Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych. Tom 2 - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2017
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych. Tom 2 - ebook
Oddajemy do rąk Czytelników podręczniki akademickie z zakresu dydaktyki specjalnej.
Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych to zbiór analiz i przegląd dydaktyk specjalistycznych, będąca praktycznym rozwinięciem definicji i systematyk zawartych w publikacji Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji.
Te dwie publikacje stanowią jedyne na rynku kompletne źródło wiedzy na temat dydaktyki specjalnej. Poszczególne rozdziały książki Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji Autorka ukierunkowała na dookreślanie znaczeń (definicje, klasyfikacje) oraz budowanie systematyki dydaktyki specjalnej i opracowanie założeń do projektowania dydaktyk specjalistycznych. Daje to podstawy wyjaśniania rzeczywistości edukacyjnej także przez rozważanie inspirujących badawczo obszarów dydaktyki specjalnej, wyłanianie i nazywanie jej kanonów, formułowanie prawidłowości dydaktycznych oraz rozpoznawanie swoistości dydaktyki specjalnej. Przyjęte w tej publikacji definicje i systematyka dydaktyki specjalnej stały się pewnego rodzaju wykładnią dla analiz i przeglądu dydaktyk specjalistycznych, które zostały zaprezentowane w publikacji pt. Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych.
Joanna Głodkowska - profesor zwyczajny nauk społecznych, dyrektor Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, redaktor naczelna czasopisma naukowego Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, inicjatorka pierwszego w Polsce kierunku kształcenia „Interdyscyplinarne studia nad niepełnosprawnością”. W działalności naukowej podejmuje analizy koncepcyjne i badawcze związane z pedagogiką specjalną, dydaktyką specjalną, diagnostyką psychopedagogiczną. Autorka licznych książek i artykułów, redaktor naukowy publikacji zbiorowych podejmujących problematykę wielokontekstowego odczytywania fenomenu niepełnosprawności w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia.
| Kategoria: | Pedagogika |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-19447-5 |
| Rozmiar pliku: | 3,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wprowadzenie W kierunku dookreślania znaczeń i budowania systematyki dydaktyki specjalnej Joanna Głodkowska
Dydaktyka od lat poszukuje i formułuje określone wzorce dotyczące kształtowania człowieka – procesu jego wychowania, nauczania i uczenia się. Prześledzenie tych analiz pozwala docenić wkład wielkich pedagogów, dydaktyków, umożliwia także dostrzeżenie, jak myśli, refleksje, a niekiedy tylko przeczucia teoretyków i badaczy splatają się, tworząc pewną konstrukcję szczegółowej wiedzy pedagogicznej, jaką jest dydaktyka. Do wielu jej obszarów powraca się wielokrotnie, by zrozumieć, zgłębiać i formułować ogólne prawidłowości oraz reguły postępowania dydaktycznego. Koncepcje przenikają się wzajemnie, tworząc oryginalne fakty poznawcze, które stają się istotnymi tezami ponawianych interpretacji. Można w tym rozpoznawać zarówno pewną ciągłość myśli dydaktycznej, wzajemną wymianę podstawowych znaczeń, jak i ustawiczne poszukiwanie odpowiedzi na niezmiennie ważne pytania: kim jest uczeń wymagający specjalnej realizacji potrzeb edukacyjnych, jak rzetelnie rozpoznać jego możliwości i ograniczenia, by stworzyć optymalne warunki jego rozwoju, w tym także korzystne okoliczności edukacyjne.
Osiągnięcia nauk społecznych powodują pewne „przypływy”, przenikania, ponawiania, co skutkuje możliwością wskazania w tych dyscyplinach nie tylko stałości, lecz także zmienności wynikających z nowych koncepcji, rezultatów badań empirycznych czy zachodzących procesów społecznych. Można zauważyć, że śledzenie historii myśli pedagogicznej również dostarcza licznych argumentów wskazujących na istnienie stałych obszarów, cech czy aspektów w ujmowaniu procesu nauczania i wychowania. Istnieje także pewna zmienność przejawiająca się w otwartości na modyfikacje, nowe koncepcje i ujęcia. Zatem stałość i zmienność, przenikając się wzajemnie, budują trwałe fundamenty i jednocześnie generują przyzwolenie na zmianę.
W 2010 roku został wydany pierwszy podręcznik akademicki, w którego tytule pojawił się termin „dydaktyka specjalna” – Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Autorzy wspomnianej pracy zbiorowej, na łamach poszczególnych rozdziałów, zaakcentowali rolę dydaktyki specjalnej w nabywaniu kompetencji niezbędnych w pracy pedagoga specjalnego. Jednocześnie podjęli próbę wykazania, że dydaktyka specjalna jest łącznikiem między ogólną wiedzą dydaktyczną o kształceniu a wiedzą metodyczną o kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Głodkowska, 2010, s. 9). W ten sposób podkreślono istotne znaczenie dydaktyki specjalnej w kształceniu akademickim pedagogów specjalnych.
Zdefiniowane w podręczniku (wydanie z 2010 i 2012 roku) „wzorce dydaktyki specjalnej” stały się kanwą uogólnień i konkluzji wynikających z realiów współczesnej rzeczywistości edukacyjnej, a także z tendencji i kierunku zmian w kształceniu specjalnym.
System edukacji jest wspólną wartością, która ma służyć wszystkim: uczniom sprawnym i z niepełnosprawnością, uczniom z trudnościami w uczeniu się i uczniom szczególnie uzdolnionym. Zróżnicowanie między uczniami wymaga zapewnienia im zróżnicowanego, a jednocześnie wspólnego systemu edukacji (Głodkowska, 2010, s. 14).
W 2017 roku idea rozważania dydaktyki specjalnej jako pewnego rodzaju konstruktu dydaktycznego stała się istotną przesłanką kolejnej monografii. Biorąc pod uwagę zarówno prace prekursorów dydaktyki specjalnej, przeprowadzoną dotychczas systematyzację zagadnień z tego obszaru, zapotrzebowanie środowiska, jak i wyzwania współczesności, została opracowana Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji (Głodkowska, 2017). Ponowiono w niej poszukiwania akademickości dydaktyki specjalnej. Uznano, że sformułowane wzorce dydaktyki specjalnej (Głodkowska, 2010, 2012) z powodzeniem mogą stać się podstawą do budowania odrębności, swoistej tożsamości tego wycinka dydaktycznej rzeczywistości. Mogą być szczególnego rodzaju narzędziem, które może służyć zarówno dociekaniom teoretycznym, ustaleniom metodologicznym, jak i analizom empirycznym.
Ponowne – w konwencji od wzorca do interpretacji – rozpoznanie i usystematyzowanie istotnych zakresów tematycznych dydaktyki specjalnej umożliwiło wypracowanie zarysów jej tożsamości teoretycznej i empirycznej. Nawiązano zatem do opracowanych przed siedmioma laty wzorców dydaktyki specjalnej, co pozwoliło z jednej strony na ich redefinicje, z drugiej zaś umożliwiło ukazanie zmian w oświacie i współczesnym świecie, a także zaprezentowanie dokonań naukowych wnikających w problematykę specjalnej realizacji potrzeb edukacyjnych uczniów. W publikacji tej usystematyzowano wiedzę z zakresu dydaktyki specjalnej, opisano relacje z dydaktyką ogólną i pedagogiką specjalną, przybliżono osiągnięcia przedstawicieli myśli pedagogicznej. Odniesiono się do stanu do maja 2017 roku. W kwestii terminologicznej, w związku z historycznym charakterem niektórych fragmentów, posłużono się nazewnictwem dawnym (np. niepełnosprawni, upośledzeni umysłowo) i współczesnym (np. osoby z niepełnosprawnością, osoby z niepełnosprawnością intelektualną).
Poszczególne części monografii są ukierunkowane na dookreślanie znaczeń (definicje, klasyfikacje) oraz zbudowanie systematyki dydaktyki specjalnej i opracowanie konwencji do projektowania dydaktyk specjalistycznych. W konsekwencji daje to podstawy do budowania metodyk kształcenia uczniów wymagających zróżnicowanej, specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych. Ponadto w publikacji przybliżono wybrane aspekty interdyscyplinarności dydaktyki specjalnej i ukazano inspirujące badawczo obszary celem ich dalszych rozpoznań i interpretacji. Przyjęta w monografii Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji (Głodkowska, 2017) konwencja stała się pewnego rodzaju wykładnią dla analiz i prezentacji podjętych w projektowaniu dydaktyk specjalistycznych, które zostały przedstawione w książce Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych.
Zgodnie z przyjętą koncepcją, w jej kolejnych częściach ukazano zagadnienia dydaktyczne odnoszące się do różnych grup uczniów, którzy wymagają specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych – różnicowania, dostosowywania i harmonizowania. Ze względu na przyjęte kryteria w systematyce dydaktyki specjalnej (Głodkowska, 2017), uczniowie ci zostali sklasyfikowani w trzech grupach dydaktyk specjalistycznych: zdefiniowane, niezdefiniowane, niedookreślone. Stąd też w drugiej części (dydaktyki specjalistyczne zdefiniowane) jest analizowana sytuacja uczniów z niepełnosprawnością intelektualną (dydaktyka kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną), niepełnosprawnością wzrokową (tyflodydaktyka), z niepełnosprawnością słuchową (surdodydaktyka), z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją (dydaktyka terapeutyczno-lecznicza), z niedostosowaniem społecznym lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym (dydaktyka resocjalizacyjna), ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dydaktyka korekcyjna). W trzeciej części (dydaktyki specjalistyczne niezdefiniowane) zostały podjęte zagadnienia dydaktyczne ukierunkowane na uczniów: szczególnie uzdolnionych, ze spektrum autyzmu, z nadpobudliwością psychoruchową i zaburzeniami koncentracji uwagi, z zaburzeniami mowy, a także uczniów ujawniających problemy edukacyjne uwarunkowane środowiskowo. W czwartej części (dydaktyki specjalistyczne niedookreślone) przedstawiono dydaktyki specjalistyczne podejmujące analizy ze względu na uczniów głuchoniewidomych i z wieloraką, złożoną niepełnosprawnością oraz uczniów z rzadkimi zaburzeniami genetycznymi.
Z przekonaniem po raz kolejny zostało podjęte, chociaż tym razem w innej odsłonie, opracowanie systematyki dydaktyki specjalnej. Było ono podyktowane przeświadczeniem o celowości i zasadności poszukiwania i dokumentowania wiedzy o kręgach edukacyjnych obejmujących obszar kształcenia specjalnego. Można przewidywać, że odnotowane w tej monografii zmiany czy też inne ujęcia, a nawet jeszcze nie w pełni uporządkowane szkice, mogą być źródłem ponownych opracowań, prowadząc do odkrywania prawidłowości i budowania systematyzacji w dydaktyce specjalnej oraz utrwalania jej akademickości. Nie ulega wątpliwości, że refleksja naukowa i poszukiwania badawcze, prowadząc do reinterpretacji znaczeń, umożliwiają tworzenie wartości trwałych.
Odczytywanie w ten sposób istotnych zagadnień dydaktyki specjalnej, redefiniowanie ich, klasyfikowanie i systematyzowanie, dokonuje się najczęściej w zmienionych okolicznościach i przy udziale innych uczestników procesu kształcenia. W każdym jednak przypadku celem autorów opracowań dydaktycznych jest sformułowanie takich prawidłowości, by ich zastosowanie pozwoliło dokonać szczególnej zmiany – wzmocnienia sytuacji kształcenia uczniów potrzebujących wsparcia w postaci zagwarantowania im możliwie korzystnych, specjalnych warunków kształcenia, specjalnej usługi edukacyjnej. Chodzi więc o to, aby różne sytuacje nieskuteczności kształcenia zastąpić skutecznością pedagogiczną.
Podkreślam, że zagadnienia zaprezentowane w publikacji Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych nie są i nie pretendują do tego, by być zamkniętym przewodnikiem po wiedzy w tym zakresie. Są otwartymi obszarami do prowadzenia analiz teoretycznych i empirycznych oraz przestrzenią konfrontacji różnych ujęć, a także odmiennych stanowisk.
Monografia Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych może być użytecznym źródłem wiedzy i inspiracji dla nauczycieli akademickich realizujących zajęcia dydaktyczne w uczelni wyższej, a także dla badaczy, naukowców i nauczycieli praktyków. Może również służyć studentom kierunków pedagogicznych, którzy, przygotowując się do pracy z uczniami wymagającymi specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych, zarówno w szkolnictwie specjalnym, jak i ogólnodostępnym, powinni poznać specyfikę kształcenia specjalnego. Zwłaszcza dla studentów kierunku pedagogika specjalna monografia ta może być istotną podbudową ich wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych w pracy zawodowej.
Wszyscy uczestnicy systemu oświaty ze szczególną troską powinni zadbać o to, by kształcenie uczniów wymagających specjalnej realizacji świadczenia edukacyjnego było przygotowaniem ich do życia samodzielnego, niezależnego i dającego im satysfakcję z osiągnięć. Z rozwagą i rzetelnością należy zapewnić tym uczniom takie warunki kształcenia, aby były one dostosowane do ich potrzeb i możliwości. Chodzi więc o to, aby stworzyć okoliczności dydaktyczne pozwalające niwelować lub chociażby ograniczać istniejące trudności edukacyjne i wzmacniać skuteczność pedagogiczną. Należy tylko zadbać o to, aby w tej różnorodności edukacyjnej wszyscy uczniowie mieli zapewnione poczucie przynależności do społeczeństwa, które przyjmuje, akceptuje i wzmacnia potrzebujących wzmocnienia.
D z i ę k u j ę z a w s p ó l n e p o s z u k i w a n i e j e d n o ś c i e d u k a c y j n e j w j e j z r ó ż n i c o w a n i u
Joanna Głodkowska
Literatura
Głodkowska, J. (red.). (2010, 2012). Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Głodkowska, J. (2017). Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Autorzy poszczególnych rozdziałów monografii oraz prowadzący zajęcia z dydaktyki specjalnej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie:
prof. dr hab. Joanna Głodkowska, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr hab., prof. APS Barbara Marcinkowska, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Danuta Al-Khamisy, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Diana Aksamit, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Kornelia Czerwińska, Pracownia Tyflopedagogiki Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Justyna Maria Gasik, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
-----------------------------------------------------------------------------------------
dr Wojciech Gasik, Zakład Podstaw Pedagogiki Specjalnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
-----------------------------------------------------------------------------------------
dr Urszula Gosk, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Małgorzata Jabłonowska, Zakład Metodologii i Pedagogiki Twórczości
dr Iwona Konieczna, Zakład Pedagogiki Terapeutycznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Kamil Kuracki, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Urszula Markowska-Manista, Katedra UNESCO im. J. Korczaka Interdyscyplinarnych Studiów nad Rozwojem i Dorastaniem Dziecka
dr Joanna Moleda, Zakład Psychopedagogiki Resocjalizacyjnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Elżbieta Paradowska, Zakład Podstaw Pedagogiki Specjalnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Marta Pągowska, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Katarzyna Smolińska, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Grażyna Walczak, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Katarzyna Wereszka, Zakład Surdopedagogiki Instytutu Pedagogiki Specjalnej
mgr Katarzyna Cichocka-Segiet, Zakład Pedagogiki Terapeutycznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
mgr Małgorzata Książek, Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym
mgr Aleksandra Niedźwiedzka-Wardak, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiego w Warszawie
mają nadzieję, że zaprezentowane opracowania i zasygnalizowane otwarte obszary istotnych zagadnień kształcenia specjalnego będą dla Czytelników nie tylko źródłem inspiracji do analiz teoretycznych i prowadzenia eksploracji badawczych, lecz także staną się źródłem optymizmu i nadziei, które są niezbędne w dydaktyce specjalnej.
Dydaktyka od lat poszukuje i formułuje określone wzorce dotyczące kształtowania człowieka – procesu jego wychowania, nauczania i uczenia się. Prześledzenie tych analiz pozwala docenić wkład wielkich pedagogów, dydaktyków, umożliwia także dostrzeżenie, jak myśli, refleksje, a niekiedy tylko przeczucia teoretyków i badaczy splatają się, tworząc pewną konstrukcję szczegółowej wiedzy pedagogicznej, jaką jest dydaktyka. Do wielu jej obszarów powraca się wielokrotnie, by zrozumieć, zgłębiać i formułować ogólne prawidłowości oraz reguły postępowania dydaktycznego. Koncepcje przenikają się wzajemnie, tworząc oryginalne fakty poznawcze, które stają się istotnymi tezami ponawianych interpretacji. Można w tym rozpoznawać zarówno pewną ciągłość myśli dydaktycznej, wzajemną wymianę podstawowych znaczeń, jak i ustawiczne poszukiwanie odpowiedzi na niezmiennie ważne pytania: kim jest uczeń wymagający specjalnej realizacji potrzeb edukacyjnych, jak rzetelnie rozpoznać jego możliwości i ograniczenia, by stworzyć optymalne warunki jego rozwoju, w tym także korzystne okoliczności edukacyjne.
Osiągnięcia nauk społecznych powodują pewne „przypływy”, przenikania, ponawiania, co skutkuje możliwością wskazania w tych dyscyplinach nie tylko stałości, lecz także zmienności wynikających z nowych koncepcji, rezultatów badań empirycznych czy zachodzących procesów społecznych. Można zauważyć, że śledzenie historii myśli pedagogicznej również dostarcza licznych argumentów wskazujących na istnienie stałych obszarów, cech czy aspektów w ujmowaniu procesu nauczania i wychowania. Istnieje także pewna zmienność przejawiająca się w otwartości na modyfikacje, nowe koncepcje i ujęcia. Zatem stałość i zmienność, przenikając się wzajemnie, budują trwałe fundamenty i jednocześnie generują przyzwolenie na zmianę.
W 2010 roku został wydany pierwszy podręcznik akademicki, w którego tytule pojawił się termin „dydaktyka specjalna” – Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Autorzy wspomnianej pracy zbiorowej, na łamach poszczególnych rozdziałów, zaakcentowali rolę dydaktyki specjalnej w nabywaniu kompetencji niezbędnych w pracy pedagoga specjalnego. Jednocześnie podjęli próbę wykazania, że dydaktyka specjalna jest łącznikiem między ogólną wiedzą dydaktyczną o kształceniu a wiedzą metodyczną o kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Głodkowska, 2010, s. 9). W ten sposób podkreślono istotne znaczenie dydaktyki specjalnej w kształceniu akademickim pedagogów specjalnych.
Zdefiniowane w podręczniku (wydanie z 2010 i 2012 roku) „wzorce dydaktyki specjalnej” stały się kanwą uogólnień i konkluzji wynikających z realiów współczesnej rzeczywistości edukacyjnej, a także z tendencji i kierunku zmian w kształceniu specjalnym.
System edukacji jest wspólną wartością, która ma służyć wszystkim: uczniom sprawnym i z niepełnosprawnością, uczniom z trudnościami w uczeniu się i uczniom szczególnie uzdolnionym. Zróżnicowanie między uczniami wymaga zapewnienia im zróżnicowanego, a jednocześnie wspólnego systemu edukacji (Głodkowska, 2010, s. 14).
W 2017 roku idea rozważania dydaktyki specjalnej jako pewnego rodzaju konstruktu dydaktycznego stała się istotną przesłanką kolejnej monografii. Biorąc pod uwagę zarówno prace prekursorów dydaktyki specjalnej, przeprowadzoną dotychczas systematyzację zagadnień z tego obszaru, zapotrzebowanie środowiska, jak i wyzwania współczesności, została opracowana Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji (Głodkowska, 2017). Ponowiono w niej poszukiwania akademickości dydaktyki specjalnej. Uznano, że sformułowane wzorce dydaktyki specjalnej (Głodkowska, 2010, 2012) z powodzeniem mogą stać się podstawą do budowania odrębności, swoistej tożsamości tego wycinka dydaktycznej rzeczywistości. Mogą być szczególnego rodzaju narzędziem, które może służyć zarówno dociekaniom teoretycznym, ustaleniom metodologicznym, jak i analizom empirycznym.
Ponowne – w konwencji od wzorca do interpretacji – rozpoznanie i usystematyzowanie istotnych zakresów tematycznych dydaktyki specjalnej umożliwiło wypracowanie zarysów jej tożsamości teoretycznej i empirycznej. Nawiązano zatem do opracowanych przed siedmioma laty wzorców dydaktyki specjalnej, co pozwoliło z jednej strony na ich redefinicje, z drugiej zaś umożliwiło ukazanie zmian w oświacie i współczesnym świecie, a także zaprezentowanie dokonań naukowych wnikających w problematykę specjalnej realizacji potrzeb edukacyjnych uczniów. W publikacji tej usystematyzowano wiedzę z zakresu dydaktyki specjalnej, opisano relacje z dydaktyką ogólną i pedagogiką specjalną, przybliżono osiągnięcia przedstawicieli myśli pedagogicznej. Odniesiono się do stanu do maja 2017 roku. W kwestii terminologicznej, w związku z historycznym charakterem niektórych fragmentów, posłużono się nazewnictwem dawnym (np. niepełnosprawni, upośledzeni umysłowo) i współczesnym (np. osoby z niepełnosprawnością, osoby z niepełnosprawnością intelektualną).
Poszczególne części monografii są ukierunkowane na dookreślanie znaczeń (definicje, klasyfikacje) oraz zbudowanie systematyki dydaktyki specjalnej i opracowanie konwencji do projektowania dydaktyk specjalistycznych. W konsekwencji daje to podstawy do budowania metodyk kształcenia uczniów wymagających zróżnicowanej, specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych. Ponadto w publikacji przybliżono wybrane aspekty interdyscyplinarności dydaktyki specjalnej i ukazano inspirujące badawczo obszary celem ich dalszych rozpoznań i interpretacji. Przyjęta w monografii Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji (Głodkowska, 2017) konwencja stała się pewnego rodzaju wykładnią dla analiz i prezentacji podjętych w projektowaniu dydaktyk specjalistycznych, które zostały przedstawione w książce Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych.
Zgodnie z przyjętą koncepcją, w jej kolejnych częściach ukazano zagadnienia dydaktyczne odnoszące się do różnych grup uczniów, którzy wymagają specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych – różnicowania, dostosowywania i harmonizowania. Ze względu na przyjęte kryteria w systematyce dydaktyki specjalnej (Głodkowska, 2017), uczniowie ci zostali sklasyfikowani w trzech grupach dydaktyk specjalistycznych: zdefiniowane, niezdefiniowane, niedookreślone. Stąd też w drugiej części (dydaktyki specjalistyczne zdefiniowane) jest analizowana sytuacja uczniów z niepełnosprawnością intelektualną (dydaktyka kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną), niepełnosprawnością wzrokową (tyflodydaktyka), z niepełnosprawnością słuchową (surdodydaktyka), z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją (dydaktyka terapeutyczno-lecznicza), z niedostosowaniem społecznym lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym (dydaktyka resocjalizacyjna), ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dydaktyka korekcyjna). W trzeciej części (dydaktyki specjalistyczne niezdefiniowane) zostały podjęte zagadnienia dydaktyczne ukierunkowane na uczniów: szczególnie uzdolnionych, ze spektrum autyzmu, z nadpobudliwością psychoruchową i zaburzeniami koncentracji uwagi, z zaburzeniami mowy, a także uczniów ujawniających problemy edukacyjne uwarunkowane środowiskowo. W czwartej części (dydaktyki specjalistyczne niedookreślone) przedstawiono dydaktyki specjalistyczne podejmujące analizy ze względu na uczniów głuchoniewidomych i z wieloraką, złożoną niepełnosprawnością oraz uczniów z rzadkimi zaburzeniami genetycznymi.
Z przekonaniem po raz kolejny zostało podjęte, chociaż tym razem w innej odsłonie, opracowanie systematyki dydaktyki specjalnej. Było ono podyktowane przeświadczeniem o celowości i zasadności poszukiwania i dokumentowania wiedzy o kręgach edukacyjnych obejmujących obszar kształcenia specjalnego. Można przewidywać, że odnotowane w tej monografii zmiany czy też inne ujęcia, a nawet jeszcze nie w pełni uporządkowane szkice, mogą być źródłem ponownych opracowań, prowadząc do odkrywania prawidłowości i budowania systematyzacji w dydaktyce specjalnej oraz utrwalania jej akademickości. Nie ulega wątpliwości, że refleksja naukowa i poszukiwania badawcze, prowadząc do reinterpretacji znaczeń, umożliwiają tworzenie wartości trwałych.
Odczytywanie w ten sposób istotnych zagadnień dydaktyki specjalnej, redefiniowanie ich, klasyfikowanie i systematyzowanie, dokonuje się najczęściej w zmienionych okolicznościach i przy udziale innych uczestników procesu kształcenia. W każdym jednak przypadku celem autorów opracowań dydaktycznych jest sformułowanie takich prawidłowości, by ich zastosowanie pozwoliło dokonać szczególnej zmiany – wzmocnienia sytuacji kształcenia uczniów potrzebujących wsparcia w postaci zagwarantowania im możliwie korzystnych, specjalnych warunków kształcenia, specjalnej usługi edukacyjnej. Chodzi więc o to, aby różne sytuacje nieskuteczności kształcenia zastąpić skutecznością pedagogiczną.
Podkreślam, że zagadnienia zaprezentowane w publikacji Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych nie są i nie pretendują do tego, by być zamkniętym przewodnikiem po wiedzy w tym zakresie. Są otwartymi obszarami do prowadzenia analiz teoretycznych i empirycznych oraz przestrzenią konfrontacji różnych ujęć, a także odmiennych stanowisk.
Monografia Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych może być użytecznym źródłem wiedzy i inspiracji dla nauczycieli akademickich realizujących zajęcia dydaktyczne w uczelni wyższej, a także dla badaczy, naukowców i nauczycieli praktyków. Może również służyć studentom kierunków pedagogicznych, którzy, przygotowując się do pracy z uczniami wymagającymi specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych, zarówno w szkolnictwie specjalnym, jak i ogólnodostępnym, powinni poznać specyfikę kształcenia specjalnego. Zwłaszcza dla studentów kierunku pedagogika specjalna monografia ta może być istotną podbudową ich wiedzy, umiejętności i kompetencji niezbędnych w pracy zawodowej.
Wszyscy uczestnicy systemu oświaty ze szczególną troską powinni zadbać o to, by kształcenie uczniów wymagających specjalnej realizacji świadczenia edukacyjnego było przygotowaniem ich do życia samodzielnego, niezależnego i dającego im satysfakcję z osiągnięć. Z rozwagą i rzetelnością należy zapewnić tym uczniom takie warunki kształcenia, aby były one dostosowane do ich potrzeb i możliwości. Chodzi więc o to, aby stworzyć okoliczności dydaktyczne pozwalające niwelować lub chociażby ograniczać istniejące trudności edukacyjne i wzmacniać skuteczność pedagogiczną. Należy tylko zadbać o to, aby w tej różnorodności edukacyjnej wszyscy uczniowie mieli zapewnione poczucie przynależności do społeczeństwa, które przyjmuje, akceptuje i wzmacnia potrzebujących wzmocnienia.
D z i ę k u j ę z a w s p ó l n e p o s z u k i w a n i e j e d n o ś c i e d u k a c y j n e j w j e j z r ó ż n i c o w a n i u
Joanna Głodkowska
Literatura
Głodkowska, J. (red.). (2010, 2012). Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Głodkowska, J. (2017). Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Autorzy poszczególnych rozdziałów monografii oraz prowadzący zajęcia z dydaktyki specjalnej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie:
prof. dr hab. Joanna Głodkowska, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr hab., prof. APS Barbara Marcinkowska, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Danuta Al-Khamisy, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Diana Aksamit, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Kornelia Czerwińska, Pracownia Tyflopedagogiki Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Justyna Maria Gasik, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
-----------------------------------------------------------------------------------------
dr Wojciech Gasik, Zakład Podstaw Pedagogiki Specjalnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
-----------------------------------------------------------------------------------------
dr Urszula Gosk, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Małgorzata Jabłonowska, Zakład Metodologii i Pedagogiki Twórczości
dr Iwona Konieczna, Zakład Pedagogiki Terapeutycznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Kamil Kuracki, Zakład Terapii Pedagogicznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Urszula Markowska-Manista, Katedra UNESCO im. J. Korczaka Interdyscyplinarnych Studiów nad Rozwojem i Dorastaniem Dziecka
dr Joanna Moleda, Zakład Psychopedagogiki Resocjalizacyjnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Elżbieta Paradowska, Zakład Podstaw Pedagogiki Specjalnej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Marta Pągowska, Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Katarzyna Smolińska, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Grażyna Walczak, Zakład Edukacji i Rehabilitacji Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Instytutu Pedagogiki Specjalnej
dr Katarzyna Wereszka, Zakład Surdopedagogiki Instytutu Pedagogiki Specjalnej
mgr Katarzyna Cichocka-Segiet, Zakład Pedagogiki Terapeutycznej Instytutu Pedagogiki Specjalnej
mgr Małgorzata Książek, Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym
mgr Aleksandra Niedźwiedzka-Wardak, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiego w Warszawie
mają nadzieję, że zaprezentowane opracowania i zasygnalizowane otwarte obszary istotnych zagadnień kształcenia specjalnego będą dla Czytelników nie tylko źródłem inspiracji do analiz teoretycznych i prowadzenia eksploracji badawczych, lecz także staną się źródłem optymizmu i nadziei, które są niezbędne w dydaktyce specjalnej.
więcej..
