Ekologia - ebook

Dominika Kozłowska

REWOLUCJA BEZ PRZEMOCY, CZYLI EKOLOGIA WEDŁUG PAPIEŻA FRANCISZKA

Nawrócenie ekologiczne, będące podstawą postulowanej przez Franciszka rewolucji kulturowej, zaczyna się od uznania pierwszeństwa bycia przed byciem użytecznym. Zamknięcie w logice korzyści prowadzi nas do konsumpcjonizmu, będącego zdaniem papieża objawem despotycznego antropocentryzmu współczesnej kultury. Jako antidotum na tę chorobę ludzkości Franciszek postuluje: „uwierzmy, że mniej znaczy więcej”. Franciszek proponuje: z całego spektrum propozycji wybierz jedną rzecz i ją dogłębnie przeżyj, odkryj smak życia, zwolnij. W przeciwnym razie wszystko będziemy dotykać powierzchownie, kolekcjonować wrażenia, bez ich pogłębienia. I będziemy coraz bardziej nieszczęśliwi i niespełnieni.

W szerz i w głąb

_Laudato Si_ jest encykliką społeczną, która łączy dwa nurty nauczania społecznego Kościoła. Pierwszy, wyznaczany przez teksty takie jak _Rerum novarum_ Leona XIII, _Quadragesimo anno_ Pius XI czy _Populorum progressio_ Pawła VI polega na poszerzaniu perspektywy; analizie problemów społecznych w coraz szerszym ujęciu. Drugą linię rozwojową nauczania społecznego Kościoła najwyraźniej widać w _Laborem exercens_ Jana Pawła II. W poszukiwaniu rozwiązania problemów społecznych – argumentował papież – trzeba iść w głąb człowieka, uruchomić narzędzia antropologiczne, a nie wyłącznie socjologiczne. Jak podkreślał Jan Paweł II: jeśli chcemy rozwiązać problemy społeczne, musimy najpierw zrozumieć, kim jest człowiek; nie jakie ma prawa czy obowiązki (np. prawa pracownicze), ale, dlaczego w ogóle je ma.

Papież Franciszek w swoim nauczaniu łączy te dwa nurty: sprzeczności trapiące współczesną cywilizację opisuje w możliwie najszerszym ujęciu (każdy dobry opis zdaniem papieża musi łączyć następujące wymiary: relacji z samym sobą, z innymi ludźmi, istotami żywymi, stosunkiem do ziemi, wreszcie – do Boga), ale zarazem rozwiązania tych sprzeczności poszukuje w człowieku. Globalne rozpoznanie pozwala formułować uczciwe oceny i planować właściwe działania. Rewolucja kulturowa, do której wzywa Franciszek nie jest w pierwszym rzędzie wydarzeniem politycznym czy kulturowym, impulsem do budowy nowego ładu społecznego powinna być zmiana zapoczątkowana w konkretnej osobie. Tylko taki kierunek działania – od przemiany osoby do zmiany społecznej pozwala osiągnąć trwałe efekty bez użycia przemocy.

Skoro rozwiązanie jest w człowieku w pierwszej kolejności trzeba przyjrzeć się napięciom obecnym w samej osobie i w jej konkretnych ludziach. Lekturę _Laudato Si_ warto czytać w kontekście wcześniejszej adhortacji _Evangelii gaudium_, poświęconej kwestii nawrócenia. Papież podkreśla przy tej okazji, że „nawrócenie chrześcijańskie wymaga, abyśmy rozważyli ponownie «w pierwszym rzędzie to, co dotyczy ładu społecznego i realizacji dobra wspólnego»”. Obecny w samym człowieku nieporządek powoduje, że nie tylko nie potrafimy budować dobrych relacji z innymi ludźmi, ale również mamy złe relacje innymi istotami żywymi i z naturą. W ostatnich wiekach, pisze Franciszek, natura jest przez człowieka traktowana jako najbiedniejszy z biednych: poddawana bezwzględnej eksploatacji i wyzyskowi. Jednocześnie ten sam nieporządek przyczynia się do pogłębienia podziałów majątkowych, społecznych nierówności i niesprawiedliwego dostępu do zasobów. Papież zwraca uwagę, jak ważną sprawą jest umiejętność widzenia związku między naszą postawą wobec świata i innych istot żywych, a innymi ludźmi. Nasza postawa wobec tego, co najuboższe pozwala w pełnym świetle zobaczyć stan ludzkich serc.

Ciąg dalszy dostępny w wersji pełnej.