Dzieje Żydów w Polsce i Rosji - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Dzieje Żydów w Polsce i Rosji - ebook
Książka Dzieje Żydów w Polsce i Rosji jest skróconą i bardziej przystępną wersją trzytomowego, niezwykle bogato udokumentowanego dzieła The Jews in Poland and Russia, wydawanego w latach 2009–2012 w Oksfordzie.
Autor, korzystając z własnych badań źródłowych i najnowszej literatury przedmiotu, przedstawia dzieje polityczne, społeczne, gospodarcze, religijne i kulturowe diaspory Żydów w Polsce i Rosji od XVIII do początków XXI wieku. Ukazuje rozkwit kultury i autonomii żydowskiej w XVIII wieku, kiedy ziemie Rzeczpospolitej Obojga Narodów były największym centrum żydowskiego świata; trudny proces asymilacji ludności żydowskiej w XIX wieku na ziemiach porozbiorowych, następnie w „najkrótszym stuleciu” – czasie I wojny światowej, międzywojniu oraz zaniku diaspory w czasie II wojny światowej. Przedstawia politykę regulującą kwestię ludności żydowskiej oraz rozmaite reakcje Żydów – ideologie, nurty społeczne, organizacje. Prezentuje także ożywienie tradycji i kultury żydowskiej, a także debaty na temat Żydów w Polsce, na Litwie, Ukrainie, Białorusi i Rosji po 1989 roku.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-19145-0 |
| Rozmiar pliku: | 6,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
OD AUTORA
Książka Dzieje Żydów w Polsce i Rosji jest skróconą i bardziej przystępną wersją trzytomowego, niezwykle bogato udokumentowanego dzieła The Jews in Poland and Russia, wydawanego w latach 2009–2012 w Oksfordzie przez Littman Library of Jewish Civilization. Powstało ono po przeszło dwudziestopięcioletnich studiach i badaniach. Obejmuje znaczną ilość materiałów, które w tym czasie stały się dostępne dla badaczy.
Opublikowane trzy tomy pozostaną pełnym wykładem mojej wizji problematyki długich dziejów Żydów w Polsce i Rosji. W jednotomowym wydaniu próbowałem zawrzeć ich streszczenie, które, mam nadzieję, znajdzie więcej czytelników i zachęci ich do poświęcenia uwagi dziejom Żydów w Europie Wschodniej. Aby uczynić książkę bardziej przystępną, ograniczyłem liczbę przypisów i dodałem do niej słownik terminów. Mam nadzieję, że w ten sposób udało mi się przedstawić szerszej publiczności złożoną naturę zachodzącego we wschodniej Europie procesu przystosowania Żydów do nowoczesnego świata, rozwoju stosunków między Żydami a ich sąsiadami w ostatnich dwóch stuleciach oraz tragiczny los Żydów w „najkrótszym” XX stuleciu.
Jest mi szczególnie miło, że polska edycja książki zbiegnie się w czasie z otwarciem wystawy głównej Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, która ma służyć podobnym celom.
A. P.WSTĘP
Niniejsza książka opisuje początki, rozkwit, niemal całkowite zniszczenie i powolne odradzanie się jednej z najważniejszych społeczności w dziejach Żydów. Od czasów niewoli babilońskiej i początków diaspory życie Żydów charakteryzowało powstawanie wielkich kreatywnych i dynamicznych ośrodków. W okresie Drugiej Świątyni (530 p.n.e. – 70 n.e.) i później Babilonia z rezydującym tam egzylarchą i wielkimi akademiami była nawet ważniejszym centrum żydowskiej działalności intelektualnej i prawnej niż Erec Israel. Pozostała nim pod panowaniem muzułmańskim, a we wczesnym średniowieczu zastąpiły ją w tej roli wspólnoty w Hiszpanii i Nadrenii. Kiedy i one utraciły znaczenie po prześladowaniach w epoce krucjat, zwłaszcza po epidemii czarnej śmierci w Niemczech, a w Hiszpanii Żydów skazano na wygnanie lub przymusową konwersję, ich miejsce zajęły społeczności żydowskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Imperium Osmańskim oraz mniejsze wspólnoty we Włoszech, krajach niemieckich i na wybrzeżu Atlantyku. Na początku XVII w. największa społeczność żydowska na świecie żyła w Polsce i na Litwie.
Liczba ludności żydowskiej Polski i Litwy wzrosła od 10–30 tys. pod koniec XV w. (przy całkowitej liczbie ludności sięgającej ok. 4 mln) do 150–300 tys. (na 10 mln) w 1650 r. i 750 tys. (na 14 mln) w 1764 r. W okresie rozkwitu społeczność ta cieszyła się bezprecedensową autonomią i stworzyła unikatową kulturę religijną oraz świecką w językach hebrajskim i jidysz. W modlitwie pokutnej, ułożonej po masakrach, do których doszło podczas powstania Chmielnickiego w połowie XVII w., rabin Jom Tow Lipmann Heller wspominał złoty wiek, przywołując „Polskę, królewski kraj, gdzie od dawna mieszkaliśmy w beztroskim spokoju”. Ale nawet po ogromnych zniszczeniach spowodowanych przez wstrząsy polityczne, które znaczyły także początek końca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, społeczność żydowska nadal rosła, a poniekąd nawet odzyskała dawną witalność. Pod koniec XVIII w. na ziemiach tych narodził się chasydyzm, innowacyjny i ożywczy ruch, który ostatecznie zjednał sobie znaczną część ludności i który pozostaje bardzo żywotny w dzisiejszym świecie żydowskim.
Rozbiory Polski pod koniec XVIII w. i kongres wiedeński w roku 1815 podzieliły polskich Żydów pomiędzy Imperium Rosyjskie, habsburską Austrię i Prusy (zob. mapa 1). Wykształciły się cztery odrębne społeczności: w zaborze pruskim, Galicji (zaborze austriackim), w Królestwie Polskim, dynastycznie powiązanym z caratem i cieszącym się pewną autonomią, oraz na Ziemiach Zabranych, czyli terenach wcielonych do Cesarstwa Rosyjskiego. Łącznie nadal tworzyły one największe skupisko Żydów na świecie. Na ziemiach tych nie powtórzył się znany w Europie Środkowej i Zachodniej proces przemiany Żydów z ludu połączonego wspólną tradycją religijną i sposobem życia, ponad granicami państw, w obywateli poszczególnych krajów – Anglików, Francuzów i Niemców wyznania mojżeszowego. Z powodu dużej liczebności ludności żydowskiej w Europie Wschodniej, jej oporu wobec narzucanych przemian i wzrostu nastrojów antysemickich pod koniec XIX w., polscy, rosyjscy i żydowscy asymilacjoniści, którzy usiłowali zmienić Żydów w Polaków lub Rosjan wyznania mojżeszowego, w znacznej mierze ponieśli porażkę. Niewielka część polskich Żydów w Galicji i Królestwie Polskim uznała marzenie asymilacjonistów za swoje i dość dobrze zintegrowała się z polskim społeczeństwem. W zaborze pruskim integracja powiodła się nawet w większym stopniu, ale jej skutkiem była przemiana Żydów w Niemców wyznania mojżeszowego. Na ziemiach bezpośrednio włączonych do Cesarstwa Rosyjskiego, gdzie żyła większość Żydów byłej Rzeczypospolitej (tzw. Strefa Osiedlenia), tworzący elitę społeczności maskilowie byli zwolennikami raczej rusyfikacji niż polonizacji. Jednakże nadzieje, że car Aleksander II skończy z upośledzeniem prawnym Żydów, wprowadzając pełną równość, okazały się płonne.
Na wszystkich tych obszarach, szczególnie w Strefie Osiedlenia, pod koniec XIX w. pojawiły się i zdobywały coraz większą popularność etniczne i narodowe koncepcje tożsamości żydowskiej, zwłaszcza syjonizm i żydowski autonomizm. Duże poparcie miały również zmodernizowane wersje tradycyjnej ortodoksji, mitnagdyzm i chasydyzm. Pokaźna mniejszość z kolei opowiedziała się za socjalizmem z jego wizją nowego świata, w którym stara dychotomia Żyd/nie-Żyd miała zniknąć podczas tworzenia nowego sprawiedliwego społeczeństwa. Nowym ideologiom towarzyszyły awans jidysz do rangi języka literackiego i rozwój języka nowohebrajskiego.
Skutkiem I wojny światowej była zasadnicza zmiana ram terytorialnych i politycznych Europy Środkowo-Wschodniej. Mieszkający tam Żydzi zostali podzieleni pomiędzy odrodzone narodowe państwa, Polskę i Litwę, gdzie zagwarantowano im prawa zarówno jednostkowe, jak i zbiorowe, ale napotkali trudne problemy polityczne i społeczne, oraz Związek Radziecki, który jako politykę żydowską obrał radykalny asymilacjonizm, przyznając wprawdzie Żydom równe prawa jednostkowe, lecz niszcząc wszelkie pozostałości ich wspólnotowej autonomii prócz bacznie kontrolowanej socjalistycznej kultury w języku jidysz. Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej zostali niemal unicestwieni przez Holokaust, a później osłabieni przez komunistyczną politykę wymuszonej asymilacji. Jednakże w Rosji i na Ukrainie wciąż żyją duże społeczności żydowskie, a mniejsze walczą o zachowanie swojej tożsamości w Polsce, na Białorusi i na Litwie. Wszystkie one mają korzenie we wspólnocie żydowskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Książka Dzieje Żydów w Polsce i Rosji jest skróconą i bardziej przystępną wersją trzytomowego, niezwykle bogato udokumentowanego dzieła The Jews in Poland and Russia, wydawanego w latach 2009–2012 w Oksfordzie przez Littman Library of Jewish Civilization. Powstało ono po przeszło dwudziestopięcioletnich studiach i badaniach. Obejmuje znaczną ilość materiałów, które w tym czasie stały się dostępne dla badaczy.
Opublikowane trzy tomy pozostaną pełnym wykładem mojej wizji problematyki długich dziejów Żydów w Polsce i Rosji. W jednotomowym wydaniu próbowałem zawrzeć ich streszczenie, które, mam nadzieję, znajdzie więcej czytelników i zachęci ich do poświęcenia uwagi dziejom Żydów w Europie Wschodniej. Aby uczynić książkę bardziej przystępną, ograniczyłem liczbę przypisów i dodałem do niej słownik terminów. Mam nadzieję, że w ten sposób udało mi się przedstawić szerszej publiczności złożoną naturę zachodzącego we wschodniej Europie procesu przystosowania Żydów do nowoczesnego świata, rozwoju stosunków między Żydami a ich sąsiadami w ostatnich dwóch stuleciach oraz tragiczny los Żydów w „najkrótszym” XX stuleciu.
Jest mi szczególnie miło, że polska edycja książki zbiegnie się w czasie z otwarciem wystawy głównej Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, która ma służyć podobnym celom.
A. P.WSTĘP
Niniejsza książka opisuje początki, rozkwit, niemal całkowite zniszczenie i powolne odradzanie się jednej z najważniejszych społeczności w dziejach Żydów. Od czasów niewoli babilońskiej i początków diaspory życie Żydów charakteryzowało powstawanie wielkich kreatywnych i dynamicznych ośrodków. W okresie Drugiej Świątyni (530 p.n.e. – 70 n.e.) i później Babilonia z rezydującym tam egzylarchą i wielkimi akademiami była nawet ważniejszym centrum żydowskiej działalności intelektualnej i prawnej niż Erec Israel. Pozostała nim pod panowaniem muzułmańskim, a we wczesnym średniowieczu zastąpiły ją w tej roli wspólnoty w Hiszpanii i Nadrenii. Kiedy i one utraciły znaczenie po prześladowaniach w epoce krucjat, zwłaszcza po epidemii czarnej śmierci w Niemczech, a w Hiszpanii Żydów skazano na wygnanie lub przymusową konwersję, ich miejsce zajęły społeczności żydowskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Imperium Osmańskim oraz mniejsze wspólnoty we Włoszech, krajach niemieckich i na wybrzeżu Atlantyku. Na początku XVII w. największa społeczność żydowska na świecie żyła w Polsce i na Litwie.
Liczba ludności żydowskiej Polski i Litwy wzrosła od 10–30 tys. pod koniec XV w. (przy całkowitej liczbie ludności sięgającej ok. 4 mln) do 150–300 tys. (na 10 mln) w 1650 r. i 750 tys. (na 14 mln) w 1764 r. W okresie rozkwitu społeczność ta cieszyła się bezprecedensową autonomią i stworzyła unikatową kulturę religijną oraz świecką w językach hebrajskim i jidysz. W modlitwie pokutnej, ułożonej po masakrach, do których doszło podczas powstania Chmielnickiego w połowie XVII w., rabin Jom Tow Lipmann Heller wspominał złoty wiek, przywołując „Polskę, królewski kraj, gdzie od dawna mieszkaliśmy w beztroskim spokoju”. Ale nawet po ogromnych zniszczeniach spowodowanych przez wstrząsy polityczne, które znaczyły także początek końca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, społeczność żydowska nadal rosła, a poniekąd nawet odzyskała dawną witalność. Pod koniec XVIII w. na ziemiach tych narodził się chasydyzm, innowacyjny i ożywczy ruch, który ostatecznie zjednał sobie znaczną część ludności i który pozostaje bardzo żywotny w dzisiejszym świecie żydowskim.
Rozbiory Polski pod koniec XVIII w. i kongres wiedeński w roku 1815 podzieliły polskich Żydów pomiędzy Imperium Rosyjskie, habsburską Austrię i Prusy (zob. mapa 1). Wykształciły się cztery odrębne społeczności: w zaborze pruskim, Galicji (zaborze austriackim), w Królestwie Polskim, dynastycznie powiązanym z caratem i cieszącym się pewną autonomią, oraz na Ziemiach Zabranych, czyli terenach wcielonych do Cesarstwa Rosyjskiego. Łącznie nadal tworzyły one największe skupisko Żydów na świecie. Na ziemiach tych nie powtórzył się znany w Europie Środkowej i Zachodniej proces przemiany Żydów z ludu połączonego wspólną tradycją religijną i sposobem życia, ponad granicami państw, w obywateli poszczególnych krajów – Anglików, Francuzów i Niemców wyznania mojżeszowego. Z powodu dużej liczebności ludności żydowskiej w Europie Wschodniej, jej oporu wobec narzucanych przemian i wzrostu nastrojów antysemickich pod koniec XIX w., polscy, rosyjscy i żydowscy asymilacjoniści, którzy usiłowali zmienić Żydów w Polaków lub Rosjan wyznania mojżeszowego, w znacznej mierze ponieśli porażkę. Niewielka część polskich Żydów w Galicji i Królestwie Polskim uznała marzenie asymilacjonistów za swoje i dość dobrze zintegrowała się z polskim społeczeństwem. W zaborze pruskim integracja powiodła się nawet w większym stopniu, ale jej skutkiem była przemiana Żydów w Niemców wyznania mojżeszowego. Na ziemiach bezpośrednio włączonych do Cesarstwa Rosyjskiego, gdzie żyła większość Żydów byłej Rzeczypospolitej (tzw. Strefa Osiedlenia), tworzący elitę społeczności maskilowie byli zwolennikami raczej rusyfikacji niż polonizacji. Jednakże nadzieje, że car Aleksander II skończy z upośledzeniem prawnym Żydów, wprowadzając pełną równość, okazały się płonne.
Na wszystkich tych obszarach, szczególnie w Strefie Osiedlenia, pod koniec XIX w. pojawiły się i zdobywały coraz większą popularność etniczne i narodowe koncepcje tożsamości żydowskiej, zwłaszcza syjonizm i żydowski autonomizm. Duże poparcie miały również zmodernizowane wersje tradycyjnej ortodoksji, mitnagdyzm i chasydyzm. Pokaźna mniejszość z kolei opowiedziała się za socjalizmem z jego wizją nowego świata, w którym stara dychotomia Żyd/nie-Żyd miała zniknąć podczas tworzenia nowego sprawiedliwego społeczeństwa. Nowym ideologiom towarzyszyły awans jidysz do rangi języka literackiego i rozwój języka nowohebrajskiego.
Skutkiem I wojny światowej była zasadnicza zmiana ram terytorialnych i politycznych Europy Środkowo-Wschodniej. Mieszkający tam Żydzi zostali podzieleni pomiędzy odrodzone narodowe państwa, Polskę i Litwę, gdzie zagwarantowano im prawa zarówno jednostkowe, jak i zbiorowe, ale napotkali trudne problemy polityczne i społeczne, oraz Związek Radziecki, który jako politykę żydowską obrał radykalny asymilacjonizm, przyznając wprawdzie Żydom równe prawa jednostkowe, lecz niszcząc wszelkie pozostałości ich wspólnotowej autonomii prócz bacznie kontrolowanej socjalistycznej kultury w języku jidysz. Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej zostali niemal unicestwieni przez Holokaust, a później osłabieni przez komunistyczną politykę wymuszonej asymilacji. Jednakże w Rosji i na Ukrainie wciąż żyją duże społeczności żydowskie, a mniejsze walczą o zachowanie swojej tożsamości w Polsce, na Białorusi i na Litwie. Wszystkie one mają korzenie we wspólnocie żydowskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
więcej..
