Echa Dawnej Warszawy. Kolejne 100 adresów - ebook

Wstęp

Nawet sam Wydawca był zaskoczony tym, że opublikowane niedawno 100 dawnych adresów warszawskich zainteresowało tak wielu czytelników. Prawie cały nakład się rozszedł, dlatego postanowiliśmy przedstawić Państwu drugą część mojego zbioru felietonów o dawnej Warszawie.

Okazuje się, że dzieje naszego miasta – Warszawy-stolicy – interesują jej obecnych mieszkańców. To dobrze, bo warto wiedzieć o swoim miejscu zamieszkania jak najwięcej. Żeby nie czuć się jak „obcy w obcym mieście” lub żeby nie wydawało się nam, że jesteśmy tu pierwsi, że przed nami nic nie było. Otóż było! I mimo potężnych zniszczeń nasi poprzednicy zostawili po sobie wiele śladów, które trzeba poznać i uszanować ich wysiłek twórczy.

Zebrane tu teksty w wersji pierwotnej były publikowane w różnych czasopismach. Na potrzeby tego wydania zostały uzupełnione, ponownie opracowane redakcyjnie i zilustrowane fotografiami. Czytelnik znajdzie tu nie tylko konkretne adresy, jak sugeruje sam tytuł, lecz także ciekawe miejsca i obszary na mapie Warszawy. Każdy miłośnik tematów varsavianistycznych odkryje tu dla siebie coś interesującego.

Żyjemy wśród ludzi i niemal każdy nasz krok oraz większość naszych aktywności ma związek z obecnością innych osób. Żyjemy w zespole i cokolwiek zrobimy jest oceniane. Mamy czasami ochotę uważać się za prawie doskonałych, wydaje się nam, że wszyscy powinni być zachwyceni tym, co tworzymy. Ale właśnie kontakt z ludźmi pozwala nam poznać w miarę obiektywną ocenę naszych dokonań. Pamiętam o tym i uświadamiam sobie, że moje zainteresowania i moja wiedza na nic by się przydały, gdyby nie ludzie, którzy życzliwie przyjęli to, co napisałem, i pomogli w wydrukowaniu moich artykułów i felietonów. Cieszę się, że miałem tak dużo szczęścia i spotkałem tyle życzliwych mi osób. Jest okazja, by o tym napisać i im podziękować.

Mój pierwszy artykuł historyczny – o Polskiej Akcyjnej Spółce Telefonicznej (PAST) – w formie zupełnie dojrzałej, oparty na źródłach, ujrzał światło dzienne w 1965 roku. Stało się to dzięki pani Halinie Jurkowskiej, koleżance z pracy w Urzędzie Telefonów Miejscowych, która później przeszła do redakcji tygodnika „Łączność”. Z Haliną i „Łącznością” utrzymywałem kontakt przez wiele następnych lat. Na fali przemian i podziałów pocztowo-telekomunikacyjna „Łączność” została przejęta przez Telekomunikację i wkrótce zlikwidowana. W końcówce jej istnienia zastępcą redaktora naczelnego był pan Hubert Górski, dobry dziennikarz, życzliwy i akceptujący moją pisaninę.

Artykuły publikowałem i w innych czasopismach. W „Stolicy” bardzo sympatyczne kontakty miałem z paniami Krystyną Krzyżakową i Franciszką Gryko. W „Życiu Warszawy” też chętnie drukowano to, co napisałem o sprawach warszawskich. W pewnym momencie z największego dziennika warszawskiego wyłoniła się nowa gazeta – „Życie Codzienne”. Zorganizował ją redaktor Marek Przybylik, jego zastępcą był Tadeusz Jeleński. Gdy zaproponowałem im swój cykl „Ten sam adres”, redaktor Jeleński powiedział, że musi porozumieć się Olgierdem Budrewiczem – wszak był on guru w sprawach warszawskich. Pan Olgierd nie miał zastrzeżeń. Przez cały czas istnienia tej gazety ukazało się w niej 77 moich felietonów. Zawsze starałem się pisać rzeczowo i zwięźle, ale właśnie pan Tadeusz Jeleński zastrzegł: „dwie strony maszynopisu i ani zdania więcej, bo będę ciął”. Utkwiło mi to w pamięci na całe życie. Z redaktorami Przybylikiem i Jeleńskim kontaktowałem się jeszcze później, w wydawanym przez nich dla PKO „Poradniku Klienta Oszczędnego”. Gdy „Życie Codzienne” przestało się ukazywać, zastanawiałem się, w której warszawskiej gazecie nie ma felietonów podobnych do moich. Okazało się, że w „Trybunie” bardzo życzliwie przyjęła mnie redaktor Małgorzata Lewandowska. Na łamach tego pisma trwałem prawie osiem lat i w cyklu „Warszawskie adresy” opublikowałem ponad 370 felietonów. Przez następne lata artykuły przyjmowała ode mnie kierująca działem miejskim pani Elżbieta Halenowa, którą wcześniej poznałem w „Życiu Warszawy”. Później działem zajmował się Janusz Pac. Inny bliski mi tygodnik, „Poczta Polska”, organizował i prowadził przez wiele lat redaktor Tadeusz Karolak – też wspominam go bardzo sympatycznie.

Czytelników może zadziwić ta wyliczanka osób i czasopism. Wydaje mi się jednak to usprawiedliwione, bo artykuły zamieszczone w obu tomach książki drukowane były kiedyś właśnie w tych gazetach, między innymi dzięki życzliwości wspomnianych redaktorów. Pewnym dodatkowym czynnikiem jest to, że w 2015 roku minęło pół wieku mojej pracy dziennikarskiej, a przeżyte prawie 80 lat też wyjaśnia chęć podsumowania i rozliczenia się z zebranych doświadczeń.

Zamknięciem moich dobrych wspomnień z pracy dziennikarskiej jest życzliwe potraktowanie mnie przez Wydawcę „Skarpy Warszawskiej”, pana Rafała Bielskiego, który uznał, że warto mój dorobek gazetowy wydać w postaci książek. Dziękuję Jemu, a także Koleżankom i Kolegom z Redakcji.

Ireneusz Zalewski
Warszawa, styczeń 2016 roku1. Osiedle dla bezdomnych „Annopol”

„Cyrk” na Dzikiej, schronisko na Jagiellońskiej, Lesznie, Okopowej... Baraki na Powązkach, Żoliborzu i Annopolu... Szczególnie Annopol stał się słynny, a był jak wrzód na wstydliwym miejscu. Rezerwat biedoty, brudu i chorób – drażnił i irytował.

W odległej, północnej części Warszawy prawobrzeżnej, na piaszczystym pustkowiu w 1927 roku wybudowano 35 budynków mieszkalnych – 10 murowanych z cegły i betonu, 15 drewnianych i 10 o konstrukcji mieszanej – całe miasteczko. Typowe baraki o długości 32–34 metrów, w których wydzielono po 16 lub 20 mieszkań jednoizbowych. Ogółem w barakach było 640 izb, z czego 21 przeznaczono na cele ogólne, jak sklepy, świetlica i ambulatorium. W tych 620 izbach o całkowitej powierzchni mieszkalnej 11 338 metrów kwadratowych z początku mieszkało około 2 tysięcy osób. Z czasem baraków przybywało: tuż przed wojną było ich 113, a gnieździło się w nich ponad 11 tysięcy bezdomnych, eksmitowanych i bezrobotnych, starych, chorych i niemowląt.

Kolonia dla bezdomnych na Annopolu, baraki robotnicze, po 1927 roku

Teren oświetlały latarnie gazowe, w pomieszczeniach natomiast światła nie było. W budynkach również nie było wody, tylko hydranty na zewnątrz. Nie było też kanalizacji. Łatwo wyobrazić sobie, jak wyglądało wylewanie ścieków z mycia i prania, jak wyglądały ogólnodostępne toalety. Oficjalne informacje magistratu mówiły o istnieniu żłobka, świetlicy i czytelni. Jak pisała jednak dziennikarka i jednocześnie radna miasta, zaproszona kiedyś na uroczyste poświęcenie kamienia pod przyszłą świetlicę, którą miano „wkrótce wybudować”, po latach stał tam tylko niewykończony budynek, już uszkodzony – jedna ze ścian osunęła się na piaszczystym gruncie. Według zapewnień magistratu na terenie schroniska funkcjonowało ambulatorium zatrudniające siedem osób. Poradnia lekarska, której nie wszyscy podlegali, czynna była jedynie trzy dni w tygodniu, w godzinach 13–15. W pozostałym czasie trudno było marzyć o jakiejkolwiek opiece lekarskiej. Nawet pogotowie odmawiało tu przyjazdu. Nie było także apteki. Na „Annopolu” działały kuchnia dla dzieci Komitetu „Osiedle” i kuchnia Stołecznego Komitetu Obywatelskiego, wydające obiady dla bezrobotnych i ubogich. Według dziennikarzy przed małym okienkiem tworzył się ogonek, słychać było śmiech, kłótnie i wyzwiska, płacz dzieci i skomlenie psów. Zamiast garnków – blaszanki po ogórkach konserwowych. Zupa była dla chorych i dzieci, ale jedną porcję dla dziecka zjadała cała rodzina. „Zdrowotna” zupa to był najczęściej kwaśny kapuśniak.

Po takim ogólnym opisie całego osiedla, widzianego „globalnie”, przyjrzyjmy się, jak wyglądało ono w szczegółach. I tu, wśród tej „klinicznej” nędzy, byli lepsi i gorsi. Jeśli kogoś stać było, by zapłacić komorne – 15 złotych miesięcznie – to mieszkał lepiej niż ci za 10, 8 lub 6 złotych, nie mówiąc już o zupełnie niewypłacalnych, którzy żyli po kilka rodzin w jednym pomieszczeniu. Rodzina to kilkoro dzieci, często z chorymi dziadkami. Najczęstszą chorobą była tu gruźlica. Wyposażenie mieszkania to najczęściej połamane meble, sienniki zamiast łóżek, kilka wyszczerbionych naczyń. Roje szczurów, prusaków, pcheł i wszy dopełniały obrazu ponurych, brudnych, zimnych mieszkań.

19972. Trakt Brzeski

Rzadko zdarza się, by pracy stawiano pomniki. Wysiłek, trud i pot – nie są to w odczuciu większości działania wzniosłe, wystarczająco szlachetne, odpowiednie do wyniesienia na cokoły. Walka i martyrologia lepiej kojarzą się z pomnikami. A jednak jest w Warszawie pomnik poświęcony pracy. Tak samo czarny, jak „najczarniejsza”, najtrudniejsza praca, tak samo skromny, jak większość ludzi tę pracę wykonujących. Na Grochowskiej przy Podskarbińskiej stoi smukły obelisk, postawiony w 1823 roku dla uczczenia zakończenia budowy Traktu Brzeskiego. Była to droga łącząca Warszawę i Brześć nad Bugiem, o długości 178 mil polskich, czyli 198 kilometrów. Przebiegała przez Mińsk, Siedlce, Międzyrzec i Białą Podlaską. Obecnie jest to fragment drogi międzynarodowej, łączącej kraje Zachodu i Wschodu.

Na ówczesne czasy, gdy na trasach między dużymi miastami przeważały drogi gruntowe, czasami utwardzane na różne sposoby, był to pierwszy tak długi trakt bity, wykonany w specjalnej, wielowarstwowej technologii, zaprojektowany kompleksowo – razem z przeprawami mostowymi. Motorem działań na rzecz poprawienia komunikacji był tu Stanisław Staszic. Potrafił znaleźć wspólny język z ministrem spraw wewnętrznych i policji Tadeuszem Mostowskim oraz z ministrem przychodów i skarbu Franciszkiem Ksawerym Druckim-Lubeckim. Zorganizowali oni Zarząd Techniczno-Administracyjny, w którego strukturze działała Dyrekcja Jeneralna Dróg i Mostów, prowadzona przez Franciszka Ksawerego Christianiego, Austriaka, inżyniera i budowniczego dróg.

Projekt budowy i wszystkie prace przygotowawcze wykonano w Dyrekcji Jeneralnej. Szerokość nawierzchni bitej wynosiła 5,4 metra, z poboczami natomiast szerokość korony drogi dochodziła do 11 metrów. Po poboczach były rowy, a cała droga była wyniesiona do 1–1,5 metra ponad poziom terenu. Nawierzchnię tłuczniową kładziono na podkładzie z kamienia łamanego na warstwie piasku lub żwiru. Każda z warstw była ubijana i zagęszczana wałami ciągnionymi przez konie. Całkowita grubość nawierzchni wynosiła 27 centymetrów. Na trasie wybudowano jeden most stalowy, 12 dużych mostów drewnianych, a także 107 mniejszych mostów i przepustów. W zakres budowy wchodziły również bariery oraz słupki. Postawiono także domki rogatek i budki dla pobierających opłaty za przejazd traktem. Powstało też kilka zajazdów.

Obelisk upamiętniający zakończenie budowy Traktu Brzeskiego, ulica Grochowska przy Podskarbińskiej, lata dziewięćdziesiąte XX wieku, fot. Ireneusz Zalewski

Dla uczczenia zakończenia budowy na jej krańcach – w Warszawie i w Brześciu (obecnie jest to Terespol, po polskiej stronie dawne przedmieście Brześcia) – ustawiono identyczne żeliwne pomniki. Czworokątne, strzeliste obeliski mają wysokość 14 metrów. Zarówno iglica, jak i podstawa – czyli cokół i schody – zostały wykonane z żeliwa. Czworokątna iglica na frontowej stronie ma umocowanych dziewięć również żeliwnych płaskorzeźb. Płaskorzeźby te przedstawiają różne prace, jakie wykonywano przy budowie traktu, jak wbijanie pali, tłuczenie kamieni, układanie warstw kamiennych i szutrowych. Postacie przedstawiono realistycznie do tego stopnia, że niektórzy badacze epoki odczytują z nich informacje o kształcie narzędzi i ubiorze robotników. Na bocznych ścianach obelisku są napisy mówiące o dacie i okolicznościach ustawienia pomnika. Autorem płaskorzeźb był Paweł Maliński. Obydwa obeliski przetrwały powstania i dwie wojny w prawie nienaruszonym stanie. Po ostatniej wojnie warszawski obelisk trzeba było trochę podreperować. Pierwszej gruntownej konserwacji obydwu pomników dokonano w latach 1984–1985.

19983. Trasa W-Z – Trasa Bohaterów Starówki

Co rok cicho i wstydliwie mija celebrowana niegdyś data 22 lipca, z którą powiązano wiele wydarzeń w odbudowującej się Warszawie. Pierwszą olbrzymią inwestycję oddano 22 lipca 1949 roku. Przeobraziła ona ruiny oraz gruzy w trasę komunikacyjną, przecinającą miasto od dalekich skrajów zaniedbanego przedmieścia, jakim była Praga, do równie odległej i żyjącej tradycjami robotniczej Woli.

Teraz przez Trasę W-Z z trudem przeciskają się dziesiątki samochodów i tramwajów, ale wtedy była to nowoczesna arteria wielkomiejska, umożliwiająca szybkie dotarcie z krańców miasta do różnych punktów w jego głębi. Obecny duży ruch także świadczy o tym, że jej funkcje nie zmieniły się i są takie, jak zaplanowali projektanci. Rozprowadza ona ruch w ulice poprzeczne, łączące południe z północą. Właśnie rewelacją projektową nowej trasy była ta zmiana sposobu pokierowania ruchem: przed wojną wtłaczano go w uliczki Starego Miasta i w Krakowskie Przedmieście.

Od Radzymińskiej do Młynarskiej Trasa ma 6700 metrów długości, a jej najważniejszymi elementami technicznymi są most Śląsko-Dąbrowski, zbudowany na filarach dawnego mostu Kierbedzia, tunel długości 196 metrów i pierwsze w Polsce schody ruchome. Podczas budowy dodatkowym zadaniem było rozebranie wiaduktu Pancera, co odsłoniło odbudowany Pałac pod Blachą.

Trasa W-Z stała się osią, wokół której powstawały nowe obiekty: osiedla Mariensztat, Muranów i Mirów, a nad tunelem odbudowano kamieniczki Krakowskiego Przedmieścia. Rekonstrukcja zabytków prowadzona była wybiórczo i nie odtworzono wszystkich wartościowych budynków, np. pałacu Teppera na Miodowej. Wiele, może mniej zabytkowych, ale niezbyt zniszczonych domów rozebrano, gdyż leżały na wytyczonej trasie. Na ówczesnych zdjęciach widać dużo budynków na Bielańskiej, Daniłowiczowskiej i Kapucyńskiej, które przed wyburzeniem były w zupełnie dobrym stanie.

Trasa W-Z, widok na wiadukt przy Starym Mieście, 1949 rok

Na tablicach umieszczonych na frontowej ścianie tunelu od strony wschodniej wypisano nazwiska projektantów i wyróżniających się budowniczych oraz nazwy przedsiębiorstw biorących udział w budowie Trasy W-Z. Zarówno w ówczesnych opisach budowy, jak i we wspomnieniach fachowców biorących udział w pracach, dominuje heroiczny wysiłek i działania, w których na dalszy plan schodziły osobiste i prywatne problemy. Zaangażowanie dzisiaj niewyobrażalne pozwoliło na wybudowanie Trasy, osiedla i kamienic nad tunelem w ciągu 22 miesięcy. Dodatkowo budzi podziw fakt, że ten ogrom prac – wywożenie gruzu i np. konstrukcję żelbetową tunelu – wykonano prymitywnymi środkami technicznymi. Koparki liczyło się na palcach, a najpospolitszy był wóz konny. Pokonano wiele problemów technicznych, np. wzmocnienie i usztywnienie specjalnymi metodami skarpy pod kościołem św. Anny. Wszystko to działo się niecałe pięć lat po ciężkiej, wyniszczającej wojnie.

Zmarły w 2001 roku nestor publicystów popularyzujących historię Warszawy, Jerzy Kasprzycki, kilka lat temu przypomniał, że w 1947 roku, w pierwszej fazie projektowania Trasy, proponowano nadanie jej imienia Bohaterów Starówki. Było to logiczne ze względu na bliskość Starego Miasta i jego roli w Powstaniu Warszawskim. Później, ze względów politycznych, Trasa otrzymała inne miano. Jeszcze później inne względy polityczne, a nie logiczne i tradycja, spowodowały, że nie przywrócono dawnej nazwy dużemu odcinkowi ulicy Leszno.

2001Indeks osobowy

A

Aiger Piotr, architekt

Aleksander II Romanow, car rosyjski i król polski

Alighieri Dante, poeta

Altomonte Martin, malarz

Ankiewicz Julian, architekt

Anna Jagiellonka, król polski

Antkiewicz Julian, architekt

Antoni, mieszkaniec Targowej

August II Mocny Sas, król polski

August III Sas, król polski

B

Bacciarelli Marcello, malarz

Bacuder Maks, przedsiębiorca

Badowski Zbigniew, architekt

Ballogh Wiktor, architekt

Banasikowski Józef, przedsiębiorca

Banaszkiewicz, uczeń

Baudouin Gabriel, duchowny

Baydonicz Jakub, bednarz

Bell Aleksander Graham, wynalazca

Bellotto Bernard zwany Canalettem, malarz

Benni Karol, lekarz

Berger Fryderyk, przedsiębiorca browarnik

Berger Józef, przedsiębiorca

Bergman Piotr, przedsiębiorca

Bergman Stefan, przedsiębiorca

Beyer Karol, fotograf

Biegański Piotr, architekt

Biegański Stanisław, architekt

Bielski Rafał, wydawca

Bieńkowska Eugenia, właścicielka kamienicy

Biernacki Jan, fotograf

Bloch Jan Gotlib, przedsiębiorca

Blummer Ignacy, generał polski

Boczarowa Jadwiga

Bogusławski Jan, architekt

Bogusławski Wojciech, pisarz

Bohomolec Franciszek, pisarz

Bonaparte Napoleon, cesarz francuski

Bonda Zdzisław, przedsiębiorca cukiernik

Borowik Aniela z d. Gepner, przedsiębiorca

Borowik Lucjan, przedsiębiorca

Brandel Konrad, fotograf

Brandt Karl, oficer niemiecki

Braniccy, ród magnacki

Branicki Ksawery, magnat

Braun Sylwester „Kris”, fotograf

Brudek Paweł, historyk

Brühl Henryk, saski pierwszy minister

Brühl Maria Anna Franciszka z d. von Kolowrat-Krakowsky, magnatka

Brukalska Maria, konserwator zabytków

Brzozowski hrabia, zarządca

Buch, przedsiębiorcy

Budrewicz Olgierd, redaktor

Budzyński Marek, architekt

Buzek Gertruda, żona urzędnika i naukowca

Buzek Józef, urzędnik i naukowiec

Bychowski Wiktor, właściciel kamienicy

C

Car Stanisław, właściciel kamienicy

Cedergren Henrik Tore, przedsiębiorca

Celińscy, lokatorzy

Cerisy Henryka, przedsiębiorca

Cezary, właściciel kamienicy

Chłopicki Józef, generał polski

Chmielnicka Estera, właścicielka kamienicy

Chmielnicki Lejbuś, właściciel kamienicy

Chodkiewicz Aleksander, magnat

Chodkiewiczowa Ludwika z d. Rzewuska, magnatka

Chopin Fryderyk, kompozytor

Christiani Franciszek Ksawery, inżynier

Chrzanowski Paweł, generał rosyjski

Cichocka Marianna, młynarka

Cichocki Edward, architekt

Cichocki Józef, młynarz

Ciechowski, lekarz

Ciecierzyński Mieczysław ojciec, przedsiębiorca cukiernik

Ciecierzyński Mieczysław syn, przedsiębiorca cukiernik

Corazzi Antonio, architekt

Cymerman Karol, właściciel kamienicy

Czapska Konstancja, magnatka

Czapski Tomasz, magnat

Czartoryska Maria Zofia z d. Sieniawska, magnatka

Czartoryski Adam Jerzy, magnat

Czartoryski August Aleksander, magnat

Czartoryski Teodor Kazimierz, biskup poznański

Czechowicz J., przedsiębiorca

Czerniaków Adam, prezes Judenratu

Czerski S., przedsiębiorca

Czerwiński Józef Napoleon, architekt

D

Dangel Tomasz, przedsiębiorca

Daniłowicz Michał z Żurowa, podskarbi wielki koronny

Davoust Louis Nicolas, marszałek francuski

Dąbrowska Maria, pisarka

Dietrich Hans Joachim, zarządca

Dobnelecki Eugeniusz „Kruk”, żołnierz

Dobrogoyski Wiktor, oficer polski

Dobrowolski Stanisław Ryszard, poeta

Dolański Seweryn, właściciel kamienicy

Drucki-Lubecki Franciszek Ksawery, minister gospodarki

Duschik Józef, przedsiębiorca

Dymmek Stanisław dziadek, przedsiębiorca

Dymmek Stanisław ojciec, właściciel kamienicy

Dymmek Stanisław syn, właściciel kamienicy

Dymmek Stanisław wnuk, spadkobierca

Dziadkiewicz Antoni „Jemioł”, żołnierz

Dziadkiewicz Ryszard, lokator

Dziekoński Pius Józef, architekt

Dziewulski Romuald, architekt

E

Elenbergowie, przedsiębiorcy

Elżbieta Grabowska z d. Szydłowska, szlachcianka

F

Falęccy, lokatorzy

Feigenbaum Julian, przedsiębiorca

Felkersamba Otton Fryderyk, starosta czorsztyński

Filiński J., przedsiębiorca

Fischer Ludwik, gubernator niemiecki

Florczak Henryk, syn listonosza, lokator

Florczak, listonosz, lokator

Foeller Witold, działacz społeczny

Fontana Jakub, architekt

Fontana Józef

Fraget Józef, przedsiębiorca

Frąckowiak Irena, córka Andrzeja Gordowskiego

Frela Irena, żona pocztyliona

Frela Waldemar Jerzy, syn pocztyliona

Frela Wincenty, pocztylion

Front Aleksander, przedsiębiorca

Front Julian, przedsiębiorca

Fruziński Jan, przedsiębiorca

Frydman, przedsiębiorca

Fuks Marian, fotograf

G

Gajewski Marian, historyk

Gajewski Michał, urzędnik

Gajewski, przedsiębiorca cukiernik

Gamke Bogumił, przedsiębiorca browarnik

Gay Jan Jakub, architekt

Gepner Abraham, przedsiębiorca

Gerlicz Ryszard, właściciel kamienicy

Gerson Wojciech, rysownik

Gierszt Emilia, właścicielka kamienicy

Gierymski Aleksander, malarz

Gieysztor Marian, naukowiec

Ginsberg Herman, przedsiębiorca

Girard Filip, zegarmistrz

Gniewski Bogdan, architekt

Gnińscy, ród magnacki

Godebski Cyprian, rzeźbiarz

Godlewski Teodor, przedsiębiorca

Goldfeder Bronisław, właściciel kamienicy

Goldglass Dawid, przedsiębiorca

Goldstandowie, właściciele kamienicy

Gołoński Andrzej, architekt

Gomulicki Juliusz Wiktor, pisarz

Gordowski Andrzej, przedsiębiorca

Gorecka Maria, córka Adama Mickiewicza

Gorecki Ludwik, wnuk Adama Mickiewicza

Gozdek Halina, lokatorka

Górecki Przemysław, harcerz

Górniccy, przedsiębiorcy

Górska Aniela, żona dyrektora szkoły

Górski Hubert, redaktor

Górski Jan, inżynier

Górski Wojciech, dyrektor szkoły

Grabowski Ignacy, działacz społeczny

Grabowski Michał, oficer polski

Grancow Kazimierz, właściciel kamienicy

Gravier Alfons, architekt

Grosglik J., prawnik

Groszkowski Janusz, naukowiec

Grudziński Jan, architekt

Gruner Mieczysław, działacz społeczny

Grygier, pocztarz

Gryko Franciszka, redaktor

Grzeniewski Ludwik B., historyk

Grzymała-Dobiecki Franciszek, lokator

Gutt Roman, architekt

H

Haberbusch, przedsiębiorcy browarnicy

Halenowa Elżbieta, redaktor

Hauke Maurycy, generał polski

Hegel Konstanty, rzeźbiarz

Heppen Wacław, architekt

Herbst Józef, właściciel kamienicy

Herbst Maria, właścicielka kamienicy

Herbst Stanisław, historyk

Hilzenowie, właściciele pałacu

Hitler Adolf, przywódca III Rzeszy

Hołowczyc Szczepan, arcybiskup metropolita warszawski

Homer, poeta

Horacy, poeta

I

Idźkowski Adam, architekt

Imeretyński Aleksander, namiestnik cara

Iwaszkiewicz Jarosław, pisarz

J

Jabłonowski Stanisław, magnat

Jabłoński Dawid, przedsiębiorca

Jabrzemski Jerzy, harcerz

Jan III Sobieski, król polski

Jan Kazimierz Waza, król polski

Janeta Mirosława, spikerka radiowa

Jaracz Stefan, aktor

Jardel Henryk, przedsiębiorca

Jarosy Fryderyk, aktor

Jarysz Józef, przedsiębiorca budowlany

Jarzębowski Wojciech, architekt

Jasiuk Jerzy, inżynier i dyrektor muzeum

Jaworski Michał, lokator

Jawurkówna Jadwiga, dyrektorka szkoły

Jeleński Tadeusz, redaktor

Jenkera, giser

John Aleksander, właściciel kamienicy

Józefowicz, przedsiębiorca

Jung Herman, przedsiębiorca browarnik

Jung Zelma, przedsiębiorca browarnik

Jurkowska Halina, redaktor

Just Aleksander, młynarz

Just Fryderyk, młynarz

Just Julian, młynarz

K

Kaczyńska Alicja, lokatorka

Kaczyński Adam, lokator

Kaczyński Antoni, lokator

Kaczyński Józef, lokator

Kado Michał, architekt

Kaganowicz Leonid, inżynier

Kamieński Maciej, kompozytor

Kamiński Jacek C., dziennikarz

Kamsetzer Jan Chrystian, architekt

Karasiński Leon, właściciel kamienicy

Karaś Kazimierz, kasztelan wilski i marszałek dworu

Karczmar A., lekarz

Karolak Tadeusz, redaktor

Karoli Aleksander, fotograf

Karpiński Franciszek, przedsiębiorca

Karpiński Zbigniew, architekt

Kasia służąca Florczaków, lokatorka

Kasprzycki Jerzy, dziennikarz

Kazimirus Wilhelm, właściciel kamienicy

Kątski Apolinary, muzyk

Kicka Teresa, szlachcianka i lokatorka

Kiepura Jan, śpiewak

Kierbedziowa Eugenia

Klaczkin S., doradca kredytowy

Klimaszewski Tadeusz, autor wspomnień

Klimensa, giser

Klimkiewicz Adam, przedsiębiorca

Kluczyński Bogumił, młynarz

Kluczyński Karol, młynarz

Kluczyński Teofil, młynarz

Kłos Konrad, architekt

Kłossowicz Czesław, przedsiębiorca

Knöbel Jan Godfryd, architekt

Kochanowski Jan, właściciel kamienicy

Kołaczkowski Klemens, generał polski

Kołątaj-Zalewska Aleksandra, rysownik

Komm, lekarz

Konrad Mazowiecki, książę mazowiecki

Konstanty Romanow, Wielki Książę

Kontkiewicz Marian, architekt

Kopkowicz, architekt

Kornblum Zygmunt, przedsiębiorca

Korngold N., przedsiębiorca

Kos Stanisław, właściciel kamienicy

Kostrzewski Franciszek, malarz

Kościuszko Tadeusz

Kotowski, prałat i dziekan metropolitalny

Kowalczykówna Jadwiga, dyrektorka szkoły

Kozłowski Karol, architekt

Krasicka Aleksandra z d. Grabowska, szlachcianka

Krasicki Ignacy, pisarz

Krasińscy, ród magnacki

Krasińska z d. Jabłonowska Jadwiga Teresa, magnatka

Krasiński Jan Dobrogost, magnat

Krasnepiórko, administrator kamienicy

Krasucka Gołda, właściciel kamienicy

Krasucki Nehemiasz, właściciel kamienicy

Kraszewski Józef Ignacy, pisarz

Krauze Włodzimierz, laborant

Krazue Irena, laborantka

Kronenberg Leopold Julian, bankier

Kruszewski W., przedsiębiorca

Krzyżakowa Krystyna, redaktor

Kubicki Jakub, architekt

Kuźma Mieczysław, architekt

Kwaśniewski Aleksander, prezydent RP

Kwiatkowska Maria I., historyk

Kwiatkowski Marek, historyk sztuki

Kwiatkowski, szambelan

L

Lachert Bohdan, architekt

Laci Franciszek Maria, architekt

Lalewicz Marian, architekt

Lanci Witold, architekt

Lande Dawid, przedsiębiorca

Lannes Jean, marszałek francuski

Lelewel Joachim, polityk

Lenart, świecarz

Leszczyński Bogusław, starosta wielkopolski

Lewandowska Małgorzata, redaktor

Lewicki Michaił, generał rosyjski

Liksza Włodzimierz, dziennikarz

Lippi Piotr, giser

Lote Naftulia, właścicielka kamienicy

Lours, przedsiębiorca cukiernik

Lubomirscy, ród magnacki

Lubomirska Elżbieta, arystokratka

Lubomirski Aleksander, magnat

Lubomirski Edward, magnat

Lubomirski Józef Karol, magnat

Lubomirski Stanisław, marszałek wielki koronny

Lukrec Janusz, przedsiębiorca

Luksemburg Samson, przedsiębiorca

Luksenburg Maksymilian, przedsiębiorca

Ł

Ładowski Józef (Gruby Josek), przedsiębiorca

Łakomski Jan, przedsiębiorca

Łoza Stanisław, historyk sztuki

Łuszczewska Jadwiga (Deotyma), poetka

Łysakowski Józef, generał rosyjski

M

M., mieszkanka Targowej

Machlejd, przedsiębiorcy browarnicy

Madaliński Antoni Józef, polski generał

Magier Antoni, naukowiec

Malarski J., fotograf

Malicka Maria, aktorka

Malinowski Marian, właściciel kamienicy

Maliński Paweł, rzeźbiarz

Małachowski Jan, kanclerz wielki koronny

Małachowski Stanisław, szlachcic

Marchwicz Mikołaj, właściciel kamienicy

Marcinkowski Zdzisław, fotograf

Marcinkowski Zdzisław, fotograf

Marconi Henryk, architekt

Marconi Władysław, architekt

Martin Karol, architekt

Matuszewski Jan, przedsiębiorca

Meciszewski Filip, oficer polski

Merenhold, przedsiębiorca

Merlini Dominik, architekt

Michalik Stanisław, rzeźbiarz

Michał Korybut Wiśniowiecki, król polski

Mickiewicz Adam, poeta

Mieczyk, przedsiębiorca

Mikołaj I Romanow, car rosyjski i król polski

Milewska, lokatorka

Miller Romuald, architekt

Minkowska Anna, dyrektorka szkoły

Miszewski Antoni, architekt

Mniszech Jerzy August, nadworny marszałek koronny

Mniszech Michał, marszałek koronny

Moderau Mare, rzeźbiarz

Modzelewska Maria, aktorka

Monard Jeanowi Nicolasowi de, oficer francuski

Moniuszko Stanisław, kompozytor

Montelupi Karol, poczmistrz koronny

Montelupi Sebastian, poczmistrz

Mostowski Tadeusz Antoni, minister spraw wewnętrznych

Murat Joachim, marszałek francuski

Mycielski Józef, starosta koniński

N

Neufeld Helena Felicja z d. Rozenblum, właścicielka kamienicy

Niemcewicz Julian Ursyn, pisarz

Nieupokojew Witalij, inżynier

Noakowski Stanisław, architekt

Norblin Aleksander Jan, artysta

Norblin Ludwik, przedsiębiorca

Norblin Wincenty, przedsiębiorca

Nowakowski Stanisław, właściciel kamienicy

Nowicki Józef, generał polski

O

Oczkowski Adam, architekt

Okęcki Antoni, biskup poznański

Okońska Alina Barbara, lokatorka

Olszewska, lokatorka

Oppenheim Morka, właścicielka kamienicy

Oppenheim Uszer, właściciel kamienicy

Orłowski Józef, architekt

Orszagh Jan, właściciel kamienicy

Ossoliński Jerzy, kanclerz wielki koronny

Ostrogski Janusz, magnat

Ostrowski Antoni Kazimierz, prymas i arcybiskup metropolita gnieźnieński

Ostrowski Stanisław, rzeźbiarz

Owsianko Katarzyna, przedsiębiorca

P

Pac Janusz, redaktor

Pac Ryszard W., inżynier

Pacak-Kuźmirski Zdzisław, oficer polski

Paderewski Ignacy Jan, kompozytor

Pajewski K., przedsiębiorca

Pakalski Zbigniew, architekt

Pankiewicz Józef, malarz

Paprocki J., przedsiębiorca

Parandowski Jan, pisarz

Parysówna Emilia, szlachcianka

Paskiewicz Iwan, namiestnik Królestwa Polskiego

Patschke Stanisław, przedsiębiorca

Perl Salomea, przedsiębiorca

Petsch Bernard, przedsiębiorca

Petsch Bronisław Aleksander, przedsiębiorca

Petsch Wacław Julian, przedsiębiorca

Petschowie, przedsiębiorcy

Piechaczek L., rysownik

Pilczer Estera, właścicielka kamienicy

Pilczer Icek, właściciel kamienicy

Pillati Henryk, rysownik

Piłatowicz Józef, historyk

Piłsudski Józef, marszałek, naczelnik państwa

Plendel Józef, przedsiębiorca

Pniewski Bohdan, architekt

Podczaszyński Bolesław Paweł, architekt

Poddębski Henryk, fotograf

Podgórska-Klawe Zofia, historyk

Podhorska-Okołów Stefania, pisarka

Podstolska, lokatorka

Pokrowski Wasyli, architekt

Polaczkiewicze, przedsiębiorcy

Polakowski Andrzej, dyrektor poczty

Polański Włodzimierz, historyk

Pomianowski, przedsiębiorca cukiernik

Poniatowski Józef, książę

Poniatowski Kazimierz, książę

Potoccy, ród magnacki

Potocka Aleksandra z d. Lubomirska, magnatka

Potocki August, magnat

Potocki Ignacy, magnat

Potocki Stanisław Kostka, magnat

Potocki Stanisław, generał polski

Provana Prospero, urzędnik królewski

Pruszkowski Tadeusz, architekt

Przepiórka Lejzor, właściciel kamienicy

Przybylik Marek, redaktor

Przybylski Czesław, architekt

Puszkin Aleksander, pisarz

Puterman-Sadłowski Julian, architekt

R

Raczyński Kazimierz, marszałek koronny

Radziejowski Michał, biskup warmiński

Radziwiłł Michał Kazimierz, magnat

Raubach, przedsiębiorca browarnik

Reyman Andrzej, dziennikarz

Riacour Piotr de, bankier

Roeber H., rysownik

Rogozik, przedsiębiorca

Romanowicz Arseniusz, architekt

Romanowski Leon, przedsiębiorca

Romanus L., przedsiębiorca

Ronczewski B., przedsiębiorca rusznikarz

Rontaler Edward, dyrektor szkoły

Rosenblat Mieczysław, lekarz

Rotecka, lokatorka

Rotwand Stanisław, przedsiębiorca

Różycki Tadeusz, harcerz

Różycki Tadeusz, muzyk

Rudnicki Apolinary, dyrektor szkoły

Rutkowski Henryk, historyk

Rutkowski Hipolit, architekt

Rydel Alina Barbara, córka śpiewaka

Rydel Czesław, syn śpiewaka

Rydel Feliks, śpiewak operowy, lokator

Rydel Julia, żona śpiewaka, lokatorka

Rydel Zofia, córka śpiewaka

Ryx Franciszek, urzędnik królewski

S

Sanguszkowie, ród magnacki

Sasowie, ród królewski

Sawicki H., przedsiębiorca

Schiele, przedsiębiorcy browarnicy

Schmorak Szymon, lekarz

Schultzendorff Jakub, radca miejski

Semadeni, przedsiębiorcy cukiernicy

Sempolińska Stefania, pisarka

Sempoliński Ludwik, aktor

Serkowska K., przedsiębiorca

Siemiątkowski Tomasz, generał polski

Sieniawscy, ród magnacki

Sienkiewicz Henryk, pisarz

Sigalina Klaudia, przedsiębiorca

Sikorska Jadwiga, dyrektorka szkoły

Sikorska W., przedsiębiorca

Singer Bernard, pisarz

Skarbek Fryderyk hrabia, naukowiec

Skarga Piotr, duchowny

Skotniccy, lokatorzy

Skórewicz Kazimierz, architekt

Skrętowscy, lokatorzy

Słowacki Juliusz, poeta

Smogorzewski Z., architekt

Sobiescy, ród magnacki

Sobieszczański Franciszek Maksymilian, historyk

Sobolewski Stanisław, podkomorzy warszawski

Sowiński Józef, generał polski

Stabrowski Kazimierz, artysta

Stadnicki, przedsiębiorca

Stanisław August Poniatowski, król polski

Stanisław Leszczyński, król polski

Staniszkis Jerzy, architekt

Starzyński Stefan, prezydent Warszawy

Stasiek, harcerz

Staszic Stanisław, polityk i pisarz

Stefan Batory, król polski

Stern, śpiewak

Stępiński Zygmunt, architekt

Strakun S., przedsiębiorca

Strójwąs Stanisław, przedsiębiorca

Strzemiński Kazimierz, malarz

Styka Jan, malarz

Sujecki Janusz, działacz społeczny

Sułkowski August, magnat

Szacka Krystyna, uczennica

Szacki Edward, dyrektor urzędu

Szaniawski Felicjan Konstanty, biskup kujawski

Szarżysko, córka szewca, nauczycielka

Szarżysko, szewc, lokator

Szczeciński Karol, działacz społeczny

Szczepkowski Jan, rzeźbiarz

Szembek Jan Sebastian, kanclerz

Szober Wincenty, lokator

Szujski Wasyl, car rosyjski

Szurka Tadeusz, działacz społeczny

Szwankowska Hanna, dziennikarz

Szwarcstein Boruch, właściciel kamienicy

Szygielska, śpiewaczka, lokatorka

Szygielski, organista, lokator

Szyller Leon, architekt

Szyller Stefan, architekt

Ś

Ścibor-Rylski Zbigniew, oficer polski

Śmigły-Rydz Edward, marszałek

Świątek Tadeusz W., historyk

Świerczyński Rudolf, architekt

T

Taniewska Maria, dyrektorka szkoły

Taras Eugeniusz, inżynier

Tarasiewicze, przedsiębiorcy

Tarnowska Zofia, właścicielka kamienicy

Tichy Karol, artysta

Tillinger Zygmunt, architekt

Tober Jakub, właściciel kamienicy

Tołłoczko Kazimierz, architekt

Traugutt Romuald, dowódca polski

Trembecki Stanisław, pisarz

Trepte Emil, przedsiębiorca

Trębicki Stanisław, generał polski

Trouve, złotnik

Tylicki Franciszek, szklarz

Tylman z Gameren, architekt

U

Ulatowski Tadeusz, aptekarz

Umiastowski Roman, oficer polski

W

Waghalter W., fotograf

Wardziński Jan, przedsiębiorca

Wasilewski Zygmunt, polityk

Wasilkowski Leopold, rzeźbiarz

Wawelberg Hipolit, bankowiec

Wedel Karol Ernest, przedsiębiorca cukiernik

Wedernikow M., przedsiębiorca

Weinberg Adolf, przedsiębiorca

Wejnert Gotlib, młynarz

Wejnert Samuel, młynarz

Weloński Pius, rzeźbiarz

Werner Teodor, przedsiębiorca

Wetesco, artyści plastycy

Wiernicki Wiesław, pisarz

Wierzbicki Jerzy, architekt

Wilczyńska Halina, spikerka radiowa

Wilson Józef, właściciel kamienicy

Witowska Zofia Kunegunda, właścicielka kamienicy

Witthoff Franciszek, burmistrz

Władysław IV Waza, król polski

Wodzyński Jan, oficer polski

Wojciech, woźny

Wojciechowska Zofia, właścicielka pensjonatu

Wolanow J., przedsiębiorca

Wolf Eugenia, właścicielka kamienicy

Wolski Aleksander, architekt

Woroncow-Weliaminow Jan, przedsiębiorca

Woźniewski Zbigniew, lekarz

Wróblewski Henryk, dziennikarz

Wyczółkowski Leon, architekt

Wysłouch Maria, działaczka społeczna

Z

Zabłocki Franciszek, pisarz

Zadzik Jakub, kanclerz wielki koronny

Zagórska Bożena, redaktor

Zaleski Stanisław, architekt

Zalewski Andrzej, historyk sztuki, dziennikarz

Zalewski Ireneusz, dziennikarz

Załuski Andrzej Kostka, biskup płocki i kanclerz wielki koronny

Zamoyscy, ród magnacki

Zamoyski Marcin, magnat

Zamoyski Maurycy, arystokrata i założyciel szkoły

Zawadzki Jerzy, urzędnik pocztowy

Zawisza Barnaba, szambelan

Zieleziński H., przedsiębiorca

Zieliński Józef Konstanty, arcybiskup lwowski

Ziemińska, przedsiębiorca

Zygmunt II August, król polski

Zygmunt III Waza, król polski

Ż

Żółkiewski Stanisław, hetman

Żórawski Juliusz, architekt

Żwirko Franciszek, malarzSeria książek ECHA DAWNEJ WARSZAWY

zawiera tematyczne zbiory felietonów i artykułów różnych varsavianistów: historyków, historyków sztuki, dziennikarzy, pasjonatów. Każda opowieść skojarzona została z konkretnym miejscem: osiedlem, ulicą, parkiem, kamienicą, pomnikiem... Jest to niezwykle ciekawa propozycja wydawnicza, zarówno dla starych warszawiaków, którzy mieszkają w tym mieście od pokoleń, jak i dla tych, którzy od niedawna czują się związani ze stolicą i chcą poznać swoją nową „małą ojczyznę”. Coś interesującego znajdzie dla siebie także każdy, kto nie miał do tej pory wiele wspólnego z Warszawą, ale chciałby dowiedzieć się choć trochę o jej historii i specyfice. Zwłaszcza, że w ramach tej serii zaprezentujemy wiele porywających historii…