Dziecko według Montessori - ebook

O DZIE­CIACH

_Kah­lil Gibran (1883–1931)_

Kobieta trzy­ma­jąca na kola­nach dziecko popro­siła: Opo­wiedz nam o Dzie­ciach. Na co on rzekł: Wasze dzieci nie są waszymi dziećmi, Są synami i cór­kami Życia, które pra­gnie ist­nieć. Rodzą się dzięki wam, lecz nie z was, I cho­ciaż z wami prze­by­wają, do was nie należą. Może­cie obda­rzyć je waszą miło­ścią, lecz nie waszymi myślami. Ponie­waż one mają swoje wła­sne myśli.

Może­cie dać schro­nie­nie ich cia­łom, ale nie duszom. Bo ich dusze zamiesz­kują dom jutra, do któ­rego nie macie wstępu, nawet w snach. Może­cie pró­bo­wać się do nich upodob­nić, lecz nie pró­buj­cie upo­dab­niać ich do was. Gdyż życie się nie cofa ani też nie wcze­pia we wczo­raj­szy dzień. Jeste­ście łukami, z któ­rych – niczym żywe strzały – wystrze­lono wasze dzieci. Łucz­nik dostrzega cel na dro­dze do nie­skoń­czo­no­ści i napina was swą mocą, Aby jego strzały mknęły szybko i daleko. Niech napi­na­nie dło­nią Łucz­nika napeł­nia was rado­ścią; Albo­wiem kocha On nie tylko lecącą strzałę, ale i nie­ru­chomy łuk.Dlaczego potrzebujemy podejścia Montessori w naszych domach?

A gdyby tak oka­zało się, że wycho­wa­nie dzieci jest prost­sze, niż nam się wydaje? My, współ­cze­śni rodzice, nie­ustan­nie mie­rzymy się z nie­rzadko wyklu­cza­ją­cymi się ocze­ki­wa­niami, które nie­sie ze sobą życie zawo­dowe i życie domowe. Pró­bu­jemy zna­leźć w tym koło­wrotku radość i cie­szyć się cza­sem spę­dza­nym z rodziną, a przy tym dzia­łać na rzecz spo­łecz­no­ści, w któ­rych funk­cjo­nu­jemy; jed­no­cze­śnie sta­wiamy czoła glo­bal­nym pro­ble­mom ludz­ko­ści, takim jak cho­ciażby zalew nowych tech­no­lo­gii czy nie­pewny los naszej wyeks­plo­ato­wa­nej pla­nety.

My, autorki niniej­szej książki – Jun­nifa i Simone – wie­rzymy, że metoda Mon­tes­sori uczy nas, jak porzu­cić tę wyczer­pu­jącą rodzi­ciel­ską żon­glerkę. Że daje narzę­dzia, które poma­gają nam zro­zu­mieć nasze dzieci, przy­jąć ich per­spek­tywę i po pro­stu cie­szyć się wycho­wa­niem. Także – a może zwłasz­cza – w cza­sach, gdy przy­szłość jawi się tak mgli­ście.

Metoda Mon­tes­sori pro­po­nuje szcze­gólny układ trzech ele­men­tów, który autorki z czu­ło­ścią nazy­wają „trium­wi­ra­tem”.

Jego pierw­szym ele­men­tem jest wycho­wy­wa­nie dzieci w duchu sza­cunku, miło­ści i zro­zu­mie­nia. My, rodzice i opie­ku­no­wie, wcie­lamy się w rolę prze­wod­ni­ków dzieci – ani nimi nie rzą­dzimy, ani im nie słu­żymy. Jeste­śmy po ich stro­nie, wspól­nie podró­żu­jemy przez życie. Wszystko, co spo­ty­kamy po dro­dze (i to dobre, i złe), jest dla nas oka­zją do nauki i roz­woju.

Drugi ele­ment sta­nowi odpo­wied­nio przy­go­to­wane oto­cze­nie. Mamy wpływ na to, jak zaaran­żu­jemy prze­strzeń w swoim domu, i na to, w jaki spo­sób poka­zu­jemy dzie­ciom świat poza domem. Możemy zor­ga­ni­zo­wać to tak, by dzieci czuły się kom­pe­tentne i wie­działy, że mają swoje miej­sce zarówno w rodzi­nie, jak i spo­łecz­no­ści, w któ­rej funk­cjo­nują; że i tu, i tu pozo­stają waż­nymi ele­mentami.

Trze­cią skła­dową „trium­wi­ratu” są mon­tes­so­riań­skie aktyw­no­ści dopa­so­wane do uni­ka­to­wych potrzeb naszego dziecka, holi­stycz­nie wspie­ra­jące jego roz­wój: poznaw­czy, emo­cjo­nalny, spo­łeczny i duchowy.

Maria Mon­tes­sori opra­co­wała swoje autor­skie podej­ście do roz­woju dzieci ponad sto lat temu. Zro­zu­miałe będą więc pyta­nia o aktu­al­ność jej metody. Chcia­ły­śmy zwró­cić uwagę czy­tel­ni­czek i czy­tel­ni­ków na to, że dzie­cięce potrzeby i cechy ogólne nie zmie­niły się wcale. Dzieci wciąż potrze­bują się ruszać, wyra­żać same sie­bie, pozo­sta­wać w kon­tak­cie z innymi i pozna­wać ota­cza­jący je świat. Metoda Mon­tes­sori zakłada, że będą się uczyć nie dla­tego, że ktoś je do tego przy­mu­sza, lecz powo­do­wane wewnętrz­nym pra­gnie­niem; że natu­ralny pło­mień cie­ka­wo­ści, który w sobie mają, wciąż będzie się tlił – a do tego, od czasu do czasu, ktoś dorzuci do ognia. Co wię­cej, przez te sto lat metoda Mon­tes­sori została z suk­ce­sami spraw­dzona na całym świe­cie – sko­rzy­stały na niej bar­dzo różne dzieci. W myśl tej filo­zo­fii każdy młody czło­wiek roz­wija się w swoim tem­pie, uczy się na swój spo­sób, moty­wo­wany wła­snymi zain­te­re­so­wa­niami.

Nasze dzieci mogą korzy­stać z dobro­dziejstw tego podej­ścia do edu­ka­cji, nie tylko uczęsz­cza­jąc do mon­tes­so­riań­skiej pla­cówki edu­ka­cyj­nej, wiele ele­men­tów tej metody możemy bowiem zapro­sić do naszych domów. Dostęp­ność i ela­styczny cha­rak­ter peda­go­giki Mon­tes­sori pozwala dopa­so­wać jej narzę­dzia do naszych indy­wi­du­al­nych, rodzin­nych uwa­run­ko­wań.

Czę­sto sły­szymy głosy typu: „Wycho­wy­wano mnie bez Mon­tes­sori i wszystko ze mną w porządku”. Ow­szem, w ten spo­sób przez dzie­ciń­stwo udaje się przejść tej gar­stce wybrań­ców wzra­sta­ją­cych w rodzi­nach, które potra­fiły dać im bez­wa­run­kowe wspar­cie i zapew­nić moż­li­wo­ści peł­nego roz­woju, albo tym, któ­rzy umieli zadbać o sie­bie nawet w nie do końca sprzy­ja­ją­cych oko­licz­no­ściach. Dużo czę­ściej jed­nak oka­zuje się, że jeśli zaj­rzymy pod pod­szewkę tego „wszystko w porządku”, to znaj­dziemy tam stertę nie­speł­nio­nych marzeń; albo okaże się, że przez całe życie podą­ża­li­śmy ścieżką wyty­czoną przez naszych rodzi­ców lub normy spo­łeczne; że nie czu­jemy się w stu pro­cen­tach sobą; że żywimy nie­chęć bądź złość wobec ludzi, któ­rzy się od nas róż­nią (poli­tycz­nie, wyzna­niowo, zain­te­re­so­wa­niami, zaple­czem kul­tu­ro­wym, sta­tu­sem eko­no­micz­nym itp.), lub w sto­sunku do człon­ków naszej wła­snej rodziny; że nie nauczy­li­śmy się wyra­żać emo­cji albo sta­wiać gra­nic w sta­now­czy, ale uprzejmy spo­sób; że ciążą nam nie­wy­go­jone rany i nie­roz­wią­zane traumy. Uwa­żamy więc, że wszystko z nami w porządku – co nie zna­czy, że nie sko­rzy­sta­li­by­śmy na wycho­wa­niu w duchu Mon­tes­sori.

Metoda opra­co­wana przez wło­ską lekarkę zyskuje dziś na popu­lar­no­ści nie za sprawą chwi­lo­wej mody – ludzie szu­kają real­nego wspar­cia wycho­waw­czego, które pomoże ich dzie­ciom wyro­snąć na osoby kre­atywne, obda­rzone umie­jęt­no­ścią kry­tycz­nego myśle­nia, umie­jące odna­leźć się w spo­łe­czeń­stwie i wła­ści­wie zaopie­ko­wać się naszą pla­netą.

Nie obie­camy, że każde dziecko wycho­wy­wane w zgo­dzie z metodą Mon­tes­sori zosta­nie sze­fem kor­po­ra­cji tech­no­lo­gicz­nej pokroju Google (choć zało­ży­ciele tej firmy czę­sto pod­kre­ślają, jak wiele zawdzię­czają swo­jej mon­tes­so­riań­skiej edu­ka­cji). Zapew­niamy was jed­nak, że podzie­limy się z wami wszyst­kim, co wiemy na temat wycho­wy­wa­nia dzieci zdol­nych, twór­czych i empa­tycz­nych. Dzieci, które zmie­nią się w samo­świa­do­mych doro­słych – uprzej­mych, peł­nych sza­cunku, umie­ją­cych zadbać o sie­bie, innych i Zie­mię. Gdy tacy ludzie dołą­czą do spo­łe­czeń­stwa w dowol­nej, wybra­nej przez sie­bie roli – czy to mecha­nika, CEO, rodzica, naukow­czyni, pro­gra­mi­sty, rol­niczki czy nauczy­ciela – nie­wąt­pli­wie wzbo­gacą je o nowe war­to­ści.

Czę­sto będziemy posłu­gi­wać się kate­go­riami dziecka, doro­słego i śro­do­wi­ska – te trzy ele­menty wcho­dzą ze sobą w dyna­miczne rela­cje. Zro­zu­miemy dziecko i dowiemy się, w jaki spo­sób spra­wić, byśmy zarówno my sami, jak i nasza domowa prze­strzeń słu­żyli mu wspar­ciem. Zauwa­żymy, że zało­że­nia metody Mon­tes­sori są intu­icyjne i zdro­wo­roz­sąd­kowe, jed­nak wielu z nas nie pamięta o nich na co dzień. Nauczymy się sztuki obser­wa­cji, zamiany auto­ma­tycz­nej reak­cji na świa­domą odpo­wiedź, podą­ża­nia za potrze­bami i eta­pami roz­wo­jo­wymi dziecka, zmie­nia­ją­cymi się w pro­ce­sie jego wzro­stu – i wiele wię­cej.

Poznajmy bli­żej Dziecko według Mon­tes­sori.

Kim jesteśmy?

Jun­nifa posiada cer­ty­fi­katy Asso­cia­tion Mon­tes­sori Inter­na­tio­nale (AMI) dla edu­ka­to­rów nie­mow­ląt i małych dzieci (0–3) oraz dla kolej­nych grup wie­ko­wych, 3–6 lat i 6–12 lat; jest rów­nież człon­ki­nią rady tej orga­ni­za­cji. To nauczy­cielka, żona i matka czwórki dzieci, wycho­wy­wa­nych w podej­ściu Mon­tes­sori od nie­mow­lęc­twa. Zało­żyła i pro­wa­dzi pla­cówkę edu­ka­cyjną Fru­it­ful Orchard Mon­tes­sori w Abu­dży, sto­licy Nige­rii – uczęsz­czają do niej dzieci od 15. mie­siąca do 12. roku życia. Szko­liła się rów­nież w podej­ściu RIE (Reso­ur­ces for Infant Edu­ca­rers).

Jun­nifa odkryła edu­ka­cję w nur­cie Mon­tes­sori jesz­cze przed naro­dzi­nami swo­jego pierw­szego dziecka i widzi w tym praw­dziwe bło­go­sła­wień­stwo. Dzięki temu na ścieżkę rodzi­ciel­stwa wkro­czyła wypo­sa­żona w zro­zu­mie­nie dla dzie­cię­cych potrzeb i w narzę­dzia wspie­ra­jące ją w roli matki. Spe­cy­fikę kolej­nych eta­pów roz­woju pozna­wała wraz ze wzro­stem swo­ich dzieci. Doświad­cze­nie pły­nące z bycia rodzi­cem, pro­wa­dze­nia pla­cówki edu­ka­cyj­nej i naucza­nia w naj­młod­szych kla­sach, a także z dzia­łań na rzecz rodzin ze swo­jego oto­cze­nia oraz z dal­szych zakąt­ków świata wzmac­nia jej wiarę w zało­że­nia edu­ka­cji Mon­tes­sori. Jun­nifa dostrzega w nich bez­pieczną bazę, na któ­rej można zbu­do­wać dobre życie i zgrane spo­łecz­no­ści, oparte na wza­jem­nym sza­cunku i tro­sce, któ­rych człon­ko­wie i człon­ki­nie uczą się dbać o sie­bie, o innych, o śro­do­wi­sko (zarówno w nama­cal­nych, jak i nienama­cal­nych jego aspek­tach) oraz o całość spo­łe­czeń­stwa.

Jako nauczy­cielka Mon­tes­sori i matka Jun­nifa potrafi dostrzec uzdol­nie­nia w każ­dym dziecku, z któ­rym pra­cuje. We wła­snym domu obda­rza swoje pocie­chy ogro­mem zaufa­nia, przej­mu­jąc rolę prze­wod­niczki i straż­niczki samo­dziel­no­ści, jed­no­cze­śnie dba­jąc o dobre rela­cje w rodzi­nie i naj­bliż­szym oto­cze­niu. Potrafi adap­to­wać zasady Mon­tes­sori w róż­nych kon­tek­stach kul­tu­ro­wych; uczest­ni­czyła w mon­tes­so­riań­skich warsz­ta­tach w USA, we Wło­szech, w Indiach i Repu­blice Połu­dnio­wej Afryki.

Simone posiada cer­ty­fi­katy Asso­cia­tion Mon­tes­sori Inter­na­tio­nale (AMI) dla edu­ka­to­rów nie­mow­ląt i małych dzieci (0–3) oraz dla kolej­nych grup wie­ko­wych, 3–6 lat i 6–12 lat; jest rów­nież tre­nerką metody Pozy­tyw­nej Dys­cy­pliny. Od 2004 roku pra­cuje jako nauczy­cielka w szko­łach mon­tes­so­riań­skich, a od 2008 roku pro­wa­dzi autor­skie zaję­cia dla rodzi­ców i dzieci w pla­cówce edu­ka­cyj­nej Jaca­randa Tree Mon­tes­sori w Holan­dii.

Dwoje swo­ich dzieci (obec­nie mło­dych doro­słych) wycho­wała w duchu edu­ka­cji Mon­tes­sori. Roz­cza­ro­wana tra­dy­cyj­nym szkol­nic­twem sys­te­mo­wym, posłała je do mon­tes­so­riań­skiego żłobka i przed­szkola w Castle­crag w Austra­lii, a następ­nie do publicz­nej szkoły Mon­tes­sori w Holan­dii, gdzie cho­dzili do ukoń­cze­nia 12. roku życia. Simone sto­so­wała zało­że­nia Mon­tes­sori w domu także na póź­niej­szych eta­pach edu­ka­cyj­nych swo­ich dzieci – gdy poszły do szkoły śred­niej i wresz­cie na stu­dia.

Na wła­sne oczy prze­ko­nała się, że edu­ka­cja w nur­cie Mon­tes­sori wspiera roz­wój mło­dych ludzi tak, że karmi empa­tię, cie­ka­wość świata i uprzej­mość. Swoje rela­cje z wła­snymi dziećmi opiera na sza­cunku: nie musiała się­gać po groźby, by moty­wo­wać je do współ­pracy; poma­gały jej w goto­wa­niu i nauczyły się świet­nie piec; każe z nich upra­wiało jakiś sport, nauczyło się grać na pia­ni­nie, spę­dzało masę czasu z przy­ja­ciółmi i godzi­nami leżało na pod­ło­dze w salo­nie, rysu­jąc komiksy czy tajne znaki taj­nych klu­bów inspi­ro­wa­nych uko­cha­nymi książ­kami. Duch Mon­tes­sori prze­ni­kał też rodzinne waka­cje spę­dzane czy to na wsi, czy na budo­wa­niu tamy na plaży albo zwie­dza­niu muzeów w róż­nych mia­stach. Simone ma przy tym świa­do­mość, że moż­li­wość pro­po­no­wa­nia tego wszyst­kiego dzie­ciom świad­czy o spo­rym uprzy­wi­le­jo­wa­niu jej rodziny. Zapew­nia też, że w meto­dzie Mon­tes­sori nie cho­dzi o pro­jek­to­wa­nie ide­al­nego dzie­ciń­stwa – jej dzieci doświad­czały rów­nież trud­no­ści i sta­wiały czoła róż­no­ra­kim wyzwa­niom, o czym autorka opo­wie na dal­szych kar­tach tej książki.

Domowa przy­goda z Mon­tes­sori, zarówno Jun­ni­fie, jak i Simone, dała ogrom spo­koju, rado­ści i wspar­cia w rela­cji z dziećmi. Autorki życzą tego samego swoim czy­tel­nicz­kom i czy­tel­ni­kom.

O książce

Naj­pierw Simone napi­sała _Mon­tes­sori w twoim domu_ – gdzie sku­piła się na dzie­ciach w wieku od 1. do 3. roku życia. Następ­nie, już we współ­pracy z Jun­nifą, powstało _Mon­tes­sori od naro­dzin_. Czy­tel­nicy dopy­ty­wali o książkę, która trak­to­wa­łaby o star­szych dzie­ciach – trzy­ma­cie w rękach rezul­tat tych zapy­tań. Czer­pa­ły­śmy z nauk Marii Mon­tes­sori, naszego mon­tes­so­riań­skiego wykształ­ce­nia, wła­snych doświad­czeń wycho­waw­czych, rodzin­nych oraz zawo­do­wych; przy­swo­iły­śmy tre­ści roz­licz­nych badań, kur­sów, pod­ca­stów, warsz­ta­tów i kon­sul­to­wa­ły­śmy się z innymi edu­ka­to­rami i edu­ka­tor­kami Mon­tes­sori – i oto jest: mon­tes­so­riań­ski prze­wod­nik dla rodzin z dziećmi w wieku od 3 do 12 lat.

Celem niniej­szej książki nie jest zamiana waszych domów w pra­cow­nie Mon­tes­sori – wręcz prze­ciw­nie. Nie jest to rów­nież książka o edu­ka­cji domo­wej pro­wa­dzo­nej w tym nur­cie peda­go­gicz­nym. Opo­wiada ona raczej o tym, w jaki spo­sób prak­tycz­nie sto­so­wać zało­że­nia metody Mon­tes­sori w domu, nie­za­leż­nie od tego, czy dziecko uczęsz­cza do pla­cówki mon­tes­so­riań­skiej, czy nie.

Książkę można czy­tać od początku do końca lub otwo­rzyć na dowol­nej stro­nie i zna­leźć tam por­cję wie­dzy, gotową, by od razu prze­ło­żyć ją na dzia­ła­nie prak­tyczne. Chcia­ły­by­śmy, aby uży­wano tej książki jako rusz­to­wa­nia. Regu­larne obco­wa­nie z zało­że­niami metody sprawi, że w końcu nimi nasiąk­nie­cie, a ich reali­zo­wa­nie sta­nie się waszą drugą naturą. Wów­czas rusz­to­wa­nie sta­nie się zbędne – będzie­cie stać na wła­snych nogach (a do książki zaglą­dać wyłącz­nie dla odświe­że­nia pew­nych tre­ści lub w obli­czu trud­niej­szych sytu­acji).

Nie­za­leż­nie od tego, czy będzie to twoje pierw­sze spo­tka­nie z Mon­tes­sori, czy sto­su­jesz zasady tej peda­go­giki od naro­dzin swo­jego dziecka, żywimy nadzieję, że po lek­tu­rze tej książki poczu­jesz przy­pływ pew­no­ści sie­bie, zaczniesz lepiej rozu­mieć swoje dzieci i zła­piesz moc­niej­szy kon­takt ze swoją rodziną. Jeśli do tej pory podej­ście Mon­tes­sori było nie­obecne w twoim domu, to zapew­niamy, że ni­gdy nie jest za późno, żeby zacząć. Począt­kowo nowy spo­sób dzia­ła­nia – obser­wa­cja, przy­go­to­wa­nie prze­strzeni miesz­kal­nej i sie­bie samych oraz wspie­ra­nie dziecka w roz­woju nowymi narzę­dziami – możesz odczuć jak ogromną zmianę. Wysi­łek wło­żony w tę rewo­lu­cję na pewno się zwróci. Metoda Mon­tes­sori to nie krót­ko­ter­mi­nowa stra­te­gia napraw­cza – to podej­ście na lata.

UWAGA: Cytaty z dzieł Marii Mon­tes­sori zamiesz­czamy w ory­gi­nale, zacho­wu­jąc zaimki on/jego, cha­rak­te­ry­styczne dla realiów, w któ­rych two­rzyła.

Montessori jest dla każdego dziecka

Wie­rzymy, że metodę Mon­tes­sori można zasto­so­wać w każ­dym domu, w pracy z każ­dym dziec­kiem wywo­dzą­cym się z dowol­nego śro­do­wi­ska, miesz­ka­ją­cym w dowol­nym miej­scu na świe­cie, nie­za­leż­nie od jego sytu­acji rodzin­nej. Metoda Mon­tes­sori polega na odkry­wa­niu wyjąt­ko­wo­ści każ­dego mło­dego czło­wieka, wspie­ra­niu jego indy­wi­du­al­nego roz­woju i wpro­wa­dza­niu zmian według poja­wia­ją­cych się potrzeb.

POLE­CANE LEK­TURY

W kwe­stii pod­staw teo­re­tycz­nych sto­ją­cych za podej­ściem Mon­tes­sori i ide­ami opi­sa­nymi w tej książce odsy­łamy czy­tel­ni­ków do:

- obszer­nej, ale przy­stęp­nej pracy Ange­line Stoll Lil­lard _Mon­tes­sori: The Science Behind the Genius_
- dostęp­nego online arty­kułu „How Does Mon­tes­sori Work?” autor­stwa Miry Debs i Angeli K. Mur­ray (work­man.com/mon­tes­sori)

Mon­tes­sori jest nie tylko dla dzieci, które potra­fią sie­dzieć spo­koj­nie i same z sie­bie odno­szą pomoce z powro­tem na półkę. Podej­ście to nadaje się rów­nież dla dzieci z silną potrzebą ruchu – wręcz szcze­gól­nie im odpo­wiada. Mogą się one poru­szać pod­czas zabawy, tań­czyć i śpie­wać, two­rzyć muzykę, odkry­wać rytmy oraz wyko­ny­wać duże i małe ruchy. Metoda Mon­tes­sori jest odpo­wied­nia dla wszyst­kich typów uczniów: wzro­kow­ców, słu­chow­ców i kine­ste­ty­ków (to ci, któ­rzy lubią odkry­wać świat przez dotyk). Spraw­dza się zarówno u dzieci, które lubią uczyć się poprzez dzia­ła­nie, jak rów­nież u tych, które uczą się przez obser­wa­cję.

Dok­tor Mon­tes­sori dostrze­gała poten­cjał tkwiący we wszyst­kich dzie­ciach, także neu­ro­róż­no­rod­nych (np. w spek­trum auty­zmu, o podwój­nych spe­cjal­nych potrze­bach edu­ka­cyj­nych, uzdol­nio­nych, mają­cych ADHD, pro­blemy sen­so­ryczne lub trud­no­ści w ucze­niu się), z nie­peł­no­spraw­no­ścią (inte­lek­tu­alną lub fizyczną), nie­sły­szą­cych, nie­wi­do­mych lub cier­pią­cych na (selek­tywny) mutyzm.

Co uwielbiamy w dzieciach w wieku od 3 do 6 lat?

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT NAPĘ­DZA CIE­KA­WOŚĆ. Nam może marzyć się dzień spę­dzony w łóżku, ale nasze dziecko na tym eta­pie roz­woju nie­ustan­nie się uczy i pozo­staje w cią­głym ruchu. W końcu czeka na nie nie­zli­czona ilość spraw do odkry­cia i zba­da­nia. „Co to?” i „Dla­czego?”, pytają bez prze­rwy, chcąc zro­zu­mieć ota­cza­jący je świat. Chłoną nazwy, rela­cje mię­dzy­ludz­kie i pro­ste wyja­śnie­nia dzia­ła­nia róż­nych rze­czy.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT UCZĄ SIĘ BEZ WYSIŁKU. Maria Mon­tes­sori okre­ślała umysł dziecka w tym wieku mia­nem chłon­nego, przy­rów­nu­jąc go do gąbki. Dzieci w tym wieku uczą się języ­ków obcych, nie cho­dząc na żadne kursy; uczą się poru­szać, komu­ni­ko­wać i słu­chać; zaczy­nają pozna­wać świat sym­boli – takich jak litery, cyfry, mapy i flagi; chłoną też zasady życia spo­łecz­nego. Pod­czas gdy umysł dzieci poni­żej 3. roku życia jest nie­świa­domy i przyj­muje wszystko bez inten­cjo­nal­nego wysiłku, umysł dzieci w wieku 3–6 lat jest już świa­domy, a więc zdaje sobie sprawę z tego, co przyj­muje, i z ogrom­nym zapa­łem prze­twa­rza to wszystko, łącząc z wie­dzą i umie­jęt­no­ściami zdo­by­tymi w latach poprzed­nich.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT TRAK­TUJĄ WSZYSTKO DOSŁOW­NIE. Rozu­mieją świat w bar­dzo kon­kretny spo­sób, bazu­jąc na obser­wa­cji oto­cze­nia. Zro­zu­mie­nie oparte na oglą­dzie rze­czy­wi­sto­ści jest waż­nym fun­da­men­tem ich rosną­cej wyobraźni. Może także pro­wa­dzić do fascy­nu­ją­cych roz­mów. Na przy­kład jeśli zapy­tać czte­ro­latka, co by było, gdyby ludzie nie mieli mózgu, typowa odpo­wiedź mogłaby brzmieć: „Ich głowy wyglą­da­łyby jak zmiaż­dżone!”.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT UWIEL­BIAJĄ SIĘ KOMU­NI­KO­WAĆ I WYRA­ŻAĆ SIE­BIE. Więk­szość trzy­lat­ków potrafi już wyra­żać się sło­wami. Mię­dzy 3. a 6. rokiem życia roz­bu­do­wują wewnętrzny słow­nik i w nie­for­malny spo­sób przy­swa­jają zasady gra­ma­tyki. Około 6. roku życia wiele dzieci samo­dziel­nie się komu­ni­kuje (przez mowę i pismo) oraz rozu­mie innych (przez słu­cha­nie i czy­ta­nie). Sze­ścio­latki chęt­nie wyra­żają się także przez taniec, muzykę i sztukę.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT NIE­USTAN­NIE DOPA­SO­WUJĄ, SOR­TUJĄ, UKŁA­DAJĄ NA SKALI I KLA­SY­FI­KUJĄ WRA­ŻE­NIA POCHO­DZĄCE ZE ŚWIATA, POSŁU­GU­JĄC SIĘ PRZY TYM WSZYST­KIMI ZMY­SŁAMI. Ucze­nie się ma u nich wciąż cha­rak­ter wybit­nie sen­so­ryczny. Ozna­cza to, że przy­swa­jają infor­ma­cje i orga­ni­zują je poprzez dotyk, zapach, słuch, wzrok i smak. Wyda­wane słow­nie pole­ce­nia czy wykłady są dla niech zde­cy­do­wa­nie mniej inte­re­su­jące – co innego zapro­sze­nia do samo­dziel­nych odkryć. Badane przez dzieci przed­mioty i pomoce mają róż­no­rodne wła­ści­wo­ści: są szorst­kie i gład­kie, dłu­gie i krót­kie, mięk­kie i twarde, gorące i chłodne, jasne i ciemne.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT BĘDĄ UCZYĆ SIĘ PRZEZ WIE­LO­KROTNE POWTA­RZA­NIE. Gdy czymś się zain­te­re­sują, będą powta­rzać daną czyn­ność tak długo, aż opa­nują ją do per­fek­cji. W mon­tes­so­riań­skich przed­szko­lach czę­sto obser­wu­jemy np. dzieci, które zawią­zują wstążki na kokardę, roz­wią­zują je i od razu zawią­zują z powro­tem lub wra­cają do danej aktyw­no­ści codzien­nie przez dwa tygo­dnie, zanim przejdą do innego zada­nia.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT UWIEL­BIAJĄ, GDY ANGA­ŻU­JEMY JE W ŻYCIE CODZIENNE. W tym wieku szcze­gól­nie lubią aktyw­no­ści z kate­go­rii, którą w Mon­tes­sori nazy­wamy „życiem prak­tycz­nym”. Uczą się dba­nia o sie­bie np. przez cze­sa­nie wło­sów, opie­kują się domo­wymi rośli­nami lub zwie­rza­kami, nakry­wają stół do rodzin­nego posiłku. Przy oka­zji przy­swa­jają kon­kretną kolej­ność czyn­no­ści i ćwi­czą koor­dy­na­cję oraz moto­rykę małą i dużą; nie bez zna­cze­nia jest też fakt, że takimi dzia­ła­niami wno­szą swój wkład w życie rodziny. Aktyw­no­ści tego typu to także sytu­acje, w któ­rych dzieci nasią­kają swoją kul­turą za sprawą przed­mio­tów użytku codzien­nego (np. sztuć­ców, któ­rymi spo­ży­wamy posiłki) czy zwy­cza­jów (np. tego, jak się witamy).

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT POTRA­FIĄ WIĘ­CEJ, NIŻ NAM SIĘ WYDAJE. Potra­fią usma­żyć nale­śniki, zawią­zać sznu­rówki, spo­rzą­dzić mapę Afryki i zazna­czyć na niej wszyst­kie kraje czy uszyć ozdobną poduszkę. Jeśli zadbamy o to, by oto­cze­nie wspie­rało je w osią­gnię­ciu suk­cesu, damy im swo­bodę wyboru zajęć, zapew­nimy towa­rzy­stwo osoby doro­słej lub star­szego dziecka goto­wego je wes­przeć, gdyby utknęły na jakimś eta­pie dzia­ła­nia, i nie będziemy ogra­ni­czać im czasu na ćwi­cze­nie i dosko­na­le­nie umie­jęt­no­ści, już dzieci w wieku przed­szkol­nym będą w sta­nie podej­mo­wać i koń­czyć cza­so­chłonne i roz­bu­do­wane zada­nia.

DZIECI W WIEKU 3–6 LAT ŻYJĄ GŁÓW­NIE W „TU I TERAZ”. Choć rozu­mie­nie poję­cia czasu w tej gru­pie wie­ko­wej jest na pewno lep­sze niż u malu­chów w wieku 1–3 lat, dla przed­szko­la­ków „wczo­raj” to wciąż dowolny dzień z prze­szło­ści, a „jutro” to dowolny moment w przy­szło­ści. Tym samym przy­po­mi­nają nam o tym, jak ważne jest osa­dze­nie się w teraź­niej­szo­ści i nie­sku­pia­nie się za bar­dzo na tym, co było lub będzie. Dla dzieci w tej gru­pie wie­ko­wej o wiele waż­niej­sze jest to, czym zaj­mują się teraz.

Co uwielbiamy w dzieciach w wieku od 6 do 12 lat?

Dziecko w wieku od 6 do 12 lat może budzić w nas rodzaj empa­tycz­nego współ­czu­cia. Czę­sto bywa ono bowiem kry­ty­ko­wane za nie­uprzej­mość, brak dys­cy­pliny czy zuchwałe odpo­wie­dzi. Zasta­na­wiamy się wtedy, co stało się z naszym kocha­nym, spo­koj­nym dziec­kiem. W rze­czy­wi­sto­ści wkra­cza ono w nowy etap roz­woju (drugi plan), który wymaga od nas innego rodzaju wspar­cia.

Star­sze dziecko zaczyna kie­ro­wać się rozu­mem, wyobraź­nią i kształ­tu­ją­cymi się w nim war­to­ściami moral­nymi. Odczuwa potrzebę przy­na­leż­no­ści do grup, które nie są rodziną, i chce w nich dzia­łać. Jed­nak rola doro­słych pozo­staje nie­zwy­kle ważna. Dziecko zyskuje więk­szą wytrzy­ma­łość, rośnie jego pra­gnie­nie wie­dzy, a także poja­wia się w nim chęć, by wpły­nąć na ota­cza­jący świat.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT SĄ BAR­DZIEJ STA­BILNE. Roz­wój, jakże gwał­towny w pierw­szych latach dzie­ciń­stwa, powoli wytraca tempo, a dzieci stop­niowo się sta­bi­li­zują. Gubią mleczne zęby, wyostrzają się im rysy twa­rzy, umac­nia się ich kościec. Pory­wają się na odważne przed­się­wzię­cia i chęt­nie dzielą się swo­imi osią­gnię­ciami.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT MAJĄ OGROMNE POCZU­CIE SPRA­WIE­DLI­WO­ŚCI. Dużo ener­gii wkła­dają w pil­no­wa­nie, żeby wszystko było po równo dla wszyst­kich. Jeśli jest dzie­sięć cia­stek i sze­ścioro dzieci, będą wolały dać każ­demu dziecku po jed­nym ciastku i zosta­wić cztery na tale­rzu, niż wybra­nym dzie­ciom dać po dwa. Uwiel­biają zasady i porzą­dek, dla­tego możemy włą­czać je w two­rze­nie domo­wych regu­la­mi­nów – z dużym entu­zja­zmem będą dbać o ich prze­strze­ga­nie i egze­kwo­wa­nie. Wiąże się to z dużą potrzebą mówie­nia prawdy, rów­nież o prze­wi­nie­niach innych osób. Mło­dzi ludzie na tym eta­pie roz­woju sta­rają się prze­strze­gać zasad i odróż­niają dobro od zła.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT POTRZE­BUJĄ CZUĆ SIĘ CZĘ­ŚCIĄ GRUPY. W ten spo­sób uczą się, jak być aktyw­nym człon­kiem jakiejś spo­łecz­no­ści, badają w prak­tyce ideę spra­wie­dli­wo­ści, dowia­dują się, jak myślą inni, roz­wi­jają empa­tię i opie­kuń­czość wzglę­dem osób postrze­ga­nych jako „słab­sze”. Ćwi­czą się tym samym w życiu spo­łecz­nym – cza­sem mogą potrze­bo­wać naszego wspar­cia i ukie­run­ko­wa­nia dla swo­ich natu­ral­nych instynk­tów.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT LUBIĄ TAJNE KODY. Mogą inte­re­so­wać się szy­frami lub hie­ro­gli­fami, nie­które wymy­ślają wła­sny język – w ten spo­sób zyskują poczu­cie nie­za­leż­no­ści i odręb­no­ści od reszty rodziny, jed­no­cze­śnie zacie­śnia­jąc więzy z gro­nem rówie­śni­czym.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT ROBIĄ WIEL­KIE RZE­CZY (I WIELKI BAŁA­GAN!). Podej­mują dzia­ła­nie, jeśli widzą w nim sens, jeśli jest to dzia­ła­nie z grupą i na rzecz grupy lub jeśli jest ono zbieżne z ich zain­te­re­so­wa­niami. Uwiel­biają dzie­lić się świeżo zdo­bytą wie­dzą i odkry­ciami. Na tym eta­pie potrze­bują posze­rze­nia obsza­rów eks­plo­ra­cji; dom i szkoła prze­stają im wystar­czać. Możemy poka­zać im cały wszech­świat – nie tylko mate­ma­tykę i gra­ma­tykę, ale też bio­lo­gię, histo­rię, geo­gra­fię, astro­no­mię i mecha­nikę. Mło­dzi ludzie w tym wieku uczą się, że wszystko jest ze sobą powią­zane i że wszystko we wszech­świe­cie (od bak­te­rii przez pająka do nich samych) ma jakieś kosmiczne zada­nie i wła­sną rolę do ode­gra­nia w teatrze życia.

DZIECI W WIEKU 6–12 LAT TWO­RZĄ FUN­DA­MENTY, NA KTÓ­RYCH WYRO­SNĄ NA DORO­SŁYCH AKTYW­NIE UCZEST­NI­CZĄ­CYCH W ŻYCIU SPO­ŁECZ­NYM I Z OCHOTĄ POMA­GA­JĄ­CYCH INNYM. Dowia­dują się, że można dzia­łać na rzecz klasy, kole­ża­nek i kole­gów, rodziny i innych człon­ków spo­łe­czeń­stwa, przy­kła­dowo kosząc traw­nik star­szej sąsiadce lub pisząc wnio­sek do lokal­nego urzędu w spra­wie nie­rów­no­ści chod­nika, które ogra­ni­czają mobil­ność osób poru­sza­ją­cych się na wózku.CO PRÓ­BUJĄ NAM PRZE­KA­ZAĆ NASZE DZIECI?
W WIEKU 3–6 LAT
W WIEKU 6–12 LAT
Kiedy mówią „Nie, ty to zrób”, TAK NAPRAWDĘ chcą powie­dzieć: „Pomo­żesz mi zacząć?” albo „Będziesz ze mną sie­dzieć, kiedy będę to robić?”.
Kiedy kłócą się o coś i krzy­czą: „To nie­spra­wie­dliwe!”, TAK NAPRAWDĘ pró­bują zro­zu­mieć poję­cie spra­wie­dli­wo­ści w prak­tyce.
Kiedy pytają „Co to?” i „Dla­czego?”, TAK NAPRAWDĘ chłoną ota­cza­jący je świat. Zachę­caj je do tego.
Kiedy skarżą na innych, TAK NAPRAWDĘ spraw­dzają gra­nice i rozu­mie­nie tego, co dobre, a co złe.
Kiedy mówią „Ale ja wcale nie chcę iść spać!”, TAK NAPRAWDĘ chcą się dowie­dzieć „Czy naprawdę pora do łóżka, czy jesteś tak zmę­czony, że pozwo­lisz mi jesz­cze posie­dzieć?”.
Kiedy robią duży bała­gan, TAK NAPRAWDĘ wyko­nują ogrom pracy badaw­czej i orga­ni­zują swój wewnętrzny porzą­dek rze­czy – choć nie­ła­two może być to dostrzec.
Kiedy pła­czą, niczego nie udają. TAK NAPRAWDĘ chcą w ten spo­sób powie­dzieć: „Nie czuję się naj­le­piej. Czy możesz mi pomóc się wyre­gu­lo­wać? Gdy się uspo­koję, napra­wię to, co zepsu­łem”.
Kiedy pła­czą, niczego nie udają. TAK NAPRAWDĘ chcą w ten spo­sób powie­dzieć: „Jestem już star­szy, ale w tej chwili nie czuję się dobrze. Czy możesz mi pomóc się wyre­gu­lo­wać? Gdy się uspo­koję, napra­wię to, co zepsu­łem”.
Kiedy pro­szą o pomoc, TAK NAPRAWDĘ mówią: „Pomóż mi zro­bić to samo­dziel­nie” – dzięki temu nauczą się dbać o sie­bie, o innych i o swoje oto­cze­nie.
Kiedy zadają głę­bo­kie pyta­nia, TAK NAPRAWDĘ pro­szą nas o wspar­cie w samo­dziel­nym myśle­niu oraz o narzę­dzia i ramy pomocne w eks­plo­ro­wa­niu świata idei i poszu­ki­wa­niu odpo­wie­dzi.
Kiedy nie reagują na to, co mówimy, TAK NAPRAWDĘ mogłyby powie­dzieć: „To, co do mnie mówisz, nie łączy się z tym, czym w tej chwili się zaj­muję. Czy pozwo­lisz mi to skoń­czyć, a potem popro­sisz mnie jesz­cze raz, naj­le­piej tak, aby zachę­cić mnie do zaan­ga­żo­wa­nia się w to zada­nie?”.
Kiedy spra­wiają wra­że­nie, jakby nas nie sły­szały, TAK NAPRAWDĘ sły­szą nas bar­dzo dobrze. Być może nie reagują na komu­ni­kat albo nie wyko­nują pole­ce­nia, ale możemy mieć pew­ność, że nasze słowa zostały usły­szane.