-
W empik go
Działa o zmierzchu. Wojna w Europie Zachodniej 1944-1945 - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
20 października 2021
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Działa o zmierzchu. Wojna w Europie Zachodniej 1944-1945 - ebook
Epicka opowieść, która nie ma sobie równych w historii XX wieku – płacąc szokującą cenę, wojska Stanów Zjednoczonych oraz ich sojuszników zadały klęskę Hitlerowi i wyzwoliły Europę. W pierwszych dwóch tomach bestsellerowej „Trylogii Wyzwolenia” Rick Atkinson opisał walki stoczone przez Sprzymierzonych w Afryce Północnej i we Włoszech, gdzie zbliżyli się oni do ostatecznego zwycięstwa. W niniejszej książce przedstawia wydarzenia jeszcze bardziej dramatyczne od poprzednich: tytaniczne starcia o Europę Zachodnią.
Dzień D stanowił początek ostatniej kampanii wojny w Europie, a stworzony przez Atkinsona pasjonujący opis tego śmiałego przedsięwzięcia nadaje tempo mistrzowskiej narracji w dalszej części książki. Liczne historyczne wydarzenia, takie jak brutalne walki w Normandii, wyzwolenie Paryża, katastrofa Operacji Market Garden, straszliwa bitwa w Ardenach i ostateczne uderzenie w serce Trzeciej Rzeszy, zostały ożywione dzięki bogactwu nowych źródeł i barwnemu przedstawieniu głównych bohaterów. Pisząc Działa o zmierzchu, chwytający za serce bestseller New York Timesa i ostatni tom monumentalnej trylogii, Atkinson stworzył niepowtarzalną kronikę kampanii, która wyrwała cały kontynent z więzów niewoli i pozwoliła Zachodowi zachować wolność.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8178-722-2 |
| Rozmiar pliku: | 11 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Epicka opowieść, która nie ma sobie równych w historii XX wieku – płacąc szokującą cenę, wojska Stanów Zjednoczonych oraz ich sojuszników zadały klęskę Hitlerowi i wyzwoliły Europę. W pierwszych dwóch tomach bestsellerowej „Trylogii Wyzwolenia” Rick Atkinson opisał walki stoczone przez Sprzymierzonych w Afryce Północnej i we Włoszech, gdzie zbliżyli się oni do ostatecznego zwycięstwa. W niniejszej książce przedstawia wydarzenia jeszcze bardziej dramatyczne od poprzednich: tytaniczne starcia o Europę Zachodnią.
Dzień D stanowił początek ostatniej kampanii wojny w Europie, a stworzony przez Atkinsona pasjonujący opis tego śmiałego przedsięwzięcia nadaje tempo mistrzowskiej narracji w dalszej części książki. Liczne historyczne wydarzenia, takie jak brutalne walki w Normandii, wyzwolenie Paryża, katastrofa Operacji Market Garden, straszliwa bitwa w Ardenach i ostateczne uderzenie w serce Trzeciej Rzeszy, zostały ożywione dzięki bogactwu nowych źródeł i barwnemu przedstawieniu głównych bohaterów. Pisząc Działa o zmierzchu, chwytający za serce bestseller New York Timesa i ostatni tom monumentalnej trylogii, Atkinson stworzył niepowtarzalną kronikę kampanii, która wyrwała cały kontynent z więzów niewoli i pozwoliła Zachodowi zachować wolność.------------------------------------------------------------------------
¹ Fotografie oraz nagrania ilustrujące tekst „Dział o zmierzchu”, a także poprzednich dwóch tomów „Trylogii Wyzwolenia” można znaleźć na stronie autora: http://liberationtrilogy.com/photos-video/ (przyp. red.).
² The New Yorker Book of War Pieces, s. 308-309; Peckham i Snyder, red., Letters from Fighting Hoosiers, t. 2, s. 95.
³ Settle, All the Brave Promises, s. 13, 84; Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 243-245.
⁴ Fussell, Wartime, s. 200, 203; „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, HIA, box 2, s. 31.
⁵ Times (London), 15 maja 1944, s. 1; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 203-204.
⁶ Essame, Patton: A Study in Command, s. 128.
⁷ Fussell, Wartime, s. 201; Calder, The People’s War, s. 380-381.
⁸ VW, t. 1, s. 29; Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 72-74.
⁹ Moynihan, red., People at War, 1939-45, s. 169.
¹⁰ Ackroyd, London Under, e-book, rozdział 12.
¹¹ Ziegler, London at War, 1939-1945, 270-271, 277.
¹² Times (London), 15 maja 1944, s. 5; Simpson, Selected Prose, s. 117.
¹³ Reynolds, Rich Relations, s. 414.
¹⁴ Longmate, The G.I.’s, s. 276.
¹⁵ Eustis, War Letters of Morton Eustis to His Mother, s. 191.
¹⁶ Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 92; Daily Mail (London), 15 maja 1944, s. 2-3, 5, 8; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 17; Brown, Many a Watchful Night, s. 78.
¹⁷ Calder, The People’s War, s. 307.
¹⁸ Taylor, Swords and Plowshares, s. 86; Capa, Slightly Out of Focus, s. 132.
¹⁹ Bradley, A Soldier’s Story, s. 181.
²⁰ Forrest Pogue odnosił się do amerykańskich żandarmów wojskowych, używając określenia „śnieżki”. Pogue, Pogue’s War, s. 15. Bardziej popularny był brytyjski termin „przebiśnieg”. Mollo, The Armed Forces of World War II, s. 235; „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, załącznik 3.
²¹ Middleton, Our Share of Night, s. 308; Naval Guns, s. 19.
²² Http://www.oldpaulinelodge.org.uk/School.htm; http://www.stpaulsschool.org.uk/page.aspx? id=8362; http://www.archive.org/stream/historyofstpaul00uoft.
²³ Kennedy, The Business of War, s. 328.
²⁴ D’Este, Decision in Normandy, s. 82-83.
²⁵ „Presentation of OVERLORD Plans”, 15 maja 1944, PP-pres, Biblioteka DDE, seria VI, box 1; D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 500.
²⁶ IFG, s. 223; Chandler, s. 1901.
²⁷ Patrz: AAAD i DOB.
²⁸ Weinberg, A World at Arms, s. 651, 656-657; Liddell Hart, History of the Second World War, s. 513, 520; Gilbert, The Second World War, s. 519, 615-617; Mansoor, The GI Offensive in Europe, s. 11.
²⁹ Charles V.P. von Lüttichau, „Germany’s Strategic Situation”, b.d., NARA RG 319, OCMH, R-93, box 15.
³⁰ Kimball, Forged in War, s. 257; GS V, s. 279. Nie istnieją choćby dwa opracowania podające identyczne dane dotyczące rozmieszczenia wojsk niemieckich.
³¹ Germany VII, s. 522.
³² Webster i Frankland, The Strategic Air Offensive Against Germany, t. 4, załącznik 44, s. 456.
³³ Wilson, red., D-Day 1944, s. 280; Maurice Matloff, „Wilmot Revisited”, D-Day: The Normandy Invasion in Retrospect, s. 114-115.
³⁴ D’Este, Decision in Normandy, s. 83; Bradley i Blair, A General’s Life, s. 240-241; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 231-232; Powers, „The Battle of Normandy”, JMH (lipiec 1992), s. 455 n.
³⁵ Naval Guns, s. 19; CCA, s. 269.
³⁶ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 581; Miller, Ike the Soldier, s. 599-600.
³⁷ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 231-232; Chalmers, Full Cycle, s. 187; D’Este, Patton: A Genius for War, s. 595.
³⁸ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 128; PP, s. 411-412.
³⁹ CBH, 1 i 2 czerwca, 1944, box 4; Allen, Lucky Forward, s. 23.
⁴⁰ GSP do Beatrice, 3 lutego 1944, GSP, LOC MS Div, box 11, folder 15.
⁴¹ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 577-578.
⁴² Moorehead, Montgomery, s. 36.
⁴³ Http://www.stpaulsschool.org.uk/page.aspx?id=8362; http://www.archive.org/stream/historyofstpaul00uoft; The Pauline, marzec 1946, s. 50-52; Montgomery, A Field-Marshal in the Family, s. 306-308.
⁴⁴ „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1.
⁴⁵ „Strategy of the Campaign in Western Europe, 1944-1945”, opracowanie USFET General Board nr 1, b.d., s. 6-8, 14; „The Planning and Tactical Background of the Invasion of the Continent of Europe”, b.d., kolekcja Numy A. Watsona, MHI; CCA, s. 72-73.
⁴⁶ ALH, I-183; WaS, s. 15.
⁴⁷ George E. Creasy, OH, 4 lutego 1947, FCP, MHI; Mason, red., The Atlantic War Remembered, s. 345; www.msubmus.co.uk.
⁴⁸ GS V, s. 283; CCA, s. 165; LSA, t. 1, s. 185; WaS, s. 8.
⁴⁹ Moorehead, Montgomery, s. 192-193; James, The Counterfeit General Montgomery, s. 53; Howarth, red., Monty at Close Quarters, s. 62, 66.
⁵⁰ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 591.
⁵¹ Hinsley, s. 439-440, 459-460; „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1. W czasie inwazji niemieckie naczelne dowództwo na Zachodzie dysponowało 48 dywizjami piechoty i 10 pancernymi. Ludewig, Rückzug, s. 31-42.
⁵² ALH, I-201; WaS, s. 13.
⁵³ Cirillo, „The Allied High Command”, wykład dla British Army Doctrine and Development Directorate, b.d., własność autora; Crosswell, Beetle, s. 607, 633; CCA, s. 188; GS V, s. 284.
⁵⁴ ALH, II-73-87.
⁵⁵ „History of COSSAC”, maj 1944, file #95, NARA RG 498, ETO HD, 7; CCA, s. 10.
⁵⁶ Smith, The English Channel, s. 12; Room, Placenames of the World, s. 6; www.jpmaps.co.uk/map/id.22553; http://en.wikipedia.org/wiki/English_Channel; Benjamin A. Dickson, „G-2 Journal: Algiers to the Elbe”, MHI, s. 104.
⁵⁷ Memorandum, 21 sierpnia 1942, NARA RG 165, E 421, JPS studies, box 603.
⁵⁸ „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1; Ismay, The Memoirs of General Lord Ismay, s. 351 (polskie tłumaczenie cytatu z Henryka V – L. Ulrich, przyp. tłum.).
⁵⁹ „Instructions for Visitors”, SHAEF, 4 maja 1944, NARA RG 331; PP, s. 456.
⁶⁰ Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARARG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
⁶¹ GSP do Bei, 9 kwietnia 1944, GSP, LOC MS Div, box 11, folder 16.
⁶² D’Este, Warlord, s. 665; D’Este, Decision in Normandy, s. 87-88.
⁶³ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 2.
⁶⁴ Thomas W. Mattingly i Olive F.G. Marsh, „A Compilation of the General Health Status of Dwight D. Eisenhower”, kolekcja Mattingly’ego, Biblioteka DDE, b.d., box 1, s. 53; Three Years, s. 538-539, 550.
⁶⁵ W 1946 roku Eisenhower opisał słowa Churchilla jako „szokujące”. OH, DDE, 3 czerwca 1946, SLAM, akta A.S. Nevinsa, MHI. Churchill użył już tego wyrażenia trzy miesiące wcześniej, zwracając się do George’a Marshalla. Reynolds, In Command of History, s. 395.
⁶⁶ „History of SHAEF, Feb. 13 - June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, 14-17. Teoretycznie morska część operacji nosiła kryptonim Neptune; dla uproszczenia w odniesieniu do wszystkich jej elementów używany jest kryptonim ogólnego planu, Overlord. Ambrose, The Supreme Commander, s. 338.
⁶⁷ Wilson, red., D-Day 1944, s. 314-315, 324-325.
⁶⁸ Gilbert, D-Day, s. 28-29; Chandler, s. 1869.
⁶⁹ Memoranda, SHAEF, 4 i 23 kwietnia 1944, NARA RG 331, E 6, box 9, „leave and furlough”, 210.7-12.
⁷⁰ Three Years, s. 526.
⁷¹ Blair, Ridgway’s Paratroopers, s. 200.
⁷² Richard Collins, SOOHP, 1976, Donald Bowman, MHI, II, s. 14-15.
⁷³ Memoranda, 27 kwietnia oraz 12, 26 i 27 maja 1944, NARA RG 331, E 1, „Liquidation of German Personalities”, box 1.
⁷⁴ John W. Castles Jr, wspomnienia, maszynopis, b.d., Archiwa USMA; Chandler, s. 1860.
⁷⁵ Groves, Now It Can Be Told, s. 199-202.
⁷⁶ Memorandum, „Gas Intelligence”, gen. mjr P.G. Whitefoord , 20 stycznia 1944, NARA RG 331, E 27, SHAEF, box 83; DOB, s. 272; Kleber i Birdsell, The Chemical Warfare Service, s. 5, 655.
⁷⁷ „Historical Report of G-1 Section”, 19 czerwca 1944, XIX District, NARA RG 407, E 427, pre-invasion planning file 100, box 19231; gen. bryg. Alden H. Waitt, „Summary Report of Situation in ETO”, 5 lipca 1945, NARA RG 337, AGF OR, box 2; „Chemical Warfare Plan”, 2 czerwca 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 89.
⁷⁸ Miller, Ike the Soldier, s. 588.
⁷⁹ Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; „Chief Engineer’s Report on Camouflage Activities in the ETO”, 15 listopada 1945, akta Howarda V. Canana, HIA, box 3.
⁸⁰ Three Years, s. 531.
⁸¹ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 157; Raymond H. Croll, maszynopis, 1974, MHI, s. 240-255.
⁸² Summersby, Eisenhower Was My Boss, s. 129-132; Davis, Soldier of Democracy, s. 466; D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 490.
⁸³ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 197; Eisenhower, Strictly Personal, s. 57.
⁸⁴ Chandler, s. 1852; Summersby, Eisenhower Was My Boss, s. 138, 162.
⁸⁵ Larrabee, Commander in Chief, s. 448.
⁸⁶ Miller, Ike the Soldier, s. 598; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 213.
⁸⁷ „Notes on the Planning of Operation Overlord”, 21st AG, b.d., UK NA, WO 216/139, s. 29-30.
⁸⁸ „Casualties and Effects of Fire Support on the British Beaches in Normandy”, Army Operational Research Group, Report No. 261, b.d., UK NA, CAB 106/967.
⁸⁹ „A Moving Army”, SOS, maszynopis, b.d., NARA RG 498, UD 602, ETO HD; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 202; “The United States Navy Medical Department at War, 1941-1945”, t. 1, cz. 3, Bureau of Medicine and Surgery, 1946, s. 719; Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301-3.9.
⁹⁰ Naval Guns, s. 21.
⁹¹ „Report of Operations”, 12th AG, t. 2, sekcja G-1, b.d., CARL.
⁹² Casualty Division History, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #4.
⁹³ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 9.
⁹⁴ Waugh, Men at Arms, s. 140.
⁹⁵ „Comments on Exercise TIGER”, NARA RG 407, E 427, FUSA, b.d., file 455; Yung, Gators of Neptune, s. 160.
⁹⁶ „Rough Draft of Gen. Maxwell Taylor’s Report”, wraz z raportami osób nadzorujących skok, 101st AB Div, 1 lipca 1944, Biblioteka GCM.
⁹⁷ Lewis, Exercise Tiger, s. 20; Bradbeer, The Land Changed Its Face, s. 37-47; „A History of the United States Naval Bases in the United Kingdom”, 1944, NARA RG 498, HD, admin file #217; Fergusson, The Watery Maze, s. 324. Wszystkie w ET: „Report of Enemy Navy Action”, 30 kwietnia 1944, HQ, Sub Area V; „Exercise Tiger News Letter”, styczeń 1996; Arthur D. Clamp, „The American Assault Exercises at Slapton Sands, Devon, in 1944”, b.d., AR, Twelfth Fleet, 3 maja 1944, w tym raporty z: LST-511, LST-496, LST-58, LST-499, LST-289, LST-531, LST-507, Task Force 125, HMS Saladin; dzienniki niemieckich kutrów torpedowych; również korespondencja i transkrypcje. Patrz też: „Notes on Utah Beach and the 1st Engineer Special Brigade”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #359a.
⁹⁸ Lewis, Exercise Tiger, s. 104; L.R. Talbot, „Graves Registration in the European Theater of Operations”, 1955, rozdział 26, PIR, MHI, II, s. 2-3; Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 90-91.
⁹⁹ Dokładna liczba ofiar śmiertelnych wciąż nie jest pewna. CCA, s. 270; John Connell, „Over Age in Grade”, maszynopis, b.d., MHI; Ingersoll, Top Secret, s. 103-105; Hoyt, The Invasion Before Normandy, s. 155-161; MacDonald, „Slapton Sands: The ‘Cover-Up’ That Never Was”, Army 38, nr 6 (czerwiec 1988), s. 64 n.
¹⁰⁰ CCA, s. 270; DDE do GCM, 29 kwietnia 1944, Biblioteka GCM, korespondencja, box 67, folder 5.
¹⁰¹ Eisenhower, General Ike, s. 219; AAAD, s. 286.
¹⁰² Chandler, s. 1898.
¹⁰³ D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 511.
¹⁰⁴ Chalmers, Full Cycle, s. 261.
¹⁰⁵ DOB, s. 310.
¹⁰⁶ D’Este, Decision in Normandy, s. 50; Danchev, s. 546.
¹⁰⁷ Ferrell, red., The Eisenhower Diairies, s. 111.
¹⁰⁸ Chandler, s. 1865, 1891, oraz t. 5, kalendarium, s. 153; Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; „The U.S. Army Special Train Alive”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #16.
¹⁰⁹ Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 294.
¹¹⁰ LSA, t. 2, s. 231; Ross, s. 289.
¹¹¹ Coakley, s. 370.
¹¹² „An Army in Transit”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #241, s. 7-37.
¹¹³ Robert W. Coakley, „The Administrative and Logistical History of the ETO”, 1946, CMH, 8-3.1 AA2, t. 3, s. 102-108; „Blankets”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #500; Amy, wykład, 8 kwietnia 1944, NY Port of Embarkation, HIA, akta Henry’ego J. Amy’ego, box 2.
¹¹⁴ Randall Jarrell, „The Sick Nought”, s. 1914; Karl Cocke, „U.S. Army Replacement Policies, WWII, Korea, and Vietnam”, DA, 1990, MHI, tabela.
¹¹⁵ Kennedy, Freedom from Fear, s. 710.
¹¹⁶ Crosswell, Beetle, s. 789.
¹¹⁷ „Activities and Organization of COMZ”, 28 maja 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #89, s. 57.
¹¹⁸ „Army Life”, broszura WD 21-13, 10 sierpnia 1944, NARA RG 407, AGO Cent File 1940-45, box 3638.
¹¹⁹ Wiltse, red., Physical Standards in World War II, s. 19-29, 37-42, 163, 193-194.
¹²⁰ Cawthon, „Pursuit: Normandy, 1944”, American Heritage (luty 1978), s. 80 n.
¹²¹ „Memorandum”, maj 1944, NARA RG 330, E 94, Surveys of Attitudes of Soldiers, ETO, B-46.
¹²² Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 14 sierpnia 1944, Archiwa USMA.
¹²³ Reynolds, Rich Relations, s. 324 (polskie tłumaczenie cytatu z Jak wam się podoba – L. Ulrich, przyp. tłum.).
¹²⁴ Rottman, FUBAR: American Soldier Slang of World War II, s. 98, 152; Dickson, War Slang, s. 208; Richler, red., Writers on World War II, s. 487.
¹²⁵ Cawthon, Other Clay, s. 147.
¹²⁶ Yardley, „The Fight of Their Lives, and Not Just on the Battlefield”, WP, 6 marca 2009, C1.
¹²⁷ Scannell, Argument of Kings, s. 122.
¹²⁸ Reporting World War II, t. 1, s. xxi; Simpson, Selected Prose, s. 120-121; Reynolds, Rich Relations, s. 400.
¹²⁹ Schrijvers, The Crash of Ruin, s. 258.
¹³⁰ Scannell, Argument of Kings, s. 112, 121.
¹³¹ Steidl, Lost Battalions, s. 31.
¹³² „The Role Played by Communications Zone in the War Against Germany”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #479; VW, t. 1, s. 34.
¹³³ Eustis, War Letters of Morton Eustis to His Mother, s. 190.
¹³⁴ Sevareid, Not So Wild a Dream, s. 482.
¹³⁵ Bernard Paget, OH, FCP, 18 lutego 1947, MHI.
¹³⁶ „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, MHI, s. 75.
¹³⁷ Botting, The Second Front, s. 66; „Construction in the United Kingdom”, październik 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #506.
¹³⁸ LSA, t. 1, s. 255; „Marshalling for OVERLORD”, grudzień 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #547, s. 14.
¹³⁹ Amy, wykład, 8 kwietnia 1944, NY Port of Embarkation, HIA, akta Henry’ego J. Amy’ego, box 2; Robert W. Coakley, „The Administrative and Logistical History of the ETO”, 1946, CMH, 8-3.1 AA2, t. 2, s. 189.
¹⁴⁰ H.H. Dunham, „U.S. Army Transportation in the ETO”, 1946, CMH 4-13.1 AA 29, s. 160-161.
¹⁴¹ „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, MHI, s. 32.
Zwrot „to cut the red tape”, czyli dosłownie „ciąć czerwoną taśmę”, oznacza ograniczanie biurokracji (przyp. tłum.).
¹⁴² „Britain”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #23.
¹⁴³ Hastings, OVERLORD, s. 49; Wieviorka, Normandy, s. 111.
¹⁴⁴ Reynolds, Rich Relations, s. 298.
¹⁴⁵ Ross, s. 313.
¹⁴⁶ A Short Guide to Great Britain, s. 29; „Quartermaster Procurement in the United Kingdom, 1942-1944”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #154; Thomas V. Barber, „Quartermaster Procurement”, b.d., rozdział 41, PIR, MHI, s. 4-5.
¹⁴⁷ Mass Observation Archive, University of Sussex Library, MO, FR 2454, udostępione autorowi przez prof. Donalda L. Millera.
¹⁴⁸ Meet the Americans, s. 1; Margaret Mead, „Army Talks: The Yank in Britain”, 15 marca 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #23; Reynolds, Rich Relations, s. ix.
¹⁴⁹ Schrijvers, The Crash of Ruin, s. 159; Francis L. Sampson, Look Out Below!, 1958, CJR, box 97, folder 21; Kennedy, Freedom from Fear, s. 709.
¹⁵⁰ „Army Life”, WD, broszura 21-13, 10 sierpnia 1944, NARA RG 407, AGO Cent File 1940-45, box 3638; „Legal Questions Arising in the Theater of Operations”, NARA RG 407, E 427, AG WWII Operations Reports, no. 87, s. 31-32.
¹⁵¹ Longmate, The G.I.’s, s. 285.
¹⁵² Lewis, Exercise Tiger, s. 48.
¹⁵³ Hastings, OVERLORD, s. 293.
¹⁵⁴ Bykofsky i Larson, The Transportation Corps: Operations Overseas, s. 259; ONB, OH, 1975, Charles Hanson, MHI, IV-19. Wywiady z Bradleyem, przeprowadzone w 14 sesjach na przestrzeni 10 miesięcy, zostały upublicznione dopiero w styczniu 2010 roku, wtedy też udostępniono je autorowi.
¹⁵⁵ Van Creveld, Supplying War, s. 210; William E. Depuy, SOOHP, 1979; Romie L. Brownlee i William J. Mullen III, MHI, s. 18; Marshall, red., Proud Americans, s. 138.
¹⁵⁶ Gilbert, D-Day, s. 108; H.H. Dunham, „U.S. Army Transportation in the ETO”, 1946, CMH, 4-13.1 AA 29, s. 120-123; „Ordnance Diary”, 1 grudnia 1945, NARA RG 498, ETOUSA HD, UD 602, box 1; „Historical Report, Office of the Chief Signal Officers”, t. 1, styczeń 1945, NARA RG 498, ETOUSA HD, UD 602, box 1; Waddell, United States Army Logistics, s. 41.
¹⁵⁷ Frank A. Osmanski, „Critical Analysis of the Planning and Execution of the Logistic Support of the Normandy Invasion”, grudzień 1949, Armed Forces Staff College, MHI, s. 99.
¹⁵⁸ LSA, t. 1, s. 441.
¹⁵⁹ „Ports: How an Army Is Supplied”, październik 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #521, 1-3; „The Reminiscences of Alan Goodrich Kirk”, 1962, John Mason, Col U OHRO, s. 302.
¹⁶⁰ Capa, Slightly Out of Focus, s. 136.
¹⁶¹ „Supply and Maintenance on the European Continent”, NARA RG 407, E 427, AG WWII Operations Reports, 97-USF5-0.3, #130, s. 26; Beck, s. 565.
¹⁶² IFG, s. 68; Wieviorka, Normandy, s. 178; „Reconnaissance in a Tactical Air Command”, 10th Photo Group, Ninth AF, 1945, CARL, N-9395, s. 3-4; Allen, „Untold Stories of D-Day”, National Geographic (czerwiec 2002), s. 2 n.
¹⁶³ Coles i Weinberg, Civil Affairs, s. 864-865.
¹⁶⁴ Bradley, A Soldier’s Story, s. 224.
¹⁶⁵ Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301-3.9.
¹⁶⁶ Memorandum, XXX Corps, 18 maja 1944, NARA RG 407, ML #753, box 19123.
¹⁶⁷ Leppert, „Communication Plans and Lessons, Europe and Africa”, wykład, 30 października 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, L-7-44, 14; Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301- 3.9; Perret, There’s a War to Be Won, s. 475.
¹⁶⁸ Beck, s. 308.
¹⁶⁹ „The Administrative History of the Operations of the 21 Army Group”, listopad 1945, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 458, GB 21-AG AH, 29.
¹⁷⁰ Ross, s. 683.
¹⁷¹ Martha Gellhorn, „The First Hospital Ship”, Reporting World War II, t. 2, s. 151; Dowling, wykład, 28 lutego 1945, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 207; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 167, 245; Frank Davis, OH, 24 listopada 1944, 68th General Hospital, NARA RG 112, E 302, wywiad #109.
¹⁷² Ambrose, The Supreme Commander, s. 413; MacKensie, Men Without Guns, s. 97; Nalty, Strength for the Fight, s. 181.
¹⁷³ Robert R. Kelley, OH, 27 stycznia 1945, Office of the Chief Surgeon, NARA RG 112, E 302, wywiad #130; Paul R. Hawley, OH, John Boyd Coates Jr, et al., 1962, MHUC, s. 56.
¹⁷⁴ Memorandum, Office of the Chief Surgeon, 28 marca 1944, akta Jamesa B. Masona, HIA, folder 1; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 182; Paul R. Hawley, OH, John Boyd Coates Jr, et al., 1962, MHUC, s. 54.
¹⁷⁵ Cowdrey, Fighting for Life, s. 245; „The Evolution of the Use of Whole Blood in Combat Casualties”, U.S. Army Medical Department, Office of Medical History, http://143.84.107.69/booksdocs/wwii/blood/chapter3.htm; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 175-176, 193; Gellhorn, „The First Hospital Ship”, Reporting World War II, t. 2, s. 151.
¹⁷⁶ „Stories of Transportation”, t. 1, akta Franka S. Rossa, HIA, box 20, s. 203; Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
¹⁷⁷ A.C. Doyle’s Sir Nigel, rozdział 13, Wilson, red., D-Day 1944, s. 197.
¹⁷⁸ Watney, The Enemy Within, s. 20, 49.
¹⁷⁹ Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 278-279.
¹⁸⁰ Fussell, Wartime, s. 109.
¹⁸¹ Moorehead, Eclipse, s. 100.
¹⁸² Burgett, Currahee!, s. 69-70.
¹⁸³ Watney, The Enemy Within, s. 63; Scannell, Argument of Kings, s. 121; Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 282; AAFinWWII, s. 92.
¹⁸⁴ Wilson, red., D-Day 1944, s. 198.
¹⁸⁵ Longmate, The G.I.’s, s. 316.
¹⁸⁶ Hinsley i Simkins, British Intelligence in the Second World War, t. 4, s. 250-254; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 15.
¹⁸⁷ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 14-19; Gilbert, D-Day, s. 67; CCA, s. 270.
¹⁸⁸ „Chief Engineer’s Report on Camouflage Activities in the ETO”, 15 listopada 1945, akta Howarda V. Canana, HIA, box 3; „Concealment and Display of Camps”, Plan FORTITUDE, section II, „Implementation”, b.d., akta Thaddeusa Holta, MHI, box 8.
¹⁸⁹ „Camouflage”, historical report #18, sierpień 1945, CEOX, box X-32, folder 18, s. 38; „The Concealment Aspect of Beach Group Work”, Camouflage Development and Training Center, Farnham, U.K., 22 września 1944, CARL, N-5122, s. 4-5.
¹⁹⁰ „Marshalling for OVERLORD”, CE, grudzień 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #547, s. 28.
¹⁹¹ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, rozdział 3.
¹⁹² Howard, Strategic Deception in the Second World War, s. 110-111.
¹⁹³ http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/+/http://www.mod.uk/aboutus/dday60/fortitude.htm.
¹⁹⁴ Hinsley i Simkins, British Intelligence in the Second World War, t. 4, s. 239; Penrose, red., The D-Day Companion, s. 58-59; Hesketh, Fortitude, s. xi-xiii, 46-52; Howard, Strategic Deception in the Second World War, s. 114, 131.
¹⁹⁵ Hinsley, s. 118-119, 450; Holt, The Deceivers, s. 561-562; James, The Counterfeit General Montgomery, s. 53-66.
¹⁹⁶ LSA, t. 1, s. 369; Beck, s. 317.
¹⁹⁷ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 10.
¹⁹⁸ VW, t. 1, s. 137.
¹⁹⁹ Gilbert, D-Day, s. 104; Howarth, Dawn of D-Day, s. 126; Drez, red., Voices of D-Day, s. 64.
²⁰⁰ Royce L. Thompson, „D-Day Personal Loads”, OCMH, 4 grudnia 1951, CMH 2-3.7 AE P-11; Cawthon, Other Clay, s. 42.
²⁰¹ Memorandum, Cleave A. Jones do G.S. Eystera, SHAEF, 17 lipca 1944, NARA RG 498, UD 603, ETO HD, SLAM 201 file, box 1.
²⁰² TR do Eleanor, 30 maja 1944, TR, box 10; Ross, s. 695.
²⁰³ John M. Thorpe, „A Soldier’s Tale, to Normandy and Beyond”, listopad 1982, IWM, 84/50/1, s. 80; Airborne Museum, Ste-Mere-Église, V-mail udostępniony autorowi przez kustosza Phila Jutrasa, maj 1994.
²⁰⁴ Korespondencja, 30 maja 1944, kolekcja Josepha T. Dawsona, MRC FDM, 1991.65, box 3.
²⁰⁵ Chandler, t. 5, s. 155; Korespondencja, T. Smith do rodziny, 17 czerwca 1944, akta Thora M. Smitha, HIA; Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 178.
²⁰⁶ „Normandy, 1944-1973”, AB, nr 1 (1973), s. 2; Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138.
²⁰⁷ Overy, Why the Allies Won, s. 158; Three Years, s. 558.
²⁰⁸ Richard Collins, SOOHP, 1976, Donald Bowman, MHI, II, s. 16; R.H. Winecke, CI, NARA RG 407, E 427- A, folder 170; E.T. Williams, „Reports Received by U.S. War Department on Use of Ultra in the European Theater”, SRH- 037, październik 1945, NARA RG 457, E 9002, NSA, box 18, 2; Memorandum, H.R. Bull do W.B. Smitha, 26 maja 1944, NARA RG 331, E 1, SHAEF SGS, box 76.
²⁰⁹ Dziennik, 14 października 1944, N.T. Tangye, IWM, P 180; Blumenson, The Battle of the Generals, s. 141.
²¹⁰ CCA, s. 186; Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 303.
²¹¹ VW, t. 1, s. 139.
²¹² Eisenhower, Crusade in Europe, s. 263; CCA, s. 279.
²¹³ Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 303; Chandler, s. 1894.
²¹⁴ VW, t. 1, s. 67-69; IFG, s. 77; CBH, 3 czerwca 1944, box 4, MHI; Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
²¹⁵ Cawthon, Other Clay, s. 48; Pogue, Pogue’s War, s. 55.
²¹⁶ E. Jones, maszynopis, b.d., IWM, 94/41/1, s. 4.
²¹⁷ Balkoski, Utah Beach, s. 66-67; Wspomnienia, Ralph Eastridge, 1995, NWWIIM.
²¹⁸ D.K. Reimers, „My War”, 4 czerwca 1944, MHI, s. 67.
²¹⁹ Pogue, Pogue’s War, s. 47; Broszura ETOUSA 370.5, styczeń 1944, akta Charlesa E. Rouseka, MHI.
²²⁰ „War Diary of Force ‘U’”, 2 czerwca 1944, SEM, NHHC, box 82, folder 46; Lewis, „Landing Craft”, wykład, 18 września 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, 9.
²²¹ AR, Don P. Moon, Force U, 26 czerwca 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #217.
²²² „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, rozdział 3; Wilson, red., D-Day 1944, s. 204.
²²³ Pogue, Pogue’s War, s. 92; Tobin, Ernie Pyle’s War, s. 205.
²²⁴ Ibid., s. 164-167.
²²⁵ Miller, The Story of Ernie Pyle, s. 321-330; Tobin, Ernie Pyle’s War, s. 168, 221.
²²⁶ Harold S. Frum, „The Soldier Must Write”, 1984, wpis z 1 czerwca 1944, Biblioteka GCM.
²²⁷ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 177; Brown, Many a Watchful Night, s. 10; Marshall, red., Proud Americans, s. 138.
²²⁸ R.J. Ogden, „Meteorological Services Leading to D-Day”, Royal Meteorological Society, Occasional Papers on Meteorological History, lipiec 2001, 2, a.p.; Stagg, Forecast for Overlord, s. 51.
²²⁹ Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: The Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 6.
²³⁰ Charles C. Bates, e-maile do autora, 11 i 23 listopada 2007; Hogben, „The Most Important Weather Forecast in the World”, London Review of Books 16, nr 10 (26 maja 1994), s. 21 n.
²³¹ J.M. Stagg, „Report on the Meteorological Implications”, SHAEF, 22 czerwca 1944, CARL, N-11359.
²³² Chandler, s. 1761; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 248; Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: The Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 13-15.
²³³ Dziennik, Kay Summersby, Biblioteka DDE, PP-pres, box 140.
²³⁴ Ryan, The Longest Day, s. 48; Botting, The Second Front, s. 62; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²³⁵ „Report on the Meteorological Implications”, 22 czerwca 1944, UK NA, CAB 106/976, s. 9-11; Stagg, Forecast for Overlord, s. 124.
²³⁶ Bates i Fuller, America’s Weather Warriors, 1814-1985, s. 92-94.
²³⁷ Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²³⁸ Stagg, Forecast for Overlord, s. 102.
²³⁹ Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²⁴⁰ Three Years, s. 560.
²⁴¹ J.H. Patterson, maszynopis, b.d., IWM, 05/491, 1/7, 3.
²⁴² IFG, s. 80-81.
²⁴³ Bradley, A Soldier’s Story, s. 257.
²⁴⁴ Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
²⁴⁵ Naval Guns, s. 26; S.C. Donnison, dziennik, 3 czerwca 1944, IWM, 94/50/1.
²⁴⁶ History of the Second World War (periodyk), cz. 65, s. 1974, 1796; „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 395-396; Yung, Gators of Neptune, s. 176; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁴⁷ Rick Atkinson, przedmowa, Instructions for American Servicemen in France During World War II, Chicago, University of Chicago Press, 2008, s. v-xiii; Collier, Fighting Words, s. 159; Medicine Under Canvas, 77th Evacuation Hospital, 1949, s. 120.
²⁴⁸ Collins, Lightning Joe, s. 196-197.
²⁴⁹ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 175.
²⁵⁰ Linderman, The World Within War, s. 238.
²⁵¹ A.J. Liebling, „Cross-Channel Trip”, Reporting World War II, t. 2, s. 136.
²⁵² Ambrose, Pegasus Bridge, s. 67.
²⁵³ AAR, 146th Engineer Combat Bn, CEOH, box X-37A. Istnieją różne objaśnienia tego terminu, według niektórych ekspertów po raz pierwszy pojawił się on w rozkazie US Army w 1918 roku, a „D” użyto w nim jako szyfru, a nie skrótu.
²⁵⁴ Kersaudy, Churchill and De Gaulle, s. 338-347.
²⁵⁵ Eden, The Reckoning, s. 525-526.
²⁵⁶ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 55-57; „The War of Will, Words and Images”, b.d., akta Wallace’a Carrolla, LOC MS Div, box 1, s. 18-19; Kersaudy, Churchill and De Gaulle, s. 346-347.
²⁵⁷ Fenby, The General, s. 638-639; Beevor, D-Day, s. 21.
²⁵⁸ Eisenhower, General Ike, s. 147; Dallek, Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy, 1932-1945, s. 462.
²⁵⁹ „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁶⁰ Aron, France Reborn, s. 27; Fenby, The General, s. 638-639; Coles i Weinberg, Civil Affairs, s. 699.
²⁶¹ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 55-57.
²⁶² „Preparations for D-Day”, b.d., akta C.D. Jacksona, Biblioteka DDE, box 3; De Gaulle, The Complete War Memoirs of Charles de Gaulle, s. 559; Chandler, s. 1907; Davis, Soldier of Democracy, s. 494.
²⁶³ Foot, SOE in France, s. 386; Beevor, D-Day, s. 21.
²⁶⁴ Fenby, The General, s. 641-642; Memorandum, John J. McCoy do GCM, 26 kwietnia 1944, Biblioteka GCM, box 76, folder 3.
²⁶⁵ Roberts, The Storm of War, s. 488.
²⁶⁶ Reynolds, In Command of History, s. 456.
²⁶⁷ Ferrell, red., The Eisenhower Diaries, s. 118.
²⁶⁸ Memorandum, W.B. Smith do Hastingsa L. Ismaya, 23 stycznia 1944, NARA RG 331, SHAEF SGS, Geog Corr, box 108; Ambrose, The Supreme Commander, s. 386.
²⁶⁹ Wilmot, The Struggle for Europe, s. 224-225.
²⁷⁰ Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: Th e Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 15-16; „Report on the Meteorological Implications”, 22 czerwca 1944, UK NA, CAB 106/976, s. 9-11.
²⁷¹ Bates i Fuller, America’s Weather Warriors, s. 94; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁷² CCA, s. 272-274; Crosswell, Beetle, s. 622; George E. Creasy, OH, 4 lutego 1947, FCP, MHI; Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²⁷³ Stagg, Forecast for Overlord, s. 112-115.
²⁷⁴ „Ta flota bowiem miastem się wydaje, majestatycznie ku Harfleur płynącem”, Henryk V, akt III, prolog, wers 16-17 (tłum. L. Ulrich – przyp. tłum.); Naval Guns, s. 23-28.
²⁷⁵ Wilson, red., D-Day 1944, s. 110; Moorehead, Eclipse, s. 105.
²⁷⁶ Roskill, White Ensign, s. 371; „War Diary of Force ‘U’”, 5 czerwca 1944, SEM, NHHC, box 82, folder 46; John A. Moreno, „The Death of Admiral Moon”, b.d., a.p., s. 225 n.
²⁷⁷ Brown, Many a Watchful Night, s. 12.
²⁷⁸ Stafford, Ten Days to D-Day, s. 264; John F. Latimer, b.d., NARA RG 38, E 11, U.S. Navy WWII Oral Histories.
²⁷⁹ Liddle, D-Day by Those Who Were There, s. 91.
²⁸⁰ Sylvan, s. 8.
²⁸¹ VW, t. 1, s. 67-69; „Report by the Allied Naval Commander-in-Chief, Expeditionary Force”, październik 1944, NARA RG 407, ML #624, box 19117, s. 144; Wilson, red., D-Day 1944, s. 109; „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 437-439; „Navigational Aspects of the Passage and Assault in Operation OVERLORD”, listopad 1944, biuletyn Y/39, COHQ, CARL, N-6530.18, s. 1-3; Howarth, Dawn of D-Day, s. 202-203.
²⁸² Belfield i Essame, The Battle for Normandy, s. 83; Balkoski, Omaha Beach, s. 176.
²⁸³ Lewis, „Landing Craft”, wykład, 18 września 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, s. 12-13; IFG, s. 84; Howarth, Dawn of D-Day, s. 145.
²⁸⁴ Settle, All the Brave Promises, s. 6.
²⁸⁵ AAR, „Report on Operation Neptune”, HQ Co, CT 16, 16 czerwca 1944, NARA RG 407, 2-3.7 BG, AFIA; Cawthon, Other Clay, s. 48.
²⁸⁶ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 27-29.
²⁸⁷ Gaskill, „Bloody Beach”, American Magazine (wrzesień 1944), s. 26 n.
²⁸⁸ McKee, Caen: Anvil of Victory, s. 141, 360.
²⁸⁹ Sommers, „The Longest Hour in History”, Saturday Evening Post (8 lipca 1944), s. 22 n.
²⁹⁰ Heinz, When We Were One, s. 10-11.
²⁹¹ Dziennik, Cyrus C. Aydlett, 6 czerwca 1944, NWWIIM.
²⁹² Lankford, red., OSS Against the Reich, s. 56-57.
²⁹³ Wilson, red., D-Day 1944, s. 207; Dziennik, Jack Shea , 1 listopada 1944, NARA RG 407, CI 81, 29th ID, box 19138, s. 4-5.
²⁹⁴ Robert K. Skagg, 741st Tank Bn, OH, 18 czerwca 1944, NARA RG 407, 2- 3.7 BG, AFIA; Korespondencja, Philip Cole do Ralpha Ingersolla, 21 kwietnia 1946, akta Thaddeusa Holta, MHI, box 1.
²⁹⁵ TR do Eleanor, 3 czerwca 1944, TR, box 10; Renehan, The Lion’s Pride, s. 236-237; Balkoski, Utah Beach, s. 180.
²⁹⁶ Saunders, The Red Beret, s. 148; Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 33.
²⁹⁷ Davis, Soldier of Democracy, s. 481; Rapport i Northwood, Rendezvous with Destiny, s. 82; Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 7 lipca 1944, Archiwa USMA.
²⁹⁸ Albert Hassenzahl, VHP, AFC/2001/001/5222.
²⁹⁹ Burgett, Currahee!, s. 77-78; Otis L. Sampson, „Destination”, b.d., JMG, MHI, box 12.
³⁰⁰ Carl Cartledge, 501st PIR, maszynopis, b.d., NWWIIM.
³⁰¹ Alosi, War Birds, s. 57.
³⁰² Astor, June 6, 1944, s. 128.
³⁰³ Simpson, Selected Prose, s. 119; Fauntleroy, The General and His Daughter, s. 107.
³⁰⁴ Dziennik, 25 maja i 5 czerwca 1944, JMG, MHI, box 10.
³⁰⁵ Chandler, s. 1908.
³⁰⁶ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 252-253; Holt i Holt, Major & Mrs. Holt’s Battlefield Guide to the Normandy Landing Beaches, s. 45.
³⁰⁷ Beevor, D-Day, s. 27.
³⁰⁸ Lista załadunkowa, samolot 2716, „D-Day Experience of Eugene D. Brierre”, maszynopis, marzec 1998, NWWIIM; Taylor, General Maxwell Taylor, s. 77; Taylor, Swords and Plowshares, s. 75-76; Crosswell, Beetle: The Life of General Walter Bedell Smith, s. 623.
³⁰⁹ Holt i Holt, Major & Mrs. Holt’s Battlefield Guide to the Normandy Landing Beaches, s. 45.
³¹⁰ Drez, red., Voices of D-Day, s. 72-73; Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 7 lipca 1944, Archiwa USMA; Tapert, red., Lines of Battle, s. 157-158.
³¹¹ McNally, As Ever, John, s. 42; Burgett, Currahee!, s. 80.
³¹² Rapport and Northwood, Rendezvous with Destiny, s. 79-80.
³¹³ Naval Guns, s. 31; John F. Latimer, maszynopis, b.d., NARA RG 38, E 11, U.S. Navy WWII Oral Histories, s. 12.
³¹⁴ Notatki, Force O, b.d., NARA RG 407, 2- 3.7 BG, AFIA.
³¹⁵ Keegan, Six Armies in Normandy, s. 135; Chalmers, Full Cycle, s. 223.
³¹⁶ „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 405-408; McKernon, Corry, s. 32.
Dzień D stanowił początek ostatniej kampanii wojny w Europie, a stworzony przez Atkinsona pasjonujący opis tego śmiałego przedsięwzięcia nadaje tempo mistrzowskiej narracji w dalszej części książki. Liczne historyczne wydarzenia, takie jak brutalne walki w Normandii, wyzwolenie Paryża, katastrofa Operacji Market Garden, straszliwa bitwa w Ardenach i ostateczne uderzenie w serce Trzeciej Rzeszy, zostały ożywione dzięki bogactwu nowych źródeł i barwnemu przedstawieniu głównych bohaterów. Pisząc Działa o zmierzchu, chwytający za serce bestseller New York Timesa i ostatni tom monumentalnej trylogii, Atkinson stworzył niepowtarzalną kronikę kampanii, która wyrwała cały kontynent z więzów niewoli i pozwoliła Zachodowi zachować wolność.------------------------------------------------------------------------
¹ Fotografie oraz nagrania ilustrujące tekst „Dział o zmierzchu”, a także poprzednich dwóch tomów „Trylogii Wyzwolenia” można znaleźć na stronie autora: http://liberationtrilogy.com/photos-video/ (przyp. red.).
² The New Yorker Book of War Pieces, s. 308-309; Peckham i Snyder, red., Letters from Fighting Hoosiers, t. 2, s. 95.
³ Settle, All the Brave Promises, s. 13, 84; Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 243-245.
⁴ Fussell, Wartime, s. 200, 203; „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, HIA, box 2, s. 31.
⁵ Times (London), 15 maja 1944, s. 1; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 203-204.
⁶ Essame, Patton: A Study in Command, s. 128.
⁷ Fussell, Wartime, s. 201; Calder, The People’s War, s. 380-381.
⁸ VW, t. 1, s. 29; Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 72-74.
⁹ Moynihan, red., People at War, 1939-45, s. 169.
¹⁰ Ackroyd, London Under, e-book, rozdział 12.
¹¹ Ziegler, London at War, 1939-1945, 270-271, 277.
¹² Times (London), 15 maja 1944, s. 5; Simpson, Selected Prose, s. 117.
¹³ Reynolds, Rich Relations, s. 414.
¹⁴ Longmate, The G.I.’s, s. 276.
¹⁵ Eustis, War Letters of Morton Eustis to His Mother, s. 191.
¹⁶ Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 92; Daily Mail (London), 15 maja 1944, s. 2-3, 5, 8; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 17; Brown, Many a Watchful Night, s. 78.
¹⁷ Calder, The People’s War, s. 307.
¹⁸ Taylor, Swords and Plowshares, s. 86; Capa, Slightly Out of Focus, s. 132.
¹⁹ Bradley, A Soldier’s Story, s. 181.
²⁰ Forrest Pogue odnosił się do amerykańskich żandarmów wojskowych, używając określenia „śnieżki”. Pogue, Pogue’s War, s. 15. Bardziej popularny był brytyjski termin „przebiśnieg”. Mollo, The Armed Forces of World War II, s. 235; „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, załącznik 3.
²¹ Middleton, Our Share of Night, s. 308; Naval Guns, s. 19.
²² Http://www.oldpaulinelodge.org.uk/School.htm; http://www.stpaulsschool.org.uk/page.aspx? id=8362; http://www.archive.org/stream/historyofstpaul00uoft.
²³ Kennedy, The Business of War, s. 328.
²⁴ D’Este, Decision in Normandy, s. 82-83.
²⁵ „Presentation of OVERLORD Plans”, 15 maja 1944, PP-pres, Biblioteka DDE, seria VI, box 1; D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 500.
²⁶ IFG, s. 223; Chandler, s. 1901.
²⁷ Patrz: AAAD i DOB.
²⁸ Weinberg, A World at Arms, s. 651, 656-657; Liddell Hart, History of the Second World War, s. 513, 520; Gilbert, The Second World War, s. 519, 615-617; Mansoor, The GI Offensive in Europe, s. 11.
²⁹ Charles V.P. von Lüttichau, „Germany’s Strategic Situation”, b.d., NARA RG 319, OCMH, R-93, box 15.
³⁰ Kimball, Forged in War, s. 257; GS V, s. 279. Nie istnieją choćby dwa opracowania podające identyczne dane dotyczące rozmieszczenia wojsk niemieckich.
³¹ Germany VII, s. 522.
³² Webster i Frankland, The Strategic Air Offensive Against Germany, t. 4, załącznik 44, s. 456.
³³ Wilson, red., D-Day 1944, s. 280; Maurice Matloff, „Wilmot Revisited”, D-Day: The Normandy Invasion in Retrospect, s. 114-115.
³⁴ D’Este, Decision in Normandy, s. 83; Bradley i Blair, A General’s Life, s. 240-241; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 231-232; Powers, „The Battle of Normandy”, JMH (lipiec 1992), s. 455 n.
³⁵ Naval Guns, s. 19; CCA, s. 269.
³⁶ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 581; Miller, Ike the Soldier, s. 599-600.
³⁷ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 231-232; Chalmers, Full Cycle, s. 187; D’Este, Patton: A Genius for War, s. 595.
³⁸ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 128; PP, s. 411-412.
³⁹ CBH, 1 i 2 czerwca, 1944, box 4; Allen, Lucky Forward, s. 23.
⁴⁰ GSP do Beatrice, 3 lutego 1944, GSP, LOC MS Div, box 11, folder 15.
⁴¹ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 577-578.
⁴² Moorehead, Montgomery, s. 36.
⁴³ Http://www.stpaulsschool.org.uk/page.aspx?id=8362; http://www.archive.org/stream/historyofstpaul00uoft; The Pauline, marzec 1946, s. 50-52; Montgomery, A Field-Marshal in the Family, s. 306-308.
⁴⁴ „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1.
⁴⁵ „Strategy of the Campaign in Western Europe, 1944-1945”, opracowanie USFET General Board nr 1, b.d., s. 6-8, 14; „The Planning and Tactical Background of the Invasion of the Continent of Europe”, b.d., kolekcja Numy A. Watsona, MHI; CCA, s. 72-73.
⁴⁶ ALH, I-183; WaS, s. 15.
⁴⁷ George E. Creasy, OH, 4 lutego 1947, FCP, MHI; Mason, red., The Atlantic War Remembered, s. 345; www.msubmus.co.uk.
⁴⁸ GS V, s. 283; CCA, s. 165; LSA, t. 1, s. 185; WaS, s. 8.
⁴⁹ Moorehead, Montgomery, s. 192-193; James, The Counterfeit General Montgomery, s. 53; Howarth, red., Monty at Close Quarters, s. 62, 66.
⁵⁰ Hamilton, Master of the Battlefield, s. 591.
⁵¹ Hinsley, s. 439-440, 459-460; „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1. W czasie inwazji niemieckie naczelne dowództwo na Zachodzie dysponowało 48 dywizjami piechoty i 10 pancernymi. Ludewig, Rückzug, s. 31-42.
⁵² ALH, I-201; WaS, s. 13.
⁵³ Cirillo, „The Allied High Command”, wykład dla British Army Doctrine and Development Directorate, b.d., własność autora; Crosswell, Beetle, s. 607, 633; CCA, s. 188; GS V, s. 284.
⁵⁴ ALH, II-73-87.
⁵⁵ „History of COSSAC”, maj 1944, file #95, NARA RG 498, ETO HD, 7; CCA, s. 10.
⁵⁶ Smith, The English Channel, s. 12; Room, Placenames of the World, s. 6; www.jpmaps.co.uk/map/id.22553; http://en.wikipedia.org/wiki/English_Channel; Benjamin A. Dickson, „G-2 Journal: Algiers to the Elbe”, MHI, s. 104.
⁵⁷ Memorandum, 21 sierpnia 1942, NARA RG 165, E 421, JPS studies, box 603.
⁵⁸ „Address on 15 May 1944: Brief Presentation of Plans Before the King”, IWM, PP/MCR, C46, kolekcja ppłk. Christophera „Kita” Dawnaya, mikrofilm R-1; Ismay, The Memoirs of General Lord Ismay, s. 351 (polskie tłumaczenie cytatu z Henryka V – L. Ulrich, przyp. tłum.).
⁵⁹ „Instructions for Visitors”, SHAEF, 4 maja 1944, NARA RG 331; PP, s. 456.
⁶⁰ Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARARG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
⁶¹ GSP do Bei, 9 kwietnia 1944, GSP, LOC MS Div, box 11, folder 16.
⁶² D’Este, Warlord, s. 665; D’Este, Decision in Normandy, s. 87-88.
⁶³ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 2.
⁶⁴ Thomas W. Mattingly i Olive F.G. Marsh, „A Compilation of the General Health Status of Dwight D. Eisenhower”, kolekcja Mattingly’ego, Biblioteka DDE, b.d., box 1, s. 53; Three Years, s. 538-539, 550.
⁶⁵ W 1946 roku Eisenhower opisał słowa Churchilla jako „szokujące”. OH, DDE, 3 czerwca 1946, SLAM, akta A.S. Nevinsa, MHI. Churchill użył już tego wyrażenia trzy miesiące wcześniej, zwracając się do George’a Marshalla. Reynolds, In Command of History, s. 395.
⁶⁶ „History of SHAEF, Feb. 13 - June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, 14-17. Teoretycznie morska część operacji nosiła kryptonim Neptune; dla uproszczenia w odniesieniu do wszystkich jej elementów używany jest kryptonim ogólnego planu, Overlord. Ambrose, The Supreme Commander, s. 338.
⁶⁷ Wilson, red., D-Day 1944, s. 314-315, 324-325.
⁶⁸ Gilbert, D-Day, s. 28-29; Chandler, s. 1869.
⁶⁹ Memoranda, SHAEF, 4 i 23 kwietnia 1944, NARA RG 331, E 6, box 9, „leave and furlough”, 210.7-12.
⁷⁰ Three Years, s. 526.
⁷¹ Blair, Ridgway’s Paratroopers, s. 200.
⁷² Richard Collins, SOOHP, 1976, Donald Bowman, MHI, II, s. 14-15.
⁷³ Memoranda, 27 kwietnia oraz 12, 26 i 27 maja 1944, NARA RG 331, E 1, „Liquidation of German Personalities”, box 1.
⁷⁴ John W. Castles Jr, wspomnienia, maszynopis, b.d., Archiwa USMA; Chandler, s. 1860.
⁷⁵ Groves, Now It Can Be Told, s. 199-202.
⁷⁶ Memorandum, „Gas Intelligence”, gen. mjr P.G. Whitefoord , 20 stycznia 1944, NARA RG 331, E 27, SHAEF, box 83; DOB, s. 272; Kleber i Birdsell, The Chemical Warfare Service, s. 5, 655.
⁷⁷ „Historical Report of G-1 Section”, 19 czerwca 1944, XIX District, NARA RG 407, E 427, pre-invasion planning file 100, box 19231; gen. bryg. Alden H. Waitt, „Summary Report of Situation in ETO”, 5 lipca 1945, NARA RG 337, AGF OR, box 2; „Chemical Warfare Plan”, 2 czerwca 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 89.
⁷⁸ Miller, Ike the Soldier, s. 588.
⁷⁹ Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; „Chief Engineer’s Report on Camouflage Activities in the ETO”, 15 listopada 1945, akta Howarda V. Canana, HIA, box 3.
⁸⁰ Three Years, s. 531.
⁸¹ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 157; Raymond H. Croll, maszynopis, 1974, MHI, s. 240-255.
⁸² Summersby, Eisenhower Was My Boss, s. 129-132; Davis, Soldier of Democracy, s. 466; D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 490.
⁸³ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 197; Eisenhower, Strictly Personal, s. 57.
⁸⁴ Chandler, s. 1852; Summersby, Eisenhower Was My Boss, s. 138, 162.
⁸⁵ Larrabee, Commander in Chief, s. 448.
⁸⁶ Miller, Ike the Soldier, s. 598; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 213.
⁸⁷ „Notes on the Planning of Operation Overlord”, 21st AG, b.d., UK NA, WO 216/139, s. 29-30.
⁸⁸ „Casualties and Effects of Fire Support on the British Beaches in Normandy”, Army Operational Research Group, Report No. 261, b.d., UK NA, CAB 106/967.
⁸⁹ „A Moving Army”, SOS, maszynopis, b.d., NARA RG 498, UD 602, ETO HD; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 202; “The United States Navy Medical Department at War, 1941-1945”, t. 1, cz. 3, Bureau of Medicine and Surgery, 1946, s. 719; Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301-3.9.
⁹⁰ Naval Guns, s. 21.
⁹¹ „Report of Operations”, 12th AG, t. 2, sekcja G-1, b.d., CARL.
⁹² Casualty Division History, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #4.
⁹³ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 9.
⁹⁴ Waugh, Men at Arms, s. 140.
⁹⁵ „Comments on Exercise TIGER”, NARA RG 407, E 427, FUSA, b.d., file 455; Yung, Gators of Neptune, s. 160.
⁹⁶ „Rough Draft of Gen. Maxwell Taylor’s Report”, wraz z raportami osób nadzorujących skok, 101st AB Div, 1 lipca 1944, Biblioteka GCM.
⁹⁷ Lewis, Exercise Tiger, s. 20; Bradbeer, The Land Changed Its Face, s. 37-47; „A History of the United States Naval Bases in the United Kingdom”, 1944, NARA RG 498, HD, admin file #217; Fergusson, The Watery Maze, s. 324. Wszystkie w ET: „Report of Enemy Navy Action”, 30 kwietnia 1944, HQ, Sub Area V; „Exercise Tiger News Letter”, styczeń 1996; Arthur D. Clamp, „The American Assault Exercises at Slapton Sands, Devon, in 1944”, b.d., AR, Twelfth Fleet, 3 maja 1944, w tym raporty z: LST-511, LST-496, LST-58, LST-499, LST-289, LST-531, LST-507, Task Force 125, HMS Saladin; dzienniki niemieckich kutrów torpedowych; również korespondencja i transkrypcje. Patrz też: „Notes on Utah Beach and the 1st Engineer Special Brigade”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #359a.
⁹⁸ Lewis, Exercise Tiger, s. 104; L.R. Talbot, „Graves Registration in the European Theater of Operations”, 1955, rozdział 26, PIR, MHI, II, s. 2-3; Joseph R. Darnall, „Powdered Eggs and Purple Hearts”, maszynopis, 1946, MHUC, MHI, box 24, s. 90-91.
⁹⁹ Dokładna liczba ofiar śmiertelnych wciąż nie jest pewna. CCA, s. 270; John Connell, „Over Age in Grade”, maszynopis, b.d., MHI; Ingersoll, Top Secret, s. 103-105; Hoyt, The Invasion Before Normandy, s. 155-161; MacDonald, „Slapton Sands: The ‘Cover-Up’ That Never Was”, Army 38, nr 6 (czerwiec 1988), s. 64 n.
¹⁰⁰ CCA, s. 270; DDE do GCM, 29 kwietnia 1944, Biblioteka GCM, korespondencja, box 67, folder 5.
¹⁰¹ Eisenhower, General Ike, s. 219; AAAD, s. 286.
¹⁰² Chandler, s. 1898.
¹⁰³ D’Este, Eisenhower: A Soldier’s Life, s. 511.
¹⁰⁴ Chalmers, Full Cycle, s. 261.
¹⁰⁵ DOB, s. 310.
¹⁰⁶ D’Este, Decision in Normandy, s. 50; Danchev, s. 546.
¹⁰⁷ Ferrell, red., The Eisenhower Diairies, s. 111.
¹⁰⁸ Chandler, s. 1865, 1891, oraz t. 5, kalendarium, s. 153; Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; „The U.S. Army Special Train Alive”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #16.
¹⁰⁹ Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 294.
¹¹⁰ LSA, t. 2, s. 231; Ross, s. 289.
¹¹¹ Coakley, s. 370.
¹¹² „An Army in Transit”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #241, s. 7-37.
¹¹³ Robert W. Coakley, „The Administrative and Logistical History of the ETO”, 1946, CMH, 8-3.1 AA2, t. 3, s. 102-108; „Blankets”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #500; Amy, wykład, 8 kwietnia 1944, NY Port of Embarkation, HIA, akta Henry’ego J. Amy’ego, box 2.
¹¹⁴ Randall Jarrell, „The Sick Nought”, s. 1914; Karl Cocke, „U.S. Army Replacement Policies, WWII, Korea, and Vietnam”, DA, 1990, MHI, tabela.
¹¹⁵ Kennedy, Freedom from Fear, s. 710.
¹¹⁶ Crosswell, Beetle, s. 789.
¹¹⁷ „Activities and Organization of COMZ”, 28 maja 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #89, s. 57.
¹¹⁸ „Army Life”, broszura WD 21-13, 10 sierpnia 1944, NARA RG 407, AGO Cent File 1940-45, box 3638.
¹¹⁹ Wiltse, red., Physical Standards in World War II, s. 19-29, 37-42, 163, 193-194.
¹²⁰ Cawthon, „Pursuit: Normandy, 1944”, American Heritage (luty 1978), s. 80 n.
¹²¹ „Memorandum”, maj 1944, NARA RG 330, E 94, Surveys of Attitudes of Soldiers, ETO, B-46.
¹²² Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 14 sierpnia 1944, Archiwa USMA.
¹²³ Reynolds, Rich Relations, s. 324 (polskie tłumaczenie cytatu z Jak wam się podoba – L. Ulrich, przyp. tłum.).
¹²⁴ Rottman, FUBAR: American Soldier Slang of World War II, s. 98, 152; Dickson, War Slang, s. 208; Richler, red., Writers on World War II, s. 487.
¹²⁵ Cawthon, Other Clay, s. 147.
¹²⁶ Yardley, „The Fight of Their Lives, and Not Just on the Battlefield”, WP, 6 marca 2009, C1.
¹²⁷ Scannell, Argument of Kings, s. 122.
¹²⁸ Reporting World War II, t. 1, s. xxi; Simpson, Selected Prose, s. 120-121; Reynolds, Rich Relations, s. 400.
¹²⁹ Schrijvers, The Crash of Ruin, s. 258.
¹³⁰ Scannell, Argument of Kings, s. 112, 121.
¹³¹ Steidl, Lost Battalions, s. 31.
¹³² „The Role Played by Communications Zone in the War Against Germany”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #479; VW, t. 1, s. 34.
¹³³ Eustis, War Letters of Morton Eustis to His Mother, s. 190.
¹³⁴ Sevareid, Not So Wild a Dream, s. 482.
¹³⁵ Bernard Paget, OH, FCP, 18 lutego 1947, MHI.
¹³⁶ „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, MHI, s. 75.
¹³⁷ Botting, The Second Front, s. 66; „Construction in the United Kingdom”, październik 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #506.
¹³⁸ LSA, t. 1, s. 255; „Marshalling for OVERLORD”, grudzień 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #547, s. 14.
¹³⁹ Amy, wykład, 8 kwietnia 1944, NY Port of Embarkation, HIA, akta Henry’ego J. Amy’ego, box 2; Robert W. Coakley, „The Administrative and Logistical History of the ETO”, 1946, CMH, 8-3.1 AA2, t. 2, s. 189.
¹⁴⁰ H.H. Dunham, „U.S. Army Transportation in the ETO”, 1946, CMH 4-13.1 AA 29, s. 160-161.
¹⁴¹ „A Yank in Britain”, maszynopis, b.d., akta Thora M. Smitha, MHI, s. 32.
Zwrot „to cut the red tape”, czyli dosłownie „ciąć czerwoną taśmę”, oznacza ograniczanie biurokracji (przyp. tłum.).
¹⁴² „Britain”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #23.
¹⁴³ Hastings, OVERLORD, s. 49; Wieviorka, Normandy, s. 111.
¹⁴⁴ Reynolds, Rich Relations, s. 298.
¹⁴⁵ Ross, s. 313.
¹⁴⁶ A Short Guide to Great Britain, s. 29; „Quartermaster Procurement in the United Kingdom, 1942-1944”, b.d., NARA RG 498, ETO HD, admin file #154; Thomas V. Barber, „Quartermaster Procurement”, b.d., rozdział 41, PIR, MHI, s. 4-5.
¹⁴⁷ Mass Observation Archive, University of Sussex Library, MO, FR 2454, udostępione autorowi przez prof. Donalda L. Millera.
¹⁴⁸ Meet the Americans, s. 1; Margaret Mead, „Army Talks: The Yank in Britain”, 15 marca 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #23; Reynolds, Rich Relations, s. ix.
¹⁴⁹ Schrijvers, The Crash of Ruin, s. 159; Francis L. Sampson, Look Out Below!, 1958, CJR, box 97, folder 21; Kennedy, Freedom from Fear, s. 709.
¹⁵⁰ „Army Life”, WD, broszura 21-13, 10 sierpnia 1944, NARA RG 407, AGO Cent File 1940-45, box 3638; „Legal Questions Arising in the Theater of Operations”, NARA RG 407, E 427, AG WWII Operations Reports, no. 87, s. 31-32.
¹⁵¹ Longmate, The G.I.’s, s. 285.
¹⁵² Lewis, Exercise Tiger, s. 48.
¹⁵³ Hastings, OVERLORD, s. 293.
¹⁵⁴ Bykofsky i Larson, The Transportation Corps: Operations Overseas, s. 259; ONB, OH, 1975, Charles Hanson, MHI, IV-19. Wywiady z Bradleyem, przeprowadzone w 14 sesjach na przestrzeni 10 miesięcy, zostały upublicznione dopiero w styczniu 2010 roku, wtedy też udostępniono je autorowi.
¹⁵⁵ Van Creveld, Supplying War, s. 210; William E. Depuy, SOOHP, 1979; Romie L. Brownlee i William J. Mullen III, MHI, s. 18; Marshall, red., Proud Americans, s. 138.
¹⁵⁶ Gilbert, D-Day, s. 108; H.H. Dunham, „U.S. Army Transportation in the ETO”, 1946, CMH, 4-13.1 AA 29, s. 120-123; „Ordnance Diary”, 1 grudnia 1945, NARA RG 498, ETOUSA HD, UD 602, box 1; „Historical Report, Office of the Chief Signal Officers”, t. 1, styczeń 1945, NARA RG 498, ETOUSA HD, UD 602, box 1; Waddell, United States Army Logistics, s. 41.
¹⁵⁷ Frank A. Osmanski, „Critical Analysis of the Planning and Execution of the Logistic Support of the Normandy Invasion”, grudzień 1949, Armed Forces Staff College, MHI, s. 99.
¹⁵⁸ LSA, t. 1, s. 441.
¹⁵⁹ „Ports: How an Army Is Supplied”, październik 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #521, 1-3; „The Reminiscences of Alan Goodrich Kirk”, 1962, John Mason, Col U OHRO, s. 302.
¹⁶⁰ Capa, Slightly Out of Focus, s. 136.
¹⁶¹ „Supply and Maintenance on the European Continent”, NARA RG 407, E 427, AG WWII Operations Reports, 97-USF5-0.3, #130, s. 26; Beck, s. 565.
¹⁶² IFG, s. 68; Wieviorka, Normandy, s. 178; „Reconnaissance in a Tactical Air Command”, 10th Photo Group, Ninth AF, 1945, CARL, N-9395, s. 3-4; Allen, „Untold Stories of D-Day”, National Geographic (czerwiec 2002), s. 2 n.
¹⁶³ Coles i Weinberg, Civil Affairs, s. 864-865.
¹⁶⁴ Bradley, A Soldier’s Story, s. 224.
¹⁶⁵ Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301-3.9.
¹⁶⁶ Memorandum, XXX Corps, 18 maja 1944, NARA RG 407, ML #753, box 19123.
¹⁶⁷ Leppert, „Communication Plans and Lessons, Europe and Africa”, wykład, 30 października 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, L-7-44, 14; Field Order No. 35, 1st ID, 16 kwietnia 1944, NARA RG 407, E 427, 301- 3.9; Perret, There’s a War to Be Won, s. 475.
¹⁶⁸ Beck, s. 308.
¹⁶⁹ „The Administrative History of the Operations of the 21 Army Group”, listopad 1945, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 458, GB 21-AG AH, 29.
¹⁷⁰ Ross, s. 683.
¹⁷¹ Martha Gellhorn, „The First Hospital Ship”, Reporting World War II, t. 2, s. 151; Dowling, wykład, 28 lutego 1945, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 207; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 167, 245; Frank Davis, OH, 24 listopada 1944, 68th General Hospital, NARA RG 112, E 302, wywiad #109.
¹⁷² Ambrose, The Supreme Commander, s. 413; MacKensie, Men Without Guns, s. 97; Nalty, Strength for the Fight, s. 181.
¹⁷³ Robert R. Kelley, OH, 27 stycznia 1945, Office of the Chief Surgeon, NARA RG 112, E 302, wywiad #130; Paul R. Hawley, OH, John Boyd Coates Jr, et al., 1962, MHUC, s. 56.
¹⁷⁴ Memorandum, Office of the Chief Surgeon, 28 marca 1944, akta Jamesa B. Masona, HIA, folder 1; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 182; Paul R. Hawley, OH, John Boyd Coates Jr, et al., 1962, MHUC, s. 54.
¹⁷⁵ Cowdrey, Fighting for Life, s. 245; „The Evolution of the Use of Whole Blood in Combat Casualties”, U.S. Army Medical Department, Office of Medical History, http://143.84.107.69/booksdocs/wwii/blood/chapter3.htm; Cosmas i Cowdrey, Medical Service in the European Theater of Operations, s. 175-176, 193; Gellhorn, „The First Hospital Ship”, Reporting World War II, t. 2, s. 151.
¹⁷⁶ „Stories of Transportation”, t. 1, akta Franka S. Rossa, HIA, box 20, s. 203; Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
¹⁷⁷ A.C. Doyle’s Sir Nigel, rozdział 13, Wilson, red., D-Day 1944, s. 197.
¹⁷⁸ Watney, The Enemy Within, s. 20, 49.
¹⁷⁹ Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 278-279.
¹⁸⁰ Fussell, Wartime, s. 109.
¹⁸¹ Moorehead, Eclipse, s. 100.
¹⁸² Burgett, Currahee!, s. 69-70.
¹⁸³ Watney, The Enemy Within, s. 63; Scannell, Argument of Kings, s. 121; Ziegler, London at War, 1939-1945, s. 282; AAFinWWII, s. 92.
¹⁸⁴ Wilson, red., D-Day 1944, s. 198.
¹⁸⁵ Longmate, The G.I.’s, s. 316.
¹⁸⁶ Hinsley i Simkins, British Intelligence in the Second World War, t. 4, s. 250-254; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 15.
¹⁸⁷ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 14-19; Gilbert, D-Day, s. 67; CCA, s. 270.
¹⁸⁸ „Chief Engineer’s Report on Camouflage Activities in the ETO”, 15 listopada 1945, akta Howarda V. Canana, HIA, box 3; „Concealment and Display of Camps”, Plan FORTITUDE, section II, „Implementation”, b.d., akta Thaddeusa Holta, MHI, box 8.
¹⁸⁹ „Camouflage”, historical report #18, sierpień 1945, CEOX, box X-32, folder 18, s. 38; „The Concealment Aspect of Beach Group Work”, Camouflage Development and Training Center, Farnham, U.K., 22 września 1944, CARL, N-5122, s. 4-5.
¹⁹⁰ „Marshalling for OVERLORD”, CE, grudzień 1945, NARA RG 498, ETO HD, admin file #547, s. 28.
¹⁹¹ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, rozdział 3.
¹⁹² Howard, Strategic Deception in the Second World War, s. 110-111.
¹⁹³ http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/+/http://www.mod.uk/aboutus/dday60/fortitude.htm.
¹⁹⁴ Hinsley i Simkins, British Intelligence in the Second World War, t. 4, s. 239; Penrose, red., The D-Day Companion, s. 58-59; Hesketh, Fortitude, s. xi-xiii, 46-52; Howard, Strategic Deception in the Second World War, s. 114, 131.
¹⁹⁵ Hinsley, s. 118-119, 450; Holt, The Deceivers, s. 561-562; James, The Counterfeit General Montgomery, s. 53-66.
¹⁹⁶ LSA, t. 1, s. 369; Beck, s. 317.
¹⁹⁷ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 10.
¹⁹⁸ VW, t. 1, s. 137.
¹⁹⁹ Gilbert, D-Day, s. 104; Howarth, Dawn of D-Day, s. 126; Drez, red., Voices of D-Day, s. 64.
²⁰⁰ Royce L. Thompson, „D-Day Personal Loads”, OCMH, 4 grudnia 1951, CMH 2-3.7 AE P-11; Cawthon, Other Clay, s. 42.
²⁰¹ Memorandum, Cleave A. Jones do G.S. Eystera, SHAEF, 17 lipca 1944, NARA RG 498, UD 603, ETO HD, SLAM 201 file, box 1.
²⁰² TR do Eleanor, 30 maja 1944, TR, box 10; Ross, s. 695.
²⁰³ John M. Thorpe, „A Soldier’s Tale, to Normandy and Beyond”, listopad 1982, IWM, 84/50/1, s. 80; Airborne Museum, Ste-Mere-Église, V-mail udostępniony autorowi przez kustosza Phila Jutrasa, maj 1994.
²⁰⁴ Korespondencja, 30 maja 1944, kolekcja Josepha T. Dawsona, MRC FDM, 1991.65, box 3.
²⁰⁵ Chandler, t. 5, s. 155; Korespondencja, T. Smith do rodziny, 17 czerwca 1944, akta Thora M. Smitha, HIA; Williams, „Supreme Headquarters for D-Day”, AB, nr 84 (1994), s. 1 n.; Stafford, Ten Days to D-Day, s. 178.
²⁰⁶ „Normandy, 1944-1973”, AB, nr 1 (1973), s. 2; Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138.
²⁰⁷ Overy, Why the Allies Won, s. 158; Three Years, s. 558.
²⁰⁸ Richard Collins, SOOHP, 1976, Donald Bowman, MHI, II, s. 16; R.H. Winecke, CI, NARA RG 407, E 427- A, folder 170; E.T. Williams, „Reports Received by U.S. War Department on Use of Ultra in the European Theater”, SRH- 037, październik 1945, NARA RG 457, E 9002, NSA, box 18, 2; Memorandum, H.R. Bull do W.B. Smitha, 26 maja 1944, NARA RG 331, E 1, SHAEF SGS, box 76.
²⁰⁹ Dziennik, 14 października 1944, N.T. Tangye, IWM, P 180; Blumenson, The Battle of the Generals, s. 141.
²¹⁰ CCA, s. 186; Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 303.
²¹¹ VW, t. 1, s. 139.
²¹² Eisenhower, Crusade in Europe, s. 263; CCA, s. 279.
²¹³ Ambrose, Eisenhower: Soldier, General of the Army, President-Elect, 1890-1952, t. 1, s. 303; Chandler, s. 1894.
²¹⁴ VW, t. 1, s. 67-69; IFG, s. 77; CBH, 3 czerwca 1944, box 4, MHI; Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
²¹⁵ Cawthon, Other Clay, s. 48; Pogue, Pogue’s War, s. 55.
²¹⁶ E. Jones, maszynopis, b.d., IWM, 94/41/1, s. 4.
²¹⁷ Balkoski, Utah Beach, s. 66-67; Wspomnienia, Ralph Eastridge, 1995, NWWIIM.
²¹⁸ D.K. Reimers, „My War”, 4 czerwca 1944, MHI, s. 67.
²¹⁹ Pogue, Pogue’s War, s. 47; Broszura ETOUSA 370.5, styczeń 1944, akta Charlesa E. Rouseka, MHI.
²²⁰ „War Diary of Force ‘U’”, 2 czerwca 1944, SEM, NHHC, box 82, folder 46; Lewis, „Landing Craft”, wykład, 18 września 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, 9.
²²¹ AR, Don P. Moon, Force U, 26 czerwca 1944, NARA RG 498, ETO HD, admin file #217.
²²² „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, rozdział 3; Wilson, red., D-Day 1944, s. 204.
²²³ Pogue, Pogue’s War, s. 92; Tobin, Ernie Pyle’s War, s. 205.
²²⁴ Ibid., s. 164-167.
²²⁵ Miller, The Story of Ernie Pyle, s. 321-330; Tobin, Ernie Pyle’s War, s. 168, 221.
²²⁶ Harold S. Frum, „The Soldier Must Write”, 1984, wpis z 1 czerwca 1944, Biblioteka GCM.
²²⁷ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 177; Brown, Many a Watchful Night, s. 10; Marshall, red., Proud Americans, s. 138.
²²⁸ R.J. Ogden, „Meteorological Services Leading to D-Day”, Royal Meteorological Society, Occasional Papers on Meteorological History, lipiec 2001, 2, a.p.; Stagg, Forecast for Overlord, s. 51.
²²⁹ Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: The Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 6.
²³⁰ Charles C. Bates, e-maile do autora, 11 i 23 listopada 2007; Hogben, „The Most Important Weather Forecast in the World”, London Review of Books 16, nr 10 (26 maja 1994), s. 21 n.
²³¹ J.M. Stagg, „Report on the Meteorological Implications”, SHAEF, 22 czerwca 1944, CARL, N-11359.
²³² Chandler, s. 1761; Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 248; Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: The Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 13-15.
²³³ Dziennik, Kay Summersby, Biblioteka DDE, PP-pres, box 140.
²³⁴ Ryan, The Longest Day, s. 48; Botting, The Second Front, s. 62; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²³⁵ „Report on the Meteorological Implications”, 22 czerwca 1944, UK NA, CAB 106/976, s. 9-11; Stagg, Forecast for Overlord, s. 124.
²³⁶ Bates i Fuller, America’s Weather Warriors, 1814-1985, s. 92-94.
²³⁷ Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²³⁸ Stagg, Forecast for Overlord, s. 102.
²³⁹ Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²⁴⁰ Three Years, s. 560.
²⁴¹ J.H. Patterson, maszynopis, b.d., IWM, 05/491, 1/7, 3.
²⁴² IFG, s. 80-81.
²⁴³ Bradley, A Soldier’s Story, s. 257.
²⁴⁴ Memorandum, W.H.S. Wright do Henry’ego Stimsona, 25 lipca 1944, NARA RG 337, E 54, ściśle tajna korespondencja ogólna AGF, folder 319.1.
²⁴⁵ Naval Guns, s. 26; S.C. Donnison, dziennik, 3 czerwca 1944, IWM, 94/50/1.
²⁴⁶ History of the Second World War (periodyk), cz. 65, s. 1974, 1796; „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 395-396; Yung, Gators of Neptune, s. 176; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁴⁷ Rick Atkinson, przedmowa, Instructions for American Servicemen in France During World War II, Chicago, University of Chicago Press, 2008, s. v-xiii; Collier, Fighting Words, s. 159; Medicine Under Canvas, 77th Evacuation Hospital, 1949, s. 120.
²⁴⁸ Collins, Lightning Joe, s. 196-197.
²⁴⁹ Liebling, Mollie & Other War Pieces, s. 175.
²⁵⁰ Linderman, The World Within War, s. 238.
²⁵¹ A.J. Liebling, „Cross-Channel Trip”, Reporting World War II, t. 2, s. 136.
²⁵² Ambrose, Pegasus Bridge, s. 67.
²⁵³ AAR, 146th Engineer Combat Bn, CEOH, box X-37A. Istnieją różne objaśnienia tego terminu, według niektórych ekspertów po raz pierwszy pojawił się on w rozkazie US Army w 1918 roku, a „D” użyto w nim jako szyfru, a nie skrótu.
²⁵⁴ Kersaudy, Churchill and De Gaulle, s. 338-347.
²⁵⁵ Eden, The Reckoning, s. 525-526.
²⁵⁶ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 55-57; „The War of Will, Words and Images”, b.d., akta Wallace’a Carrolla, LOC MS Div, box 1, s. 18-19; Kersaudy, Churchill and De Gaulle, s. 346-347.
²⁵⁷ Fenby, The General, s. 638-639; Beevor, D-Day, s. 21.
²⁵⁸ Eisenhower, General Ike, s. 147; Dallek, Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy, 1932-1945, s. 462.
²⁵⁹ „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁶⁰ Aron, France Reborn, s. 27; Fenby, The General, s. 638-639; Coles i Weinberg, Civil Affairs, s. 699.
²⁶¹ „History of SHAEF, Feb. 13-June 6, 1944”, lipiec 1944, NARA RG 319, 2-3.7 CB 8, s. 55-57.
²⁶² „Preparations for D-Day”, b.d., akta C.D. Jacksona, Biblioteka DDE, box 3; De Gaulle, The Complete War Memoirs of Charles de Gaulle, s. 559; Chandler, s. 1907; Davis, Soldier of Democracy, s. 494.
²⁶³ Foot, SOE in France, s. 386; Beevor, D-Day, s. 21.
²⁶⁴ Fenby, The General, s. 641-642; Memorandum, John J. McCoy do GCM, 26 kwietnia 1944, Biblioteka GCM, box 76, folder 3.
²⁶⁵ Roberts, The Storm of War, s. 488.
²⁶⁶ Reynolds, In Command of History, s. 456.
²⁶⁷ Ferrell, red., The Eisenhower Diaries, s. 118.
²⁶⁸ Memorandum, W.B. Smith do Hastingsa L. Ismaya, 23 stycznia 1944, NARA RG 331, SHAEF SGS, Geog Corr, box 108; Ambrose, The Supreme Commander, s. 386.
²⁶⁹ Wilmot, The Struggle for Europe, s. 224-225.
²⁷⁰ Charles C. Bates, „Sea, Swell and Surf Forecasting for D-Day and Beyond: Th e Anglo-American Effort, 1943-1945”, 2010, a.p., s. 15-16; „Report on the Meteorological Implications”, 22 czerwca 1944, UK NA, CAB 106/976, s. 9-11.
²⁷¹ Bates i Fuller, America’s Weather Warriors, s. 94; „Memorandum of Record”, 4 czerwca 1944, akta Arthura S. Nevinsa, MHI.
²⁷² CCA, s. 272-274; Crosswell, Beetle, s. 622; George E. Creasy, OH, 4 lutego 1947, FCP, MHI; Kingston McCloughry, Direction of War, s. 138-139.
²⁷³ Stagg, Forecast for Overlord, s. 112-115.
²⁷⁴ „Ta flota bowiem miastem się wydaje, majestatycznie ku Harfleur płynącem”, Henryk V, akt III, prolog, wers 16-17 (tłum. L. Ulrich – przyp. tłum.); Naval Guns, s. 23-28.
²⁷⁵ Wilson, red., D-Day 1944, s. 110; Moorehead, Eclipse, s. 105.
²⁷⁶ Roskill, White Ensign, s. 371; „War Diary of Force ‘U’”, 5 czerwca 1944, SEM, NHHC, box 82, folder 46; John A. Moreno, „The Death of Admiral Moon”, b.d., a.p., s. 225 n.
²⁷⁷ Brown, Many a Watchful Night, s. 12.
²⁷⁸ Stafford, Ten Days to D-Day, s. 264; John F. Latimer, b.d., NARA RG 38, E 11, U.S. Navy WWII Oral Histories.
²⁷⁹ Liddle, D-Day by Those Who Were There, s. 91.
²⁸⁰ Sylvan, s. 8.
²⁸¹ VW, t. 1, s. 67-69; „Report by the Allied Naval Commander-in-Chief, Expeditionary Force”, październik 1944, NARA RG 407, ML #624, box 19117, s. 144; Wilson, red., D-Day 1944, s. 109; „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 437-439; „Navigational Aspects of the Passage and Assault in Operation OVERLORD”, listopad 1944, biuletyn Y/39, COHQ, CARL, N-6530.18, s. 1-3; Howarth, Dawn of D-Day, s. 202-203.
²⁸² Belfield i Essame, The Battle for Normandy, s. 83; Balkoski, Omaha Beach, s. 176.
²⁸³ Lewis, „Landing Craft”, wykład, 18 września 1944, NARA RG 334, E 315, ANSCOL, box 199, s. 12-13; IFG, s. 84; Howarth, Dawn of D-Day, s. 145.
²⁸⁴ Settle, All the Brave Promises, s. 6.
²⁸⁵ AAR, „Report on Operation Neptune”, HQ Co, CT 16, 16 czerwca 1944, NARA RG 407, 2-3.7 BG, AFIA; Cawthon, Other Clay, s. 48.
²⁸⁶ Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 27-29.
²⁸⁷ Gaskill, „Bloody Beach”, American Magazine (wrzesień 1944), s. 26 n.
²⁸⁸ McKee, Caen: Anvil of Victory, s. 141, 360.
²⁸⁹ Sommers, „The Longest Hour in History”, Saturday Evening Post (8 lipca 1944), s. 22 n.
²⁹⁰ Heinz, When We Were One, s. 10-11.
²⁹¹ Dziennik, Cyrus C. Aydlett, 6 czerwca 1944, NWWIIM.
²⁹² Lankford, red., OSS Against the Reich, s. 56-57.
²⁹³ Wilson, red., D-Day 1944, s. 207; Dziennik, Jack Shea , 1 listopada 1944, NARA RG 407, CI 81, 29th ID, box 19138, s. 4-5.
²⁹⁴ Robert K. Skagg, 741st Tank Bn, OH, 18 czerwca 1944, NARA RG 407, 2- 3.7 BG, AFIA; Korespondencja, Philip Cole do Ralpha Ingersolla, 21 kwietnia 1946, akta Thaddeusa Holta, MHI, box 1.
²⁹⁵ TR do Eleanor, 3 czerwca 1944, TR, box 10; Renehan, The Lion’s Pride, s. 236-237; Balkoski, Utah Beach, s. 180.
²⁹⁶ Saunders, The Red Beret, s. 148; Thompson, The Imperial War Museum Book of Victory in Europe, s. 33.
²⁹⁷ Davis, Soldier of Democracy, s. 481; Rapport i Northwood, Rendezvous with Destiny, s. 82; Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 7 lipca 1944, Archiwa USMA.
²⁹⁸ Albert Hassenzahl, VHP, AFC/2001/001/5222.
²⁹⁹ Burgett, Currahee!, s. 77-78; Otis L. Sampson, „Destination”, b.d., JMG, MHI, box 12.
³⁰⁰ Carl Cartledge, 501st PIR, maszynopis, b.d., NWWIIM.
³⁰¹ Alosi, War Birds, s. 57.
³⁰² Astor, June 6, 1944, s. 128.
³⁰³ Simpson, Selected Prose, s. 119; Fauntleroy, The General and His Daughter, s. 107.
³⁰⁴ Dziennik, 25 maja i 5 czerwca 1944, JMG, MHI, box 10.
³⁰⁵ Chandler, s. 1908.
³⁰⁶ Eisenhower, Eisenhower at War, 1943-1945, s. 252-253; Holt i Holt, Major & Mrs. Holt’s Battlefield Guide to the Normandy Landing Beaches, s. 45.
³⁰⁷ Beevor, D-Day, s. 27.
³⁰⁸ Lista załadunkowa, samolot 2716, „D-Day Experience of Eugene D. Brierre”, maszynopis, marzec 1998, NWWIIM; Taylor, General Maxwell Taylor, s. 77; Taylor, Swords and Plowshares, s. 75-76; Crosswell, Beetle: The Life of General Walter Bedell Smith, s. 623.
³⁰⁹ Holt i Holt, Major & Mrs. Holt’s Battlefield Guide to the Normandy Landing Beaches, s. 45.
³¹⁰ Drez, red., Voices of D-Day, s. 72-73; Korespondencja, Charles L. Easter do Marion Page, 7 lipca 1944, Archiwa USMA; Tapert, red., Lines of Battle, s. 157-158.
³¹¹ McNally, As Ever, John, s. 42; Burgett, Currahee!, s. 80.
³¹² Rapport and Northwood, Rendezvous with Destiny, s. 79-80.
³¹³ Naval Guns, s. 31; John F. Latimer, maszynopis, b.d., NARA RG 38, E 11, U.S. Navy WWII Oral Histories, s. 12.
³¹⁴ Notatki, Force O, b.d., NARA RG 407, 2- 3.7 BG, AFIA.
³¹⁵ Keegan, Six Armies in Normandy, s. 135; Chalmers, Full Cycle, s. 223.
³¹⁶ „The Invasion of Normandy”, USNAd, t. 5, s. 405-408; McKernon, Corry, s. 32.
więcej..
