Duch pogranicza. Cykl Legendy Doliny Ohio Część 2 - ebook

Zane Grey

Pearl Zane Grey urodził się 31 stycznia 1872 roku w Zanesville w stanie Ohio – w mieście, którego współzałożycielami byli jego przodkowie ze strony matki, a zmarł w Altadena, w Kalifornii, 23 października 1939 roku.

Był jednym z najpopularniejszych i najwyżej ocenianych autorów powieści o Dzikim Zachodzie, współtwórcą gatunku literackiego zwanego dziś westernem. Jego dorobek twórczy ocenia się na około 90 książek (głównie powieści), z których ponad dwie trzecie to westerny. Pozostawił po sobie wiele książek dla młodzieży, w tym biografię młodego Jerzego Waszyngtona, publikacje poświęcone swoim wielkim pasjom: bejsbolowi – w który grywał w czasie studiów, a później przez pewien czas półzawodowo – oraz wędkarstwu, a także liczne zbiory opowiadań.

Miłośnik dzieł J.F. Coopera i D. Defoe, a także zeszytowych powieści przygodowych, studiował stomatologię, ale głównie po to, by uzyskać stypendium sportowe. Praktykę dentystyczną porzucił potem na rzecz pisarstwa, podobnie imię Pearl. Debiutował wydaną w 1903 roku powieścią historyczno-przygodową Betty Zane, otwierającą trylogię o jego przodkach z początków Stanów Zjednoczonych. Wydał ją własnymi siłami po odrzuceniu przez wydawnictwo Harper & Brothers.

Przełom w jego twórczości nastąpił dopiero w 1912 roku, gdy to samo wydawnictwo opublikowało, nie bez oporów redaktora naczelnego, Jeźdźców purpurowego stepu. Powieść okazała się bestsellerem i po dziś dzień należy do najpopularniejszych dzieł Greya. Harper wydał też wcześniejsze jego książki, w tym Ostatni człowiek z prerii, a kariera Greya nabrała niepohamowanego rozpędu. Dziś uchodzi za jednego z pierwszych amerykańskich pisarzy milionerów. Doceniono nie tylko umiejętność snucia fascynujących opowieści, ale i dbałość o realia, wiążącą się z jego częstymi podróżami w poszukiwaniu inspiracji.

Jego westerny doczekały się 46 pełnometrażowych ekranizacji i 31 krótszych. Nie był to jedyny związek Zane’a Greya z filmem. W roku 1919 powołał własną wytwórnię filmową. Sprzedana jakiś czas potem, stała się częścią podwalin wielkiego Paramountu.

W Polsce w latach międzywojennych i tuż po wojnie ukazało się w sumie kilkanaście przekładów powieści Zane’a Greya, głównie nakładem wydawnictwa M. Arct. W 1951 roku jego książki zostały objęte zapisem cenzury, nakazującym także niezwłoczne wycofanie ich z bibliotek. Powracać tam i do księgarń zaczęły dopiero w 1989 roku, w postaci publikacji opartych na wydaniach przedwojennych. Dotyczyło to jednak tylko kilku tytułów, i to niekoniecznie tych najciekawszych lub najlepszych.Dedykacja

Mojemu bratu

z wieloma serdecznymi wspomnieniami dni spędzanych w samotni lasów, gdzie jedynie można zaspokoić dziką żądzę swobody, o której piszą na kartach książek; gdzie radość odnajduje się w odgłosie trzepotu skrzydeł szybko lecącej dzikiej kaczki; gdzie serce przepełnia spokój jesiennego popołudnia; gdzie w zapadającym zmierzchu widać dym wzbijający się kręgami z drew w ognisku i gwiazdy wyglądające ponad ciemnymi wzgórzami o porośniętych drzewami zboczach oraz gdzie można zaznać szczęścia kryjącego się wyłącznie w dziczy.Wstęp

Autor nie zamierza przepraszać za to, co wielu Czytelników nazwie być może „brutalnością” tej opowieści, ale pragnie w zamian wyjaśnić, że obecny w niej duch dzikości przepełniał rzeczywiście zachodnie pogranicze sprzed zaledwie stu laty.

Autor jest szczęśliwym posiadaczem materiału historycznego, bez wątpienia prawdziwego i interesującego. Materiał ten to zaginiony dziennik pułkownika Ebenezera Zane’a1, jednego z najważniejszych myśliwych i pionierów, dzięki trudom których odbywało się zasiedlanie Zachodu2.

Opowieść o tym tragicznym okresie zasługuje na chwalebniejsze miejsce w literaturze historycznej niż to zajmowane dotychczas. Przyczyną tego niedocenienia jest niewątpliwie brak autentycznych danych na temat podboju Zachodu. Jeżeli zważymy, ile lat trwały zmagania pionierów zasiedlających odległe rubieże, to dzieje ich wysiłków okażą się ubogie i mało wyraziste.

Skoro lata przełomu osiemnastego i dziewiętnastego wieku były tak pełne niesamowitych przygód kolonistów na wybrzeżu Atlantyku, to iluż niezwykłych rzeczy musieli doświadczać niemal zapomniani pionierzy, którzy odważnie zajmowali nieprzebyte pustkowia! Żaden z nich nie spisał zmagań tych wytrwałych ludzi zmierzających w stronę zachodzącego słońca. Opowieść o ich burzliwym życiu, bohaterstwie, ofiarach ponoszonych dla dobra przyszłych pokoleń nie jest zbyt dobrze znana.

To dla lepszego zrozumienia owych dni trudził się autor, aby z odnalezionych notatek przodka sporządzić nowy i przyciągający uwagę obraz pogranicza wyrażający gorące umiłowanie wolności – ten przemożny odruch, który tak wielu przywiódł do nieoznaczonego grobu; obraz ukazujący pracę i miłość człowieka Zachodu, wszystko, co czyni jego życie tak ciężkim; obraz niepomijający również wrogich Indian.

Pogranicze roku 17773 rodziło białych ludzi tak dzikich, że ludźmi byli wyłącznie z nazwy. Owi banici i zdrajcy żyli pośród Indian i przez trzy dekady prześladowali rubieże, dopuszczając się wobec osadników wszelkiego rodzaju najstraszliwszych okrucieństw. W popełnianiu ich nie ustępowali w niczym czerwonoskórym, a szczytem ich krwawych wyczynów było zniweczenie długotrwałych wysiłków morawskich misjonarzy4 i zniszczenie pięknej wioski nawróconych na chrześcijaństwo Indian, zwanej Gnaddenhutten5, czyli Przysiółek Pokoju6, Wioska Pokoju.

Pogranicze obok zbrodniarzy dawało jednak też takich myśliwych, jak Boone7, Zane’owie, McCollochowie8 i Wetzel9. Ten ostatni, dziwny i małomówny człowiek, o którego czynach wciąż krążą opowieści, ongiś przemierzał Zachód w nienasyconej pogoni za dzikimi i renegatami. Czysty wytwór swoich czasów; cywilizacja nie mogła zrodzić ludzi takich jak Wetzel. Kiedy nadchodzą wielkie rewolucje, wielkie kryzysy i wielkie czasy, pojawiają się ludzie zdolni do działania i najwyższych poświęceń.

Pogranicze potrzebowało Wetzela. Gdyby nie on, zakładanie przez osadników stałych siedzib trwałoby dużo dłużej. Nigdy nie był pionierem, ale wyłącznie łowcą Indian. Kiedy nie tropił wroga, pozostawał w osadzie, bystrym okiem wypatrując i czujnym uchem nasłuchując oznak przeciwnika. Dla przesądnych Indian jawił się jako cień, duch pogranicza, który oddychał zagrożeniami mrocznej puszczy. Dla osadników zaś był ostoją, fundamentem obrony, odpowiednim przywódcą tych nielicznych nieugiętych mieszkańców, którzy rozpoczęli zasiedlanie Zachodu.

Jeżeli niniejsza opowieść o jednym z nieustannych pościgów Wetzela ukaże go takim, jaki był naprawdę – budzącym miłość pionierów, szacunek i strach czerwonoskórych, nienawiść renegatów – jeżeli choć odrobinę złagodzi przedstawiany przez historię obraz bezlitosnego człowieka, autor spotka się wówczas z hojną odpłatą.

Z.G.

1 Informacje dotyczące poszczególnych członków rodziny Zane’ów umieszczone są na końcu książki.

2 Zachód – anglosaskie zasiedlanie Ameryki Północnej zaczęło się od wschodniego wybrzeża i postępowało stopniowo na zachód; dało to początek mitowi Zachodu (ang. West), pogranicza, obecnemu nadal w kulturze amerykańskiej tematowi wielu legend, powieści, pieśni i filmów; we wspomnianym tu okresie (koniec XVIII w.) mianem Zachodu określano tereny obecnych stanów Pensylwania (część zachodnia), Ohio, Wirginia Zachodnia, Kentucky i Tennessee.

3 Rok 1777 – zwany rokiem „krwawych siódemek”, z góry uważany za niepomyślny, gdyż zawierał trzy siódemki, w których dopatrywano się szubienic; w Ameryce władze brytyjskie znacznie nasiliły wysyłanie grup Indian przeciwko buntującym się mieszkańcom pogranicza, zwłaszcza w Kentucky i Wirginii dochodziło do wielu napaści i zabójstw osadników.

4 Morawscy misjonarze – bracia morawscy, protestancka wspólnota religijna założona w XVII w. na Łużycach przez uchodźców z Czech, prześladowanych tam husytów i ewangelików, od 1749 r. samodzielny kościół o wyznaniu ewangelicko-augsburskim; szybko zaczęli działalność misyjną na całym świecie, zwłaszcza w Ameryce Północnej wśród Indian, gdzie działali od 1740, słynęli z bezinteresowności i poszanowania miejscowych kultur; zakładali osady wśród Mohikanów, nawracali w Pensylwanii (wieś Bethlehem na ziemiach plemienia Lenape), Karolinie Północnej, Georgii, Ohio; obecnie braci morawskich jest ok. 750 tys., głównie w USA.

5 Gnaddenhutten – obecnie Gnadenhutten, wieś we wschodniej części stanu Ohio w USA, nad rzeką Tuscarawas, założona w 1772 r. przez misjonarzy morawskich pod wodzą Davida Zeisbergera i zamieszkiwana przez nawróconych na chrześcijaństwo Indian z plemienia Lenape; jako pacyfiści bracia morawscy zachowywali neutralność podczas rewolucji amerykańskiej, ale osada budziła niechęć obu stron, amerykańskiej i brytyjskiej; 8 marca 1782 milicja Pensylwanii pod dowództwem podpułkownika Davida Williamsona wymordowała 96 bezbronnych Indian, w tym kobiety i dzieci; w 1798 wieś zasiedlona ponownie przez misjonarzy morawskich, rozwój w XIX w.; obecnie ma około 1300 mieszkańców, ośrodek turystyczny z wieloma pomnikami upamiętniającymi masakrę.

6 Przysiółek Pokoju – nazwa Gnaddenhutten pochodzi od niem. Gnadenhütten, dosłownie „Chaty (Hütten) Łaski (Gnade)”; nazwę Friedenshütten, czyli „Chaty (Przysiółek) Pokoju”, miała osada założona przez braci morawskich w 1746 r. w Pensylwanii nad Susquehanną, porzucona, gdy Indianie zostali wyparci na zachód, a nazwę Friedensstadt („Miasto Pokoju”) – osada w Pensylwanii nad Beaver Creek, istniejąca w latach 1772-1773.

7 Daniel Boone (1734-1820) – legendarny amerykański pionier i traper, walczył z Indianami, badał pogranicze, działał przy zasiedlaniu Kentucky, uczestnik wojny o niepodległość, potem ścigany przez sądy; bohater wielu dzieł literackich i filmów.

8 McCollochowie – czterej bracia (George, John, Samuel i Abraham) i dwie siostry (Elizabeth, żona Ebenezera Zane’a, i Catherine); wyróżniał się zwłaszcza Samuel (1746 lub 1752-1782), zwiadowca, pionier, uczestnik walk z Indianami, major milicji od 1775.

9 Lewis Wetzel (1763-1808) – amerykański osadnik, myśliwy, od 1770 r. z rodziną mieszkał w Wirginii, w 1777 z bratem porwany przez Indian, uciekł w 1782; brał udział w obronie Fort Henry; mszcząc się na Indianach za zamordowanie ojca, zabijał ich samotnie; oskarżony o te morderstwa uciekł w 1788 do Nowego Orleanu, potem mieszkał w Missisipi; doskonały strzelec.Rozdział I

– Nell, coraz bardziej cię lubię.

– Musi tak być, mój panie Joe, a jak będziesz to często powtarzał, to stanie się to prawdą.

Dziewczyna mówiła prosto, bez zwykłej u niej żartobliwości. Wesołe słówka, łobuzerskie uśmieszki i cień kokieterii zdawały się być nieodłącznym orężem Nell, ale teraz jej poważny ton i niemal tęskne spojrzenia zbijały Joego z tropu.

Podczas długiej podróży przez góry dziewczyna była wesoła i pogodna, teraz zaś, kiedy mieli się rozstać, być może na zawsze, odkrywała przed nim głębsze i poważniejsze oblicze swego charakteru. Jak nic innego tłumiło to jego śmiałość. Nagle uświadomił sobie prawdziwe znaczenie miłości kobiety, gdy ta obdarza nią bez ograniczeń. Świadom, że ani trochę jej nie rozumie oraz że dla niego była to jedynie gra, wpatrywał się w widniejący przed nimi dziki krajobraz.

Owa scena swoim spokojem oddziaływała na parę młodych ludzi, umacniając w nich przekonanie, że stoją oto u bram nieznanego Zachodu; że gdzieś za tą prymitywną osadą na pograniczu, tam hen w nietkniętych lasach ciągnących się przed nimi, ciemnych i milczących, będzie ich przyszły dom.

Od wysokiego brzegu, na którym tkwili, teren stopniowo opadał i zwężał się aż do ostrego przylądka, ostatniego skrawka ziemi pomiędzy rzekami Allegheny10 i Monongahelą11. Ich bystre nurty łączyły się tam i tworzyły Ohio12. Nowo narodzona rzeka, nawet tutaj, w samych swoich początkach, dumna i wezbrana, jakby pewna już swej dalszej wielkości, zakreślała majestatycznie szeroki zakręt i ginęła pod listowiem puszczy.

Na wąskim cyplu stała długa, niska budowla otoczona palisadą, w której czterech narożnikach13 widniały małe domy w kształcie kostki, wystające tak, jakby usiłowały dostrzec, co dzieje się poniżej. Potężne belki, z których wzniesiono warownię, jej zwarta bryła oraz małe ciemne otwory wycięte w ścianach sprawiały, że wyglądała na groźną i niedostępną.

Poniżej, na brzegu, stało wiele chat z bali. Żółta glina wypełniająca szpary między belkami nadawała im osobliwy pasiasty wygląd. W pobliżu tych domostw panowały ożywienie i krzątanina, odcinające się ostro od cichego majestatu okolicznych lasów. Widać tam było także kryte płótnem wozy14, wokół których bawiły się kędzierzawe podrostki. Kilka koni skubało niską trawę, a sześć czerwonych i białych wołów przeżuwało rzucone im siano. Dymy z licznych ognisk wzbijały się w górę, przy płomieniach siedziały kobiety o ogorzałych twarzach, mieszające zawartość parujących kotłów. Jakiś mężczyzna machał mocno siekierą, a wyraziste odgłosy uderzeń rozbrzmiewały w powietrzu; inny wbijał w ziemię paliki, na których zawiśnie kociołek. Przed dużą chatą handlarz futer pokazywał swe towary trzem Indianom. Czerwonoskóry z wyciągniętego na brzeg canoe15 przynosił pęk skórek. Obok stała grupka ludzi, jedni patrzyli na Indian obojętnie, inni z zainteresowaniem. Dwoje dzieci wyglądało zza spódnic matek, okazując w połowie ciekawość, w połowie lęk.

Od tej sceny, której znaczenie dopiero doń docierało, Joe przesunął ponownie wzrok na swoją towarzyszkę. Ujrzał piękną twarz; była poważna, ale kryła się w niej zapowiedź niezliczonych uśmiechów. W niebieskich oczach Nell pojawił się błysk wesołości. Dziewczyna odwróciła się i spojrzała na młodzieńca. Jej wzrok zmiękł i złagodniał, gdy padł na Joego, gdyż przyjemnie było patrzeć na jego szerokie bary oraz zgrabne i mocne ciało tropiciela jeleni.

– Posłuchaj – rzekła – znamy się dopiero trzy tygodnie. Odkąd dołączyłeś do naszej karawany wozów, dzięki twojej pomocy i uprzejmości, które pozwoliły mi przetrwać tę długą, ciężką jazdę, zyskałeś sobie moje uznanie. Ja… ja nie mogę wyznać ci więcej, choćbym i chciała. Powiedziałeś mi, że uciekłeś z wirginijskiego domu, żeby na pograniczu szukać przygód, że nie znasz nikogo w całym tym dzikim kraju. Powiedziałeś, że mógłbyś nawet, czemu nie, pracować na roli. Być może moja siostra i ja nie nadajemy się do tego życia równie dobrze jak ty, ale musimy trzymać się naszego stryja, bo nie mamy żadnego innego krewnego. Przyjechał tutaj, żeby dołączyć do braci morawskich, głosić Indianom Ewangelię. Będziemy dzieliły jego życie, pomagały mu we wszystkim. Mówiłeś mi, że… że zależy ci na mnie, a teraz, gdy mamy się rozstać, to… to nie wiem, co ci powiedzieć… chyba tylko jedno: porzuć swe zamiary szukania przygód i pojedź z nami. Wydaje mi się, że znajdziesz tu wiele okazji, by poczuć dreszcz emocji.

– Żałuję, że nie jestem Jimem – rzucił niespodziewanie.

– Kim jest Jim?

– Moim bratem.

– Opowiedz mi o nim.

– Nie ma wiele do opowiadania. On i ja porzuciliśmy naszych bliskich, jak ty i Kate swoich. Jim jest kaznodzieją i najlepszym człowiekiem… och! Ogromnie go kocham.

– No to dlaczego go zostawiłeś?

– Miałem dość Williamsburga16, wdałem się tam w bójkę i kogoś zraniłem. Ponadto chciałem zobaczyć Zachód. Nie wątpię, że polubię polowania na jelenie i niedźwiedzie oraz walki z Indianami. Ale raczej nic dobrego ze mnie nie będzie.

– Czy tylko Jima kochałeś? – zapytała Nell z uśmiechem. Zaskoczyła ją jego nagła powaga.

– Tak, tylko, oprócz mojego konia i psa, których musiałem zostawić – odparł Joe, lekko spuszczając głowę.

– Czy chciałbyś być Jimem, bo jest kaznodzieją, i mógłbyś wtedy pomagać stryjowi w nawracaniu Indian?

– Tak, po części, ale głównie dlatego, że… tak jakoś… to, co mówisz i robisz, każe mi lubić cię w zupełnie inny sposób. Chciałbym też stać się ciebie wartym.

– Nie wierzę w to, co powiedziałeś, że „nic dobrego z ciebie nie będzie” – odparła.

– Nell! – zawołał i nagle złapał ją za rękę.

Wyrwała się i odskoczyła od niego. Twarz miała teraz rozpromienioną, rozjaśniał ją piękny uśmiech.

– Niech się waszmość zachowuje! – Szarpnęła głową w tył znajomym mu ruchem, odrzucając sprzed twarzy jasne włosy, i spojrzała na Joego spod rzęs. – Czy pojedziesz z Kate i ze mną?

Zanim zdołał odpowiedzieć, ich uwagę przyciągnął okrzyk kogoś znajdującego się na równinie poniżej. Odwrócili się i zobaczyli wjeżdżającą do osady karawanę wozów. Dzieci wrzeszczały i biegały wokół zmęczonych wołów; mężczyźni i kobiety podchodzili bliżej.

– Musi to być karawana oczekiwana przez stryja. Chodźmy tam – zaproponowała Nell.

Joe, nic nie mówiąc, podążył za nią ścieżką. Gdy doszli do kępy wierzb w pobliżu chat, pochylił się i ujął rękę dziewczyny. Ta dostrzegła w jego oczach blask brawury.

– Nie. Zobaczą – szepnęła.

– Jeśli nie chcesz tylko z tego powodu, to zupełnie się tym nie przejmuję – powiedział.

– Co masz na myśli? Nie mówię… nie powiem… och! Puść mnie! – błagała Nell.

Próbowała uwolnić rękę, którą Joe trzymał w szerokiej dłoni, ale na próżno; im bardziej się szarpała, tym mocniej ją ściskał. Zmarszczka przecięła jej czoło, a oczy zabłysły mocą ducha. Zobaczyła, że żona handlarza futer wygląda przez okno, a pamiętała, jak ze śmiechem mówiła owej dobrej kobiecie, że nie lubi tego młodego człowieka. Być może to z obawy przed jej bystrym wzrokiem poczuła się urażona jego śmiałością. Otworzyła usta, żeby go zbesztać, ale nie padły żadne słowa. Joe pochylił głowę i miękko zamknął jej usta pocałunkiem.

Przez chwilę Nell stała skamieniała, jakby zaskoczona, patrząc na Joego zupełnie odrętwiała. Zwykle miała na podorędziu ostre lub zuchwałe słowa, była szybka w działaniu; teraz jednak zmieszał ją ten pocałunek, zwłaszcza na oczach żony handlarza. Potem do jej uszu ponownie zaczęły docierać dźwięki, a kiedy Joe odwrócił się z uśmiechem na twarzy, jej serce, zalane niezwykłym ciepłem, zabiło mocniej z gniewu.

Widziała wyraźnie wysoką postać młodzieńca, gdy nie oglądając się za siebie, szedł leniwie w kierunku karawany wozów. Obrzuciwszy go ostatnim spojrzeniem, które wieszczyło kłopoty, pobiegła do chaty.

Wchodząc do środka, zobaczyła, jak siedzący na ławce na zewnątrz szpakowaty mężczyzna, mieszkaniec pogranicza, uśmiechnął się do niej porozumiewawczo i mrugnął, jakby chciał powiedzieć, że zachowa dla siebie jej tajemnicę. Pani Wentz, żona handlarza futer, siedziała przy otwartym oknie wychodzącym na fort. Była dużą kobietą o twardych rysach, w których odbijał się chłodny spokój charakterystyczny dla ludzi od dawna mieszkających w słabo zaludnionych okolicach. Nell zerknęła na nią ukradkiem i pomyślała, że w szarych oczach dostrzega cień uśmiechu.

– Widziałam ciebie i twojego kochasia, jak się migdaliliście za wierzbą – powiedziała rzeczowym głosem pani Wentz. – Ani myślę, byś musiała się z tym kryć. Ludziska tutaj chętnie patrzą, jak iskrzy między młodymi. Z twego chłoptasia jest śliczny człek. Jestem pewna, że macie się ku sobie, skoro na tyle mu pozwalasz, chociaż znasz go dopiero kilka dni. Lize Davis mówiła mi, że widziała, jaki jest dla ciebie miły. Podoba mi się jego twarz. Jake17, mój ślubny, powiada, że będzie dla ciebie dobrym mężem i że ciągnie go do pogranicza jak kaczkę do wody. Szkoda, że nie zabawisz tu trochę dłużej. Nie widujemy wielu dziewuszek, zwłaszcza tak ładniutkich jak ty, a przekonasz się, że im dalej na zachód pojedziesz, tym bardziej będzie tam cicho i samotnie. Jake wie wszystko o Fort Henry18, a myśliwy Jeff Lynn19 zna Eba i Jacka Zane’ów, i Wetzela, i wszystkich z fortu. Pożenicie się tam, co?

– Pani… myli się całkowicie – odparła Nell, która z każdym słowem pani Wentz coraz bardziej purpurowiała. – Jesteśmy tylko…

Tu się zawahała i wreszcie zamilkła. Zdawała sobie sprawę, że zaprzeczanie czy tłumaczenie nic nie da; prosta kobieta widziała pocałunek i wyciągnęła z tego wnioski. Przez kilka dni spędzonych w Fort Pitt Nell zdążyła zrozumieć, że mieszkańcy pogranicza biorą każdą rzecz tak, jak ta wygląda. Widywała, jak okazują radość, ale nigdy zaskoczenie czy jakiekolwiek inne szybko przychodzące odczucia, tak powszechne u ludzi z miast. Była to kolejna lekcja, którą Nell zapamiętała. Pojmowała, że rozpoczyna życie całkowicie odmienne od dotychczasowego, a myśl ta sprawiła, że wzdrygnęła się przed czekającą ją próbą. Mimo to była zafascynowana domysłami dotyczącymi jej przyszłego domu, opowieściami o Indianach, renegatach i życiu na kresach. Ludzie zamieszkujący te ziemie byli prości, uczciwi i dzielni; przyjmowali bez sprzeciwu wszystko, co niósł im los, i wierzyli w to, co widzieli. Najwyraźniej żona handlarza futer i jej sąsiadki wbiły już sobie do głów, co łączy dziewczynę z Joem.

Ta ostatnia myśl wzbudziła w Nell jeszcze większy gniew na ukochanego. Stała z twarzą odwróconą od pani Wentz; wyraźnie pogłębiła się jej mała zmarszczka, nerwowo stukała nogą o podłogę.

– Gdzie jest moja siostra? – zapytała wreszcie.

– Poszła obejrzeć karawanę wozów. Wszyscy tam są.

Nell zastanowiła się przez chwilę, a potem wyszła na dwór. Zobaczyła zatrzymujące się przed chatami wozy kryte płótnem. Były zakurzone, o kołach pokrytych żółtym mułem. Szpakowaty mieszkaniec pogranicza, ten, który wcześniej uśmiechnął się do Nell, stał teraz oparty o strzelbę i rozmawiał z trzeba mężczyznami. Ich brudne i wytarte ubrania własnej roboty świadczyły o długiej i mozolnej podróży. Panowało spore zamieszanie związane z przybyciem obcych, szybką wymianą powitań, rozładunkiem wozów oraz wyprzęganiem koni i wołów.

Nell wypatrywała swojej siostry. Wreszcie dostrzegła ją stojącą obok stryja pogrążonego w rozmowie z jednym z woźniców. Nie podeszła do nich; rozglądała się dalej w poszukiwaniu kogoś innego. W końcu zobaczyła Joego wyładowującego rzeczy z wozu; był odwrócony do niej plecami, ale od razu rozpoznała go po szerokich ramionach. W tej chwili nie widziała nikogo innego, wszystko przesłaniało jej święte oburzenie, które uważała za w pełni uzasadnione.

Na odgłos jej kroków młody człowiek odwrócił się, spojrzał na nią z podziwem i powiedział:

– Dobry wieczór, panienko.

Nell nie spodziewała się po Joem równie prozaicznego powitania. Na jego spokojnej twarzy nie było najmniejszego śladu skruchy. Niewzruszenie pracował dalej.

– Czy nie przeprosisz za to… za to, co mi zrobiłeś? – wybuchła Nell.

Jego obojętność była denerwująca. Zamiast kajać się i przepraszać – czego oczekiwała i na co w jej mniemaniu zasługiwała – najwyraźniej zamierzał się z nią drażnić, jak czynił aż nazbyt często. Młody mężczyzna wypuścił z rąk koc i popatrzył zdumiony.

– Nie rozumiem – powiedział z powagą. – Nigdy przedtem panienki nie widziałem.

Tego było już za wiele dla gorącokrwistej Nell. Rozważała możliwość wybaczenia Joemu, jeśli będzie dostatecznie mocno zabiegał o jej łaskę; teraz jednak zapomniała o tych zamiarach i przeświadczona, że mężczyzna kpi sobie z niej, zamiast błagać o przebaczenie, szybko uniosła rękę i wymierzyła mu siarczysty policzek. Czerwona pręga pojawiła się na twarzy młodzieńca. Kiedy zatoczył się w tył, przyciskając dłoń do twarzy, Nell usłyszała za sobą zduszony okrzyk, a po nim radosne szczekanie psa. Odwróciła się i zaskoczona ujrzała Joego stojącego przy wozie. Wokół niego skakał duży biały pies. Nagle poczuła, że ciało odmawia jej posłuszeństwa. Oszołomiona przenosiła wzrok od Joego do mężczyzny, którego właśnie spoliczkowała, ale nie potrafiła rozpoznać, który z nich wyznawał jej miłość.

– Jim! A zatem podążyłeś za mną! – zawołał Joe, obejmując brata.

– Tak, Joe, i bardzo się cieszę, że cię odnalazłem – odparł młody człowiek z radością.

– Jak dobrze widzieć cię znowu! I naszego starego psa Mose’a! Skąd jednak, u licha, wiedziałeś, gdzie jestem? Jak trafiłeś na mój ślad? Co zamierzasz robić na pograniczu? Powiedz mi wszystko. Co działo się, gdy wyjechałem…

Nagle Joe zobaczył stojącą obok Nell, bladą i zakłopotaną, wyczuł, że coś się stało. Szybko przeniósł wzrok na brata; dziewczyna wyglądała na osłupiałą, a Jim – na poważnego.

– Co, u diabła…? Nell, to mój brat Jim, o którym ci mówiłem. Jimie, to moja znajoma, panna Wells.

– Rad jestem z poznania panny Wells – odparł Jim z uśmiechem – choć bez powodu uderzyła mnie w twarz.

– Spoliczkowała cię? Za co? – Potem Joe domyślił się prawdy i zaśmiał się tak, że w oczach pojawiły mu się łzy. – Wzięła cię za mnie! Ha, ha, ha! Och, to cudownie!

Lico Nell było teraz mocno różowe, a w jej oczach zalśniła wilgoć; starała się jednak zachować twarz. Gniew ustąpił miejsca poczuciu poniżenia.

– Prze… przepraszam, panie Downs. Wzięłam pana za niego. On… on mnie obraził.

Odwróciła się i pobiegła do chaty.

10 Allegheny – rzeka w zachodniej części stanu Pensylwania w Stanach Zjednoczonych, długości 523 km, źródła ma na południe od jeziora Erie, w mieście Pittsburgh w Pensylwanii łączy się z rzeką Monongahelą, dając początek Ohio.

11 Monongahela – rzeka we wschodniej części stanu Wirginia Zachodnia w Stanach Zjednoczonych, długości 206 km, źródła ma w górach Allegheny.

12 Ohio – rzeka we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, największy lewy dopływ Missisipi, długości 1579 km, bardzo ważny szlak komunikacyjny, stanowi granicę stanów Wirginia Zachodnia i Ohio oraz Kentucky i Indiana.

13 W widłach Allegheny i Monongaheli stał Fort Pitt, zbudowany przez Brytyjczyków w latach 1759-1761 na miejscu wcześniejszego francuskiego Fort Duquesne, oblegany przez Indian w 1763, od 1772 nosił nazwę Fort Dunmore, sprzedany w 1797 i rozebrany; warownia ta miała jednak kształt pięcioboku, z bastionami w pięciu, a nie czterech narożnikach; obecnie na tym miejscu znajduje się Point State Park w centrum Pittsburgha w Pensylwanii.

14 Kryte wozy – drewniane furmanki, pokryte rozpinanym na pałąkach płóciennym dachem, powszechnie używane w Ameryce Północnej w XVIII i XIX w., zaprzęgane w konie, woły lub muły, służyły do przewozu towarów i ludzi; jeden z symboli osadnictwa amerykańskiego.

15 Canoe – tradycyjna lekka łódka wiosłowa Indian Ameryki Północnej, o szkielecie z gałązek pokrytych korą brzozową, z załogą od jednej do kilkunastu osób.

16 Williamsburg – miasto w USA, we wschodniej części stanu Wirginia, powstałe w 1622 r. jako osada Middle Plantation, w 1699 po pożarze Jamestown ustanowione stolicą Wirginii; zmiana nazwy na Williamsburg na cześć króla Anglii Wilhelma III.

17 Jake – Jacob Wentz, wymieniany jest wśród pierwszych braci morawskich w Ameryce Północnej; może chodzić o ojca (ok. 1715-1782), pochodzącego z Pensylwanii, który miał żonę Elizabeth, lub jego syna, też Jacoba (1740-1783), mającego żonę Barbarę, kapitana milicji w Pensylwanii, uczestnika wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

18 Fort Henry – wzniesiony w 1774 r. około ćwierć mili od brzegu Ohio, na wzgórzu na dzisiejszym przedmieściu Wheeling, dla ochrony pierwszych osadników przed atakami Indian; pierwotna nazwa to Fort Fincastle, wkrótce zmieniona na Fort Henry, od gubernatora Wirginii Patricka Henry’ego; budowę zaczęli mieszkańcy osady Ebenezer Zane i John Caldwell, dokończył kapitan William Crawford; kwadratowy, o drewnianej palisadzie wysokości 6 m, z wieżyczkami w narożnikach; w 1777 odparł oblężenie Indian, także następne w 1782, porzucony w 1784, nie został po nim żaden ślad.

19 Jeff Lynn – rodzina Lynnów była wśród pierwszych osadników w Fort Henry, znany jest John Lynn, nastoletni zwiadowca w czasie oblężenia w 1782 r., być może syn lub wnuk Jeffa.Rozdział II

Joe i Jim byli podobni do siebie jak dwie krople wody. Takiej samej masywnej budowy, dość wysocy, o szarych oczach i wyrazistych rysach.

– Już próbujesz swych starych sztuczek? – zapytał Jim z dłonią na ramieniu Joego, gdy obaj przyglądali się ucieczce Nell.

– Naprawdę ją lubię, Jimie, i nie zamierzam ranić jej uczuć. Opowiedz mi jednak o sobie. Co cię skłoniło do przybycia na Zachód?

– Chcę nawracać Indian. A to, że tu jesteś, dodatkowo sprowokowało mnie do przyjazdu.

– Zamierzasz robić to, co zawsze: składać z siebie ofiarę. Zawsze się poświęcałeś, jeśli nie dla mnie, to dla kogoś innego. Teraz narażasz swoje życie. Próby nawrócenia czerwonoskórych i uczynienia mnie dobrym… w obu przypadkach… zakończą się fiaskiem. Ileż to razy mówiłem, że nie ma we mnie nic dobrego! Pragnę zabijać Indian, Jimie, a nie prawić im kazania. Cieszę się, że cię widzę, ale wolałbym, żebyś nie przyjeżdżał. To dzikie pogranicze nie jest miejscem dla kaznodziei.

– Uważam, że jest – odparł Jim spokojnie.

– A co z Rose, dziewczyną, z którą miałeś się ożenić?

Joe zerknął szybko na brata. Twarz Jima lekko zbladła.

– Powiem o niej raz, a potem nigdy więcej – odparł. – Znałeś Rose lepiej ode mnie. Próbowałeś mi tłumaczyć, że jest próżna i obłudna, a ja cię ofuknąłem; teraz jednak widzę, że dzięki większemu doświadczeniu z kobietami wiesz o nich rzeczy, o jakich ja wtedy nie miałem pojęcia. Była fałszywa. Gdy opuściłeś Williamsburg niby dlatego, że grałeś w karty z Jewettem, a potem się z nim biłeś, nie dałem się zwieść. Wykorzystałeś to jako pretekst; szukałeś wymówki, żeby pomścić wyrządzoną mi krzywdę. Teraz już po wszystkim. Choć okrutnie go pobiłeś i okaleczyłeś na zawsze, będzie żył, a ty uniknąłeś popełnienia morderstwa, dzięki Bogu! Kiedy dowiedziałem się o twoim wyjeździe, chciałem natychmiast ruszyć za tobą. Potem spotkałem kaznodzieję, który mówił, że wybiera się na Zachód z panem Wellsem z misji braci morawskich. Zgłosiłem się zamiast niego, i oto jestem. Poszczęściło mi się znaleźć i pana Wellsa, i ciebie.

– Żałuję, że nie zabiłem Jewetta. W każdym razie pewną pociechą jest to, że zostanie na nim mój ślad. Był podstępny i okrutny, o białych włosach i bladej twarzy, zawsze kręcił się blisko dziewczyn. Nienawidziłem go i dałem mu to odczuć. – Joe mówił z rozmarzeniem, zadowolony z siebie, jakby zabicie człowieka było dlań drobnostką. – Cóż, Jimie, jesteś tu teraz i nic nie można na to poradzić. Pojedziemy z tym morawskim kaznodzieją i jego bratanicami. Jeśli nie żywisz zbyt wielkiej urazy za przeszłość, wszystko może się jeszcze ułożyć. Widzę już, że kresy są miejscem dla mnie. Teraz jednak, po raz pierwszy w życiu, przyjmij moją radę. Jesteśmy na pograniczu. Bycie pastorem nie ochroni cię tutaj, gdzie każdy nosi nóż i tomahawk, a większość mężczyzn to awanturnicy. Porzuć ten łagodny ton i nie zachowuj się aż tak uprzejmie, lecz upodobnij się trochę do mnie. Bądź przyjazny, głoś też w kazaniach, co sobie postanowisz, ale kiedy któryś z tych kresowców w nogawicach20 z jeleniej skóry spróbuje nadmuchać ci w kaszę, co na pewno będą robili, przyjmij to tak, jak nigdy przedtem. W pierwszych dniach jazdy z tą karawaną wozów dostałem nauczkę. Kosztowała mnie cztery bójki, ale teraz już wszystko w porządku.

– Joe, nie będę uciekał, jeśli to masz na myśli – odparł Jim ze śmiechem. – Tak, rozumiem, że zaczyna się tutaj nowe życie, i jestem z tego rad. Jeśli zdołam znaleźć w nim pracę i zostanę z tobą, będę szczęśliwy.

– Ach! Nasz poczciwy Mose! Cieszę się, że cię widzę. – Joe zawołał do wielkiego białego psa, który węszył wokół niego. – Przyprowadziłeś tylko tego starego druha czy może także konie?

– Sprawdź za wozem.

Z psem biegnącym przed nim, Joe poszedł zgodnie ze wskazówką brata i zastał dwa konie przywiązane do wozu. Jeden był kary jak węgiel, drugi siwy, oba czystej krwi. Karosz podrzucił zgrabny łeb i zarżał, jego łagodne ciemne oczy zalśniły, kiedy rozpoznał swojego pana.

– Lance, stary druhu, jak mogłem cię zostawić? – szepnął Joe, z radością obejmując ramieniem wygiętą w łuk szyję konia.

Mose stał i patrzył na nich, machając ogonem, zadowolony, że ta trójka starych przyjaciół znów jest razem. Joe miał łzy w oczach, kiedy z ostatnią czułą pieszczotą odwracał się od ukochanego zwierzęcia.

– Chodź, Jimie, zabiorę cię do pana Wellsa.

Ruszyli przez placyk, Mose zaś wrócił pod wóz, ale na jedno słowo Joego skoczył za nimi i biegł zadowolony z tyłu. Gdy byli w połowie drogi do chat, wysoki, kościsty woźnica, śpiewający pijanym głosem, zbliżył się do nich, zataczając się. Najwyraźniej dopiero co opuścił grupkę ludzi skupionych wokół Indian.

– Nie spodziewałem się zastać tu pijaństwa – powiedział cicho Jim.

– Jest go wiele. Wczoraj widziałem tego gościa tak pijanego, że nie mógł chodzić. Wentz powiedział mi, że to zły człowiek.

Woźnica, o czerwonej twarzy zalanej potem i podwiniętych rękawach ukazujących ogorzałe, żylaste ramiona, skręcił ku nim. Gdy się mijali, próbował kopnąć psa, ale Mose zręcznie odskoczył, unikając ciężkiego buta. Nie zawarczał ani nie pokazał zębów, jednakże wysunął do przodu wielki biały łeb, a smukłe ciało przygotował do skoku.

– Nie dotykaj psa, bo odgryzie ci nogę! – zawołał ostro Joe.

– Przebaczta, no, chodźta kapkę wypić – odparł woźnica przyjaźnie.

– Nie piję – rzucił Joe i ruszył dalej.

Woźnica warknął coś, z czego bracia wychwycili jedynie słowo „pastorzyna”. Joe zatrzymał się i obejrzał. Jego szare oczy zwęziły się; nie miotały gromów, ale spochmurniały i utraciły ciepły blask. Jim dostrzegł tę zmianę i wiedząc, co ona oznacza, chwycił brata za ramię, łagodnie go odciągając. Wciąż słyszeli dobiegający z oddali chrapliwy głos woźnicy, dopóki nie weszli do chaty handlarza futer.

Stary mężczyzna o długich siwych włosach powiewających pod kapeluszem z szerokim rondem siedział przy drzwiach, trzymając na kolanach jedno z dzieci pani Wentz. Twarz miał pooraną głębokimi zmarszczkami i poważną, ale jego łagodne niebieskie oczy lśniły dobrocią.

– Panie Wells, to mój brat James. Jest kaznodzieją i przyjechał w zastępstwie tego, którego oczekiwał pan z Williamsburga.

Pastor wstał i wyciągnął rękę, przypatrując się uważnie Jimowi. Najwyraźniej spodobało mu się to, co zobaczył, bo jego usta rozciągnęły się w uśmiechu. – Panie Downs, cieszę się, że pana poznałem, i rad jestem, że pojedzie pan ze mną. Dziękuję Bogu, że udam się na pustkowie z kimś na tyle młodym, żeby przejął ode mnie obowiązki, kiedy już upłyną moje dni.

– Pomaganie panu we wszystkim, co tylko leży w mojej mocy, to dla mnie zaszczyt – odparł szczerze Jim.

– Czeka nas ogrom pracy. Słyszałem wielu szyderców twierdzących, że próba nauczania chrześcijaństwa tych groźnych dzikusów jest gorsza od szaleństwa; wiem jednak, że można tego dokonać, i całym sercem do tego dążę. Nie żywię żadnych obaw. Mimo to nie kryję przed panem, młody człowieku, że istnieje wielkie zagrożenie wynikające z udania się do wrogich Indian.

– Z tego powodu się nie zawaham. Stoję po stronie czerwonoskórych. Miałem sposobność badać ich charakter i uważam tę rasę za szlachetną z natury. Indianie zostali zmuszeni do toczenia wojen i chcę im pomagać w wejściu na ścieżkę pokoju.

Joe zostawił dwóch pastorów rozprawiających z zapałem i udał się do pani Wentz. Żona handlarza futer wprost promieniała z radości. Trzymała w rękach kilka prostych błyskotek i wyjaśniała słuchającej jej młodej kobiecie, że zabawki te są dla dzieci, a dotarły tu aż z Williamsburga.

– Kate, gdzie jest Nell? – zapytał Joe dziewczynę.

– Poszła załatwić coś dla pani Wentz.

Kate Wells stanowiła przeciwieństwo siostry; jej ruchy były powolne, harmonijne i pasujące do dużej, pełnej sylwetki. Brązowe oczy i włosy odróżniały ją całkowicie od Nell. Najbardziej odmienne były twarze dziewcząt, ta Nell iskrzyła się i płonęła ognistym, młodym życiem, u Kate zaś spokojem przypominała wyzbytą jednej zmarszczki powierzchnię głębokiego jeziora.

– Pojedziemy z wami. Jim, mój brat, i ja – powiedział Joe.

– Naprawdę? Cieszę się – odparła dziewczyna, spoglądając na przystojną, szczerą twarz młodego pastora zatopionego w rozmowie z panem Wellsem.

– Jesteście z bratem podobni jak dwie krople wody – szepnęła pani Wentz.

– Wygląda zupełnie jak ty – dodała Kate z łagodnym uśmiechem.

– Co znaczy, że myślisz, albo może masz nadzieję, że jest tak ze wszystkim – odciął się Joe. – No, Kate, podobieństwo się na tym kończy, za co Jim może dziękować Bogu!

Mówił posępnym, zgorzkniałym tonem, który spowodował, że obie kobiety przyjrzały się młodzieńcowi badawczo. Joe zawsze miał dla nich w zanadrzu mnóstwo niespodzianek; nigdy przedtem nie widziały na jego twarzy oznak smutku. Nastąpiła chwila milczenia. Pani Wentz wpatrywała się z miłością w dzieci bawiące się błyskotkami; Kate zastanawiała się zaś nad uwagą mężczyzny, przypatrując się jego twarzy. Czułość w spojrzeniach, jakie Joe rzucał na brata, nie pasowała zbytnio do jego zwykle dzikiego i beztroskiego zachowania. Na Kate sprawiał wrażenie kogoś bardzo śmiałego i chłodnego, ale teraz miała dowód, że Joe kocha swojego brata.

Cichą rozmowę obu pastorów przerwał zduszony krzyk dobiegający spoza chaty. Nastąpił po nim głośny, gardłowy śmiech, a potem rozległ się chrapliwy głos:

– Poczekaj, moja ty piękna dziewuszko.

Joe zrobił dwa długie kroki i znalazł się na progu. Zobaczył Nell szarpiącą się w mocnym uchwycie podpitego woźnicy.

– Panienka musi ino dać mi buziaka na szczęście – powiedział tamten radośnie.

W tej samej chwili Joe zobaczył trzech śmiejących się obiboków, a czwarty, szpakowaty kresowiec, zbliżał się, coś wykrzykując.

– Puść mnie! – zawołała Nell.

Kiedy woźnica przyciągnął ją do siebie i swą czerwoną, spoconą twarz zbliżył do jej twarzy, dwie silne ręce złapały go za szyję w gniewnym uścisku. Pozbawiony oddechu otworzył usta, wysunął język, oczy zdawały się wyskakiwać mu z oczodołów, a ręce młóciły powietrze. Potem został podniesiony i rzucony z hukiem na ścianę chaty. Upadł i leżał bezładnie na trawie, a krew wypływała mu z rany na skroni.

– Co się tu dzieje?! – zawołał władczo jakiś mężczyzna, który stanął obok szpakowatego kresowca.

– Piękna heca jest, Wentz. Sam bym sobie lepiej nie poradził, a żem nadchodził właśnie po to – odparł mieszkaniec pogranicza. – Leffler próbował dać całusa tej dziewczynie. Pije od dwóch dni. Kochaś tej dziewuszki poradził sobie, możeta mi wierzyć na słowo.

– Leffler głupieje, jak pije – odrzekł handlarz futer, a do Joego dodał: – Pewnikiem będzie cię szukał, kiedy dojdzie do siebie.

– Niech mu pan powie, że jeśli tu będę, gdy wytrzeźwieje, to go zabiję! – zawołał Joe ostrym głosem. Spojrzał ponownie na powalonego woźnicę; w jego wzroku rozbłysła stal. – Nell, żałuję, że nie zjawiłem się wcześniej – powiedział przepraszająco, jakby awantura nastąpiła wskutek jego zaniedbania.

Kiedy weszli do chaty, Nell zerknęła na niego. Już po raz trzeci z jej powodu zrobił komuś krzywdę. Miała kilka okazji widzieć u niego ten zimny jak stal wzrok, który zawsze budził w niej lęk. Zniknął jednak, zanim znaleźli się w środku. Powiedział coś, czego nie usłyszała wyraźnie, ale spokój głosu uśmierzył jej obawy. Była na niego zła, teraz jednak pojęła, że gniew już jej przeszedł. Mówił tak uprzejmie. Czy nie pokazał, że uważa się za jej obrońcę i ukochanego? Ogarnęło ją dziwne uczucie, słodkie i ledwo uchwytne, jak smak wina Do lęku dołączyła duma. Każda inna dziewczyna byłaby bardzo rada z takiego opiekuna; ona też będzie, bo taki mężczyzna to prawdziwy skarb.

– Hej, Nell, nic mi nie odpowiedziałaś! – zawołał niespodziewanie Joe, najpewniej pojął, że nie usłyszała ani jednego słowa z tego, co mówił, tak mocno pogrążona była w rozmyślaniach. – Czy nadal jesteś na mnie zła? – ciągnął. – Och, Nell, jestem w tobie… kocham cię!

Niewątpliwie Joe uważał to za wystarczające usprawiedliwienie wszelkich swoich działań. Jego czuły głos rozbroił Nell. Obróciła się do niego z zapłonionymi policzkami i radością w oczach.

– Nie gniewam się ani trochę – szepnęła, a potem, wymijając jego wyciągniętą rękę, pobiegła do drugiego pokoju.

20 Nogawice – część tradycyjnego stroju Indian Ameryki Północnej, skórzane nogawki przywiązywane rzemykami do pasa.