COVID-19 i jego powikłania - przypadki kliniczne - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
13 grudnia 2022
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
COVID-19 i jego powikłania - przypadki kliniczne - ebook
Publikacja COVID-19 i jego powikłania – przypadki kliniczne została przygotowana pod redakcją dr. hab. n. med. Andrzeja Chciałowskiego, prof. WIM, oraz prof. dr. hab. n. med. Jerzego Kruszewskiego. Monografia porusza niezwykle ważne zagadnienie, jakim są powikłania po przebytym zakażeniu COVID-19 – warto wspomnieć, że dotyczą one nie tylko zaburzeń układu oddechowego, ale także odnoszą się do zespołu chronicznego zmęczenia, problemów naczyniowo-sercowych i neurologicznych, a nawet psychologicznych. Przedstawiono prawidłowe, zgodne z najnowszą wiedzą, sposoby diagnozowania, postępowanie terapeutyczne i efekty leczenia 22 przypadków dotyczących przebiegu COVID-19 przy m.in.: powikłaniach zakrzepowo-zatorowych, schyłkowej niewydolności nerek, odmie płucnej, szpiczaku mnogim czy zakażeniu HIV. Istotnym elementem – wzbogacającym treść – jest załączony materiał zdjęciowy.
Współtwórcami publikacji COVID-19 i jego powikłania – przypadki kliniczne jest grono ponad 50 wybitnych specjalistów klinicznych z całej Polski.
Publikacja adresowana jest do lekarzy specjalizujących się w dziedzinach alergologia, choroby zakaźne i choroby wewnętrzne.
| Kategoria: | Medycyna |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-200-6597-8 |
| Rozmiar pliku: | 6,7 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Autorzy
Dr n. med. Andrzej Bant
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Agnieszka Bednarska
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Monika Biernat
Katedra i Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr n. med. Natalia Celejewska-Wójcik
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski, prof. WIM
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Płk dr hab. n. med. Mirosław Dziekiewicz, prof. WIM
Klinika Chirurgii Naczyniowej i Endowaskularnej,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej M. Fal
Klinika Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych,
Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. i n. o zdr. Karolina Górka
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Justyna Janocha-Litwin
Klinika Chorób Zakaźnych i Chorób Wątroby,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu;
Novum Clinic Sp. z o.o. w Kiełczowie/k. Wrocławia
Dr n. med. Agnieszka Jurek
Klinika Kardiologii i Chorób Wewnętrznych,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Anna Kiliszczyk
Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Ppłk dr n. med. Krzysztof Kłos
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Justyna D. Kowalska
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Dominika Krogulec
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Marta Kucharska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Lek. Izabella Leśniak
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Katarzyna Lewandowska
Klinika Neurologiczna,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr hab. n. med. Arkadiusz Lubas
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Weronika Machura-Adamus
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Michał Makowiecki
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Artur Maliborski
Zakład Radiologii Lekarskiej,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Paulina Marcinek
Zakład Diagnostyki Obrazowej,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Lek. Jan Miklas
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny
Dr n. med. Magdalena Mosakowska
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Ppłk dr n. med. Marcin Możański
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław Niemczyk
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny
Lek. Anna Nowicka
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Dr n. med. Marcin Paciorek
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Anna Piekarska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Lek. Ewa Pietruszka
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Krzysztof Piwowarek
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Katarzyna Plewka
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. i n. o zdr. Kamil Polok
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr n. med. Katarzyna Przybyłowska
Klinika Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych,
Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. Renata Rożyńska
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Anna Rychlik
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Sylwia Serafińska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Simon
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sładek
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Lek. Grzegorz Spłocharski
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Tomasz Stachura
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Student med. Adam Stępień
Studenckie Koło Naukowe Pulmonologii Interwencyjnej,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński
Dr hab. n. med. Magdalena Suchacz
Klinika Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Hepatologii,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Anna Szymanek-Pasternak
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Dr hab. n. med. Dariusz Tomaszewski
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Weronika Urbańska
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Mgr Anna Wieczorek
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
CSK MON, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Elżbieta Wojtas-Maciejewska
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Beata Wojtycha-Kwaśnica
Zakład Diagnostyki Obrazowej,
Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Wróbel
Katedra i Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr n. med. Magdalena Żabicka
Zakład Radiologii Lekarskiej,
Wojskowy Instytut Medyczny w WarszawiePrzedmowa
Ostra choroba koronawirusowa układu oddechowego 2019 (COVID-19) jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa SARS-CoV-2. Pierwsze przypadki zachorowań opisano w listopadzie 2019 roku w mieście Wuhan w Chinach. Od tego czasu wirus szybko rozprzestrzenił się na całym świecie, co spowodowało ogłoszenie w marcu 2020 roku przez WHO pandemii SARS-CoV-2.
Publikacja _COVID-19 i jego powikłania – przypadki kliniczne_ opisuje, jak różny przebieg kliniczny może mieć zakażenie SARS-CoV-2. Choroba ta może przybierać łagodną formę infekcji, przebiegając pod postacią kaszlu i gorączki. Niestety, w niektórych przypadkach może również przebiegać ciężko, zagrażając bezpośrednio życiu oraz często prowadzić do zgonu.
Książka opisuje ponad 20 przypadków klinicznych przebiegu COVID-19 i jego następstw. Poza objawami wywołanymi bezpośrednim uszkodzeniem układu oddechowego, wśród powikłań choroby wymienia się także zdarzenia zakrzepowo-zatorowe oraz powikłania w zakresie innych narządów i układów. Osoby starsze i obciążone chorobami współistniejącymi, jak: choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, przewlekłe choroby układu oddechowego, nowotwory czy otyłość, są narażone na ciężki przebieg zakażenia. Stąd konieczność jak najszybszego szczepienia przeciw SARS-CoV-2. W wielu przypadkach nawet pojedyncza dawka szczepionki mRNA może okazać się skuteczna i zmniejszyć ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia oraz zgonu.
Współautorami publikacji jest grono ponad 50 wybitnych specjalistów klinicznych z całej Polski. Istotnym elementem, z dydaktycznego punktu widzenia, jest załączony materiał zdjęciowy i aktualne piśmiennictwo światowe.
Książka adresowana jest do lekarzy specjalizujących się w dziedzinach hematologia, choroby zakaźne, choroby płuc, choroby wewnętrzne i anestezjologia, a także do lekarzy rodzinnych oraz do innych osób zainteresowanych tą tematyką.
_Dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski, prof. WIM_
_Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski_Wykaz skrótów
ACE-2 (_Angiotensin-converting enzyme 2_) – enzym konwertujący angiotensynę typu 2
ACT (A_citivated clotting time_) – czas aktywowanego krzepnięcia
ACTH (_Adrenocorticotropic hormone_) – hormon adrenokortykotropowy
ADEM (_Acute disseminated encephalomyelitis_) – ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
AHI (_Apnoë hypopnoë index_) – wskaźnik bezdech/spłycenie oddychania
AIDS (_Acquired immune deficiency syndrome_) – zespół nabytego niedoboru odporności
ALT (_Alanine transaminase_) – aminotransferaza alaninowa
APTT (_Activated partial thromboplastin time_) – czas częściowej aktywowanej tromboplastyny
ARDS (_Acute respiratory distress syndrome_) – zespół ostrej niewydolności oddechowej
AST (_Aspartate aminotransferase_) – aminotransferaza asparaginianowa
AVA (_Aortic valve area_) – powierzchnia ujścia aorty
BMI (_Body mass index_) – wskaźnik masy ciała
CADO – ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa
CAI (_Central apnea index_) – indeks bezdechów centralnych
cART (_combined AntiRetroviral Therapy_) – skojarzona terapia antyretrowirusowa
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – Centrum Kontroli Chorób i Prewencji
CLL (_Chronic Lymphocytic Leukemia_) – przewlekła białaczka limfocytowa
CMV (_cytomegalovirus_) – cytomegalowirus
COVID-19 (_Coronavirus Disease – 2019_) – choroba wywołana przez koronavirusa SARS-CoV-2
CPAP (_Continuous positive airway pressure_) – stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych
CRP (_C-Reactive Protein_) – białko C-reaktywne
Cx (_Circumflex artery_) – gałąź okalająca
d – doba
DLCO – (_Diffusion lung capacity for carbon monoxide) _– zdolność dyfuzyjna płuc dla tlenku węgla
DZO – dializacyjne zapalenie otrzewnej
EBV (_Epstein-Barr virus_) – wirus Epsteina-Barr
ECMO (_Extracorporeal membrane oxygenation_) – pozaustrojowa oksygenacja krwi
EF (_Ejection fraction_) – frakcja wyrzutowa
eGFR (_Glomerular filtration rate_) – szacowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej
EKG – elektrokardiografia
EMG – elektromiografia
ENG – elektroneurografia
EPAP (_Expiratory positive airway pressure_) – dodatnie wydechowe ciśnienie w drogach oddechowych
ESBL (_Extended-spectrum beta-lactamases_)_ –_ beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania, dotyczy pałeczek Gram-ujemnych
ESC (European Society of Cardiology) – Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne
FEU (_Fibrinogen-equivalent unit_) – jednostka przeliczeniowa fibrynogenu
FEV₁ (_Forced expiratory volume in 1 second_) – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa
FFP (_Fresh-Frozen plasma_) – osocze świeżo mrożone
FSH (_Follicle-Stimulating hormone_) – hormon folikulotropowy
FVC (_Forced vital capacity_) – natężona pojemność życiowa
G-CSF (_Granulocyte colony stimulating factor_) – czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów
GFR (_Glomerular filtration rate_) wskaźnik filtracji kłębuszkowej
GKS – glikokortykosteroidy
HBC – antygen rdzeniowy wirusa zapalenia wątroby typu B
HBV (_Hepatitis B virus_) – wirus zapalenia wątroby typu B
HCV (_Hepatitis C virus_) – wirus zapalenia wątroby typu C
HDCz – heparyna drobnocząsteczkowa
HFNO (_High flow nasal oxygen_) – wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa
HGB – hemoglobina
HGBL (_High grade B-cell lymphoma_) – chłoniak B-komórkowy o wysokim stopniu złośliwości
HIV (_Human immunodeficiency virus_) – wirus nabytego niedoboru odporności
HLAR (_Hight level aminoglicoside resistance_) – wysoka oporność na aminoglikozydy
HLH (_Hemophagocytic lymphohistiocytosis_) – zespół hemofagocytarny
HLRS (_High-Level streptomycin resistance_) – oporność na duże stężenie streptomycyny
HRCT (_High resolution computed tomography_) – tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości
HSV (_Herpes simplex virus_) – wirus opryszczki pospolitej
IL-6 – interleukina 6
IPAP (_Inspiratory positive airway pressure_) – dodatnie ciśnienie wdechowe w drogach oddechowych
IRIS (_Inflammatory reconstruction immune syndrome_) – zapalny zespół rekonstrukcji immunologicznej
ISS (_International staging system_) – Międzynarodowy System Stopniowania dla Szpiczaka Mnogiego
KDIGO (_Kidney disease: improving global outcomes_) – wytyczne postępowania w chorobach nerek
KKCz – koncentrat krwinek czerwonych
LAD (_Left anterior descending_) – gałąź przednia zstępująca
LBL (_Lymphoblastic lymphoma_) – chłoniak limfoblastyczny
LDH (_Lactate dehydrogenase_) – dehydrogenaza mleczanowa
LH (_Luteinizing hormone_) – hormon luteinizujący
m.c. – masa ciała
MDS (_Myelodysplastic syndrome_) – zespół mielodysplastyczny
MERS (_Middle East respiratory syndrome_) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej
MM (_Myeloma Multiplex_) – szpiczak mnogi
NIHSS (National Institutes of Health Stroke Scale) – Skala Udaru Narodowego Instytutu Zdrowia
NIV (_Non-Invasive ventilation_) – wentylacja nieinwazyjna
NMW – nieinwazyjna mechaniczna wentylacja
NPV (_Negative predictive value_) – ujemna wartość predykcyjna
NSTEMI – (_Non-ST-Elevation myocardial infarction_) – zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST
NT-proBNT (_N-terminal prohormone of brain natriuretic peptide_) – N-końcowy prohormon mózgowego peptydu natriuretycznego
NYHA (New York Heart Association) – Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne
NZK – nagłe zatrzymanie krążenia
OAI (_Obstructive apnea index_) – indeks bezdechu obturacyjnego
ODI (_Oxygen desaturation index_) – indeks desaturacji tlenu
OR (_Odd Ratio_) – iloraz szans
PChN – przewlekła choroba nerek
PCI (_Percutaneous coronary intervention_) – przezskórna interwencja wieńcowa
PCP (_Pneumocystis pneumonia_) – pneumocystoza płuc
PCR (_Polymerase chain reaction_) – reakcja łańcuchowa polimerazy
PCT – prokalcytonina
PEEP (_Positive end expiratory pressure_) – dodatnie ciśnienie końcowo-wydechowe
PET (_Positron Emission Tomography_) – pozytronowa emisyjna tomografia
PJP (_Pneumocystis jiroveci pneumonia_) – zapalenie płuc wywołane przez _Pneumocystis jiroveci_
PLWH (_People living with HIV_) – osoby żyjące z HIV
PMR – płyn mózgowo-rdzeniowy
POBA (_Plain old balloon angioplasty_) – angioplastyka balonowa
POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc
PPV (_Positive predictive value_) – dodatnia wartość predykcyjna
PTSD (_Posttraumatic stress disorder_) – zespół stresu pourazowego
RCA (_Right coronary artery_) – prawa tętnica wieńcowa
R-DA-EPOCH – rytuksymab, etopozyd, prednizon, winkrystyna, cyklofosfamid, doksorubicyna
R-GDP – rytuksymab, gemcytabina, deksametazon, cisplatyna
RKO – resuscytacja krążeniowo-oddechowa
RR – ciśnienie tętnicze krwi
RRT (_Renal replacement therapy_) – terapia nerkozastępcza
RSV (_Respiratory syncytial virus_) – syncytialny wirus oddechowy
RT-PCR (_Reverse-Transcription polymeraze chain reaction_) – reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkrypcją
SARS (_Severe acute respiratory syndrome_) – zespół ostrej niewydolności oddechowej
sGKS – glikokortykosteroidy systemowe
SIADH (_Syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion_) – ostry zespół nieadekwatnego uwalniania wazopresyny (zespół Schwartza–Battera)
SNN – schyłkowa niewydolność nerek
SOFA (_Sequential organ failure assessment_) – skala niewydolności narządów związanej z sepsą
SOR – Szpitalny Oddział Ratunkowy
STEMI (_ST-Elevation myocardial infarction)_ – zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST
SSC (_Surviving Sepsis Campaign_) – wytyczne postępowania w przypadku ciężkiej sepsy i wstrząsu septycznego
TK – tomografia komputerowa
TLC (_Total lung capacity_) – całkowita pojemność płuc
TSH (_thyroid-stimulating hormone_) – hormon tyreotropowy
USG – ultrasonografia
VEGF (_Vascular endothelial growth factor_) – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego
VRE (_Vancomycin-Resistant enterococcus_) – enterokoki oporne na wankomycynę
VV-ECMO (_venous-venous extracorporeal membrane oxygenation_) – żylno-żylne pozaustrojowe natlenianie krwi
VZV (_Varicella zoster virus_) – wirus ospy wietrznej i półpaśca
WBC (_White blood cells_) – krwinki białe
WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
WIM – Wojskowy Instytut MedycznyAndrzej Bant, Krzysztof Kłos, Jerzy Kruszewski, Anna Wieczorek, Dariusz Tomaszewski
Nagła reanimacja u chorego na COVID – opis zdarzenia z początku pandemii
PRZYPADEK 1
Wstęp
Podczas pracy zespołów medycznych, zajmujących się chorymi na COVID-19, mogą się zdarzyć nagłe sytuacje, w trakcie których okoliczności sprawiają, że trudno uniknąć dużego ryzyka narażenia personelu na zakażenie SARS-CoV-2. Poniżej przedstawiony przypadek ilustruje taką sytuację.
Opis przypadku
W początkowym okresie pandemii COVID-19 mężczyzna, lat 64, został przywieziony przez zespół ratownictwa medycznego w dniu 1.04.2020 roku do SOR WIM z powodu duszności, bólu w klatce piersiowej i gorączki. W wywiadzie nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, astma (triada aspirynowa), choroba niedokrwienna serca, stan po angioplastyce naczyń wieńcowych w marcu 2020 roku. Przy przyjęciu choremu wykonano zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, w którym stwierdzono obecność rozlanych zagęszczeń śródmiąższowych zlewających się w zagęszczenia miąższowe w całym prawym płucu oraz zagęszczeń okołooskrzelowych w dolnym polu płuca lewego. W badaniach dodatkowych podwyższone wykładniki stanu zapalnego: PCT = 0,11 ng/ml (N: < 0,046 ng/ml), CRP = 16,2 mg/dl (N: 0,0–0,8 mg/dl); SpO₂ = 85% (N: 94–99% ), w gazometrii tętniczej pH = 7,48 (N: 7,35–7,42), pCO₂ = 23,3 mm Hg (N: 32–48 mm Hg), pO₂ = 51 mm Hg (N: 80–103 mm Hg). W trakcie pobytu w SOR zastosowano tlenoterapię bierną i leczenie objawowe oraz wykonano test genetyczny w kierunku zakażenia wirusem SARS-COV-2, a po uzyskaniu dodatniego wyniku w nocy o godzinie 2:00 zdecydowano się przekazać pacjenta do Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii WIM.
W trakcie przyjmowania do Kliniki pielęgniarka (w pełni zabezpieczona, w kombinezonie typu Tyvek®) oceniła, że stan chorego był ciężki. Pacjent bez kontaktu, z pienistą wydzieliną wokół ust, ale oddychał jeszcze samodzielnie. W trakcie przekładania pacjenta z leżanki transportowej na łóżko, już na sali chorych, doszło do zatrzymania oddechu i krążenia. Pilnie zostali wezwani dwaj lekarze pełniący dyżur w Klinice. Nagła sytuacja spowodowała, że nie byli w pełni zabezpieczeni w środki ochrony osobistej. Na ich ubiór składały się jednorazowe flizelinowe ubrania ochronne, maski chirurgiczne i jednorazowe rękawiczki. Wspólnie podjęli czynności reanimacyjne. Wykonywane były masaż serca i wentylacja pacjenta workiem AMBU z tlenem, po uprzednim udrożnieniu dróg oddechowych. Rytmem, który został rozpoznany na aparacie do defibrylacji, było migotanie komór. Wykonano defibrylację oraz podano 1 mg adrenaliny dożylnie – bez efektu, wobec czego ponownie podano 1 mg adrenaliny i wykonano defibrylację, uzyskując powrót czynności serca, z tętnem na obwodzie. Podłączono wlew 0,9% NaCl, a wezwany w trakcie prowadzonych czynności resuscytacyjnych anestezjolog zaintubował chorego i pod jego kierunkiem kontynuowano dalszą resuscytację. Uzyskano skuteczną hemodynamicznie czynność serca i stabilizację ciśnienia tętniczego krwi. Chory został przekazany na Oddział Intensywnej Terapii przeznaczony dla pacjentów z rozpoznaniem COVID-19, gdzie zastosowano analgosedację, a po podłączeniu go do respiratora stacjonarnego rozpoczęto respiratoroterapię (wentylacja w trybie BiLevel z FiO₂ 1,0). Układ krążenia stabilizowano wlewem noradrenaliny, glikemię wlewem insuliny, diurezę wlewem furosemidu, chory otrzymywał też antybiotyki. Z powodu słabej reakcji na leczenie wentylacyjne zastosowano ułożenie chorego na brzuchu w _prone position_. Jednak w kolejnej dobie stan chorego stale się pogarszał i nastąpił zgon w mechanizmie zatrzymania czynności serca.
Dwóch lekarzy (mężczyźni, lat 47 i 63), którzy jako pierwsi brali bezpośredni udział w resuscytacji i nie byli w pełni zabezpieczeni, zostali skierowani na siedmiodniową kwarantannę, w trakcie której nie wystąpiły u nich jakiekolwiek objawy mogące sugerować COVID-19. Przed dopuszczeniem do pracy zgodnie z zleceniem epidemiologa wykonano u nich wymaz z nosogardła w kierunku obecności materiału genetycznego SARS CoV-2. Badanie wykonane metodą RT-PCR w kierunku 3 genów SARS-CoV-2: RdRp, E i N – u obydwu dało wynik ujemny. Badanie powtórzone po upływie kolejnego tygodnia również nie wykazało materiału genetycznego SARS-CoV-2, co umożliwiło im powrót do pracy. Po upływie 14 dni od epizodu wykonano też badanie w kierunku obecności przeciwciał anty SARS-CoV-2 w klasie IgG i IgM, (Qualitative One Step Test for Novel Coronavirus IgM/IgG antibody , producent Getein Biotech, Inc. China], którego wynik też był ujemny.
Dyskusja
Pierwszy przypadek zakażenia SARS-CoV-2 w Polsce wykryto 4.03.2020 roku w szpitalu w Zielonej Górze u 66-letniego mężczyzny, który wjechał do Polski z terenu Niemiec. Ale pierwsze specjalne procedury zapobiegawcze wprowadzono już 25.01.2020 roku na Lotnisku Chopina w Warszawie i objęły one pasażerów przylatujących do naszego kraju z Chińskiej Republiki Ludowej, gdzie znajdowało się wówczas główne ognisko pandemii.
Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 wydanymi przez Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych oraz późniejszymi wytycznymi konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego (z dnia 17.04.2020 r.) na osobiste wyposażenie zabezpieczające personelu powinny składać się: kombinezony lub fartuchy wodoodporne z długim rękawem, gogle bądź przyłbice, maski FFP2 lub FFP3, rękawice (optymalnie nitrylowe) czepki i ochraniacze na stopy w przypadku stosowania fartuchów wodoodpornych . Zalecenia ochrony osobistej chińskiego personelu medycznego były nawet dalej idące . Z powodu zbiegu okoliczności i nagłości sytuacji ubiór ochronny lekarzy odbiegał od ówczesnych oraz obecnych zaleceń.
Już we wczesnym okresie resuscytacji chorego kierowano się wskazówkami co do sposobu resuscytacji pacjentów zarażonych SARS-CoV-2/chorych na COVID-19 zawartymi m.in. w stanowisku brytyjskim, które w języku polskim opublikowano na stronie internetowej https://www.mp.pl. . Dotyczyły m.in. wykonywania sztucznego oddychania nie bezpośrednio, a przez aparat AMBU, co być może było jedną z przyczyn tak szczęśliwego zakończenia zdarzenia dla lekarzy.
Sporo, choć zdecydowanie nie wszystko, wiedziano wtedy o mechanizmie zarażania się wirusem SARS-CoV-2 . Wiadomo było, że zasadniczą drogą rozprzestrzeniania się wirusa jest droga kropelkowa, inne mają raczej kazuistyczne znaczenie. Przytaczano wtedy różne dane i wyliczano odpowiednie wskaźniki epidemiologiczne, ale codzienny napływ nowych informacji powodował, że wskaźniki należało ciągle korygować. Już wtedy można było powiedzieć, że dane ilustrujące rozwój obecnej pandemii zakażeń tym wirusem wskazywały na jego dużą zakaźność, zdecydowanie wyższą niż w przypadku wirusów SARS i MERS przy zdecydowanie mniejszej śmiertelności . Do kwietnia 2020 roku z powodu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 zmarło jednak wielokrotnie więcej osób niż w czasie epidemii SARS i MERS łącznie. Mimo zdecydowanie niższej śmiertelności w COVID-19, w porównaniu z SARS i MERS, tak wysoką liczbę zgonów warunkuje wyższa zakaźność tego wirusa. Dlatego w walce z pandemią COVID-19 tak ważne stało się przestrzeganie ogólnych zasad indywidualnej ochrony przed zakażeniem się drobnoustrojami przenoszonymi drogą kropelkową. Nawet po zaszczepieniu się przeciw COVID-19 ma to nadal szczególne znaczenie dla personelu medycznego opiekującego się chorymi na COVID-19, gdyż wysokie ryzyko zarażenia się jeszcze bardziej wzrosło przy obecnej dominacji nowych wariantów SARS-CoV-2, zwłaszcza wariantu delta.
Opisana sytuacja nie spełniała wszystkich kryteriów definicji bliskiego kontaktu lekarzy z pacjentem, tzn. pozostawania w bezpośrednim kontakcie z zakażonym SARS-CoV-2, w odległości mniejszej niż 2 m przez ponad 15 min, ale bez odzieży ochronnej. Obecnie znacznie wyższe krajowe wymogi indywidualnej ochrony personelu medycznego pracującego z chorymi na COVID-19, gdy są prawidłowo stosowane, jeszcze bardziej zmniejszają ryzyko zarażenia, ograniczając je do trudnych do przewidzenia zdarzeń losowych.
Przedstawiony przypadek sugerował, że nawet niepełne zabezpieczenie w sytuacji bliskiego kontaktu z chorym na COVID-19 wystarczyło, aby nie doszło do zakażenia personelu. Wpłynęło to pozytywnie na atmosferę panującą w naszych zespołach pracujących z chorymi na COVID-19 i – wbrew obawom – nie spowodowało lekceważenia obowiązujących zasad ochrony osobistej personelu, czego dowodem był późniejszy brak zakażeń SARS-CoV-2 wśród personelu w okresie 12 miesięcy.
Piśmiennictwo
1. Flisiak R., Horban A., Jaroszewicz J. i wsp.: _Zalecenia postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych_. Wersja 24-03-2020. http://www.pteilchz.org.pl/ i https://www.termedia.pl/mz/Zalecenia-postepowania-w-zakazeniach-SARS-CoV-2-PTEiLChZ,37293.html.
2. Jachowicz E., Heczko P.B., Wójkowska-Mach J.: _Pandemia SARS-CoV-2: Kontrola zakażeń w szpitalu i w opiece długoterminowej wśród pacjentów i personelu_. https://www.mp.pl/covid19/covid19-kompendium/232175,pandemia-sars-cov-2-kontrola-zakazen-w-szpitalu-i-w-opiece-dlugoterminowej-wsrod-pacjentow-i-personelu.
3. Rekomendowane rodzaje środków ochrony osobistej dla personelu medycznego przy kontakcie z pacjentem z podejrzeniem lub rozpoznaniem zakażenia SARS-CoV-2. https://dokmed24.pl/wzory-dokumentow/rekomendowane-rodzaje-srodkow-ochrony-osobistej-dla-personelu-medycznego-przy-kontakcie-z-pacjentem-z-podejrzeniem-lub-rozpoznaniem-zakazenia-sarscov2-4470.html.
4. Lijang T. (red): _Podręcznik prewencji i leczenia COVID-19_. Zheijang University School of Medicine, Zheijang 2020.
5. Resuscitation Council UK Statement on COVID-19 in relation to CPR and resuscitation in first aid and community settings. 23.03.2020. www.reus.org.uk, dostępne w języku polskim: https://www.mp.pl/covid19/zalecenia/230714,wskazowki-resuscitation-council-uk-dotyczace-prowadzenia-resuscytacji-krazeniowo-oddechowej-u-pacjentow-z-podejrzeniem-lub-rozpoznaniem-covid-19.
6. https://pl.wikipedia.org/wiki/SARS-CoV-2.
7. Yan-Rong G., Qing-Dong C., Zhong-Si H. i wsp.: _The origin, transmission and clinical therapies on coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak – an update on the status_. Mil Med Res. 2020, 7: 11. DOI: 10.1186/s40779-020-00240-0.
8. Chowell G., Abdirizak F., Lee S. i wsp.: _Transmission characteristics of MERS and SARS in the healthcare setting: a comparative study_. BMC Med. 2015, 13: 210.Krzysztof Kłos, Jerzy Kruszewski, Anna Kiliszczyk, Stanisław Niemczyk, Andrzej Chciałowski
Zespół nieadekwatnego uwalniania wazopresyny (SIADH) w przebiegu COVID-19
PRZYPADEK 2
Wstęp
Poznane dotychczas następstwa zarażenia SARS-CoV-2 u ludzi mogą być różne. Poczynając od przebiegu bezobjawowego, do wystąpienia klasycznych objawów COVID-19, czyli gorączki, suchego kaszlu, zmęczenia, rzadziej – bólu mięśni, gardła, głowy, biegunki, zapalenia spojówek, utraty smaku lub węchu, wysypek skórnych oraz przebarwień palców u rąk i stóp . Pojawienie się takich objawów jak: trudności w oddychaniu lub duszność, ból bądź ucisk w klatce piersiowej, utrata mowy czy zdolności ruchowych świadczy o jego ciężkim przebiegu, w trakcie którego może dochodzić do zajęcia wielu układów, przede wszystkim oddechowego (śródmiąższowe zapalenie płuc, w ciężkich przypadkach – ARDS), ale także nerwowego, pokarmowego, moczowego, krążenia i innych .
Opisano również wiele rzadszych postaci klinicznych przebiegu COVID-19 lub jego następstw. Przykładowo w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2, może dochodzić m.in. do zajęcia nerek manifestującego się białkomoczem, krwinkomoczem, zaburzeniami funkcjonowania cewek nerkowych z wystąpieniem ostrej niewydolności nerek . Jednak zaburzenia ze strony układu moczowego (np. wielomocz) nie zawsze muszą być wyrazem bezpośredniego zajęcia nerek, ale innych narządów lub uruchomienia mechanizmów mających wpływ na ich czynność.
Dr n. med. Andrzej Bant
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Agnieszka Bednarska
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Monika Biernat
Katedra i Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr n. med. Natalia Celejewska-Wójcik
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski, prof. WIM
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Płk dr hab. n. med. Mirosław Dziekiewicz, prof. WIM
Klinika Chirurgii Naczyniowej i Endowaskularnej,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej M. Fal
Klinika Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych,
Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. i n. o zdr. Karolina Górka
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Justyna Janocha-Litwin
Klinika Chorób Zakaźnych i Chorób Wątroby,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu;
Novum Clinic Sp. z o.o. w Kiełczowie/k. Wrocławia
Dr n. med. Agnieszka Jurek
Klinika Kardiologii i Chorób Wewnętrznych,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Anna Kiliszczyk
Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Curie-Skłodowskiej w Warszawie
Ppłk dr n. med. Krzysztof Kłos
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Justyna D. Kowalska
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Dominika Krogulec
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Marta Kucharska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Lek. Izabella Leśniak
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Katarzyna Lewandowska
Klinika Neurologiczna,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr hab. n. med. Arkadiusz Lubas
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Weronika Machura-Adamus
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Michał Makowiecki
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Artur Maliborski
Zakład Radiologii Lekarskiej,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Paulina Marcinek
Zakład Diagnostyki Obrazowej,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Lek. Jan Miklas
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny
Dr n. med. Magdalena Mosakowska
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Ppłk dr n. med. Marcin Możański
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław Niemczyk
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny
Lek. Anna Nowicka
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Dr n. med. Marcin Paciorek
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Anna Piekarska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Lek. Ewa Pietruszka
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Krzysztof Piwowarek
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Katarzyna Plewka
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. i n. o zdr. Kamil Polok
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr n. med. Katarzyna Przybyłowska
Klinika Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych,
Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. Renata Rożyńska
Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Anna Rychlik
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Sylwia Serafińska
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Simon
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sładek
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Lek. Grzegorz Spłocharski
Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Dr n. med. Tomasz Stachura
Klinika Pulmonologii, II Katedra Chorób Wewnętrznych,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński;
Oddział Kliniczny Pulmonologii i Alergologii,
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Student med. Adam Stępień
Studenckie Koło Naukowe Pulmonologii Interwencyjnej,
Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński
Dr hab. n. med. Magdalena Suchacz
Klinika Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Hepatologii,
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Anna Szymanek-Pasternak
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu;
I Oddział Chorób Zakaźnych,
Wojewódzki Szpital im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu
Dr hab. n. med. Dariusz Tomaszewski
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Weronika Urbańska
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Mgr Anna Wieczorek
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii,
CSK MON, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Elżbieta Wojtas-Maciejewska
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii,
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Lek. Beata Wojtycha-Kwaśnica
Zakład Diagnostyki Obrazowej,
Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Wróbel
Katedra i Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr n. med. Magdalena Żabicka
Zakład Radiologii Lekarskiej,
Wojskowy Instytut Medyczny w WarszawiePrzedmowa
Ostra choroba koronawirusowa układu oddechowego 2019 (COVID-19) jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa SARS-CoV-2. Pierwsze przypadki zachorowań opisano w listopadzie 2019 roku w mieście Wuhan w Chinach. Od tego czasu wirus szybko rozprzestrzenił się na całym świecie, co spowodowało ogłoszenie w marcu 2020 roku przez WHO pandemii SARS-CoV-2.
Publikacja _COVID-19 i jego powikłania – przypadki kliniczne_ opisuje, jak różny przebieg kliniczny może mieć zakażenie SARS-CoV-2. Choroba ta może przybierać łagodną formę infekcji, przebiegając pod postacią kaszlu i gorączki. Niestety, w niektórych przypadkach może również przebiegać ciężko, zagrażając bezpośrednio życiu oraz często prowadzić do zgonu.
Książka opisuje ponad 20 przypadków klinicznych przebiegu COVID-19 i jego następstw. Poza objawami wywołanymi bezpośrednim uszkodzeniem układu oddechowego, wśród powikłań choroby wymienia się także zdarzenia zakrzepowo-zatorowe oraz powikłania w zakresie innych narządów i układów. Osoby starsze i obciążone chorobami współistniejącymi, jak: choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, przewlekłe choroby układu oddechowego, nowotwory czy otyłość, są narażone na ciężki przebieg zakażenia. Stąd konieczność jak najszybszego szczepienia przeciw SARS-CoV-2. W wielu przypadkach nawet pojedyncza dawka szczepionki mRNA może okazać się skuteczna i zmniejszyć ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia oraz zgonu.
Współautorami publikacji jest grono ponad 50 wybitnych specjalistów klinicznych z całej Polski. Istotnym elementem, z dydaktycznego punktu widzenia, jest załączony materiał zdjęciowy i aktualne piśmiennictwo światowe.
Książka adresowana jest do lekarzy specjalizujących się w dziedzinach hematologia, choroby zakaźne, choroby płuc, choroby wewnętrzne i anestezjologia, a także do lekarzy rodzinnych oraz do innych osób zainteresowanych tą tematyką.
_Dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski, prof. WIM_
_Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski_Wykaz skrótów
ACE-2 (_Angiotensin-converting enzyme 2_) – enzym konwertujący angiotensynę typu 2
ACT (A_citivated clotting time_) – czas aktywowanego krzepnięcia
ACTH (_Adrenocorticotropic hormone_) – hormon adrenokortykotropowy
ADEM (_Acute disseminated encephalomyelitis_) – ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
AHI (_Apnoë hypopnoë index_) – wskaźnik bezdech/spłycenie oddychania
AIDS (_Acquired immune deficiency syndrome_) – zespół nabytego niedoboru odporności
ALT (_Alanine transaminase_) – aminotransferaza alaninowa
APTT (_Activated partial thromboplastin time_) – czas częściowej aktywowanej tromboplastyny
ARDS (_Acute respiratory distress syndrome_) – zespół ostrej niewydolności oddechowej
AST (_Aspartate aminotransferase_) – aminotransferaza asparaginianowa
AVA (_Aortic valve area_) – powierzchnia ujścia aorty
BMI (_Body mass index_) – wskaźnik masy ciała
CADO – ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa
CAI (_Central apnea index_) – indeks bezdechów centralnych
cART (_combined AntiRetroviral Therapy_) – skojarzona terapia antyretrowirusowa
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – Centrum Kontroli Chorób i Prewencji
CLL (_Chronic Lymphocytic Leukemia_) – przewlekła białaczka limfocytowa
CMV (_cytomegalovirus_) – cytomegalowirus
COVID-19 (_Coronavirus Disease – 2019_) – choroba wywołana przez koronavirusa SARS-CoV-2
CPAP (_Continuous positive airway pressure_) – stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych
CRP (_C-Reactive Protein_) – białko C-reaktywne
Cx (_Circumflex artery_) – gałąź okalająca
d – doba
DLCO – (_Diffusion lung capacity for carbon monoxide) _– zdolność dyfuzyjna płuc dla tlenku węgla
DZO – dializacyjne zapalenie otrzewnej
EBV (_Epstein-Barr virus_) – wirus Epsteina-Barr
ECMO (_Extracorporeal membrane oxygenation_) – pozaustrojowa oksygenacja krwi
EF (_Ejection fraction_) – frakcja wyrzutowa
eGFR (_Glomerular filtration rate_) – szacowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej
EKG – elektrokardiografia
EMG – elektromiografia
ENG – elektroneurografia
EPAP (_Expiratory positive airway pressure_) – dodatnie wydechowe ciśnienie w drogach oddechowych
ESBL (_Extended-spectrum beta-lactamases_)_ –_ beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania, dotyczy pałeczek Gram-ujemnych
ESC (European Society of Cardiology) – Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne
FEU (_Fibrinogen-equivalent unit_) – jednostka przeliczeniowa fibrynogenu
FEV₁ (_Forced expiratory volume in 1 second_) – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa
FFP (_Fresh-Frozen plasma_) – osocze świeżo mrożone
FSH (_Follicle-Stimulating hormone_) – hormon folikulotropowy
FVC (_Forced vital capacity_) – natężona pojemność życiowa
G-CSF (_Granulocyte colony stimulating factor_) – czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów
GFR (_Glomerular filtration rate_) wskaźnik filtracji kłębuszkowej
GKS – glikokortykosteroidy
HBC – antygen rdzeniowy wirusa zapalenia wątroby typu B
HBV (_Hepatitis B virus_) – wirus zapalenia wątroby typu B
HCV (_Hepatitis C virus_) – wirus zapalenia wątroby typu C
HDCz – heparyna drobnocząsteczkowa
HFNO (_High flow nasal oxygen_) – wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa
HGB – hemoglobina
HGBL (_High grade B-cell lymphoma_) – chłoniak B-komórkowy o wysokim stopniu złośliwości
HIV (_Human immunodeficiency virus_) – wirus nabytego niedoboru odporności
HLAR (_Hight level aminoglicoside resistance_) – wysoka oporność na aminoglikozydy
HLH (_Hemophagocytic lymphohistiocytosis_) – zespół hemofagocytarny
HLRS (_High-Level streptomycin resistance_) – oporność na duże stężenie streptomycyny
HRCT (_High resolution computed tomography_) – tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości
HSV (_Herpes simplex virus_) – wirus opryszczki pospolitej
IL-6 – interleukina 6
IPAP (_Inspiratory positive airway pressure_) – dodatnie ciśnienie wdechowe w drogach oddechowych
IRIS (_Inflammatory reconstruction immune syndrome_) – zapalny zespół rekonstrukcji immunologicznej
ISS (_International staging system_) – Międzynarodowy System Stopniowania dla Szpiczaka Mnogiego
KDIGO (_Kidney disease: improving global outcomes_) – wytyczne postępowania w chorobach nerek
KKCz – koncentrat krwinek czerwonych
LAD (_Left anterior descending_) – gałąź przednia zstępująca
LBL (_Lymphoblastic lymphoma_) – chłoniak limfoblastyczny
LDH (_Lactate dehydrogenase_) – dehydrogenaza mleczanowa
LH (_Luteinizing hormone_) – hormon luteinizujący
m.c. – masa ciała
MDS (_Myelodysplastic syndrome_) – zespół mielodysplastyczny
MERS (_Middle East respiratory syndrome_) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej
MM (_Myeloma Multiplex_) – szpiczak mnogi
NIHSS (National Institutes of Health Stroke Scale) – Skala Udaru Narodowego Instytutu Zdrowia
NIV (_Non-Invasive ventilation_) – wentylacja nieinwazyjna
NMW – nieinwazyjna mechaniczna wentylacja
NPV (_Negative predictive value_) – ujemna wartość predykcyjna
NSTEMI – (_Non-ST-Elevation myocardial infarction_) – zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST
NT-proBNT (_N-terminal prohormone of brain natriuretic peptide_) – N-końcowy prohormon mózgowego peptydu natriuretycznego
NYHA (New York Heart Association) – Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne
NZK – nagłe zatrzymanie krążenia
OAI (_Obstructive apnea index_) – indeks bezdechu obturacyjnego
ODI (_Oxygen desaturation index_) – indeks desaturacji tlenu
OR (_Odd Ratio_) – iloraz szans
PChN – przewlekła choroba nerek
PCI (_Percutaneous coronary intervention_) – przezskórna interwencja wieńcowa
PCP (_Pneumocystis pneumonia_) – pneumocystoza płuc
PCR (_Polymerase chain reaction_) – reakcja łańcuchowa polimerazy
PCT – prokalcytonina
PEEP (_Positive end expiratory pressure_) – dodatnie ciśnienie końcowo-wydechowe
PET (_Positron Emission Tomography_) – pozytronowa emisyjna tomografia
PJP (_Pneumocystis jiroveci pneumonia_) – zapalenie płuc wywołane przez _Pneumocystis jiroveci_
PLWH (_People living with HIV_) – osoby żyjące z HIV
PMR – płyn mózgowo-rdzeniowy
POBA (_Plain old balloon angioplasty_) – angioplastyka balonowa
POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc
PPV (_Positive predictive value_) – dodatnia wartość predykcyjna
PTSD (_Posttraumatic stress disorder_) – zespół stresu pourazowego
RCA (_Right coronary artery_) – prawa tętnica wieńcowa
R-DA-EPOCH – rytuksymab, etopozyd, prednizon, winkrystyna, cyklofosfamid, doksorubicyna
R-GDP – rytuksymab, gemcytabina, deksametazon, cisplatyna
RKO – resuscytacja krążeniowo-oddechowa
RR – ciśnienie tętnicze krwi
RRT (_Renal replacement therapy_) – terapia nerkozastępcza
RSV (_Respiratory syncytial virus_) – syncytialny wirus oddechowy
RT-PCR (_Reverse-Transcription polymeraze chain reaction_) – reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkrypcją
SARS (_Severe acute respiratory syndrome_) – zespół ostrej niewydolności oddechowej
sGKS – glikokortykosteroidy systemowe
SIADH (_Syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion_) – ostry zespół nieadekwatnego uwalniania wazopresyny (zespół Schwartza–Battera)
SNN – schyłkowa niewydolność nerek
SOFA (_Sequential organ failure assessment_) – skala niewydolności narządów związanej z sepsą
SOR – Szpitalny Oddział Ratunkowy
STEMI (_ST-Elevation myocardial infarction)_ – zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST
SSC (_Surviving Sepsis Campaign_) – wytyczne postępowania w przypadku ciężkiej sepsy i wstrząsu septycznego
TK – tomografia komputerowa
TLC (_Total lung capacity_) – całkowita pojemność płuc
TSH (_thyroid-stimulating hormone_) – hormon tyreotropowy
USG – ultrasonografia
VEGF (_Vascular endothelial growth factor_) – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego
VRE (_Vancomycin-Resistant enterococcus_) – enterokoki oporne na wankomycynę
VV-ECMO (_venous-venous extracorporeal membrane oxygenation_) – żylno-żylne pozaustrojowe natlenianie krwi
VZV (_Varicella zoster virus_) – wirus ospy wietrznej i półpaśca
WBC (_White blood cells_) – krwinki białe
WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
WIM – Wojskowy Instytut MedycznyAndrzej Bant, Krzysztof Kłos, Jerzy Kruszewski, Anna Wieczorek, Dariusz Tomaszewski
Nagła reanimacja u chorego na COVID – opis zdarzenia z początku pandemii
PRZYPADEK 1
Wstęp
Podczas pracy zespołów medycznych, zajmujących się chorymi na COVID-19, mogą się zdarzyć nagłe sytuacje, w trakcie których okoliczności sprawiają, że trudno uniknąć dużego ryzyka narażenia personelu na zakażenie SARS-CoV-2. Poniżej przedstawiony przypadek ilustruje taką sytuację.
Opis przypadku
W początkowym okresie pandemii COVID-19 mężczyzna, lat 64, został przywieziony przez zespół ratownictwa medycznego w dniu 1.04.2020 roku do SOR WIM z powodu duszności, bólu w klatce piersiowej i gorączki. W wywiadzie nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, astma (triada aspirynowa), choroba niedokrwienna serca, stan po angioplastyce naczyń wieńcowych w marcu 2020 roku. Przy przyjęciu choremu wykonano zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, w którym stwierdzono obecność rozlanych zagęszczeń śródmiąższowych zlewających się w zagęszczenia miąższowe w całym prawym płucu oraz zagęszczeń okołooskrzelowych w dolnym polu płuca lewego. W badaniach dodatkowych podwyższone wykładniki stanu zapalnego: PCT = 0,11 ng/ml (N: < 0,046 ng/ml), CRP = 16,2 mg/dl (N: 0,0–0,8 mg/dl); SpO₂ = 85% (N: 94–99% ), w gazometrii tętniczej pH = 7,48 (N: 7,35–7,42), pCO₂ = 23,3 mm Hg (N: 32–48 mm Hg), pO₂ = 51 mm Hg (N: 80–103 mm Hg). W trakcie pobytu w SOR zastosowano tlenoterapię bierną i leczenie objawowe oraz wykonano test genetyczny w kierunku zakażenia wirusem SARS-COV-2, a po uzyskaniu dodatniego wyniku w nocy o godzinie 2:00 zdecydowano się przekazać pacjenta do Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii WIM.
W trakcie przyjmowania do Kliniki pielęgniarka (w pełni zabezpieczona, w kombinezonie typu Tyvek®) oceniła, że stan chorego był ciężki. Pacjent bez kontaktu, z pienistą wydzieliną wokół ust, ale oddychał jeszcze samodzielnie. W trakcie przekładania pacjenta z leżanki transportowej na łóżko, już na sali chorych, doszło do zatrzymania oddechu i krążenia. Pilnie zostali wezwani dwaj lekarze pełniący dyżur w Klinice. Nagła sytuacja spowodowała, że nie byli w pełni zabezpieczeni w środki ochrony osobistej. Na ich ubiór składały się jednorazowe flizelinowe ubrania ochronne, maski chirurgiczne i jednorazowe rękawiczki. Wspólnie podjęli czynności reanimacyjne. Wykonywane były masaż serca i wentylacja pacjenta workiem AMBU z tlenem, po uprzednim udrożnieniu dróg oddechowych. Rytmem, który został rozpoznany na aparacie do defibrylacji, było migotanie komór. Wykonano defibrylację oraz podano 1 mg adrenaliny dożylnie – bez efektu, wobec czego ponownie podano 1 mg adrenaliny i wykonano defibrylację, uzyskując powrót czynności serca, z tętnem na obwodzie. Podłączono wlew 0,9% NaCl, a wezwany w trakcie prowadzonych czynności resuscytacyjnych anestezjolog zaintubował chorego i pod jego kierunkiem kontynuowano dalszą resuscytację. Uzyskano skuteczną hemodynamicznie czynność serca i stabilizację ciśnienia tętniczego krwi. Chory został przekazany na Oddział Intensywnej Terapii przeznaczony dla pacjentów z rozpoznaniem COVID-19, gdzie zastosowano analgosedację, a po podłączeniu go do respiratora stacjonarnego rozpoczęto respiratoroterapię (wentylacja w trybie BiLevel z FiO₂ 1,0). Układ krążenia stabilizowano wlewem noradrenaliny, glikemię wlewem insuliny, diurezę wlewem furosemidu, chory otrzymywał też antybiotyki. Z powodu słabej reakcji na leczenie wentylacyjne zastosowano ułożenie chorego na brzuchu w _prone position_. Jednak w kolejnej dobie stan chorego stale się pogarszał i nastąpił zgon w mechanizmie zatrzymania czynności serca.
Dwóch lekarzy (mężczyźni, lat 47 i 63), którzy jako pierwsi brali bezpośredni udział w resuscytacji i nie byli w pełni zabezpieczeni, zostali skierowani na siedmiodniową kwarantannę, w trakcie której nie wystąpiły u nich jakiekolwiek objawy mogące sugerować COVID-19. Przed dopuszczeniem do pracy zgodnie z zleceniem epidemiologa wykonano u nich wymaz z nosogardła w kierunku obecności materiału genetycznego SARS CoV-2. Badanie wykonane metodą RT-PCR w kierunku 3 genów SARS-CoV-2: RdRp, E i N – u obydwu dało wynik ujemny. Badanie powtórzone po upływie kolejnego tygodnia również nie wykazało materiału genetycznego SARS-CoV-2, co umożliwiło im powrót do pracy. Po upływie 14 dni od epizodu wykonano też badanie w kierunku obecności przeciwciał anty SARS-CoV-2 w klasie IgG i IgM, (Qualitative One Step Test for Novel Coronavirus IgM/IgG antibody , producent Getein Biotech, Inc. China], którego wynik też był ujemny.
Dyskusja
Pierwszy przypadek zakażenia SARS-CoV-2 w Polsce wykryto 4.03.2020 roku w szpitalu w Zielonej Górze u 66-letniego mężczyzny, który wjechał do Polski z terenu Niemiec. Ale pierwsze specjalne procedury zapobiegawcze wprowadzono już 25.01.2020 roku na Lotnisku Chopina w Warszawie i objęły one pasażerów przylatujących do naszego kraju z Chińskiej Republiki Ludowej, gdzie znajdowało się wówczas główne ognisko pandemii.
Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 wydanymi przez Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych oraz późniejszymi wytycznymi konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego (z dnia 17.04.2020 r.) na osobiste wyposażenie zabezpieczające personelu powinny składać się: kombinezony lub fartuchy wodoodporne z długim rękawem, gogle bądź przyłbice, maski FFP2 lub FFP3, rękawice (optymalnie nitrylowe) czepki i ochraniacze na stopy w przypadku stosowania fartuchów wodoodpornych . Zalecenia ochrony osobistej chińskiego personelu medycznego były nawet dalej idące . Z powodu zbiegu okoliczności i nagłości sytuacji ubiór ochronny lekarzy odbiegał od ówczesnych oraz obecnych zaleceń.
Już we wczesnym okresie resuscytacji chorego kierowano się wskazówkami co do sposobu resuscytacji pacjentów zarażonych SARS-CoV-2/chorych na COVID-19 zawartymi m.in. w stanowisku brytyjskim, które w języku polskim opublikowano na stronie internetowej https://www.mp.pl. . Dotyczyły m.in. wykonywania sztucznego oddychania nie bezpośrednio, a przez aparat AMBU, co być może było jedną z przyczyn tak szczęśliwego zakończenia zdarzenia dla lekarzy.
Sporo, choć zdecydowanie nie wszystko, wiedziano wtedy o mechanizmie zarażania się wirusem SARS-CoV-2 . Wiadomo było, że zasadniczą drogą rozprzestrzeniania się wirusa jest droga kropelkowa, inne mają raczej kazuistyczne znaczenie. Przytaczano wtedy różne dane i wyliczano odpowiednie wskaźniki epidemiologiczne, ale codzienny napływ nowych informacji powodował, że wskaźniki należało ciągle korygować. Już wtedy można było powiedzieć, że dane ilustrujące rozwój obecnej pandemii zakażeń tym wirusem wskazywały na jego dużą zakaźność, zdecydowanie wyższą niż w przypadku wirusów SARS i MERS przy zdecydowanie mniejszej śmiertelności . Do kwietnia 2020 roku z powodu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 zmarło jednak wielokrotnie więcej osób niż w czasie epidemii SARS i MERS łącznie. Mimo zdecydowanie niższej śmiertelności w COVID-19, w porównaniu z SARS i MERS, tak wysoką liczbę zgonów warunkuje wyższa zakaźność tego wirusa. Dlatego w walce z pandemią COVID-19 tak ważne stało się przestrzeganie ogólnych zasad indywidualnej ochrony przed zakażeniem się drobnoustrojami przenoszonymi drogą kropelkową. Nawet po zaszczepieniu się przeciw COVID-19 ma to nadal szczególne znaczenie dla personelu medycznego opiekującego się chorymi na COVID-19, gdyż wysokie ryzyko zarażenia się jeszcze bardziej wzrosło przy obecnej dominacji nowych wariantów SARS-CoV-2, zwłaszcza wariantu delta.
Opisana sytuacja nie spełniała wszystkich kryteriów definicji bliskiego kontaktu lekarzy z pacjentem, tzn. pozostawania w bezpośrednim kontakcie z zakażonym SARS-CoV-2, w odległości mniejszej niż 2 m przez ponad 15 min, ale bez odzieży ochronnej. Obecnie znacznie wyższe krajowe wymogi indywidualnej ochrony personelu medycznego pracującego z chorymi na COVID-19, gdy są prawidłowo stosowane, jeszcze bardziej zmniejszają ryzyko zarażenia, ograniczając je do trudnych do przewidzenia zdarzeń losowych.
Przedstawiony przypadek sugerował, że nawet niepełne zabezpieczenie w sytuacji bliskiego kontaktu z chorym na COVID-19 wystarczyło, aby nie doszło do zakażenia personelu. Wpłynęło to pozytywnie na atmosferę panującą w naszych zespołach pracujących z chorymi na COVID-19 i – wbrew obawom – nie spowodowało lekceważenia obowiązujących zasad ochrony osobistej personelu, czego dowodem był późniejszy brak zakażeń SARS-CoV-2 wśród personelu w okresie 12 miesięcy.
Piśmiennictwo
1. Flisiak R., Horban A., Jaroszewicz J. i wsp.: _Zalecenia postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych_. Wersja 24-03-2020. http://www.pteilchz.org.pl/ i https://www.termedia.pl/mz/Zalecenia-postepowania-w-zakazeniach-SARS-CoV-2-PTEiLChZ,37293.html.
2. Jachowicz E., Heczko P.B., Wójkowska-Mach J.: _Pandemia SARS-CoV-2: Kontrola zakażeń w szpitalu i w opiece długoterminowej wśród pacjentów i personelu_. https://www.mp.pl/covid19/covid19-kompendium/232175,pandemia-sars-cov-2-kontrola-zakazen-w-szpitalu-i-w-opiece-dlugoterminowej-wsrod-pacjentow-i-personelu.
3. Rekomendowane rodzaje środków ochrony osobistej dla personelu medycznego przy kontakcie z pacjentem z podejrzeniem lub rozpoznaniem zakażenia SARS-CoV-2. https://dokmed24.pl/wzory-dokumentow/rekomendowane-rodzaje-srodkow-ochrony-osobistej-dla-personelu-medycznego-przy-kontakcie-z-pacjentem-z-podejrzeniem-lub-rozpoznaniem-zakazenia-sarscov2-4470.html.
4. Lijang T. (red): _Podręcznik prewencji i leczenia COVID-19_. Zheijang University School of Medicine, Zheijang 2020.
5. Resuscitation Council UK Statement on COVID-19 in relation to CPR and resuscitation in first aid and community settings. 23.03.2020. www.reus.org.uk, dostępne w języku polskim: https://www.mp.pl/covid19/zalecenia/230714,wskazowki-resuscitation-council-uk-dotyczace-prowadzenia-resuscytacji-krazeniowo-oddechowej-u-pacjentow-z-podejrzeniem-lub-rozpoznaniem-covid-19.
6. https://pl.wikipedia.org/wiki/SARS-CoV-2.
7. Yan-Rong G., Qing-Dong C., Zhong-Si H. i wsp.: _The origin, transmission and clinical therapies on coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak – an update on the status_. Mil Med Res. 2020, 7: 11. DOI: 10.1186/s40779-020-00240-0.
8. Chowell G., Abdirizak F., Lee S. i wsp.: _Transmission characteristics of MERS and SARS in the healthcare setting: a comparative study_. BMC Med. 2015, 13: 210.Krzysztof Kłos, Jerzy Kruszewski, Anna Kiliszczyk, Stanisław Niemczyk, Andrzej Chciałowski
Zespół nieadekwatnego uwalniania wazopresyny (SIADH) w przebiegu COVID-19
PRZYPADEK 2
Wstęp
Poznane dotychczas następstwa zarażenia SARS-CoV-2 u ludzi mogą być różne. Poczynając od przebiegu bezobjawowego, do wystąpienia klasycznych objawów COVID-19, czyli gorączki, suchego kaszlu, zmęczenia, rzadziej – bólu mięśni, gardła, głowy, biegunki, zapalenia spojówek, utraty smaku lub węchu, wysypek skórnych oraz przebarwień palców u rąk i stóp . Pojawienie się takich objawów jak: trudności w oddychaniu lub duszność, ból bądź ucisk w klatce piersiowej, utrata mowy czy zdolności ruchowych świadczy o jego ciężkim przebiegu, w trakcie którego może dochodzić do zajęcia wielu układów, przede wszystkim oddechowego (śródmiąższowe zapalenie płuc, w ciężkich przypadkach – ARDS), ale także nerwowego, pokarmowego, moczowego, krążenia i innych .
Opisano również wiele rzadszych postaci klinicznych przebiegu COVID-19 lub jego następstw. Przykładowo w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2, może dochodzić m.in. do zajęcia nerek manifestującego się białkomoczem, krwinkomoczem, zaburzeniami funkcjonowania cewek nerkowych z wystąpieniem ostrej niewydolności nerek . Jednak zaburzenia ze strony układu moczowego (np. wielomocz) nie zawsze muszą być wyrazem bezpośredniego zajęcia nerek, ale innych narządów lub uruchomienia mechanizmów mających wpływ na ich czynność.
więcej..
