Dieta w cukrzycy - ebook

PRZEDMOWA

Drogi Czytelniku, droga Czytelniczko,

piszę tę książkę jako osoba, która sama od kilkunastu lat żyje z cukrzycą typu 1. Zawsze zastanawiam się, jak ująć tę relację z chorobą przewlekłą – zmagam się, borykam, choruję – ale myślę, że właściwie będzie, gdy napiszę, że po prostu z nią żyję. Cukrzyca pojawiła się w moim życiu nagle i niespodziewanie. Wiem, jakim może być ogromnym szokiem. Doskonale również rozumiem, jak wiele wyzwań i trudności niesie za sobą ta słodka choroba, ale też wiem, że nie jest przeszkodą do szczęśliwego i pełnego życia. Już dawno temu przestałam ją traktować jak śmiertelną i nieuleczalną chorobę, a zaczęłam o niej myśleć jako o określonym stylu życia. Chcąc być zdrową/zdrowym, musisz odżywiać się zdrowo, podejmować jakąś aktywność fizyczną, dbać o sen, odpoczynek, minimalizować stres. Tak samo jest z cukrzycą – dochodzi tylko kilka czynności umożliwiających kontrolowanie choroby.

Kiedy sama zachorowałam na cukrzycę typu 1, czułam się niepewnie z uwagi na niski stan mojej wiedzy i gotowości do życia z tą chorobą. Byłam przestraszona i zagubiona. W sieci znajdowałam wiele sprzecznych informacji. Jedni mówili: „nie możesz jeść węglowodanów”, inni: „jedz, co chcesz, skoro masz insulinę”. Brakowało mi dobrego źródła wiedzy i zwyczajnie gubiłam się w gąszczu informacji. Postanowiłam więc wziąć sprawy w swoje ręce i z pobudek zupełnie egoistycznych (własna choroba) zdecydowałam się na studia. Ukończyłam dietetykę w chorobach wewnętrznych i metabolicznych na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym wyłącznie po to, by umieć zaopiekować się samą sobą i wiedzieć, jak dietą wpływać na swoje zdrowie. Wiem, może to niezbyt popularne podejście, ale ja jestem typem zadaniowca. Lubię wiedzieć i rozumieć, co i dlaczego robię.

Wkrótce zaczęłam się tą wiedzą i osobistymi doświadczeniami dzielić w sieci i tak powstał _Dietolog – blog o zdrowym odżywianiu z cukrzycą w tle_, który prowadzę (bardziej lub mniej regularnie) od jakichś piętnastu lat. Chwilę później powstał mój kanał na YouTubie i inne profile społecznościowe, na których dzielę się przepisami i tipami, jak dobrze żyć z cukrzycą. Napisałam również książkę pt. _Cukrzyca na obcasach. Poradnik cukrzycowy dla kobiet_ (PZWL). Książka spotkała się z wieloma pozytywnymi opiniami i jestem z niej absolutnie dumna – jeśli jesteś kobietą i masz cukrzycę, gorąco Ci ją polecam. Napisałam ją wkrótce po tym, jak drugi raz urodziłam dziecko, a jestem mamą trójki fantastycznych pociech, czym dowodzę, że z odpowiednią wiedzą, przygotowaniem i wsparciem otoczenia – mimo cukrzycy – można cieszyć się macierzyństwem.

W moim życiu skupiam się na rodzinie, przyjaciołach, dbaniu o dobre i zdrowe jedzenie oraz na edukacji zdrowotnej. Zawodowo od lat jestem związana z obszarem zdrowia i medycyny połączonej z komunikacją – pracuję bowiem w telewizji zajmującej się tymi dziedzinami. W mojej pracy ważne pod kątem zdrowia informacje łączę z edukacją, przekazując wiedzę w zrozumiały dla odbiorców sposób.

Edukowanie traktuję jako swoją życiową misję i jednocześnie swoją supermoc. Potrafię mówić i pisać w sposób jasny, klarowny i zrozumiały dla każdego – nie tylko dla medyków rozumiejących terminy i żargon medyczny – ja je przekładam na język „ludzki”. Nie spodziewaj się tu zatem wyszukanych i trudnych nazw. To książka dla każdego, kto musi żyć z cukrzycą, a trzeba wiedzieć, że może ona dotknąć absolutnie każdego. Znajdziesz tu więc konkretne porady i odpowiedzi na pytania, które mogą pojawić się na każdym etapie życia z opisywaną chorobą.

Jeśli dopiero zaczynasz swoją „słodką” przygodę, ta książka pomoże Ci stawiać pierwsze kroki i odnaleźć się w natłoku zaleceń. Opowiem tu, jak planować posiłki, na co zwracać uwagę podczas zakupów, jakie produkty wybierać i jak komponować zdrowe, smaczne dania. Dowiesz się, jak różne składniki pokarmowe wpływają na poziom cukru we krwi i jak kontrolować glikemię poprzez odpowiednie żywienie.

Dla osób, które już od lat żyją z cukrzycą, książka ta może być przypomnieniem zasad, być może zapomnianych lub pomijanych. Czasami, w codziennym pośpiechu, łatwo jest zrezygnować z pewnych reguł czy nawyków, które jednak mają ogromny wpływ na nasze zdrowie. Mam nadzieję, że lektura mojej książki będzie dla Ciebie motywacją do powrotu na właściwe tory.

Książka będzie również pomocna dla osób, które liczą się z wysokim ryzykiem wystąpienia cukrzycy albo mają stwierdzony stan przedcukrzycowy czy insulinooporność. Dieta stanowi arcyważny element w profilaktyce cukrzycy. Od niej zwykle zaczyna się edukację. I mimo że oficjalnie nie ma „diety cukrzycowej”, to w większości poradni osoby z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów usłyszą o konieczności jej stosowania.

Moim celem jest, aby ta książka stała się Twoim drogowskazem do zdrowego i smacznego odżywiania się. Chcę, abyś poczuł/poczuła, że nie jesteś sam/sama w tej walce. Razem możemy zrozumieć, jak ważna jest dieta w cukrzycy i jak dzięki odpowiedniemu żywieniu można poprawić jakość życia. Pozwól, że Cię poprowadzę i powiem, co z tych zaleceń jest naprawdę ważne, a co nie.

Rozumiem, że zmiany w diecie mogą być trudne i wymagać czasu, ale wierzę, że dzięki mojej książce stanie się to łatwiejsze. Cukrzyca to choroba, która wymaga od nas dyscypliny, ale nie oznacza to, że musimy rezygnować z radości życia. Wspólnie możemy znaleźć balans między zdrowiem a przyjemnością płynącą z jedzenia.

Chciałabym, abyś po przeczytaniu tej książki poczuł/poczuła się bardziej pewny/pewna siebie i swoich wyborów żywieniowych. Abyś wiedział/wiedziała, że masz kontrolę nad swoją chorobą i że dieta może być Twoim sprzymierzeńcem, a nie wrogiem. Mam nadzieję, że dzięki tej książce będziesz mógł/mogła cieszyć się zdrowym i aktywnym życiem, pełnym różnorodnych smaków i radości.

Dodam jeszcze, że nie ma tu przepisów, jest jedynie teoria. Nie chciałam pisać książki, która będzie trochę teoretyczna, a trochę praktyczna. Znajdziesz tu najważniejsze treści dotyczące diety, a po przepisy zapraszam Cię do kolejnej mojej publikacji.

Serdecznie dziękuję za zaufanie i sięgnięcie po tę książkę. Jeśli chcesz na bieżąco być ze mną w kontakcie, wpisz w wyszukiwarce internetowej „Dietolog Angelina Ziembińska” i obserwuj moje social media, gdzie dzielę się cząstką mojego życia.

Kończąc ten wstęp, życzę Ci miłej lektury i doskonałych cukrów, niezależnie od tego, co zjesz.

_Angelina_PODZIĘKOWANIA

Nie ukrywam, że pisząc tę książkę, czerpałam inspirację z mojego osobistego doświadczenia życia z cukrzycą, co pozwala mi głębiej zrozumieć temat i spojrzeć na niego z perspektywy, której nie da się nauczyć. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego projektu.

Na początek chciałabym serdecznie podziękować mojej Wydawczyni, za jej nieskończoną cierpliwość, wyrozumiałość i za to, że z entuzjazmem przyjęła kolejny wspólny projekt. Współpraca z wydawnictwem PWN i jego marką PZWL jest dla mnie źródłem ogromnej satysfakcji, co mam nadzieję, przełoży się na publikację, której wartość odczują również Czytelnicy. Chciałabym wyrazić ogromne podziękowania dla profesor Anny Jeznach-Steinhagen, która zgodziła się być opiekunem merytorycznym mojej książki. Imponują mi jej ogromna wiedza, doświadczenie oraz profesjonalizm. To dla mnie prawdziwy zaszczyt, że wsparła ten projekt.

Największe podziękowania kieruję do mojej rodziny. Moim dzieciom – Milenie, Tymkowi i Janinie – dziękuję za to, że jesteście moim motorem do działania, dajecie mi siłę i nadajecie sens wszystkiemu, co robię. Mojemu mężowi Tomkowi dziękuję za to, że zawsze mnie wspiera, jest najlepszym kompanem naszych wspólnych przygód i podróży.

Dziękuję moim Rodzicom za to, że zawsze mogę na Was liczyć. Gdy zbliżał się termin oddania książki, nie zawahaliście się wziąć do siebie na dwa tygodnie trójki moich dzieci i nigdy na nic nie narzekaliście, a wiem, że nie zawsze bywa z nimi łatwo.

Moim sąsiadko-przyjaciółkom dziękuję za to, że troszczycie się o mój life balance, organizując przerwy na kawę i dostarczając motywujących rozmów, które są dla mnie bezcenne.

Chcę też podziękować przyjaciołom, rodzinie i znajomym – choć nie zawsze spotykamy się tak często, jakbym chciała – czuję Wasze wsparcie, które ogromnie doceniam.

Podziękowania ślę również mojej „diab-familii” – gdyby nie cukrzyca, nasze ścieżki mogłyby się nigdy nie przeciąć, a teraz nie wyobrażam sobie życia bez Waszej obecności. Dziękuję za Wasze inicjatywy i wsparcie, jesteście wspaniałymi motywatorami do lepszego życia z cukrzycą.

Dziękuję także personelowi medycznemu, który mnie wspiera – lekarzom, pielęgniarkom, rehabilitantom i farmaceutom, którzy swoją empatią, życzliwością i pozytywnym nastawieniem ułatwiają mi życie w różnych sytuacjach związanych ze zdrowiem.

Szczególne podziękowania kieruję do moich wspaniałych obserwatorów. Od wielu lat prowadzę blog na stronie internetowej dietolog.pl, kanał na YouTube i profile na moich social mediach jako Dietolog. Wasz entuzjazm, nieustające wsparcie i pytania dotyczące diety w cukrzycy są dla mnie ogromnym źródłem motywacji. To dzięki Wam powstała ta książka. Wasze pytania i wątpliwości pomogły mi dostosować jej treść, by była jak najbardziej przydatna. Dziękuję, że ze mną jesteście!SŁOWO WSTĘPNE DR HAB. N. MED. ANNY JEZNACH-STEINHAGEN

Jako lekarz diabetolog z wieloletnim doświadczeniem leczenie osób z cukrzycą traktuję jako swoją misję i jednocześnie pasję zawodową. Lubię poruszać w rozmowach tę tematykę i edukować pacjentów. Podobną pasję ma Angelina. Ma też coś wyjątkowego i unikatowego: własną historię chorowania na cukrzycę typu 1. Swoimi doświadczeniami dzieli się w tej książce.

Angelina wspomina czasy bez choroby i moment, kiedy dowiedziała się o diagnozie. Opisuje swoje codzienne zmagania z cukrzycą, która jednak nie przeszkodziła jej być mamą, żoną i aktywną zawodowo kobietą, z pasją do podróży i gotowania. Udowadnia, że choroba nie musi być obciążeniem w życiu, i radzi, jak nie być wobec niej bezradnym.

Publikacja zawiera sporą porcję wiedzy, przekazaną z perspektywy własnych przeżyć. Angelina rzetelnie przedstawia objawy cukrzycy, diagnostykę i zasady żywienia. Radzi, jak utrzymać prawidłową glikemię, prowadząc zdrowy styl życia.

Myślę, że każdy, niezależnie od tego, na jakim jest etapie choroby, znajdzie w tej książce nie tylko wiele cennych wskazówek, lecz także dużą dawkę pozytywnej energii i motywacji do działania.

Korzystajcie i wdrażajcie w życie rady Angeliny. Pamiętajcie, że można nauczyć się żyć z cukrzycą i powstrzymywać jej rozwój. Życzę wszystkim miłej lektury!

Anna Jeznach-SteinhagenROZDZIAŁ 1
CUKRZYCA W TEORII

1.1
Definicja i podział cukrzycy

_Kiedy (lata temu) zachorowałam na cukrzycę, do mojej sali (w powiatowym szpitalu na Podkarpaciu) zaglądały młode pielęgniarki z innych oddziałów, szepcząc między sobą: „O, to ta dziewczyna, z zaawansowaną cukrzycą”._

_Po powrocie do domu usłyszałam, jak sąsiadka z dużym przekonaniem mówiła do mojej babci: „Co z tego, że młoda i ma męża, jak z cukrzycą, to dzieci nie będzie miała. Nie można mieć dzieci z cukrzycą”._

_Kiedy w mięsnym kupowałam wędlinę, pani sprzedawczyni zrobiła mi wykład na temat żywienia w cukrzycy, twierdząc, że sama jestem sobie winna i że każdą cukrzycę można wyleczyć dietą i suplementami. Tylko lekarze o tym nie mówią, bo co by robili, a tak to dają leki i leczą, żeby leczyć, a nie wyleczyć._

O cukrzycy, dopóki jej nie doświadczymy, wiemy naprawdę niewiele. Mimo że temat ten pojawia się podczas edukacji, to powszechnie funkcjonuje jako choroba osób starszych i niedbających o siebie i w zasadzie zapracowujących sobie na nią. Osobiście mam przyjemność prowadzić zajęcia dodatkowe dla dzieci w wieku 7–14 lat i uważam, że wiedza o zdrowiu i zachowaniach prozdrowotnych w tej grupie wiekowej nie jest wystarczająca. Zdecydowanie jest ona większa, gdy w rodzinie – u dziadków, rodziców czy u kota – pojawia się cukrzyca. Myślę, że w społeczeństwie jest podobnie, dlatego my, diabetycy, również możemy być źródłem wiedzy dla innych. Jeśli więc sądzisz, że pozwoliłam Pani z mięsnego się pouczać i dawać sobie rady spod lady – to jesteś w błędzie. Tobie również polecam stać się specjalistą od swojej choroby. Zaoszczędzi Ci to wiele czasu i energii. Zatem zaczynajmy.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, która charakteryzuje się podwyższonym poziomem cukru we krwi (glukozy) i to jest jej główny objaw – w ten sposób rozpoznaje się cukrzycę. Obecnie wciąż jest chorobą nieuleczalną, jednak poprzez odpowiednią terapię można doprowadzić do jej remisji i powstrzymać jej rozwój, unikając tym samym wielu poważnych powikłań, które za sobą niesie. Terapii polegającej na całkowitym wyleczeniu cukrzycy jeszcze nie ma. Celowo piszę „jeszcze”, ponieważ widzę, jak olbrzymi jest postęp medyczny w ostatnich kilkudziesięciu latach i mam wrażenie, że cały czas przyspiesza. Ale skoro nie ma jeszcze skutecznego leczenia cukrzycy, obejmującego przyczyny, a nie objawy, olbrzymią wartość w procesie leczenia stanowią dieta i wiedza samego pacjenta odnośnie do własnego stanu zdrowia.

W zdrowym organizmie trzustka produkuje insulinę – hormon odpowiedzialny za regulację poziomu glukozy we krwi. Insulina umożliwia komórkom wchłanianie glukozy z krwiobiegu, wykorzystywanej przez organizm jako źródło energii. U osób z cukrzycą proces ten jest zaburzony, co prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu glukozy we krwi.

Są dwie główne przyczyny rozwoju cukrzycy:

• NIEDOSTATECZNA PRODUKCJA INSULINY PRZEZ TRZUSTKĘ: w przypadku cukrzycy typu 1 układ odpornościowy atakuje komórki beta trzustki, które produkują insulinę, co prowadzi do ich zniszczenia i zupełnego braku insuliny w organizmie.

• INSULINOOPORNOŚĆ: w cukrzycy typu 2 komórki ciała stają się oporne na działanie insuliny, co oznacza, że glukoza nie jest prawidłowo wchłaniana, mimo że insulina jest produkowana (często nawet w nadmiarze) i obecna w organizmie.

Cukrzyca jest klasyfikowana na kilka typów, z których najczęściej spotykane to cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2 i cukrzyca ciążowa. Każdy z nich ma inne przyczyny, objawy i formy leczenia.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że układ odpornościowy osoby z tą chorobą atakuje i niszczy komórki beta trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Wskutek tego początkowo obserwuje się jej niedobór, a z czasem całkowity brak. Osoba z cukrzycą typu 1 wymaga codziennego podawania insuliny w formie iniekcji podskórnych (zastrzyków).

Cukrzyca typu 1 najczęściej rozwija się u dzieci i młodych dorosłych, choć może wystąpić w każdym wieku. Objawy pojawiają się nagle i są bardzo spektakularne (trudno je przeoczyć). Obejmują intensywne pragnienie, częste oddawanie moczu, utratę masy ciała i zmęczenie.

Podtypem cukrzycy typu 1 jest cukrzyca typu LADA (_latent autoimmune diabetes in adults_), która rozwija się wolniej i występuje u dorosłych. LADA często jest mylona z cukrzycą typu 2 ze względu na stopniowy rozwój objawów i występowanie u osób starszych. Jednak podobnie jak w cukrzycy typu 1, LADA jest wynikiem autoimmunologicznego zniszczenia komórek beta trzustki. Pacjenci z LADA początkowo mogą pozytywnie reagować na doustne leki przeciwcukrzycowe, ale z czasem wymagają insuliny.

Rozpoznanie cukrzycy typu 1 (oraz jej podtypu – LADA) opiera się na badaniu diagnostycznym z krwi, stwierdzeniu obecności przeciwciał przeciwko komórkom beta (anty-GAD) i niskiego poziomu peptydu C (na podstawie stężenia C-peptydu można ocenić wydzielanie insuliny przez trzustkę).

Dokładna przyczyna niszczenia komórek beta trzustki nie jest do końca znana, jednak wskazuje się na pewne czynniki, które mogą zainicjować ten proces. Zalicza się do nich czynniki zarówno genetyczne, jak i środowiskowe, np. wirusy różyczki, świnki, cytomegalii, SARS-CoV-2 oraz bardzo duży stres bądź spożycie białka mleka krowiego czy zaburzenia mikrobioty jelitowej we wczesnym dzieciństwie . Niezależnie od przyczyny raz wyzwolonego ataku autoimmunologicznego nie można cofnąć ani zatrzymać – ale patrząc na rozwój nauki i medycyny w ostatnich dziesięcioleciach, istnieją pierwsze doniesienia o możliwości modulacji procesu autoimmunologicznego w cukrzycy typu 1. Szacuje się, że cukrzyca typu 1 dotyka 5–10% pacjentów z cukrzycą.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 jest najczęstszą formą cukrzycy, stanowiącą około 90% wszystkich przypadków. Jest związana z insulinoopornością, w której komórki ciała nie reagują prawidłowo na insulinę. Trzustka stara się skompensować to przez zwiększoną produkcję insuliny, ale z czasem nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego poziomu glukozy we krwi. Bardzo lubię porównanie cukrzycy typu 2 do zbyt mocno obciążonej ciężarówki, która jeździ sobie po górzystym terenie – nikt nie jest specjalnie zaskoczony, że wolniej jedzie pod górę, prawda?

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 obejmują: nadwagę, brak aktywności fizycznej, niezdrową dietę oraz predyspozycje genetyczne. Objawy zazwyczaj rozwijają się powoli i stopniowo, często są bagatelizowane albo po prostu ciężko je określić i połączyć z cukrzycą. Mogą obejmować zmęczenie, niewyraźne widzenie, wolno gojące się rany oraz częste infekcje – łatwo zmęczenie zrzucić na karb nadmiaru pracy, niewyraźne widzenie powiązać z długim wpatrywaniem się w monitor, infekcje połączyć z przemęczeniem, a gojenie ran wytłumaczyć ich specyfiką. Naprawdę znam milion wymówek, żeby odwlec wizytę u lekarza. Jednak w przypadku cukrzycy nie warto czekać. Im wcześniej będzie ustalone rozpoznanie, tym wcześniej zostanie wdrożone właściwe leczenie.

Cukrzyca typu 2 często rozwija się w ukryciu, a osoby chorujące dowiadują się o niej nawet po kilku latach jej trwania. Rozpoznanie jest bardzo proste, ponieważ zależy od wyników poziomu cukru. Istnieje kilka kryteriów rozpoznania cukrzycy. W przypadku cukrzycy typu 2 we krwi nie pojawiają się przeciwciała do wysp trzustkowych (nie ma ataku autoimmunologicznego).

Leczenie cukrzycy typu 2 początkowo obejmuje zmiany stylu życia, zmiany dietetyczne, redukcję masy ciała i leczenie farmakologiczne doustne. Jest to choroba postępująca, więc po wielu latach jej trwania zazwyczaj wdrażana jest insulina. Niektórzy pacjenci z cukrzycą typu 2 bardzo jej się boją, ale trzeba wiedzieć, że jest to hormon niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uważam, że edukacja na temat insuliny powinna być zdecydowanie szersza, ponieważ cieszy się złą sławą i często staje się postrachem pacjentów. Natomiast jest to lek w wielu przypadkach ratujący życie, a także pomagający kontrolować cukrzycę i uniknąć powikłań związanych z chorobą.

W kontekście wdrożenia insuliny w cukrzycy typu 2 o trzustce myślę jak o drukarce. Komórki beta trzustki produkują insulinę, tak jak drukarka zadrukowuje kolejne kartki. Kiedy kończy się toner, kolejne strony wychodzą z coraz jaśniejszym nadrukiem, z czasem niezbyt wyraźnym, a na koniec drukarka przestaje pracować poprawnie. Trzustka też ma ograniczone możliwości produkowania insuliny. Jeśli przez lata jest nadwyrężana, produkuje większe niż normalnie ilości insuliny, której organizm nie potrafi odpowiednio wykorzystać, to jej możliwości kiedyś się kończą. W drukarce wymieniamy toner, w organizmie nie da się niczego łatwo wymienić, więc trzeba ręcznie podawać sobie insulinę.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to typ, który rozwija się u niektórych kobiet w czasie ciąży. Jest wynikiem hormonów (głównie gonadtropiny kosmówkowej produkowanej przez łożysko w ciąży), które mogą powodować insulinooporność. Zazwyczaj cukrzyca ciążowa ustępuje po porodzie, ale kobiety, które ją przechodziły, są narażone na większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Objawy są podobne do innych typów cukrzycy, ale często są łagodne i mogą pozostać niezauważone.

Cukrzycę ciążową diagnozuje się poprzez test doustnego obciążenia glukozą, który jest standardowym badaniem w opiece nad ciężarną. Test wykonuje się u wszystkich kobiet między 24. a 28. tygodniem ciąży. Lekarz może zalecić wcześniejsze badanie, jeśli kobieta jest w grupie ryzyka.

Badanie jest proste i bezbolesne, ale trwa długo. Wykonuje się je w większości laboratoriów medycznych. Najpierw mierzy się poziom glukozy na czczo. Następnie kobieta pije roztwór z 75 g glukozy. Po 60 i 120 minutach pobiera się kolejne próbki krwi, a kobieta w tym czasie powinna odpoczywać na siedząco.

Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy poziom glukozy spełnia jedno z poniższych kryteriów:

• na czczo wynosi 92 mg/dl (5,1 mmol/l) lub więcej,

• po 60 minutach wynosi 180 mg/dl (10 mmol/l) lub więcej,

• po 120 minutach wynosi 153 mg/dl (8,5 mmol/l) lub więcej.

Jeśli u kobiety wystąpiła cukrzyca ciążowa, to ryzyko, że zachoruje ona po 15 latach na cukrzycę typu 2, wynosi 30–45%.

Inne specyficzne typy cukrzycy

Istnieją także inne, mniej powszechne typy cukrzycy, które mają inne przyczyny niż wcześniej wymienione. Należą do nich:

• CUKRZYCA MONOGENOWA: dość rzadka (1–3% występowania) forma cukrzycy wynikająca z mutacji w jednym genie. Przykładem jest typ MODY (_maturity-onset diabetes of the young_).

• CUKRZYCA WTÓRNA: rozwija się jako skutek innej choroby lub stanu medycznego, np. mukowiscydozy, zespołu Cushinga, terapii niektórymi lekami albo mechanicznego uszkodzenia trzustki.PRZYPISY

American Diabetes Association_: 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes – 2021_. Diabetes Care. 2021; 44(Suppl 1): S15–S33.

Sieradzki J.: _Cukrzyca i zespół metaboliczny_. W_: Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011_ (red. A. Szczeklik). Medycyna Praktyczna, Kraków 2015: 1274–1318.

Pociot F., Lernmark Å.: _Genetic risk factors for type 1 diabetes_. Lancet. 2016; 387(10035): 2331–2339.

Rewers M., Ludvigsson J.: _Environmental risk factors for type 1 diabetes_. Lancet. 2016; 387(10035): 2340–2348.

Sieradzki J., Małecki M., Czupryniak L. (red.): _Cukrzyca. Tom 1_. Via Medica, Gdańsk 2015: 103–205.

Dennison R.A., Chen E.S., Green M.E. i wsp.: _The absolute and relative risk of type 2 diabetes after gestational diabetes: A systematic review and meta-analysis of 129 studies_. Diabetes Res Clin Pract. 2021; 171: 108625.

Sieradzki J., Małecki M., Czupryniak L. (red.): _Cukrzyca. Tom 1_. Via Medica, Gdańsk 2015, s. 143–197.