorom za podzielenie się swoim doświadczeniem i syntetyczne ujęcie tematu.

Dziękujemy Redaktorom PZWL za wielki entuzjazm od początku rozmów o książce oraz za jej wysoki poziom edytorski, a szczególnie Pani Redaktor Stelli Nowośnickiej-Pawlitko za doskonałe wyczucie przesłania książki i jej pozycji na rynku wydawniczym.

Życzymy satysfakcji z lektury Ciąża a choroby przewlekłe. Prosimy o uwagi na temat zawartości merytorycznej i propozycje potrzebnych, według Czytelnika, uzupełnień.

Marzena Olesińska i Justyna Teliga-CzajkowskaRECENZJE

„Ciąża a choroby przewlekłe” to najnowsza i bardzo dobra książka naukowa pod redakcją dr hab. n. med. prof. NIGRiR Marzeny Olesińskiej, specjalisty reumatologa i dr hab. n. med. Justyny Teligi-Czajkowskiej, specjalisty położnictwa i ginekologii. Redaktor Naukowe stanowią doskonały duet, który wraz z ponad pięćdziesięcioma Autorami opisał zagadnienia wielu chorób przewlekłych w kontekście planowania i bezpieczeństwa przebiegu ciąży. Jest to pierwsza na naszym rynku wydawniczym pozycja tak szeroko i dokładnie, bo na ponad 900 stronach, omawiająca wszystkie wątki medyczne w poruszanym zakresie.

Kompleksowość postępowania medycznego u pacjentów to bardzo popularne w ostatnich latach słowo w polskiej ochronie zdrowia, lecz jednocześnie z trudem rozwijany sposób działania w poszczególnych dziedzinach medycyny, a nawet jednostkach czy zespołach chorobowych. Interdyscyplinarność to holistyczne spojrzenie na pacjenta, który rzadko kiedy ma tylko jeden problem zdrowotny. Książka, którą będziecie mieli Państwo przyjemność czytać, pokazuje takie właśnie łączne spojrzenie na problemy kobiet w ciąży, które są obciążone wieloma czynnikami chorobowymi, lecz nowoczesna wiedza medyczna pozwala takie problemy właściwie rozwiązywać.

Nowa pozycja naukowa zawiera bardzo dużo rycin, tabel, wykresów i zdjęć, co znacząco ułatwia i poprawia przyjmowanie najbardziej aktualnej wiedzy o planowaniu i bezpiecznym przebiegu ciąży u kobiet z chorobami przewlekłymi. Bardzo dobry i czytelny jest układ treści poszczególnych rozdziałów – zaczynający się od zmian fizjologicznych w okresie ciąży, przechodzący następnie do omówienia kolejnych jednostek chorobowych.

Bardzo ciekawe z widzenia praktycznego i właściwie nowo opracowane zagadnienia, które się znalazły w książce to: opieka prekoncepcyjna, otyłość i zaburzenia psychiczne. Nie zabrakło też rozdziału o stanach nagłych – stanie przedrzucawkowym, rzucawce i zespole HELLP. Nie pominięto też kwestii zaburzeń wzrastania noworodków, żywienia, jak i bardzo rzadkiego tocznia noworodków. Szeroko są opisane zagadnienia postępowania przeciwbólowego i farmakoterapii ze zastosowaniem poszczególnych grup leków, w tym leków biologicznych coraz szerzej stosowanych w wielu grupach schorzeń w reumatologii, neurologii, gastroenterologii, dermatologii, z którymi to problemami mogą spotkać się w codziennej praktyce lekarze specjaliści. Zwrócono również uwagę na leczenie mężczyzn planujących ojcostwo oraz postępowanie rehabilitacyjne w ciąży. Książkę kończy równie ciekawy jak pozostałe rozdział o diagnostyce obrazowej.

Cieszę się ogromnie z pojawienia się tej nowej pozycji i wierzę, że będzie to doskonała pomoc dla wszystkich lekarzy, którzy w swojej praktyce mogą się spotkać z kobietami w ciąży i ich złożonymi problemami zdrowotnymi.

Dr n. med. Marek Tombarkiewicz
Dyrektor Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie

„Ciąża a choroby przewlekłe” to pierwsza książka w naszym kraju obejmująca zagadnienia chorób przewlekłych w ujęciu planowana rodziny, bezpieczeństwa ciąży, możliwości leczenia choroby przewlekłej w okresie ciąży, ze wskazaniem zasad dostosowania leczenia, zasad opieki medycznej nad ciężarną.

W obszernej, ponad 900-stronicowej publikacji, omówiono charakterystykę zespołów chorobowych, które występujących w przebiegu chorób przewlekłych oraz najnowszą wiedzę na temat leków stosowanych u ciężarnych.

Zawiera bogatą i wnikliwą wiedzę na temat planowania ciąży w chorobach przewlekłych i zasad bezpiecznego prowadzenia łączonej opieki specjalistycznej.

W publikacji uwzględniono postępy w leczeniu chorób przewlekłych, w tym dostęp do leków biologicznych, z których część jest dopuszczona do stosowania w ciąży.

Najważniejsze zalety książki to mi.in.: zwarta, poukładana treść, zagadnienia istotne merytorycznie, zwrócenie uwagi na objawy alarmowe” i ostre stany, kompleksowe spojrzenie na specyfikę zagadnień planowania rodziny i opieki w ciąży nad matką i dzieckiem u osób z chorobą przewlekłą, współczesna wiedza na podstawie potwierdzonych danych naukowych, ujęcie interdyscyplinarne opracowane przez ekspertów praktyków z różnych dziedzin medycyny.

Tak jak piszą Redaktor Naukowe w Przedmowie: Idea stworzenia monografii powstała w wyniku naszych kontaktów w prowadzeniu „trudnych chorych”, wzajemnej pomocy w diagnostyce i leczeniu pacjentek z chorobami z autoimmunizacji i przewlekłym zapaleniem stawów. Uzmysłowiło nam to, że położnicy zajmując się pacjentkami z chorobami przewlekłymi, muszą korzystać z doświadczenia eksperckich ośrodków specjalistycznych. Dobrze by było, by taka współpraca miała swoją historię wspólnych spotkań, kursów, konferencji. Z kolei istnieje cały obszar wiedzy z dziedziny ginekologii i położnictwa nieznany dla internistów, a potrzebny dla właściwej oceny bezpieczeństwa ciąży i skutków jej powikłań. Inną kwestią jest coraz częściej stwierdzana wielochorobowość, szczególnie u pacjentek z chorobami przewlekłymi.

Autorzy zwracają uwagę na dwie bardzo ważne kwestie: opiekę prekoncepcyjną, której znaczenie jest podkreślane przez Światową Organizację Zdrowia od 2013 r. z zaleceniem stworzenia systemu jej organizacji w każdym kraju, na szczeblu lokalnym i przebudowy świadomości społecznej oraz na poziomie państwowym oraz wyczulenie na kontynuację opieki medycznej w okresie połogu. Jest to czas wzrostu ryzyka powikłań zdrowotnych i śmiertelności i jest to również czas niedostępności opieki medycznej dla pacjentki lub braku zainteresowania pacjentki swoim stanem zdrowia w sytuacji troski o nowonarodzonego potomka.

Opisano również wpływ chorób przewlekłych i ich leczenia na płodność i bezpieczeństwo prokreacji u pacjentów płci męskiej.

Zawiera 36 rozdziałów systematycznie i kompleksowo podchodząc do wielorakiego zagadnienia, niejednolitej problematyki diagnostyki i leczenia całokształtu chorób przewlekłych.

Książka powinna zainteresować szerokie grono specjalistów różnych dziedzin medycyny: ginekologii i położnictwa, chorób wewnętrznych, zakaźnych, a także reumatologów, endokrynologów, kardiologów, neurologów czy farmakologów. To również przydatna i ciekawa lektura dla osób przygotowujących się do egzaminów specjalizacyjnych.

Chylę czoła przed ogromem pracy wykonanym przez Autorki, dzięki którym powstało nowoczesne, wyczerpujące kompendium leczenia chorób przewlekłych w okresie koncepcyjnym, ciąży i połogu. Będzie ono potrzebne lekarzom klinicystom mającym na co dzień kontakt z kobietami planującymi prokreację.

Jestem pewien, że niniejsza publikacja wejdzie na stałe do biblioteki każdego lekarza praktyka, położnika, perinatologa oraz specjalistów innych dziedzin zajmujących się problematyką chorób wikłających okres ciąży.

Prof. dr hab. n. med. Piotr Sieroszewski

Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników1 Ciąża i choroby przewlekłe
Marzena Olesińska

Wprowadzenie

Choroby przewlekle dotyczą ok. 20% populacji kobiet w wieku prokreacyjnym. Obecność tych chorób w porównaniu z kobietami na nie niechorującymi, zwiększa blisko czterokrotnie ryzyko poważnych powikłań matczynych ciąży i porodu. Przed laty wielu pacjentkom z chorobą przewlekłą odradzano plany prokreacyjne, jednak postęp w medycynie i zdobyte doświadczenie w przygotowaniu kobiety i prowadzeniu ciąży sprawiły, że macierzyństwo u chorych przewlekle jest możliwe.

Choroby przewlekłe mogą zmieniać swój naturalny przebieg w okresie ciąży i po porodzie. Z uwagi na ich indywidulany charakter, różniący się stopniem aktywności choroby, nasileniem zmian utrwalonych, sposobem leczenia i percepcją tego stanu przez pacjentkę, należy uwzględniać tę różnorodność w opiece medycznej.

Obserwacje kliniczne wskazują na trend wzrostowy częstości występowania chorób przewlekłych u kobiet w ciąży. Według danych duńskich w okresie 1989–2013 wzrost ten wynosił ok. 12% (z 3,71% do 15,76%) i był niezależny od wieku kobiety. Wśród przyczyn zjawiska autorzy uwzględniają lepszą wykrywalność i sprawozdawczość współchorobowości. Do trzech najczęstszych matczynych chorób przewlekłych zaliczono choroby płuc i astmę, choroby tarczycy oraz zaburzenia lękowe i osobowości.

Widoczny jest trend wzrostowy liczby ciąż u kobiet 30–39-letnich, natomiast spadkowy u kobiet 20–29-letnich. Wzrasta częstość występowania ciąż u pacjentek z chorobami przewlekłymi.

Przytoczone fakty mają istotne znaczenie zarówno dla sytuacji chorej przewlekle matki, jak i jej dziecka. Ważne jest to, aby stan zdrowia matki, szczególnie w okresie ciąży, był jak najlepszy, co wpływa na dobór leków koniecznych do utrzymania niskiej aktywności choroby i daje największe szanse prawidłowego rozwoju dziecka. Wieloletnie badania obserwacyjne sugerują, że wiele chorób, które ujawniają się u dorosłych (takich jak choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2), wiąże się z wcześniejszymi zaburzeniami rozwoju wewnątrzmacicznego.

Obecność przewlekłej choroby u matki wpływa nie tylko na przebieg ciąży, lecz także na rozwój dziecka i jego stan zdrowia w wieku dorosłym.

U części ciężarnych właściwe leczenie choroby przewlekłej jest modyfikowane, minimalizowane z uwagi na potencjalny niekorzystny wpływ na płód

W 2020 r. opublikowano analizę częstości ciężkich powikłań matczynych u ok. 1,5 mln ciężarnych kobiet populacji amerykańskiej. Ciężkie powikłanie matczyne zdefiniowano jako nieintencyjne powikłanie ciąży i porodu skutkujące istotną długo- lub krótkotrwałą konsekwencją dla zdrowia kobiety. U kobiet bez chorób przewlekłych częstość ciężkich powikłań matczynych wynosiła 48,5/10 tys. ciąż. U kobiet z jedną chorobą przewlekłą, dwiema lub trzema i więcej wskaźnik ten wynosił odpowiednio: 238,6; 379,9 i 560/10 tys. ciąż. A więc porównując z kobietami bez choroby przewlekłej ciężarne z jedną chorobą cechuje pięciokrotnie większe ryzyko ciężkich powikłań matczynych, a ciężarne z trzema chorobami i więcej – 12-krotnie większe.

Z uwagi na powyższą sytuację oraz obserwacje i zastrzeżenia zgłaszane przez pacjentki z chorobami przewlekłymi (patrz niżej) wskazane jest rozwinięcie opieki medycznej obejmującej zagadnienia rozrodczości u chorych przewlekle.

„Ciąża i choroby przewlekłe” z perspektywy pacjentki

Kobiety przewlekle chore w rozmowach na temat ich doświadczeń w związku z ciążą wskazują na wiele istotnych kwestii merytorycznych i organizacyjnych.

• Niedostatek lub nieodpowiednie przedstawienie informacji o potencjalnym ryzyku wynikającym z ciąży i porodu, obecności przewlekłej choroby oraz leczenia.

Te zastrzeżenia mogą przyczynić się do pogorszenia współpracy z lekarzem i nieprzestrzegania zaleceń przez pacjentkę.

• Brak rozmów na temat ryzyka ciąży aż do momentu, gdy ono wystąpi.

Wynika to prawdopodobnie z niechęci personelu medycznego, jak i kobiet do inicjowania dyskusji na ten temat. Pracownicy służby zdrowia obawiają się wywołania nieuzasadnionego niepokoju związanego z potencjalnym ryzykiem, które może nie wystąpić, chociaż wykazano, że dostarczanie szczegółowych informacji na jego temat wiązało się z większą wiedzą bez wzrostu lęku u chorej. Udzielane ograniczone informacje mogą dawać kobietom fałszywe poczucie bezpieczeństwa w postrzeganiu ryzyka ciąży.

• U części kobiet chorobie przewlekłej towarzyszy poczucie braku kontroli i nieadekwatności, co przyczynia się do wzmożonych reakcji emocjonalnych, w tym stresu i niepokoju. Prowadzi to do postrzegania ciąży jako stanu zwiększonego ryzyka. Dlatego też ważne jest skupienie się na poprawie poczucia własnej skuteczności kobiet w zakresie radzenia sobie z przewlekłą chorobą w czasie ciąży i po porodzie, co ma pomóc złagodzić ich podwyższony stres i niepokój.

• Ryzyko ciąży jest postrzegane przez kobiety odrębnie w odniesieniu do siebie i do dziecka. Potwierdza to tezę, że płód jest osobnym bytem. Jednocześnie kobieta tworzy hierarchię ważności, w której jej dziecko zajmuje pozycję priorytetową. W tej sytuacji jego bezpieczeństwo jest najważniejsze. W opinii kobiet opieka medyczna również koncentruje się na dobrostanie rozwijającego się dziecka i kontroli choroby przewlekłej. Prowadzi to do tego, że pacjentki czują się pomijane, zredukowane do problemu medycznego oraz do istoty, w której rozwija się dziecko.

Dlatego to tak ważne, aby troska dotycząca potrzeb dziecka, nie umniejszała potrzeb kobiety.

• Fragmentaryczność opieki ginekologa/położnika, specjalisty, położnej i brak komunikacji oraz współpracy w zespole leczącym. Pacjentka zostaje sama z nierozwiązanym problemem zdrowotnym lub pełni funkcję przekaźnika informacji.

• Brak dostępu do stałego zespołu lekarza i położnej, brak więzi opartej na zaufaniu do zespołu leczącego, niedostatek czasu poświęconego przez niego pacjentce.

• Brak wystarczającego przygotowania pacjentki do okresu po porodzie: konsultacje koncentrują się na problemach medycznych. Brak uwagi poświęconej doświadczeniu narodzin dziecka.

Piśmiennictwo

1. Admon L.K., Winkelman T.N., Zivin K.i in. Racial and ethnic disparities in the incidence of severe maternal morbidity in the United States, 2012–2015. Obst Gynecol. 2018; 132(5): 1158–1166, doi: 10.1097/AOG.0000000000002937. • 2. Barker D.J., Hales C.N., Fall C.H. i in. Type 2 (non-insulin-dependent) diabetes mellitus, hypertension and hyperlipidaemia (syndrome X): relation to reduced fetal growth. Diabetol. 1993; 36: 62–67, doi: 10.1007/BF00399095. • 3. Brown C.C., Adams C.E., George K.E. i in. Associations between comorbidities and severe maternal morbidity. Obstet Gynecol. 2020; 136(5): 892–901, doi: 10.1097/AOG.0000000000004057. • 4. Coxon K., Sandall J., Fulop N.J. To what extent are women free to choose where to give birth? How discourses of risk, blame and responsibility influence birth place decisions. Health Risk Soc. 2014; 16(1): 51–67, doi: 10.1080/13698575.2013.859231. • 5. Garrud P., Wood M., Stainsby L. Impact of risk information in a patient education leaflet. Patient Educ Couns. 2001; 43(3): 303–306, doi: 10.1016/s0738-3991(00)00168-3. • 6. Godfrey K.M., Barker D.J. Fetal nutrition and adult disease. Am J Clin Nutr. 2000; 71(5 Suppl): 1344S–1352S, doi: 10.1093/ajcn/71.5.1344s. • 7. https://www.transformingmaternity.org.au/2021/11/what-pregnant-women-with-chronic-medical-conditions-want-from-their-healthcare-providers/. • 8. Jølving L.R., Nielsen J., Kesmodel U.S. i in. Prevalence of maternal chronic diseases during pregnancy – a nationwide population based study from 1989 to 2013. Acta Obstet Gynecol Scand. 2016; 95: 1295–1304, doi: 10.1111/aogs.13007. • 9. Kersten I., Lange A.E., Haas J.P. i in. Chronic diseases in pregnant women: prevalence and birth outcomes based on the SNiP-study. BMC Pregnancy Childbirth. 2014; 14: 75, doi: 10.1186/1471-2393-14-75. • 10. Paneth N., Susser M. Early origin of coronary heart disease (the „Barker hypothesis”). BMJ. 1995; 310: 411–412, doi: 10.1136/bmj.310.6977.411. • 11. Ralston E.R., Smith P., Chilcot J. i in. Perceptions of risk in pregnancy with chronic disease: A systematic review and thematic synthesis. PLoS One. 2021;16(7): e0254956, doi: 10.1371/journal.pone.0254956. • 12. Verbiest S. Continuing to chart the course toward improved reproductive care for women with chronic conditions. Health Serv Res. 2023; 58(1): 195–196, doi: 10.1111/1475-6773.14109.