Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej - ebook

Dlaczego w Bogurodzicy, najstarszej polskiej pieśni religijnej, obok Matki Bożej pojawia się postać św. Jana Chrzciciela jako największego po Maryi orędownika ludzi zwracających się w modlitwie do Chrystusa? Na to banalne z pozoru pytanie stara się odpowiedzieć w szerokim kontekście kultury religijnej wieków średnich niniejsza książka. Jej tematem są bowiem narodziny i dzieje Deesis – idei orędownictwa Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela jako najważniejszych pośredników pomiędzy Chrystusem-Sędzią a grzeszną ludzkością. Praca ukazuje różnorakie przejawy tego maryjno-joannologicznego prymatu w kulturze średniowiecznej, poczynając od Biblii i apokryfów, poprzez teksty ojców Kościoła, liturgię, hymnografię i literaturę, aż po ikonografię, w której idea Deesis uzyskała swój najpełniejszy wyraz. Szczególną uwagę poświęcono Bogurodzicy – najdawniejszemu świadectwu żywotności idei Deesis w kulturze naszego średniowiecza.

Roman Mazurkiewicz, historyk literatury staropolskiej, profesor w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Autor ponad stu prac naukowych i edytorskich, twórca i redaktor serwisu naukowo-edukacyjnego Staropolska.pl. Ważniejsze publikacje książkowe: Tradycja świętojańska w literaturze staropolskiej, Kraków 1993; Zrozumieć średniowiecze. Wypisy, konteksty i materiały literackie, Tarnów 1994; Teksty o Matce Bożej. Polskie średniowiecze, Niepokalanów 2000; Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne, Kraków 2002, Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej, Warszawa 2008; Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Kraków 2011.

Część pierwsza. Tradycja antyku chrześcijańskiego i średniowiecza
I. Chrystus - Maria - Jan Chrzciciel: idea Triana Sanctitas
1. Biblia
2. Apokryfy
3. Patrystyka i teologia średniowieczna
4. Kult i liturgia
5. Poezja religijna
II. Chrystus - Maria - Jan Chrziciel : idea Deesis
1. Biblia
2. Apokryfy
3. Patrystyka i teologia średniowieczna
4. Kult i liturgia
5. Poezja religijna
III. Ikonografia Deesis
1. Narodziny obrazu Deesis
2. Ikonoklazm i jego przezwyciężenie
3. Typologia i ewolucja Deesis
4. Treści i funkcje ideowe Deesis - przegląd stanowisk

Część druga. Deesis w kulturze średniowiecznej Polski
I. Podłoże kultowo-liturgiczne
1. Rzut oka na kult maryjny
2. Zarys kultu świetojańskiego
A. Początki kultu św. Jana Chrzciciela
B. Patrocinia świętojańskie
C. Kalendarze i święta
D. Kult liturgiczny i dewocja
II. Deesis w polskiej sztuce średniowiecznej
1. Sztuka romańska
2. Sztuka gotycka
A. Malowidła ścienne
B. Malarstwo tablicowe
C. Rzeźba
D. malarstwo książkowe
E. Malarstwo witrażowe
3. Polska ikonografia Deesis
III. Idee Trina Sanctatis i Deesis w literaturze polskiego średniowiecza
1. Literackie obrazy Trina Sanctitas
2. Afirmacja idei Deesis: Bogurodzica
A. Uwagi o restrykcji i interpretacji tekstu
C. Nurt ikonologiczny w badaniach nad Bogurodzicą
D. Deesis a Bogurodzica
E. Eschatologia Bogurodzicy
3. Negacja idei Deesis
A.Orędownictwo Marii i Jana na Sądzie Ostatecznym
B. Negacja idei Deesis w Kupcu Mikołaja Reja