Diagnozy i interwencje w praktyce pielęgniarskiej - ebook

AUTORZY

------------------------------------------------------------------------

Iwona Bodys-Cupak

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Grażyna Cepuch

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Ewa Czaja

mgr pielęgniarstwa, wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Katarzyna Czyżowicz

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Mirosława Dzikowska

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Teresa Gabryś

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Anna Gawor

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Ewa Kawalec-Kajstura

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Maria Kózka

prof. dr hab. n. med. i n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, profesor w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Agnieszka Kruszecka-Krówka

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Bożena Krzeczowska

mgr pielęgniarstwa, wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Ilona Kuźmicz

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Anna Majda

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Iwona Malinowska-Lipień

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Monika Matusiak

mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Maria Ogarek

mgr pielęgniarstwa, emerytowany wykładowca w Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Anita Orzeł-Nowak

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Iwona Oskędra

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Zarządzania Pielęgniarstwem i Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Mieczysława Perek

mgr pielęgniarstwa, wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Urszula Pieczyrak-Brhel

mgr pielęgniarstwa, wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Lucyna Płaszewska-Żywko

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Marcelina Podstawa

mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Barbara Prażmowska

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, dyplomowana położna, starszy wykładowca w Pracowni Podstaw Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Grażyna Puto

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Teresa Radzik

mgr pielęgniarstwa, emerytowany wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Agata Reczek

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Iwona Repka

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Aurelia Sega

dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Elżbieta Sibiga

mgr pielęgniarstwa, wykładowca w Pracowni Opieki Położniczej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Lucyna Ścisło

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Krystyna Twarduś

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Elżbieta Walewska

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Ewa Wilczek-Rużyczka

dr hab. n. społ., mgr pielęgniarstwa, profesor nadzwyczajny w Katedrze Psychologii Zdrowia, Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Katarzyna Wojnar-Gruszka

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Katarzyna Wojtas

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Joanna Zalewska-Puchała

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Ewa Ziarko

dr n. med., mgr pielęgniarstwa, starszy wykładowca w Pracowni Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium MedicumPRZEDMOWA

------------------------------------------------------------------------

Oddajemy do rąk Czytelników drugie wydanie książki pt. Diagnozy i interwencje w praktyce pielęgniarskiej, w której treści zostały zaktualizowane i dostosowane do potrzeb kształcenia studentów pielęgniarstwa i aktualnych wymagań praktyki. W opracowaniu autorki przyjęły podejście bazujące na klasyfikacji NANDA-I (North American Nursing Diagnosis Association – International), najpowszechniejszej i systematycznie rozwijanej taksonomii diagnoz pielęgniarskich. Na świecie funkcjonuje kilkanaście systemów klasyfikacji pielęgniarskich. Od wielu lat w Polsce podejmowane są działania promujące systemy klasyfikacji NANDA-I lub ICNP® (International Classification for Nursing Practice) jako narzędzi wspierających praktykę pielęgniarską. Badania naukowe potwierdzają poprawę jakości opieki pielęgniarskiej przy zastosowaniu wybranego systemu klasyfikacji, spójnego z systemami już istniejącymi w opiece zdrowotnej. Celem niniejszego, uaktualnionego wydania, jest zaprezentowanie możliwości wykorzystania systemu klasyfikacji NANDA-I w praktyce pielęgniarskiej.

Książka podzielona jest na trzy ściśle ze sobą powiązane części. W pierwszych dwóch przedstawiono aktualne regulacje prawne w odniesieniu do wykonywania zawodu pielęgniarki, założenia praktyki pielęgniarskiej opartej na faktach (Evidence-Based Practice, EBP) oraz koncepcję procesu pielęgnowania. Części te wzbogacono (w porównaniu do wydania pierwszego) o dwa ważne zagadnienia, tj. założenia praktyki pielęgniarskiej opartej na faktach oraz klasyfikacje interwencji i wyników opieki pielęgniarskiej (Nursing Intervention Classification, NIC; Nursing Outcomes Classification, NOC).

W części trzeciej zostały zamieszczone autorskie opracowania 73 kategorii diagnoz pielęgniarskich wybranych z taksonomii NANDA-I lub uzupełnionych o kategorie własne, z którymi pielęgniarki najczęściej spotykają się w praktyce zawodowej. Wszystkie diagnozy zostały uaktualnione w stosunku do pierwszego wydania oraz dodano 22 nowe kategorie diagnostyczne. Diagnozy pielęgniarskie zostały pogrupowane i przypisane do 17 obszarów (nieco różniących się od przyjętego przez NANDA-I podziału) ułatwiających Czytelnikowi korzystanie z opracowania. Każda kategoria diagnostyczna zawiera definicję, opis cech ją charakteryzujących oraz czynniki etiologiczne i czynniki ryzyka (patofizjologiczne, związane z leczeniem, sytuacyjne i rozwojowe), pozwalające na krytyczne i wieloaspektowe przeanalizowanie przyczyny problemu i czynników z nim powiązanych. Ważnym praktycznym elementem opracowania są kryteria rozpoznawania problemu (subiektywne i obiektywne), ukierunkowujące pielęgniarkę na te spośród zebranych danych o pacjencie/rodzinie, które są istotne dla potwierdzenia lub wykluczenia problemu, a więc pozwalające na trafne postawienie diagnozy pielęgniarskiej.

W opracowaniu przedstawiono również krótkie opisy przypadków pacjentów wraz ze sformułowanymi diagnozami pielęgniarskimi dwu- lub trzyczłonowymi (według struktury PES – Problem, Etiology, Symptom). Zaproponowano także interwencje pielęgniarskie powiązane z celem opieki i oczekiwanymi wynikami poparte uzasadnieniem. Podstawą doboru interwencji były wyniki badań zgodne z Evidence-Based Practice na różnym poziomie dowodów oraz doświadczenie autorek.

Książka kierowana jest zarówno do nauczycieli i studentów pielęgniarstwa, jak i do praktykujących pielęgniarek w momencie dokonujących się zmian w ich kształceniu, rozwoju zawodowym oraz w systemie opieki zdrowotnej. Rozpoczęte zmiany wymuszają konieczność poszukiwania przez pielęgniarki nowych rozwiązań dla zapewnienia optymalnej opieki, obniżenia jej kosztów i zwiększenia autonomii zawodu.

Autorki mają nadzieję, że publikacja będzie pomocna Czytelnikom w zrozumieniu istoty procesu pielęgnowania, rozwiązywaniu problemów na podstawie naukowo potwierdzonych metod i stanie się inspiracją do doskonalenia praktyki pielęgniarskiej.

Lucyna Płaszewska-Żywko, Maria Kózka1. REGULACJE PRAWNE WYKONYWANIA ZAWODU PIELĘGNIARKI
Maria Kózka

------------------------------------------------------------------------

Podstawowym aktem prawnym odnoszącym się do zawodu pielęgniarki jest Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz.U. 2020 poz. 562 ze zm.). Ustawa określa: zasady wykonywania zawodu, uzyskiwania prawa wykonywania zawodu, kształcenia zawodowego i podyplomowego.

Zawód pielęgniarki jest uznany za samodzielny zawód medyczny i należy do zawodów regulowanych. Uznanie kwalifikacji w krajach członkowskich Unii Europejskiej reguluje opublikowana 28 grudnia 2013 roku Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”) (Dz. Urz. UE L354/132).

Zawód pielęgniarki może wykonywać osoba, która posiada prawo wykonywania zawodu pielęgniarki stwierdzone lub przyznane przez właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych. Prawo wykonywania zawodu może być wydane na podstawie dyplomu ukończenia szkoły pielęgniarskiej, którą jest uczelnia prowadząca kształcenie na kierunku pielęgniarstwo na poziomie studiów pierwszego i/lub drugiego stopnia. Kształcenia na poziomie studiów pierwszego stopnia obejmuje co najmniej 3 lata i 4600 godz. kształcenia zawodowego (kształcenie kliniczne stanowi co najmniej ½, a teoretyczne co najmniej 1∕3 wymiaru kształcenia). Kształcenie na poziomie studiów drugiego stopnia trwa minimum 2 lata i obejmuje co najmniej 1300 godz. kształcenia.

Pielęgniarka jest zobowiązana do wykonywania zawodu z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej oraz za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Pielęgniarka podczas wykonywania świadczeń zdrowotnych korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1444).

Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności takich jak:

• rozpoznanie warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta,

• rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta,

• planowanie i sprawowanie opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem,

• samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych,

• realizacja zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, orzekanie o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych,

• edukacja zdrowotna i promocja zdrowia,

• badanie fizykalne pacjenta,

• samodzielna ordynacja leków i wyrobów medycznych oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,

• zlecanie badań diagnostycznych,

• wystawienie skierowań, recept i zleceń.

Za wykonywanie zawodu pielęgniarki ustawodawca uznał również nauczanie zawodu, prowadzenie prac naukowo-badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa, kierowanie pracą zawodową pielęgniarek oraz sprawowanie funkcji w organach samorządu zawodowego.

Świadczenia zdrowotne zostały zdefiniowane w Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 295) jako działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Pielęgniarka wykonuje świadczenia zdrowotne na zlecenie lekarza lub samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. Rodzaj i zakres świadczeń zdrowotnych wykonywanych samodzielnie przez pielęgniarkę wynika z rodzaju ukończonego kształcenia przed- i podyplomowego.

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej nakłada na pielęgniarkę obowiązek stałego aktualizowania wiedzy i umiejętności zawodowych oraz daje jej prawo do doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia podyplomowego. Kształcenie podyplomowe pielęgniarek regulują Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy specjalizacyjne (Dz.U. z 2013 r. poz. 1562) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2016 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych roku (Dz.U. z 2016 r. poz. 1761).

W ramach kształcenia podyplomowego pielęgniarka może ukończyć kursy: dokształcający, specjalistyczny, kwalifikacyjny lub specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa. Celem kursu dokształcającego jest pogłębienie i aktualizacja wiedzy i umiejętności zawodowych pielęgniarki. Natomiast celem kursów: specjalistycznego, kwalifikacyjnego oraz specjalizacji jest uzyskanie przez pielęgniarkę wiedzy i umiejętności do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych. Pielęgniarka może podjąć kształcenie podyplomowe w zakresie 20 różnych kursów kwalifikacyjnych w dziedzinie pielęgniarstwa i jednego w dziedzinie mającej zastosowanie w pielęgniarstwie (w ochronie zdrowia pracujących) oraz w 13 specjalizacjach w dziedzinie pielęgniarstwa i jednej dziedzinie mającej zastosowanie w pielęgniarstwie (w ochronie zdrowia pracujących). Kształcenie podyplomowe jest prowadzone przez organizatorów kształcenia na podstawie programów dla danego rodzaju, dziedziny i zakresu kształcenia. Programy kształcenia (z wyjątkiem kursów dokształcających, który opracowuje organizator kształcenia), są przygotowane przez zespoły programowe powołane przez Dyrektora Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych i zatwierdzone przez Ministra Zdrowia. Pielęgniarka podnosząca swoje kwalifikacje zawodowe ma prawo do płatnego urlopu w wymiarze 6 dni roboczych rocznie.

Rodzaj i zakres świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych samodzielnie przez pielęgniarkę bez zlecenia lekarza, wykaz produktów leczniczych oraz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki, rodzaj materiałów, które mogą być pobierane przez pielęgniarkę do celów diagnostycznych, rodzaj i zakres medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę oraz wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U. z 2017 r. poz. 497).

Pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, następujących świadczeń:

1) zapobiegawczych w zakresie:

• psychoedukacji pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i uzależnieniami oraz ich rodzin – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa,

• prowadzenia edukacji osób chorych na cukrzycę i ich rodzin – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmował treści kształcenia z tego zakresu) lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa,

• diagnostycznych (wykonywanie określonych badań, pobieranie materiału do badań diagnostycznych, przeprowadzanie niektórych badań diagnostycznych, wystawianie skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych) w zakresie:

a) wykonywania określonych badań, takich jak:

■ wykonanie badania fizykalnego – jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny, posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa uzyskany po 2001 r. lub ukończyła studia pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo, które rozpoczęły się w roku akademickim 2012/2013 lub posiada zaświadczenie o ukończeniu kursu z zakresu badania fizykalnego Advanced Physical Assessment,

■ wykonanie standardowego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego i rozpoznanie cech elektrokardiograficznych stanów chorobowych w stanach zagrożenia zdrowotnego – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie,

■ wykonanie gazometrii z krwi tętniczej pobranej przez kaniulę założoną uprzednio przez lekarza w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego – jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli program kursu obejmował treści z tego zakresu),

■ ocena i monitorowanie poziomu znieczulenia pacjenta oraz poziomu zwiotczenia w trakcie znieczulenia ogólnego – jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki medycznej;

b) pobierania materiału do badań diagnostycznych, takich jak:

■ pobieranie do celów diagnostycznych każdego rodzaju materiału do badań, którego pobieranie wynika z uprawnień zawodowych nabytych w ramach kształcenia przed- i podyplomowego, w szczególności: krew żylną, mocz, ślinę, kał, włosy, wyskrobiny z paznokci, wymazy: z górnych dróg oddechowych, z rany, z dróg moczowych i narządów płciowych, z odbytu, z oka, z policzka i wymazy cytologiczne;

c) przeprowadzania niektórych badań diagnostycznych, takich jak:

■ badania z zastosowaniem analizatorów, tj. morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi, sód, potas, wapń, kreatynina, glukoza, mleczany, czas protrombinowy (INR), TSH, gazometria z krwi żylnej, gazometria z krwi włośniczkowej,

■ badania przeprowadzane za pomocą szybkich testów diagnostycznych, tj. białko C-reaktywne (CRP), troponina, hemoglobina glikowana (HbA1c), badania moczu (białko, ciała ketonowe, test ciążowy),

■ badania z zastosowaniem innych urządzeń pomiarowych, tj. przezskórny pomiar bilirubiny, pomiar glukozy za pomocą glukometru;

d) wystawiania skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych, do których uprawniona jest pielęgniarka posiadająca tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo, takich jak:

■ badania hematologiczne: morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi, odczyn opadania krwinek czerwonych (OB),

■ badania biochemiczne i immunochemiczne w surowicy krwi: sód, potas, kreatynina, glukoza, hemoglobina glikowana (HbA1c), doustny test tolerancji glukozy (DTTG), białko C-reaktywne (CRP), badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM), badanie w kierunku różyczki (IgG, IgM), badanie przeciwciał anty-HCV, anty-HBs, badanie w kierunku kiły (VDRL),

■ badania układu krzepnięcia: czas protrombinowy (INR),

■ badanie moczu: ogólne badanie moczu z oceną mikroskopową osadu,

■ badanie kału: badanie w kierunku obecności pasożytów, badanie w kierunku stwierdzenia krwi utajonej,

■ badanie z zakresu serologii grup krwi: oznaczenie grupy krwi ABO i antygenu D (czynnika Rh), oznaczenie przeciwciał anty-Rh,

■ badanie radiologiczne: zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej,

■ badanie elektrokardiologiczne: EKG w spoczynku,

■ badania inne: próba tuberkulinowa RT23;

2) rehabilitacyjnych, takich jak:

• rehabilitacja pacjentów z zaburzeniami psychicznymi – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie lub kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu) lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa;

3) leczniczych, takich jak:

• dobór sposobów leczenia ran – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu) lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa,

• doraźna modyfikacja dawki leczniczej produktu leczniczego przeciwbólowego i produktów leczniczych stosowanych w celu łagodzenia bólu u osób objętych opieką paliatywną – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu),

• przygotowanie pacjenta leczonego metodami: Ciągłej Ambulatoryjnej Dializy Otrzewnowej (CADO), Automatycznej Dializy Otrzewnowej (ADO) i hemodializy oraz hiperalimentacji oraz jego rodziny do współudziału w prowadzeniu leczenia – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny, kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu) lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa,

• wykonywanie intubacji dotchawiczej w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego – jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu),

• podawanie produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia i desmopresyny w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego,

• stosowanie produktów leczniczych przez pielęgniarkę bez względu na poziom wykształcenia zgodnie z wykazem zamieszczonym w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U. z 2017 r. poz. 497),

• ordynowanie leków zawierających określone substancje czynne, wyrobów medycznych oraz środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego – jeżeli pielęgniarka posiada dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa (jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie – preskrypcji i ordynacji lub w ramach studiów lub programu specjalizacji nabyła wiedzę objętą takim kursem). Pielęgniarki z tej grupy mają prawo samodzielnie ordynować leki zawierające określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty, a także ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia albo recepty. Wykaz substancji czynnych zawartych w lekach, które mogą być ordynowane przez pielęgniarkę i na które ma ona prawo wystawiać receptę, stanowi załącznik nr 1; wykaz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia, które mogą być ordynowane przez pielęgniarki i na które ma ona prawo wystawiać recepty, stanowi załącznik nr 2; wykaz wyrobów medycznych, na które pielęgniarka ma prawo wystawiać recepty i zlecenia, stanowi załącznik nr 3; wykaz badań diagnostycznych, na które pielęgniarka może skierować pacjenta – stanowi załącznik nr 4 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykaz badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne (Dz.U. z 2018 r. poz. 299).

Pielęgniarka przed wystawieniem recepty jest zobowiązana do osobistego badania fizykalnego pacjenta lub badania za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także do analizy dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta. Pielęgniarki z tej grupy mają także prawo wypisywania recept umożliwiających pacjentowi kontynuację leczenia pierwotnie zleconego przez lekarza w zakresie leków, wyrobów medycznych oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,

• wystawianie w ramach zleceń lekarskich recepty na leki niezbędne do kontynuowania leczenia – jeżeli pielęgniarka posiada dyplom co najmniej ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa i ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie – preskrypcji i ordynacji (kurs specjalistyczny nie obowiązuje, jeżeli w ramach programu studiów lub programu specjalizacji nabyła wiedzę objętą takim kursem). Kompetencje tej grupy pielęgniarek są ograniczone do czynności wystawienia recepty na leki z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, niezbędne do kontynuacji leczenia. Są to sytuacje, w których lek w ramach zlecenia lekarskiego zapisał pacjentowi lekarz, a pielęgniarka ma jedynie prawo do wystawienia recepty na lek niezbędny do kontynuacji leczenia. Wskazane uprawnienie ma ułatwić administracyjne wystawienie recepty w sytuacji, gdy nie ma żadnych medycznych wątpliwości, że lekarz chce kontynuować leczenie pacjenta konkretnym lekiem. Nie jest to uprawnienie, na podstawie którego pielęgniarka „przejmuje” pacjenta do „kontynuowania” leczenia. Zapis ten należy rozumieć jako przekazanie pielęgniarkom obowiązków przepisywania recept pacjentom, którzy zgłaszają się do lekarza lub pielęgniarki w celu przedłużenia recepty. Uprawnienia pielęgniarki do wystawienia recepty na leki w ramach kontynuacji leczenia dotyczy pacjentów leczonych ambulatoryjnie.

Pielęgniarki z obu grup nie mogą wypisywać recept na: leki zawierające substancje bardzo silnie działające, leki odurzające i psychotropowe, leki recepturowe oraz leki sprowadzane w ramach importu docelowego.

Pielęgniarki mają także możliwość zamieszczania na receptach adnotacji CITO podobnie jak lekarze oraz oznaczenia NZ (nie zamieniać) zgodnie z § 31.1. i § 7 pkt 3 pkt 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 października 2015 r. w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne (Dz.U. z 2015 r. poz. 1975). Pielęgniarka jest również uprawniona do wystawiania recept z adnotacją pro auctore oraz pro familiae. Mogą być to zarówno pozycje z wykazu ordynowanych samodzielnie, jak i w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego (w zależności od druku recepty z odpowiednim kodem).

Pielęgniarki zatrudnione w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego (pielęgniarki sytemu) wykonują również samodzielnie, bez zlecenia lekarza, medyczne czynności ratunkowe, w zakres których wchodzą: ocena stanu pacjenta; układanie pacjenta w pozycji właściwej dla stanu lub odniesionych obrażeń; podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej zgodnie z aktualną wiedzą medyczną; bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych; przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z zastosowaniem w szczególności: rurki ustno-gardłowej, rurki nosowo-gardłowej, przyrządów nadgłośniowych, konikopunkcji (jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny, lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu); odsysanie dróg oddechowych; podjęcie tlenoterapii czynnej lub wspomagania oddechu lub sztucznej wentylacji płuc metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi, z użyciem tlenu lub powietrza, w tym z użyciem respiratora; wykonywanie intubacji dotchawiczej lub prowadzenie wentylacji nieinwazyjnej w nagłym zatrzymaniu krążenia; wykonywanie defibrylacji manualnej na podstawie EKG lub zapisu kardiomonitora; wykonywanie defibrylacji zautomatyzowanej; wykonywanie przezskórnej elektrostymulacji serca w bradyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie; wykonywanie kardiowersji w tachyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie; wykonywanie i ocena zapisu EKG; monitorowanie czynności układu oddechowego; monitorowanie czynności układu krążenia metodami nieinwazyjnymi; wykonywanie kaniulacji żył obwodowych oraz żyły szyjnej zewnętrznej; wykonywanie dojścia doszpikowego przy użyciu gotowego zestawu (jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu); podawanie produktów leczniczych drogą dożylną, domięśniową, podskórną, doustną, podjęzykową, wziewną, dotchawiczą, doodbytniczą oraz doszpikową (w przypadku podawania produktów leczniczych drogą doszpikową, jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu); odbarczenie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej (jeżeli pielęgniarka ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli programy kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu); oznaczanie parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu; opatrywanie ran; tamowanie krwawień zewnętrznych; unieruchamianie złamań, zwichnięć i skręceń; unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego; przyjęcie porodu; wykonywanie segregacji medycznej pierwotnej i wtórnej; przygotowanie pacjenta do transportu i opieka medyczna podczas transportu; wykonywanie pomiaru temperatury głębokiej; podawanie pacjentowi produktów leczniczych zamieszczonych w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia; podawanie produktów krwiopochodnych, rekombinowanych koncentratów czynników krzepnięcia oraz desmopresyny w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego. Pielęgniarka zatrudniona w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego jest uprawniona do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego wymienionych powyżej świadczeń zdrowotnych, jeżeli ukończyła kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego lub pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, lub pielęgniarstwa kardiologicznego, lub pielęgniarstwa chirurgicznego. Natomiast pielęgniarka zatrudniona poza systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego, która ukończyła wyżej wymieniony rodzaj szkolenia, może samodzielnie bez zlecenia lekarza podjąć i prowadzić podstawową i zaawansowaną resuscytację krążeniowo-oddechową zgodnie z aktualną wiedzą medyczną oraz podjąć tlenoterapię czynną lub wspomaganie oddechu, lub sztucznej wentylacji płuc metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi z użyciem tlenu lub powietrza, w tym z użyciem respiratora.

Pielęgniarka może również samodzielnie bez zlecenia lekarskiego udzielać świadczeń zdrowotnych w ramach tzw. porady pielęgniarskiej realizowanej zarówno w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, jak i podstawowej opiece zdrowotnej. W ambulatoryjnej opiece specjalistycznej pielęgniarka może samodzielnie udzielać świadczeń w zakresie chirurgii, diabetologii, kardiologii oraz położnictwa i ginekologii, które obejmują: założenie opatrunku na ranę, usunięcie szwów, oczyszczenie rany przez wycięcie tkanki martwiczej w poradni chirurgicznej, oczyszczenie rany przez wycięcie tkanki martwiczej w poradni diabetologicznej, wykonanie badania fizykalnego, zaordynowanie leku lub wystawienie recepty na kontynuację leczenia. Powyższe uprawnienia zostały uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1864). Natomiast w ramach porady POZ pielęgniarki samodzielnie mogą prowadzić profilaktykę chorób i promocję zdrowia, dobierać sposoby leczenia rany w ramach świadczeń leczniczych, przepisać leki zawierające określone substancje czynne, w tym wystawiać na nie recepty z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, wystawić recepty na leki zlecone przez lekarza w ramach kontynuacji, wystawiać zlecenia lub recepty na wybrane wyroby medyczne (np. pieluchomajtki), wystawiać skierowania na wykonanie określonych badań diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko zdrowotne. Świadczenia te zostały uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1255).

Pielęgniarka jest zobowiązana, zgodnie z kwalifikacjami, do udzielenia pomocy pacjentowi w przypadku jego zagrożenia zdrowotnego, informowania pacjenta o jego prawach, udzielania informacji pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu o stanie zdrowia w zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej oraz ma obowiązek zachowania tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

Poza świadczeniami zdrowotnymi i medycznymi czynnościami ratunkowymi wykonywanymi samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, uregulowanymi w przepisach prawa (opisanych powyżej), pielęgniarka jest zobowiązana do wykonywania zleceń lekarskich, ale tylko tych, które są zapisane w dokumentacji medycznej. Jedynie w sytuacji zagrożenia zdrowotnego może wykonać zlecenie przekazane ustnie. Wykonanie zleceń lekarskich pielęgniarka musi odnotować w dokumentacji medycznej. Ustawa daje pielęgniarce możliwość odmowy wykonania zlecenia lekarskiego oraz innego świadczenia zdrowotnego w sytuacji braku odpowiednich kwalifikacji do jego wykonania lub gdy jest to niezgodne z jej sumieniem. Odmowę wraz z podaniem przyczyn pielęgniarka musi złożyć na piśmie osobie zlecającej lub przełożonemu, poinformować pacjenta o sytuacji oraz wskazać inną osobę, która może to świadczenie wykonać i odnotować w indywidualnej dokumentacji medycznej. Ustawa określa również zasady udziału pielęgniarki w eksperymencie medycznym i okoliczności odmowy. Pielęgniarka, która uczestniczy w eksperymencie medycznym, ma prawo do informacji na temat celowości, planowanego przebiegu i ewentualnych jego skutków, a w sytuacji pojawiających się wątpliwości może odmówić w nim udziału, podając przyczynę odmowy na piśmie.

Ustawa określa zasady uzyskiwania prawa wykonywania zawodu przez obywateli państw Unii Europejskiej oraz zasady przyznawania prawa wykonywania zawodu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej pozostałym cudzoziemcom.

Nad należytym wykonywaniem zawodu pielęgniarki i reprezentowanie osób wykonujących ten zawód pieczę sprawuje samorząd zawodowy powołany Ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek i położnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 916). Na wniosek osoby zainteresowanej wykonywaniem zawodu pielęgniarki, na mocy decyzji administracyjnej, okręgowa rada pielęgniarek i położnych stwierdza prawo wykonywania zawodu. Prawo to uzyskuje osoba na podstawie: potwierdzenia obywatelstwa polskiego (przez ukazanie dowodu osobistego lub paszportu), dyplomu ukończenia szkoły pielęgniarskiej bądź dyplomu uzyskanego w innym państwie, a uznanego w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędny, posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych, stanu zdrowia pozwalającego na wykonywanie zawodu i wykazania nienagannej postawy etycznej. Każda osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu pielęgniarki jest członkiem samorządu zawodowego i podlega odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki zawodowej lub przepisów dotyczących wykonywania zawodu, zwane dalej „przewinieniem zawodowym”. Samorząd zawodowy prowadzi również rejestr osób wykonujących zawód pielęgniarki.

Uwarunkowania etyczne praktyki pielęgniarskiej reguluje Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej, uchwalony przez IV Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych w dniu 9 grudnia 2003 r. Zasady etyki zawodowej wynikają z uniwersalnych zasad etycznych i zobowiązania pielęgniarki do przestrzegania praw pacjenta i dbania o godność zawodu. Kodeks etyki zawodowej określa szczegółowe zasady wykonywania zawodu w odniesieniu do pacjentów, praktyki i nauki, samorządu zawodowego, współpracowników i wobec społeczeństwa. Kodeks jest przewodnikiem przy podejmowaniu decyzji i działań. Nie zawiera nakazu konieczności postępowania, ale promuje pozytywne zachowania oraz motywuje do indywidualnego pozytywnego myślenia. Nieprzestrzeganie podczas wykonywania zawodu pielęgniarki zapisów ujętych w kodeksie jest uznane za przewinienie.

Pielęgniarka może wykonywać zawód w ramach umowy o pracę, w ramach stosunku służbowego, na podstawie umowy cywilno-prawnej, wolontariatu oraz w ramach praktyk zawodowych. Osoby wykonujące zawód pielęgniarki podlegają odpowiedzialności prawnej, w tym cywilnej, karnej i zawodowej, a w przypadku zatrudnienia pracowniczego – również odpowiedzialności cywilnej. Odniesienie się zarówno do odpowiedzialności pielęgniarki, jak i innych aktów prawnych wynikających z wykonywania zawodu pielęgniarki przekracza ramy tego rozdziału. Zainteresowanych wiedzą z tego zakresu odsyłam do książki D. Karkowskiej: Prawo medyczne dla pielęgniarek, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.

Piśmiennictwo

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”) (Dz. Urz. UE L354/132).

2. Kodeks etyki pielęgniarki i położnej z dnia 9 grudnia 2003 r.

3. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarkę i położną oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne (Dz.U. z 2018 r. poz. 299).

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę, albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U. z 2017 r. poz. 497).

5. Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1255).

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1864).

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2016 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz.U. z 2026 r. poz. 1761).

8. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 października 2015 r. w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne (Dz.U. z 2015 r. poz. 1975).

9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne (Dz.U. z 2013 r. poz. 1562).

10. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 295).

11. Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie zawodowym pielęgniarek i położnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1918).

12. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 562).

13. Ustawa z dnia 6 grudnia 1997 r. – Kodeks pracy (Dz.U. 2019, poz. 1950 ze zm.).