-
W empik go
Fizjologia układu wewnątrzwydzielniczego - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2021
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Fizjologia układu wewnątrzwydzielniczego - ebook
Fizjologia układu wewnątrzwydzielniczego jest skryptem przeznaczonym dla studentów kierunków z zakresu nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz słuchaczy policealnych szkół medycznych.
| Kategoria: | Biologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8245-098-9 |
| Rozmiar pliku: | 2,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Układ wewnątrzwydzielniczy (hormonalny)
Układ wewnątrzwydzielniczy zwany również hormonalnym kontroluje funkcje fizjologiczne organizmu. Jego działanie można porównać do radia — sygnały w postaci substancji chemicznych rozchodzą się po całym ustroju, ale reagują na nie tylko komórki posiadające odpowiednie odbiorniki.
_Rycina 1. Układ wewnątrzwydzielniczy — narządy_
Układ hormonalny w organizmach żywych pełni rolę regulacyjną w zapewnieniu homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.
WYDZIELANIE HORMONÓW PODLEGA ZARÓWNO KONTROLI NA DRODZE SPRZĘŻEŃ ZWROTNYCH JAK I REGULACJI ZE STRONY UKŁADU NERWOWEGO.
Gruczoły wewnętrznego wydzielania (gruczoły dokrewne)
GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO (DOKREWNE) pozbawione są przewodów wyprowadzających, a substancje przez nie wytwarzane wydzielane są bezpośrednio do krwi — stąd nazwa układ wewnątrzwydzielniczy lub dokrewny (endokrynny).
Substancje przez nie wytwarzane to HORMONY, które regulują procesy metaboliczne w komórkach. Zależy od nich równowaga środowiska wewnętrznego (homeostaza), a to jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów i układów fizjologicznych.
GRUCZOŁY DOKREWNE W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA TO:
— przysadka
— szyszynka
— tarczyca
— przytarczyce
— grasica
— nadnercza
— trzustka
— gruczoły płciowe
_Rycina 2. Gruczoły wydzielania wewnętrznego_
_1. przysadka 2. szyszynka 3. gruczoł tarczowy_
_4. grasica 5. nadnercze 6. trzustka 7. nerka 8. jajnik 9. jądro_Hormony — klasyfikacja, funkcje
SŁOWO HORMON POCHODZI OD GRECKIEGO SŁOWA HORMEO, CO W WOLNYM TŁUMACZENIU, ZNACZY PORUSZAĆ, POBUDZAĆ. Pierwszym odkrytym hormonem była adrenalina, wyizolowana pod koniec XIX w. przez polskiego fizjologa o nazwisku Cybulski. Samo wytwarzanie hormonów zachodzi w gruczołach dokrewnych, skąd następnie wydzielane są do krwioobiegu. Tam oddziałują na konkretny receptor. Ich potężna aktywacja potrafi wywołać w organizmie lawinę reakcji, tym bardziej ich niedobór.
_Rycina 3. Funkcje hormonów_
Klasyfikacja hormonów
Hormony dzielimy na:
— hormony właściwe
— hormony tkankowe
— miejscowe (autokoidy)
HORMONY WŁAŚCIWE — wytwarzane są przez gruczoły dokrewne, działają za pośrednictwem układu krążenia. Należą do nich hormony przysadki mózgowej (przedniego i tylnego płata), h. szyszynki, h. tarczycy, h. przytarczyc, h. nadnerczy (rdzenia i kory), h. jajników, h. jąder, h. łożyska i h. wysp trzustki.
HORMONY TKANKOWE — wytwarzane przez zespoły komórek skupione w różnych narządach, które oddziałują na inne narządy w miejscu uwolnienia (działanie parakrynne) albo za pośrednictwem krwi (działanie dokrewne, hemokrynne). Do hormonów tkankowych zaliczane są hormony przewodu pokarmowego, np. gastryna, cholecystokinina, sekretyna, erytropoetyna.
HORMONY MIEJSCOWE (AUTOKOIDY) — wytwarzane przez komórki i działające na te same komórki. Należą do nich np. serotonina, histamina, prostaglandyny, leukotrieny i inne.
ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ HORMONY MOŻNA PODZIELIĆ NA:
— steroidowe — kortyzol, aldosteron, estrogeny, progesteron, testosteron;
— polipeptydowe i glikoproteiny — ACTH (adrenokortykotropina), TSH (tyreotropina), GH (somatotropina — hormon wzrostu);
— pochodne i analogi aminokwasów — aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina, T4 — tyroksyna, T3 — trójjodotyronina), melatonina, serotonina, histamina;
— analogi kwasów tłuszczowych — prostaglandyny, leukotrieny.
ZE WZGLĘDU NA ROZPUSZCZALNOŚĆ HORMONY DZIELIMY NA:
— rozpuszczalne w tłuszczach,
— rozpuszczalne w wodzie.
HORMONY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH to hormony steroidowe, które nie rozpuszczają się w wodzie osocza. Są transportowane we krwi w połączeniu z białkiem. Przenikają przez błonę komórkową i wywierają efekt biologiczny po połączeniu z receptorem znajdującym się w jądrze komórkowym (receptor jądrowy) lub w cytoplazmie (receptor cytoplazmatyczny).
HORMONY ROZPUSZCZALNE W WODZIE to hormony polipeptydowe, które są transportowane przez krew w formie rozpuszczonej w osoczu. Nie przenikają przez błonę komórkową, ponieważ mają zbyt dużą masę. Łączą się z receptorami skupionymi w błonie komórkowej (receptor błonowy).Rola narządów w układzie hormonalnym
_Rycina 4. Mózg — budowa_
Podwzgórze (łac. hypothalamus)
Podwzgórze — część podkorowa mózgowia zaliczana do międzymózgowia. Podwzgórze pełni funkcję nadrzędną nad wydzielaniem hormonów przez przedni płat przysadki mózgowej. W podwzgórzu wytwarzane są hormony pobudzające (uwalniające) tzw. LIBERYNY i hamujące tzw. STATYNY.
DZIAŁANIE POBUDZAJĄCE NA HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MAJĄ:
— kortykoliberyna uwalniająca ACTH (adrenokortykotropinę);
— tyreoliberyna uwalniająca TSH (tyreotropinę);
— gonadoliberyny: luliberyna uwalniająca lutropinę LH (h. luteinizujący), foliberyna uwalniająca folitropinę — FSH (h. folikulotropowy);
— somatoliberyna uwalniająca somatotropinę — GH;
— prolaktoliberyna uwalniająca prolaktynę — LTH (PRL);
— melanoliberyna uwalniająca melanotropinę — MSH.
DZIAŁANIE HAMUJĄCE NA HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MAJĄ:
— somatostatyna hamująca sekrecję somatotropiny — GH;
— melanostatyna hamująca sekrecję melanotropiny — MSH;
— prolaktostatyna hamująca sekrecję prolaktyny — PRL.
PRZYSADKA MÓZGOWA, PRZYSADKA (ŁAC. HYPOPHYSIS, GLANDULA PITUITARIA)
Przysadka mózgowa jest położona w siodełku tureckim, w kości klinowej. Przysadka wydziela wiele hormonów.
PRZEDNI PŁAT PRZYSADKI MÓZGOWEJ (CZĘŚĆ GRUCZOŁOWA) WYDZIELA HORMONY TAKIE JAK:
_— SOMATOTROPINA_ — GH (hormon wzrostu) — powoduje wzrost kości i mięśni, pobudza syntezę białka, wpływa na przemianę lipidową (nasila lipolizę) i węglowodanową.
NIEDOBÓR HORMONU WZROSTU (GHD — GROWTH HORMONE DEFICIENCY)
Niedobór hormonu wzrostu jest rzadką przyczyną niskorosłości i występuje z częstością 1: 4 000 do 1: 10 000. Przyczyną niedoboru hormonu wzrostu są czynniki genetyczne oraz strukturalne zmiany w okolicy podwzgórza i przysadki, wrodzone lub nabyte.
— Niedobór hormonu wzrostu prowadzi do KARŁOWATOŚCI PRZYSADKOWEJ, objawiającej się upośledzeniem i zahamowaniem wzrostu z jednoczesnym opóźnieniem dojrzewania płciowego.
— Niedobór wzrostu zaznacza się najczęściej po pierwszym roku życia. W okresie szkolnym niedobór wzrostu sięga 20—30 cm.
— Osoby z karłowatością przysadkową mają drobne dłonie i stopy oraz stosunkowo dużą mózgoczaszkę, a także nadmiernie rozwiniętą podskórną tkankę tłuszczową, co nadaje im lalkowaty wygląd. Zarys nosa jest krótki, podbródek cofnięty, owłosienie głowy zazwyczaj jedwabiste i miękkie.
— Sprawność fizyczna jest nieco upośledzona, natomiast rozwój umysłowy nie wykazuje istotnych odchyleń.
— U chłopców często obserwuje się niedorozwój prącia.
— U małych dzieci groźne dla życia mogą być objawy napadowej hipoglikemii.
— Następuje zwiększenie otyłości brzusznej.
— Zmniejszenie zdolności do wysiłków fizycznych i odporności psychicznej.
— Zmniejszenie grubości i wysuszenie skóry.
— Zaburzenie prawidłowego składu ciała (zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym obniżeniu masy tkanki beztłuszczowej i wody pozakomórkowej).
— Nasilenie obecności czynników ryzyka choroby wieńcowej (hiperlipidemia, zaburzenia fibrynolizy).
— Obniżenie gęstości mineralnej kości.
— Zaburzenia funkcji nerek.
— Zwiększenie oporności insulinowej.
Układ wewnątrzwydzielniczy zwany również hormonalnym kontroluje funkcje fizjologiczne organizmu. Jego działanie można porównać do radia — sygnały w postaci substancji chemicznych rozchodzą się po całym ustroju, ale reagują na nie tylko komórki posiadające odpowiednie odbiorniki.
_Rycina 1. Układ wewnątrzwydzielniczy — narządy_
Układ hormonalny w organizmach żywych pełni rolę regulacyjną w zapewnieniu homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.
WYDZIELANIE HORMONÓW PODLEGA ZARÓWNO KONTROLI NA DRODZE SPRZĘŻEŃ ZWROTNYCH JAK I REGULACJI ZE STRONY UKŁADU NERWOWEGO.
Gruczoły wewnętrznego wydzielania (gruczoły dokrewne)
GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO (DOKREWNE) pozbawione są przewodów wyprowadzających, a substancje przez nie wytwarzane wydzielane są bezpośrednio do krwi — stąd nazwa układ wewnątrzwydzielniczy lub dokrewny (endokrynny).
Substancje przez nie wytwarzane to HORMONY, które regulują procesy metaboliczne w komórkach. Zależy od nich równowaga środowiska wewnętrznego (homeostaza), a to jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów i układów fizjologicznych.
GRUCZOŁY DOKREWNE W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA TO:
— przysadka
— szyszynka
— tarczyca
— przytarczyce
— grasica
— nadnercza
— trzustka
— gruczoły płciowe
_Rycina 2. Gruczoły wydzielania wewnętrznego_
_1. przysadka 2. szyszynka 3. gruczoł tarczowy_
_4. grasica 5. nadnercze 6. trzustka 7. nerka 8. jajnik 9. jądro_Hormony — klasyfikacja, funkcje
SŁOWO HORMON POCHODZI OD GRECKIEGO SŁOWA HORMEO, CO W WOLNYM TŁUMACZENIU, ZNACZY PORUSZAĆ, POBUDZAĆ. Pierwszym odkrytym hormonem była adrenalina, wyizolowana pod koniec XIX w. przez polskiego fizjologa o nazwisku Cybulski. Samo wytwarzanie hormonów zachodzi w gruczołach dokrewnych, skąd następnie wydzielane są do krwioobiegu. Tam oddziałują na konkretny receptor. Ich potężna aktywacja potrafi wywołać w organizmie lawinę reakcji, tym bardziej ich niedobór.
_Rycina 3. Funkcje hormonów_
Klasyfikacja hormonów
Hormony dzielimy na:
— hormony właściwe
— hormony tkankowe
— miejscowe (autokoidy)
HORMONY WŁAŚCIWE — wytwarzane są przez gruczoły dokrewne, działają za pośrednictwem układu krążenia. Należą do nich hormony przysadki mózgowej (przedniego i tylnego płata), h. szyszynki, h. tarczycy, h. przytarczyc, h. nadnerczy (rdzenia i kory), h. jajników, h. jąder, h. łożyska i h. wysp trzustki.
HORMONY TKANKOWE — wytwarzane przez zespoły komórek skupione w różnych narządach, które oddziałują na inne narządy w miejscu uwolnienia (działanie parakrynne) albo za pośrednictwem krwi (działanie dokrewne, hemokrynne). Do hormonów tkankowych zaliczane są hormony przewodu pokarmowego, np. gastryna, cholecystokinina, sekretyna, erytropoetyna.
HORMONY MIEJSCOWE (AUTOKOIDY) — wytwarzane przez komórki i działające na te same komórki. Należą do nich np. serotonina, histamina, prostaglandyny, leukotrieny i inne.
ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ HORMONY MOŻNA PODZIELIĆ NA:
— steroidowe — kortyzol, aldosteron, estrogeny, progesteron, testosteron;
— polipeptydowe i glikoproteiny — ACTH (adrenokortykotropina), TSH (tyreotropina), GH (somatotropina — hormon wzrostu);
— pochodne i analogi aminokwasów — aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina, T4 — tyroksyna, T3 — trójjodotyronina), melatonina, serotonina, histamina;
— analogi kwasów tłuszczowych — prostaglandyny, leukotrieny.
ZE WZGLĘDU NA ROZPUSZCZALNOŚĆ HORMONY DZIELIMY NA:
— rozpuszczalne w tłuszczach,
— rozpuszczalne w wodzie.
HORMONY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH to hormony steroidowe, które nie rozpuszczają się w wodzie osocza. Są transportowane we krwi w połączeniu z białkiem. Przenikają przez błonę komórkową i wywierają efekt biologiczny po połączeniu z receptorem znajdującym się w jądrze komórkowym (receptor jądrowy) lub w cytoplazmie (receptor cytoplazmatyczny).
HORMONY ROZPUSZCZALNE W WODZIE to hormony polipeptydowe, które są transportowane przez krew w formie rozpuszczonej w osoczu. Nie przenikają przez błonę komórkową, ponieważ mają zbyt dużą masę. Łączą się z receptorami skupionymi w błonie komórkowej (receptor błonowy).Rola narządów w układzie hormonalnym
_Rycina 4. Mózg — budowa_
Podwzgórze (łac. hypothalamus)
Podwzgórze — część podkorowa mózgowia zaliczana do międzymózgowia. Podwzgórze pełni funkcję nadrzędną nad wydzielaniem hormonów przez przedni płat przysadki mózgowej. W podwzgórzu wytwarzane są hormony pobudzające (uwalniające) tzw. LIBERYNY i hamujące tzw. STATYNY.
DZIAŁANIE POBUDZAJĄCE NA HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MAJĄ:
— kortykoliberyna uwalniająca ACTH (adrenokortykotropinę);
— tyreoliberyna uwalniająca TSH (tyreotropinę);
— gonadoliberyny: luliberyna uwalniająca lutropinę LH (h. luteinizujący), foliberyna uwalniająca folitropinę — FSH (h. folikulotropowy);
— somatoliberyna uwalniająca somatotropinę — GH;
— prolaktoliberyna uwalniająca prolaktynę — LTH (PRL);
— melanoliberyna uwalniająca melanotropinę — MSH.
DZIAŁANIE HAMUJĄCE NA HORMONY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MAJĄ:
— somatostatyna hamująca sekrecję somatotropiny — GH;
— melanostatyna hamująca sekrecję melanotropiny — MSH;
— prolaktostatyna hamująca sekrecję prolaktyny — PRL.
PRZYSADKA MÓZGOWA, PRZYSADKA (ŁAC. HYPOPHYSIS, GLANDULA PITUITARIA)
Przysadka mózgowa jest położona w siodełku tureckim, w kości klinowej. Przysadka wydziela wiele hormonów.
PRZEDNI PŁAT PRZYSADKI MÓZGOWEJ (CZĘŚĆ GRUCZOŁOWA) WYDZIELA HORMONY TAKIE JAK:
_— SOMATOTROPINA_ — GH (hormon wzrostu) — powoduje wzrost kości i mięśni, pobudza syntezę białka, wpływa na przemianę lipidową (nasila lipolizę) i węglowodanową.
NIEDOBÓR HORMONU WZROSTU (GHD — GROWTH HORMONE DEFICIENCY)
Niedobór hormonu wzrostu jest rzadką przyczyną niskorosłości i występuje z częstością 1: 4 000 do 1: 10 000. Przyczyną niedoboru hormonu wzrostu są czynniki genetyczne oraz strukturalne zmiany w okolicy podwzgórza i przysadki, wrodzone lub nabyte.
— Niedobór hormonu wzrostu prowadzi do KARŁOWATOŚCI PRZYSADKOWEJ, objawiającej się upośledzeniem i zahamowaniem wzrostu z jednoczesnym opóźnieniem dojrzewania płciowego.
— Niedobór wzrostu zaznacza się najczęściej po pierwszym roku życia. W okresie szkolnym niedobór wzrostu sięga 20—30 cm.
— Osoby z karłowatością przysadkową mają drobne dłonie i stopy oraz stosunkowo dużą mózgoczaszkę, a także nadmiernie rozwiniętą podskórną tkankę tłuszczową, co nadaje im lalkowaty wygląd. Zarys nosa jest krótki, podbródek cofnięty, owłosienie głowy zazwyczaj jedwabiste i miękkie.
— Sprawność fizyczna jest nieco upośledzona, natomiast rozwój umysłowy nie wykazuje istotnych odchyleń.
— U chłopców często obserwuje się niedorozwój prącia.
— U małych dzieci groźne dla życia mogą być objawy napadowej hipoglikemii.
— Następuje zwiększenie otyłości brzusznej.
— Zmniejszenie zdolności do wysiłków fizycznych i odporności psychicznej.
— Zmniejszenie grubości i wysuszenie skóry.
— Zaburzenie prawidłowego składu ciała (zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym obniżeniu masy tkanki beztłuszczowej i wody pozakomórkowej).
— Nasilenie obecności czynników ryzyka choroby wieńcowej (hiperlipidemia, zaburzenia fibrynolizy).
— Obniżenie gęstości mineralnej kości.
— Zaburzenia funkcji nerek.
— Zwiększenie oporności insulinowej.
więcej..
