Drakula - ebook

WSTĘP

Nie uwie­rzy­cie, ale kie­dyś wam­piry były prze­ra­ża­jące.

Dziś nikt nie boi się dżen­tel­mena w pod­bi­tej szkar­ła­tem pele­ry­nie, a jego miłość do wycia wil­ków budzi jedy­nie uśmiech. Hor­ror, jako gatu­nek z ogromną tra­dy­cją pozy­skał nowe stra­chy. Sam wam­pir, jak się wydaje, opu­ścił niszę i wypły­nął na sze­ro­kie wody main­stre­amu. Obja­wił się nad­czło­wie­kiem o gołę­bim sercu w sadze _Zmierzch_, miał wesołą twarz Leslie Nie­lsena i wal­czył o swoje czło­wie­czeń­stwo w powie­ściach Anne Rice. Możemy go kochać. Możemy mu współ­czuć. Strach odfru­nął, spło­szony jak nie­to­perz.

Kie­dyś było zupeł­nie ina­czej. Dowo­dem tego jest powieść Brama Sto­kera, nowo­cze­sna w for­mie i rewo­lu­cyjna w tre­ści.

W ostat­niej deka­dzie XIX wieku, kiedy powstała książka, mało kto inte­re­so­wał się wam­pi­rami. Te przy­na­le­żały do folk­loru i stra­szyły po wio­skach. Sto­ker skom­pli­ko­wał ludowe poda­nia o zwy­cza­jach wam­pi­rów, przy­da­jąc swo­jemu hra­biemu sze­reg nad­na­tu­ral­nych mocy: Dra­kula zmie­nia się w zwie­rzęta, a nawet mgłę – prze­nika przez szparę w drzwiach i czmy­cha w mgnie­niu oka.

Następ­nie Sto­ker uczy­nił z niego ary­sto­kratę z dale­kiego kraju. Górzy­sta Tran­syl­wa­nia jawiła się tajem­ni­czym miej­scem, gdzie z całą pew­no­ścią wciąż gra­sują upiory. Dra­kula, w jakiś spo­sób, ucie­le­śnia kosz­mar feu­dal­nego porządku. Dosłow­nie wysysa krew ze swo­ich pod­da­nych.

Ten przed­sta­wi­ciel świata ciem­no­ści o śre­dnio­wiecz­nym rodo­wo­dzie przy­bywa do nowo­cze­snego, jasnego od lamp gazo­wych Lon­dynu (zapis podróży stat­kiem należy do naj­bar­dziej przej­mu­ją­cych, by nie powie­dzieć strasz­nych frag­men­tów książki), gdzie urzą­dza sobie nowe żero­wi­sko. Mor­duje młode kobiety i mieszka w ser­cach waria­tów. Sto­ker dosłow­nie wypro­wa­dził potwora z dale­kiego zamku na te same ulice, któ­rymi prze­cha­dzał się jego czy­tel­nik. Ten zabieg, nowo­cze­sny jak na tamte lata, przy­słu­żył się suk­ce­sowi książki.

Sam Dra­kula jest stwo­rze­niem para­dok­sal­nym, nie­moż­li­wym i przez to tak strasz­nym w swoim zamy­śle. Nie przy­na­leży do świata żywych ani umar­łych, lecz tkwi gdzieś pomię­dzy jed­nym i dru­gim. Przy­po­mina aber­ra­cję, coś, co umyka rozu­mowi i jest widoczne w swej praw­dzi­wej natu­rze tylko na moment, kątem oka. Ist­nieje, lecz nie widzimy go w lustrze. Odpy­cha od sie­bie śmierć, żeru­jąc na żyją­cych, gnany nie­ludz­kim gło­dem. Może dla­tego w ostat­niej chwili na jego twa­rzy maluje się spo­kój?

Łączy w sobie cechy ary­sto­kraty o wiel­kiej inte­li­gen­cji i żar­łocz­nego zwie­rzę­cia. W zamku posiada ogromną biblio­tekę, uczy się języ­ków, o kul­tu­rze Anglii wypo­wiada się ze znaw­stwem i przej­muje się jak dziecko swoją trzesz­czącą angielsz­czy­zną. Jed­no­cze­śnie śpi w zbez­czesz­czo­nej ziemi i żywi się krwią, zacho­wu­jąc się nocą jak dra­pież­nik. Sto­ker kre­śli jego twarz jako poważną, w któ­rej płoną oczy bestii.

Jako syn ciem­no­ści w chrze­ści­jań­skim świe­cie pod­lega licz­nym ogra­ni­cze­niom. Oba­wia się krzyża. Jego trumnę uniesz­ko­dli­wia hostia. Sku­teczne oka­zują się też metody bar­dziej świec­kie, czyli czo­snek, kołek w serce i nóż na gar­dle. Rekom­pen­sują to liczne moce, z któ­rych najbar­dziej sku­teczną – nie­wąt­pli­wie też naj­strasz­niej­szą – jest wła­dza, jaką ma nad świa­tem żywych i umar­łych. Osa­cza i więzi poczci­wego nota­riu­sza wła­ści­wie bez wysiłku, groźbą, a nie czy­nem. Owija sobie wokół palca obłą­ka­nego Ren­fielda i bez żad­nego pro­blemu bała­muci naiwną Lucy, do tego trzyma w pod­zie­miach zamku swój pry­watny harem. Naj­sil­niej­szy opór sta­wia mu jed­nak kobieta, dzielna i mądra Mina.

Taka postać wpro­wa­dzona do lite­ra­tury była ska­zana na suk­ces. Nie dzi­wię się, że czy­tel­nicy bali się Dra­kuli. Sam bałem się, gdy byłem chłop­cem, a teraz jako doro­sły czło­wiek piszę te słowa z ogromną rado­ścią. Spo­tka­nie z upior­nym hra­bią w jego wszyst­kich odsło­nach sta­nowi ważną część mojego dora­sta­nia. Docie­ra­łem do niego krę­tymi ścież­kami. Powieść Sto­kera długo była nie­do­stępna. Pamię­tam jak cze­ka­łem do pół­nocy, żeby zoba­czyć _Nos­fe­ratu_ z 1922 roku na małym, śnie­żą­cym tele­wi­zorku. Wer­sję Herzoga, z lat sie­dem­dzie­sią­tych, uwa­żam za szczy­towe uję­cie tematu i ekra­ni­za­cję totalną. Nikt nie był bar­dziej przej­mu­ją­cym wam­pi­rem niż Klaus Kin­ski. Może dla­tego, że w tę kre­ację ubrał wła­sne, prze­raź­liwe demony?

Zeszyty w pod­sta­wówce zapeł­ni­łem wize­run­kami wam­pi­rów, rodzice bie­gali z tego powodu na dywa­nik do szkoły, a nauczy­cielki widziały we mnie kan­dy­data na seryj­nego mor­dercę. Podobne obrazki trza­skał ponoć Karol Kot, kra­kow­ski zabójca, który kształ­cił się w tych samych murach. Stało się zupeł­nie ina­czej i mor­duję ludzi wyłącz­nie na kar­tach wła­snych ksią­żek. _Dra­kula_ sta­no­wił jeden z impul­sów, które pchnęły mnie do wła­snego pisa­nia. Nie jest książką dosko­nałą. Poka­zała jed­nak siłę lite­ra­tury, daleko więk­szą niż wywo­ły­wa­nie emo­cji, takich jak lęk w czy­tel­niku.

Postać stwo­rzona przez Brama Sto­kera jest nie­śmier­telna jak na wam­pira przy­stało i powraca z grobu w naj­róż­niej­szych odsło­nach. Bywa potwo­rem, roman­tycz­nym kochan­kiem, super­me­nem, ofermą, roba­kiem, a nawet pacynką z _Ulicy Sezam­ko­wej_. My pomrzemy, ale on żyć będzie, a jego imię już teraz brzmi w wiecz­no­ści. Prze­cież każdy wie, kim jest Dra­kula.

Warto spraw­dzić, skąd do nas przy­szedł.

Łukasz Orbi­tow­skiROZ­DZIAŁ 1

DZIEN­NIK JONA­THANA HAR­KERA

3 maja, Bystrzyca

Wyje­cha­łem z Mona­chium pierw­szego maja o dwu­dzie­stej trzy­dzie­ści pięć i dotar­łem do Wied­nia wcze­snym ran­kiem następ­nego dnia; pociąg miał godzinę opóź­nie­nia. Na pod­sta­wie obser­wa­cji z okien wagonu i krót­kiego spa­ceru uli­cami stwier­dzam, że Buda­peszt jest pięk­nym mia­stem. Nie odcho­dzi­łem jed­nak zbyt daleko od dworca, bo ze względu na opóź­nie­nie mie­li­śmy wyru­szyć w dal­szą drogę naj­szyb­ciej, jak to moż­liwe.

Nie mogę oprzeć się wra­że­niu, że opusz­czam świat Zachodu i wkra­czam na Wschód; wspa­niałe mosty na Dunaju, który impo­nuje tutaj sze­ro­ko­ścią i głę­bo­ko­ścią, prze­nio­sły mnie na tereny z tra­dy­cjami pozo­sta­łymi po pano­wa­niu Tur­cji.

Mia­sto opu­ści­li­śmy o cza­sie i po zmroku dotar­li­śmy do Kluża. Zatrzy­ma­łem się na noc w hotelu Roy­ale. Na obiad, a raczej na kola­cję, zja­dłem kur­czaka przy­rzą­dzo­nego z czer­woną papryką – bar­dzo smacz­nego, lecz powo­du­ją­cego pra­gnie­nie. (Powi­nie­nem zdo­być prze­pis dla Miny). Zagad­nięty przez mnie kel­ner wyja­śnił, że danie nazywa się _paprika hendl_ i że jest to tutej­sza potrawa naro­dowa, mogę więc ją zama­wiać w całych Kar­pa­tach.

Bar­dzo przy­daje mi się pod­sta­wowa zna­jo­mość języka nie­miec­kiego. W zasa­dzie nie wiem, jak bym sobie bez niej tu pora­dził.

Mając w Lon­dy­nie tro­chę wol­nego czasu, odwie­dzi­łem Bri­tish Museum i prze­szu­ka­łem biblio­teczne zasoby map i ksią­żek doty­czą­cych Tran­syl­wa­nii, dosze­dłem bowiem do wnio­sku, że powi­nie­nem coś wie­dzieć o tym kraju, jeśli mam mieć do czy­nie­nia z wywo­dzą­cym się z niego ary­sto­kratą.

Odkry­łem, że region, który jest celem mojej podróży, znaj­duje się w naj­bar­dziej odda­lo­nym na wschód punk­cie kraju, w zasa­dzie na gra­nicy trzech krain: Tran­syl­wa­nii, Moł­da­wii i Buko­winy, w samym sercu Kar­pat. To jeden z naj­dzik­szych i naj­mniej zna­nych zakąt­ków Europy.

Nie­stety, nie mogłem zlo­ka­li­zo­wać zamku Dra­kuli, jako że nie zna­la­złem mapy tego kraju, która dorów­ny­wa­łaby dokład­no­ścią mapom wyda­wa­nym przez naszą agen­cję kar­to­gra­ficzną Ord­nance Survey. Dowie­dzia­łem się jed­nak, że Bystrzyca, mia­steczko wymie­nione z nazwy przez hra­biego Dra­kulę, jest dosyć znana. Powi­nie­nem zamie­ścić tu nie­które ze swo­ich nota­tek, abym mógł odświe­żyć pamięć, gdy będę oma­wiał moje podróże z Miną.

Na popu­la­cję Tran­syl­wa­nii skła­dają się cztery odrębne naro­do­wo­ści: na połu­dniu Sasi i wymie­szani z nimi Wołosi, któ­rzy są potom­kami Daków; na zacho­dzie Węgrzy, a na wscho­dzie i pół­nocy Sekle­rzy. Jadę pomię­dzy tych ostat­nich, któ­rzy – jak sami utrzy­mują – wywo­dzą się od samego Attyli i Hunów. Moż­liwe, że to prawda, ponie­waż gdy Węgrzy pod­bi­jali ten kraj w jede­na­stym wieku, wal­czyli z osia­dłymi tu Hunami.

Czy­ta­łem, że każdy znany ludz­ko­ści zabo­bon ma korze­nie wła­śnie w tym zakątku Kar­pat. Jeśli to prawda, mój pobyt tutaj może się oka­zać bar­dzo inte­re­su­jący. (Muszę zapy­tać o to hra­biego).

Nie spa­łem dobrze tej nocy mimo wygod­nego łóżka, ponie­waż drę­czyły mnie prze­dziwne sny. Poza tym pod moim oknem przez całą noc wył pies, co także mogło mieć wpływ na jakość wypo­czynku; a może to wina papry­ka­rza – wypi­łem przez niego całą karafkę wody, co wcale jed­nak nie uga­siło pra­gnie­nia. Usną­łem nad ranem i obu­dziło mnie dopiero gło­śne puka­nie do drzwi, zga­duję więc, że w pew­nym momen­cie musia­łem zasnąć cał­kiem mocno.

Na śnia­da­nie zja­dłem papry­karz, rodzaj owsianki z mąki kuku­ry­dzia­nej, którą tutaj nazy­wają mama­łygą, i nadzie­wa­nego bakła­żana, wyśmie­nite danie, tak zwaną _imple­tatę_. (Na to rów­nież muszę wziąć prze­pis).

Jadłem w pośpie­chu, ponie­waż pociąg miał wyru­szyć nie­wiele przed ósmą, ale gdy dobie­głem na sta­cję o siód­mej trzy­dzie­ści, jesz­cze przez godzinę sie­dzia­łem w prze­dziale, zanim odje­cha­li­śmy.

Wydaje mi się, że im dalej na wschód, tym kolej jest bar­dziej nie­punk­tu­alna. Jak to w takim razie musi wyglą­dać w Chi­nach?

Cały dzień prze­dzie­ra­li­śmy się przez kra­inę pełną róż­no­rod­nego piękna. Cza­sami mija­li­śmy nie­wiel­kie mia­steczka i zamki na szczy­tach stro­mych gór, takie, jakie widuje się w sta­rych księ­gach; prze­jeż­dża­li­śmy obok rzek i stru­mieni, któ­rych sze­ro­kie kamie­ni­ste brzegi świad­czyły o czę­stych powo­dziach. Potrzeba dużo wody i sil­nego nurtu, aby omieść do czy­sta nabrzeża.

Na każ­dej sta­cji cze­kały grupy ludzi, dosłow­nie tłumy, odziane w każdy moż­liwy spo­sób. Nie­któ­rzy wyglą­dali jak nasi chłopi lub ci, któ­rych spo­ty­ka­łem, podró­żu­jąc przez Fran­cję i Niemcy, w krót­kich kurt­kach, okrą­głych kape­lu­szach i domo­wej roboty spodniach. Nato­miast inni byli nie­zwy­kle malow­ni­czy.

Kobiety były śliczne, ale gdy pod­cho­dziło się bli­żej, spra­wiały wra­że­nie nie­zgrab­nych. Wszyst­kie miały obszerne białe rękawy, a więk­szość sze­ro­kie pasy z przy­tro­czo­nymi licz­nymi pasecz­kami powie­wa­ją­cymi na wie­trze jak spód­nice balet­nic. Oczy­wi­ście nosiły też halki.

Naj­dziw­niej­szymi posta­ciami, na jakie się natknę­li­śmy, byli Sło­wacy, bar­dziej jesz­cze bar­ba­rzyń­scy niż reszta, w ogrom­nych paster­skich kape­lu­szach, wor­ko­wa­tych posza­rza­łych spodniach, bia­łych płó­cien­nych koszu­lach prze­pa­sa­nych cięż­kimi pasami, sze­ro­kimi pra­wie na stopę i nabi­ja­nymi mosięż­nymi ćwie­kami. Nogawki spodni wci­skali w wyso­kie buty, mieli dłu­gie czarne włosy i bujne czarne wąsy. Wyglą­dali bar­dzo malow­ni­czo, ale byli nie­szcze­gól­nie mili w obej­ściu. Na deskach teatru mogliby zostać obsa­dzeni w rolach sta­ro­żyt­nej orien­tal­nej bandy roz­bój­ni­ków. W rze­czy­wi­sto­ści są jed­nak, jak mi powie­dziano, zupeł­nie nie­szko­dliwi i bra­kuje im poczu­cia wła­snej war­to­ści.

Do Bystrzycy dotar­li­śmy po zmierz­chu; mia­sto jest bar­dzo stare i inte­re­su­jące. Poło­że­nie nie­malże na gra­nicy – prze­łęcz Borgo pro­wa­dzi z niego do Buko­winy – prze­kłada się na bar­dzo burz­liwą histo­rię, która jest zresztą widoczna na pierw­szy rzut oka. Pięć­dzie­siąt lat temu przez mia­sto prze­szła fala wiel­kich poża­rów, sie­jąc ogromne spu­sto­sze­nia przy pię­ciu róż­nych oka­zjach. Na początku sie­dem­na­stego wieku Bystrzyca prze­żyła trzy­ty­go­dniowe oblę­że­nie, w któ­rego wyniku zgi­nęło trzy­na­ście tysięcy osób – ofiar, głodu i cho­rób.

Hra­bia Dra­kula skie­ro­wał mnie do hotelu Gol­den Krone, który ku mojej rado­ści – pra­gnę bowiem dowie­dzieć się wszyst­kiego, co w mojej mocy o tym kraju – oka­zał się w sta­rym stylu.

Wyraź­nie mnie ocze­ki­wano, ponie­waż gdy tylko sta­ną­łem w drzwiach, od razu ujrza­łem krzepką star­szą kobietę w codzien­nym chłop­skim stroju – bia­łej spodniej sukni i dłu­gim kolo­ro­wym far­tu­chu, nie­skrom­nie dopa­so­wa­nym. Gdy pod­sze­dłem bli­żej, ukło­niła się i zapy­tała:

– _Herr_ Anglik?

– Tak – odpar­łem. – Jona­than Har­ker.

Uśmiech­nęła się i powie­działa coś do star­szego męż­czy­zny w bia­łej koszuli, który towa­rzy­szył jej do drzwi.

Ten odszedł na chwilę i powró­cił z listem:

„Przy­ja­cielu, witaj w Kar­pa­tach. Z nie­po­ko­jem Cię ocze­kuję. Śpij dobrze tej nocy. Jutro o trze­ciej wyru­sza dyli­żans do Buko­winy; zare­zer­wo­wano w nim miej­sce dla Cie­bie. Mój powóz będzie ocze­ki­wał na prze­łę­czy Borgo, skąd prze­wie­zie Cię do zamku. Ufam, że Twoja podróż z Lon­dynu była udana i że Twój pobyt na mojej pięk­nej ziemi będzie rów­nie przy­jemny. Twój Dra­kula”.

4 maja

Wła­ści­ciel hotelu rów­nież otrzy­mał list od hra­biego z pole­ce­niem zna­le­zie­nia dla mnie naj­lep­szego miej­sca w powo­zie. Nie chciał jed­nak zdra­dzić mi żad­nych szcze­gó­łów kore­spon­den­cji i uda­wał, że nie rozu­mie mojego nie­miec­kiego.

Wiem, że to nie­prawda, ponie­waż do tam­tej chwili rozu­mie­li­śmy się dosko­nale; to zna­czy, odpo­wia­dał na moje pyta­nia tak, jakby mnie rozu­miał.

Popa­try­wali na sie­bie z żoną, star­szą kobietą, która otwo­rzyła mi drzwi, z prze­ra­że­niem w oczach. Wymam­ro­tał tylko, że w liście prze­słano pie­nią­dze, i to wszystko, co wie. Gdy zapy­ta­łem wprost, czy zna hra­biego Dra­kulę i czy może opo­wie­dzieć mi coś o zamku, oboje z żoną się prze­że­gnali, i stwier­dziw­szy, że nie mają o niczym poję­cia, odmó­wili dal­szej roz­mowy. Było już tak mało czasu do odjazdu, że nie zdą­ży­łem zapy­tać o to nikogo wię­cej, a wszystko zaczęło wyda­wać mi się bar­dzo tajem­ni­cze, co wcale mnie nie pocie­szyło.

Zanim wysze­dłem, przy­szła do mojego pokoju star­sza kobieta i z histe­rią w gło­sie zapy­tała:

– Musi pan jechać? Młody _Herr_, naprawdę pan musi?

Była tak zaafe­ro­wana, że bez­wied­nie mie­szała nie­miecki z innym języ­kiem, któ­rego w ogóle nie zna­łem. Byłem w sta­nie w pew­nym stop­niu zro­zu­mieć, o co cho­dzi, zada­jąc wiele pytań. Gdy wyzna­łem, że natych­miast muszę ruszać dalej i że wiąże się to z bar­dzo waż­nymi inte­re­sami, spy­tała:

– Czy wie pan, jaki dziś dzień?

Odrze­kłem, że czwarty maja. Potrzą­snęła głową i powie­działa:

– Wła­śnie! Wiem, wiem! Ale czy pan wie, jaki to dzień?

Gdy oznaj­mi­łem jej, że nie rozu­miem, kon­ty­nu­owała:

– To wigi­lia dnia świę­tego Jerzego. Czyż nie wie pan, że gdy tej nocy zegar wybije pół­noc, uwolni się całe zło tego świata? Czy pan wie, dokąd pan jedzie i co zamie­rza pan zro­bić?

Była tak zde­ner­wo­wana, że pró­bo­wa­łem ją jakoś uspo­koić, ale moje wysiłki nie przy­nio­sły rezul­tatu. W końcu opa­dła na kolana i na klęcz­kach bła­gała mnie, żebym nie wyjeż­dżał albo cho­ciaż zacze­kał dzień lub dwa.

Sytu­acja była kurio­zalna, ale po raz kolejny poczu­łem nie­po­kój. Jed­nak mia­łem inte­res do zro­bie­nia i nie mogłem pozwo­lić, aby cokol­wiek sta­nęło na mojej dro­dze.

Gdy pró­bo­wa­łem ją pod­nieść, stwier­dzi­łem na tyle poważ­nie, na ile było to moż­liwe, że dzię­kuję jej za tro­skę, ale obo­wiązki naka­zują mi jechać.

Wtedy wstała, osu­szyła łzy i zdjęła z szyi róża­niec z krzy­ży­kiem, a następ­nie mi go podała.

Nie wie­dzia­łem, co począć, ponie­waż jako czło­nek Kościoła angli­kań­skiego byłem całe życie uczony, że takie rze­czy noszą zna­miona bał­wo­chwal­stwa, ale odmó­wie­nie star­szej kobie­cie w tym sta­nie ducha wyda­wało mi się okropną nie­wdzięcz­no­ścią.

Jak mnie­mam, ujrzała waha­nie na mojej twa­rzy, ponie­waż po pro­stu zało­żyła mi róża­niec na szyję i powie­dziaw­szy: „To dla two­jego dobra”, wyszła.

Zapi­suję to w ocze­ki­wa­niu na powóz, który oczy­wi­ście się spóź­nia, a krzy­żyk na­dal spo­czywa na mojej piersi.

Nie wiem, czy to przez obawy sta­ruszki, czy pełne duchów tra­dy­cje tego miej­sca, czy może przez róża­niec w ogóle nie czuję się tak swo­bod­nie na umy­śle jak zazwy­czaj.

Jeśli ten zeszyt dotrze kie­dy­kol­wiek do Miny przede mną, przy­nie­sie jej moje poże­gna­nie. A oto i powóz!

5 maja, Zamek

Sza­rość poranka ustą­piła pro­mie­niom słońca, które wze­szło już wysoko nad hory­zont postrzę­piony drze­wami lub wzgó­rzami – sam nie wiem, bo jest on tak daleko, że duże i małe rze­czy mie­szają się w oczach.

Nie jestem śpiący, a ponie­waż zostanę wezwany dopiero wtedy, gdy się obu­dzę, piszę, dopóki nie zmo­rzy mnie sen.

Muszę opi­sać wiele dziw­nych wyda­rzeń, a żeby czy­tel­nicy nie posą­dzili mnie o to, że zbyt dobrze zja­dłem, zanim opu­ści­łem Bystrzycę, opi­szę dokład­nie cały mój posi­łek.

Zja­dłem potrawę, którą tutaj nazy­wają „zbój­nic­kim ste­kiem” – to kawałki boczku, cebuli i woło­winy, dopra­wione papryką i nabite na patyki, a potem pie­czone nad ogniem. Do tego podano wino Gol­den Mediasch, nieco cierp­kie, ale cał­kiem smaczne. Wypi­łem led­wie dwa kie­liszki.

Gdy wsia­dłem do powozu, zauwa­ży­łem, że woź­nica roz­ma­wia z moją gospo­dy­nią.

Bez wąt­pie­nia to ja byłem tema­tem ich roz­mowy, bo od czasu do czasu na mnie popa­try­wali, a chwilę póź­niej dołą­czyła do nich grupa osób sie­dzą­cych dotych­czas na ławce i oni też zaczęli spo­glą­dać na mnie ukrad­kiem i z wyraź­nym współ­czu­ciem. Część słów się powta­rzała, wycią­gną­łem więc po cichu mój wie­lo­ję­zyczny słow­nik i zaczą­łem je spraw­dzać.

Nie pocie­szyło mnie to, co odkry­łem: czę­sto wymie­niali słowa Ordog, czyli Sza­tan, pokol – pie­kło, stre­go­ica – wiedźma, vro­lok i vlko­slak – oba ozna­cza­jące podobną rzecz, jedno po sło­wacku, a dru­gie po serb­sku, czyli coś na kształt wil­ko­łaka czy wam­pira. (Muszę zapy­tać hra­biego o te prze­sądy).

Gdy w końcu ruszy­li­śmy, ludzie zebrani przy drzwiach zajazdu, któ­rzy zdą­żyli już się roz­ro­snąć w cał­kiem pokaź­nych roz­mia­rów tłum, prze­że­gnali się zna­kiem krzyża i wycią­gnęli w moim kie­runku dwa palce.

Prze­zwy­cię­żyw­szy pewne trud­no­ści, nakło­ni­łem mojego towa­rzy­sza podróży, aby wyja­śnił mi zna­cze­nie tego gestu. Długo się wzbra­niał, ale gdy się dowie­dział, że jestem Angli­kiem, powie­dział, że to dla ochrony przed złymi duchami.

Nie były to szcze­gól­nie budu­jące słowa, jako że wyru­sza­łem w nie­znane mi miej­sce na spo­tka­nie z obcym czło­wie­kiem, ale wszy­scy byli dla mnie tak uprzejmi i tak pełni współ­czu­cia, a przy tym tak przy­gnę­bieni, że poczu­łem wzru­sze­nie.

Ni­gdy nie zapo­mnę widoku tego wie­lo­barw­nego, malow­ni­czego tłumu zgro­ma­dzo­nego na podwórku zajazdu, żegna­ją­cego mnie zna­kiem krzyża na tle buj­nych ole­an­drów i drze­wek poma­rań­czo­wych w zie­lo­nych doni­cach.

Wtedy nasz woź­nica, któ­rego sze­ro­kie lniane haj­da­wery prze­sła­niały cały kozioł, strze­lił z bicza nad gło­wami swo­ich czte­rech małych koni i ruszy­li­śmy w drogę.

Wkrótce piękno kra­jo­bra­zów przy­ćmiło w moich myślach wspo­mnie­nie upior­nego stra­chu kra­jow­ców, myślę jed­nak, że gdy­bym znał język, a raczej języki, któ­rymi posłu­gi­wali się moi towa­rzy­sze podróży, nie otrzą­snął­bym się z obaw tak łatwo. Przed nami roz­po­ście­rała się zie­lona, pofał­do­wana kra­ina pełna lasów i stro­mych sto­ków, uko­ro­no­wa­nych kępami drzew i zagro­dami. Wszę­dzie rosło mnó­stwo kwit­ną­cych jabłoni, śliw, grusz i wiśni. Zie­lona trawa pod nimi błysz­czała od opa­dłych płat­ków.

Gdzie­nie­gdzie spo­mię­dzy zie­lo­nych wzgórz kra­iny, którą tutaj nazy­wają Mit­tel Land, widać było drogę, ginącą raz po raz za tra­wia­stymi zbo­czami lub w cie­niu sosen, które spły­wały ze zbo­czy gór jak języki lawy. Droga była wybo­ista, lecz my gna­li­śmy po niej z gorącz­ko­wym pośpie­chem. Nie rozu­mia­łem, dla­czego tak pędzimy, ale woź­nica wyraź­nie chciał dotrzeć do prze­łę­czy Borgo jak naj­szyb­ciej. Dowie­dzia­łem się, że latem droga jest w dosko­na­łym sta­nie, ale nie została jesz­cze dopro­wa­dzona do porządku po ostat­nich opa­dach śniegu. To cie­kawe, bo w Kar­pa­tach kró­luje tra­dy­cja nie­zaw­ra­ca­nia sobie głowy utrzy­my­wa­niem dróg w przy­zwo­itym sta­nie. Dawni hospo­da­ro­wie ni­gdy ich nie napra­wiali, by Turcy nie pomy­śleli przy­pad­kiem, że to przy­go­to­wa­nia do wojny, która i tak wisiała tu zawsze na wło­sku.

Nad zie­lo­nymi wzgó­rzami Mit­tel Landu wzno­szą się poro­śnięte lasami wyso­kie szczyty Kar­pat. Popo­łu­dniowe słońce wydo­bywa z nich feerię barw: ocie­nione grzbiety gór­skie są nie­bie­sko­fio­le­towe, trawa i skały lśnią zie­le­nią i brą­zem, postrzę­pione gra­nie bielą się nato­miast śnie­giem. Jeden z towa­rzy­szy podróży dotknął mojego ramie­nia, gdy minę­li­śmy nie­wiel­kie wzgó­rze i zoba­czy­li­śmy przed sobą wynio­sły ośnie­żony szczyt góry, która wyda­wała się wyra­stać tuż przed nami.

– Patrz! _Isten szek!_ (czyli „sie­dziba Boga”) – krzyk­nął, po czym prze­że­gnał się naboż­nie.

Wkrótce słońce zaczęło opa­dać coraz niżej, a nas oto­czył wie­czorny mrok. Zachód słońca zda­wał się trwać dłu­żej niż zwy­kle, bo ośnie­żone szczyty zatrzy­my­wały resztki pro­mieni, świe­cąc deli­katną różową poświatą. Od czasu do czasu mija­li­śmy Cze­chów i Sło­wa­ków w malow­ni­czych stro­jach. Przy dro­dze stały liczne krzyże, a moi towa­rzy­sze żegnali się za każ­dym razem, gdy prze­jeż­dża­li­śmy obok nich. Przed kaplicz­kami klę­czeli wie­śniacy, któ­rzy nawet się nie odwra­cali, sły­sząc tur­kot kół, jakby ota­cza­jący ich świat na tę chwilę prze­sta­wał ist­nieć. Wiele rze­czy było dla mnie nowych. Na przy­kład stogi siana na ogło­wio­nych drze­wach i sku­pi­ska brzóz, któ­rych białe pnie lśniły sre­brzy­ście pomię­dzy deli­katną zie­le­nią liści.

Cza­sami mija­li­śmy chłop­skie wozy, na któ­rych sie­dzieli wra­ca­jący do domu wie­śniacy – Czesi w bia­łych, a Sło­wacy kolo­ro­wych bara­ni­cach – trzy­ma­jąc sie­kierki na dłu­gich trzon­kach niczym lance. Po zapad­nię­ciu zmroku tem­pe­ra­tura znacz­nie spa­dła, a świat pogrą­żył się w opa­rach ciem­nej mgły i tylko w doli­nach wci­na­ją­cych się głę­boko pomię­dzy wzgó­rza to tu, to tam pięły się w górę ciemne jodły, odci­na­jące się wyraź­nie na tle leżą­cego jesz­cze na zbo­czach śniegu. Gdy droga prze­ci­nała sosnowy las, masy sza­ro­ści zale­ga­ją­cej w koro­nach drzew two­rzyły szcze­gól­nie dziwny i uro­czy­sty nastrój. Cza­sami zbo­cza wzgórz były tak strome, że mimo wysił­ków naszego woź­nicy konie musiały zwol­nić. Chcia­łem wysiąść z wozu i popro­wa­dzić je za uzdę, tak jak to robimy w domu, ale fur­man nawet nie chciał o tym sły­szeć.

– Nie, nie – powie­dział. – Nie wolno wysia­dać. Tu są dzi­kie psy. – A potem dodał z ponurą uprzej­mo­ścią, spo­glą­da­jąc na pasa­że­rów, któ­rzy uśmiech­nęli się do niego poro­zu­mie­waw­czo: – Będzie miał pan dosyć takich atrak­cji, zanim dzi­siaj położy się spać.

Zatrzy­mał się po dro­dze zresztą tylko raz, aby zapa­lić lampy.

Noc wywo­łała pewne poru­sze­nie u moich współ­to­wa­rzy­szy, któ­rzy nie prze­sta­wali popę­dzać woź­nicy. Ten bez­li­to­śnie sma­gał konie dłu­gim batem, co chwila wyda­jąc gło­śne okrzyki, aby zmu­sić je do jesz­cze szyb­szego galopu. Nagle w ciem­no­ści zoba­czy­łem przed nami coś na kształt smugi sza­rego świa­tła, która wyglą­dała jak szcze­lina pomię­dzy wzgó­rzami. Pod­nie­ce­nie pasa­że­rów jesz­cze się wzmo­gło. Sza­lony powóz koły­sał się na skó­rza­nych reso­rach jak łódka na wzbu­rzo­nym morzu. Musia­łem się mocno trzy­mać. Droga pięła się w górę, a my zda­wa­li­śmy się wzla­ty­wać w powie­trze. Góry były coraz bli­żej i spo­glą­dały na nas groź­nie. Wjeż­dża­li­śmy na prze­łęcz Borgo. Pasa­że­ro­wie jeden po dru­gim zaczęli wrę­czać mi pre­zenty – wci­skali mi je do rąk ze szczerą tro­ską, która nie zaak­cep­to­wa­łaby odmowy. Podarki były naj­dziw­niej­sze, ale każ­demu towa­rzy­szyło dobre słowo, bło­go­sła­wień­stwo i ta sama mie­szanka oso­bli­wych gestów, które widzia­łem przed hote­lem w Bystrzycy: znak krzyża i ochrony przed złym okiem. W pew­nej chwili woź­nica wychy­lił się do przodu i zaczął wpa­try­wać się w ciem­ność. Naj­wy­raź­niej wszy­scy ocze­ki­wali, że sta­nie się coś bar­dzo eks­cy­tu­ją­cego, ale choć pyta­łem o to innych pasa­że­rów, nikt nie udzie­lił mi żad­nej odpo­wie­dzi. Pod­nie­ce­nie towa­rzy­szyło nam jesz­cze przez jakiś czas, aż w końcu zoba­czy­li­śmy po wschod­niej stro­nie prze­łęcz. Prze­ta­czały się nad nią ciemne chmury, a w powie­trzu czuć było nad­cho­dzącą burzę. Zaczą­łem wypa­try­wać powozu, który miał mnie zabrać do hra­biego, ota­czała nas jed­nak nie­prze­nik­niona ciem­ność. Jedy­nym źró­dłem świa­tła były migo­czące pło­mie­nie naszych lamp, w któ­rych bla­sku paru­jąca skóra pra­wie zajeż­dżo­nych koni two­rzyła białą chmurę. Przed nami roz­po­ście­rał się piasz­czy­sty trakt, ni­gdzie nie było jed­nak śladu powozu. Pasa­że­ro­wie opa­dli na sie­dze­nia z rado­ścią, która zda­wała się kpić z mojego roz­cza­ro­wa­nia. Zaczą­łem się zasta­na­wiać, co zro­bić w tej sytu­acji, a wtedy woź­nica spoj­rzał na zega­rek i powie­dział do pasa­że­rów coś, co zabrzmiało jak: „godzina przed cza­sem”. Potem odwró­cił się do mnie i prze­mó­wił po nie­miecku:

– Nie ma żad­nego powozu. Nikt tu pana nie ocze­kuje. Pan poje­dzie teraz do Buko­winy i wróci jutro, a naj­le­piej poju­trze.

Gdy to mówił, konie zaczęły rżeć, par­skać i bić kopy­tami o zie­mię tak gwał­tow­nie, że woź­nica musiał ścią­gnąć lejce. Przy akom­pa­nia­men­cie krzy­ków wie­śnia­ków i zbio­ro­wego żegna­nia się zna­kiem krzyża z ciem­no­ści wyło­niła się zaprzę­żona w cztery konie kolasa, która wyje­chała zza naszego powozu, okrą­żyła go i sta­nęła tuż przed nim. Zdo­ła­łem dostrzec w świe­tle lamp, że konie są czarne jak węgiel i bar­dzo piękne. Powo­ził wysoki męż­czyzn z długą ciemną brodą i w wiel­kim czar­nym kape­lu­szu, który skry­wał jego twarz. Jego jasne oczy wyda­wały się lśnić czer­wie­nią, gdy na nas spo­glą­dał.

– Jesteś dziś wcze­śniej, przy­ja­cielu – powie­dział do naszego woź­nicy.

– Angiel­ski _Herr_ bar­dzo się spie­szył – wyją­kał woź­nica w odpo­wie­dzi.

– I zapewne dla­tego chcia­łeś go zawieźć do Buko­winy. Nie oszu­kasz mnie, przy­ja­cielu. Wiem zbyt wiele, a moje konie są szyb­kie.

Gdy się uśmiech­nął, świa­tło lampy padło na zacięte usta o bar­dzo czer­wo­nych war­gach, spo­mię­dzy któ­rych wysta­wały ostre zęby, białe jak kość sło­niowa. Jeden z pasa­że­rów wyre­cy­to­wał szep­tem frag­ment _Lenory_ Bürgera: _Denn die Tod­ten reiten schnell_ (zmarli podró­żują szybko).

Dziwny woź­nica musiał to usły­szeć, bo uśmiech­nął się olśnie­wa­jąco. Moi współ­pa­sa­że­ro­wie odwró­cili od niego twa­rze i prze­że­gnali się.

– Podaj­cie bagaż tego pana! – zażą­dał.

Torby zostały prze­nie­sione do kolasy nad wyraz ocho­czo. Męż­czy­zna podał mi dłoń, aby pomóc przy wysia­da­niu i wsia­da­niu, i chwy­cił moje ramię w sta­lo­wym uści­sku. Musi być kolo­sal­nie silny.

Bez słowa zebrał lejce, konie zawró­ciły i pogrą­ży­li­śmy się w ciem­no­ściach prze­łę­czy. Gdy się obej­rza­łem, zoba­czy­łem parę uno­szącą się z koń­skich grzbie­tów i towa­rzy­szy mojej podróży, żegna­ją­cych się gor­li­wie zna­kiem krzyża. Potem powóz ruszył w dal­szą drogę do Buko­winy. Gdy znik­nął, prze­szedł mnie dziwny dreszcz i poczu­łem przej­mu­jącą samot­ność. Ale zaraz narzu­cono mi na ramiona pele­rynę, a nogi opa­tu­lono kocem.

– Noc jest chłodna, _mein Herr_, a mój pan, hra­bia, naka­zał mi się panem zaopie­ko­wać – oznaj­mił woź­nica dosko­nałą niem­czy­zną. – Pod sie­dze­niem znaj­dzie pan flaszkę śli­wo­wicy (tutej­szej śliw­ko­wej brandy), jeśli ma pan ochotę.

Nie mia­łem, ale pocie­szyła mnie myśl, że tam leży. Czu­łem się nieco dziw­nie i bałem się. Gdyby wtedy poja­wiła się jaka­kol­wiek moż­li­wość, pew­nie bym z niej sko­rzy­stał zamiast podej­mo­wać tę nocną wyprawę w nie­znane. Konie od razu zerwały się do galopu. Nagle zawró­ci­li­śmy i poje­cha­li­śmy zupeł­nie inną drogą. Wydało mi się, że zaczy­namy krę­cić się w kółku, zapa­mię­ta­łem więc kilka cha­rak­te­ry­stycz­nych punk­tów i moje podej­rze­nia się potwier­dziły. Zapy­tał­bym woź­nicę, co to ma zna­czyć, ale oba­wia­łem się, że jaki­kol­wiek pro­test w mojej sytu­acji będzie bez­ce­lowy.

W końcu jed­nak z cie­ka­wo­ści zapa­li­łem zapałkę i oświe­tli­łem tar­czę zegarka, aby spraw­dzić, która godzina. Było kilka minut przed pół­nocą. Prze­szedł mnie dreszcz – ogól­nie znane prze­sądy doty­czące tej noc­nej pory mie­szały się w mojej gło­wie z tym, czego się nie­dawno dowie­dzia­łem. Cze­ka­łem więc, drżąc z napię­cia i nie­pew­no­ści.

Nagle gdzieś w pobli­skiej zagro­dzie zaczął wyć pies – długo i prze­raź­li­wie, jakby ze stra­chu. Dołą­czyły do niego inne psy, a wiatr nio­sący się przez prze­łęcz spra­wił, że nagle zawyła cała oko­lica. To zde­ner­wo­wało nasze konie, ale woź­nica prze­mó­wił do nich koją­cym gło­sem i wkrótce się uspo­ko­iły, choć drżały i pociły się jak po dłu­gim biegu. Nagle z oddali, z gór, dotarły do nas inne odgłosy – gło­śniej­sze i bar­dziej ostre wycie wil­ków, które wywarło taki sam wpływ i na mnie, i na konie. Chcia­łem wysko­czyć z kolasy i ucie­kać, a konie znów zaczęły bić kopy­tami o zie­mię i sta­wać dęba, woź­nica musiał więc użyć wszyst­kich sił, aby nie ponio­sły. Po kilku minu­tach moje uszy przy­wy­kły jed­nak do tego dźwięku, a konie uspo­ko­iły się na tyle, że woź­nica mógł zejść z kozła i sta­nąć przed nimi.

Pokle­py­wał je po grzbie­tach, uspo­ka­jał i szep­tał im coś do uszu tak jak zakli­na­cze. Przy­nio­sło to ocze­ki­wany rezul­tat, bo choć na­dal drżały, znów stały się posłuszne. Woź­nica wspiął się na kozła i potrzą­sa­jąc lej­cami, ruszył od razu galo­pem. Tym razem po dotar­ciu na skraj prze­łę­czy skrę­cił nagle gwał­tow­nie w prawo.

Wkrótce oto­czyły nas drzewa, któ­rych korony two­rzyły nad nami coś na kształt bal­da­chimu. Po obu stro­nach drogi wyra­stały wiel­kie pomarsz­czone kamie­nie. Wiatr jęczał i świsz­czał pomię­dzy nimi, a gałę­zie drzew zde­rzały się, gdy pod nimi prze­jeż­dża­li­śmy. Było coraz zim­niej i w końcu zaczął sypać drobny, sypki śnieg, na tyle gęsty, że szybko wszystko wokół nas pokryło się bia­łym puchem. Wiatr niósł ze sobą wycie psów, które jed­nak sła­bło w miarę poko­ny­wa­nia przez nas wybo­istej drogi. Sko­wyt wil­ków był jed­nak coraz bli­żej, jakby te dra­pież­niki ota­czały nas ze wszyst­kich stron. Woź­nica jed­nak zda­wał się tym w ogóle nie przej­mo­wać. Odwra­cał tylko głowę to w prawo, to w lewo, ja jed­nak nie potra­fi­łem cokol­wiek dostrzec w tych ciem­no­ściach.

Nagle z lewej strony poja­wił się migo­czący błę­kitny ognik. Woź­nica od razu go zauwa­żył. Ścią­gnął lejce, zesko­czył z kozła i znik­nął w mroku. Nie wie­dzia­łem, co robić, a wycie wil­ków przy­bie­rało na sile. Gdy się zasta­na­wia­łem, woź­nica wró­cił i bez słowa zajął miej­sce na koźle. Chyba zasną­łem i śni­łem o tym incy­den­cie, bo wydaje mi się, że sytu­acja raz po raz się powta­rzała jak jakiś okropny kosz­mar. Gdy tylko przy dro­dze poja­wiał się ognik, woź­nica ścią­gał lejce, pod­bie­gał do niego, zbie­rał z drogi kilka kamieni i ukła­dał je w coś na kształt stosu.

W pew­nym momen­cie zaszło bar­dzo dziwne zja­wi­sko optyczne. Woź­nica sta­nął pomię­dzy mną a pło­my­kiem, ale go nie prze­sło­nił, bo przez cały czas mogłem dostrzec jego migo­ta­nie. Bar­dzo mnie to wystra­szyło, ale że trwało tylko krótką chwilę, dosze­dłem do wnio­sku, że to oczy mnie zwio­dły, zmę­czone dłu­gim wpa­try­wa­niem się w mrok. Potem przez jakiś czas nie było błę­kit­nych pło­my­ków i pędzi­li­śmy przez noc w akom­pa­nia­men­cie wycia wil­ków, które naj­wy­raź­niej podą­żały za nami.

Za któ­rymś razem woź­nica odszedł znacz­nie dalej niż zazwy­czaj, a w cza­sie jego nie­obec­no­ści konie zaczęły moc­niej drżeć, pry­chać i prze­raź­li­wie rżeć. Nie mogłem zro­zu­mieć przy­czyny ich zacho­wa­nia, bo wycie wil­ków ustało. Wtedy księ­życ wypły­nął spo­mię­dzy ciem­nych chmur i w jego świe­tle ujrza­łem, że jeste­śmy oto­czeni przez wilki z bia­łymi kłami, zwi­sa­ją­cymi z pysków czer­wo­nymi jęzo­rami, dłu­gimi, żyla­stymi łapami i zmierz­wio­nymi futrami. Były po sto­kroć bar­dziej prze­ra­ża­jące w tej ponu­rej ciszy niż wtedy, gdy wyły. Spa­ra­li­żo­wał mnie strach. Dopiero gdy czło­wiek sta­nie twa­rzą twarz z praw­dziwą grozą, może pojąć zna­cze­nie tych słów.

Nagle wilki znów zaczęły wyć, jakby świa­tło księ­życa miało na nie jakiś szcze­gólny wpływ. Konie sta­nęły dęba i zaczęły bez­rad­nie roz­glą­dać się dokoła, świe­cąc biał­kami oczu. Prze­ra­ża­jący żywy pier­ścień ota­czał nas ze wszyst­kich stron i unie­moż­li­wiał jaki­kol­wiek ruch. Zaczą­łem przy­wo­ły­wać woź­nicę; wyda­wało mi się, że nasza jedyna szansa to prze­drzeć się przez ten pier­ścień i pomóc mu wró­cić do kolasy. Krzy­cza­łem i wali­łem dło­nią w boczną ścianę powozu w nadziei, że hałas odstra­szy sto­jące naj­bli­żej dra­pież­niki, co pozwoli woź­nicy prze­do­stać się do dwu­kółki. Nie wiem, jak się tam zna­lazł, ale nagle usły­sza­łem pod­nie­siony, roz­ka­zu­jący głos, a gdy spoj­rza­łem w kie­runku, z któ­rego dobie­gał, ujrza­łem woź­nicę sto­jącego na dro­dze. Kiedy zaczął machać dłu­gimi rękami, jak gdyby usu­wał jakąś nie­wi­doczną prze­szkodę, wilki zaczęły się wyco­fy­wać. Wła­śnie wtedy ciemna chmura prze­sło­niła tar­czę księ­życa, pogrą­ża­jąc świat w mroku.

Kiedy zro­biło się nieco jaśniej, zoba­czy­łem, że woź­nica sadowi się na koźle, a wilki znik­nęły. Wszystko to było tak dziwne i nie­sa­mo­wite, że ogar­nął mnie para­li­żu­jący strach, unie­moż­li­wia­jąc mi ruch i mówie­nie. Ruszy­li­śmy w dal­szą drogę w kom­plet­nych nie­mal ciem­no­ściach, bo prze­ta­cza­jące się po nie­bie chmury znów przy­sło­niły księ­życ.

Wspi­na­li­śmy się mozol­nie pod górę. Nagle dostrze­głem, że woź­nica wpro­wa­dza konie na dzie­dzi­niec ogrom­nego, zruj­no­wa­nego zamku. Z wyso­kich, ciem­nych okien nie wydo­sta­wał się naj­mniej­szy nawet pro­mień świa­tła, a popę­kane baszty odci­nały się postrzę­pioną linią na tle nieba.