- nowość
-
W empik go
Fortyfikacja polowa - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
23 stycznia 2025
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Fortyfikacja polowa - ebook
Zadaniem fortyfikacji jest stworzenie warunków dla najlepszego wyzyskania własnego ognia i ruchu. Prace w terenie, przygotowane i wykonane zawczasu, w okresie pokojowym, najeżą do fortyfikacji stałej. Prace wykonane w okresie wojny - do fortyfikacji polowej. W związku z tym budowle fortyfikacji stałej, czyli fortyfikacje stałe są przygotowane lepiej, oraz wykonane z materiałów trwałych: z betonu, żelazobetonu, żelaza i stali, podczas gdy fortyfikacje polowe przeważnie wykorzystują materiał podręczny i są wykonane doraźnie.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8362-921-6 |
| Rozmiar pliku: | 16 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZEDMOWA
Praca niniejsza w swej pierwszej części jest rozszerzonym wydaniem „Fortyfikacji polowej” por. K. Biesiekierskiego, wydanej w r. 1922.
Szybkie wyczerpanie tej książki, a także doraźnie wydanych później skryptów litograficznych Oficerskiej Szkoły Inżynierii (obecnie Szkoły Podchorążych Inżynierii), jak również przychylne przyjęcie w prasie wojskowej jest rękojmią, że zarówno układ, jak i ujęcie przedmiotu były obrane szczęśliwie i odpowiadały potrzebom szkolnictwa wojskowego.
Część druga, taktyczna, była ujęta w pierwszym wydaniu pobieżnie i w związku ze skrystalizowaniem się naszej doktryny taktycznej domagała się opracowania na nowo.
Autorami drugiej części są podpułkownik Rewieński i kapitan Kleczke. Część taktyczna jest uzgodniona z zasadami, przyjętymi w Wyższej Szkole Wojennej.
AUTORZY. Warszawa, styczeń 1929 r.WSTĘP
Głównym celem walki jest ruch naprzód. „Tylko ruch naprzód prowadzi do zwycięstwa”. (Reg. sł. pol.).
W wojnie obecnej teren wywiera pierwszorzędny wpływ na działania wojenne.
Ażeby ułatwić własny ruch naprzód, a powstrzymać nieprzyjaciela, należy wykonać cały szereg prac technicznych, mających na celu odpowiednią zmianę terenu. To urabianie terenu dokonuje się zarówno w strefie walki, gdzie walczące wojsko wykorzystuje teren dla osłony przed wzrokiem i ogniem bezpośrednim nieprzyjaciela, jak i poza tą strefą – wszędzie, dokąd nieprzyjaciel może dotrzeć swym ogniem lub wzrokiem swego lotnika.
Jedne z tych prac tworzą specjalne działy techniki wojennej, jak budowa mostów i przepraw, masowe niszczenia, zakładanie obozów i w związku z tym roboty kwaterunkowe, budowa dróg itp.; pozostałe zaś prace wchodzą w zakres fortyfikacji.
Zadaniem fortyfikacji jest stworzenie warunków dla najlepszego wyzyskania własnego ognia i ruchu.
Prace w terenie, przygotowane i wykonane zawczasu, w okresie pokojowym, należą do fortyfikacji stałej. Prace wykonane w okresie wojny – do fortyfikacji polowej. W związku z tym budowle fortyfikacji stałej, czyli fortyfikacje stałe są przygotowane lepiej, oraz wykonane są z materiałów trwałych: z betonu, żelazo-betonu, żelaza i stali, podczas gdy fortyfikacje polowe przeważnie wykorzystują materiał podręczny i są wykonane doraźnie w warunkach polowych. Różnica ta jednak nie jest zasadnicza i granicę między fortyfikacjami stałymi i polowymi trudno przeprowadzić.
Fortyfikacje są odbiciem myśli taktycznej w terenie, muszą się więc do niej stosować. Warunek ten obowiązuje zwłaszcza w fortyfikacji polowej.
Rozróżniamy trzy czynniki taktyczne konieczne do prowadzenia walki: system ognia, organizacja dowództwa i użycie odwodów.
Celem fortyfikacji jest stworzenie jak najdogodniejszych warunków dla tych czynników. Stąd wypływają elementarne zadania fortyfikacji: ulepszenie obserwacji, stworzenie stanowisk ogniowych, urządzenie komunikacji.
Wartość fortyfikacji zależy od stopnia uwzględnienia powyższych zadań:
• obserwacja, czyli wgląd w otaczający teren, rozstrzyga w pierwszym rzędzie o wyborze pozycji, ażeby objęła odpowiednio wybrane punkty obserwacyjne; organami obserwacji są stanowiska obserwacyjne piechoty, artylerii, wyższych dowództw, zarówno odkryte (strażnice, wieże obserwacyjne) jak i zakryte (schrony obserwacyjne);
• układ ognia, odpowiednio skombinowany z układem przeszkód, nadaje fortyfikacjom odporność szturmową. Do tego służą strzeleckie stanowiska ogniowe – rowy, stanowiska karabinów maszynowych i broni specjalnych, schrony bojowe, oraz przeszkody naturalne i sztuczne wraz z układem zniszczeń;
• komunikacje umożliwiają ruch naprzód, nadają sprężystość obronie i ułatwiają życie obsadzie pozycji. Spełniają to rowy, drogi, dróżki, i chodniki podziemne;
• osłonę przed wzrokiem uzyskuje się przez użycie zasłon naturalnych i sztucznych, budowli pozornych, upodobnienie i zniekształcenie przedmiotów, rozproszenie w terenie – w ogóle przez stosowanie maskowania; stopień urzeczywistnienia maskowania jest wyrazem wartości pozycji;
• osłonę przed działaniem środków walki przeciwnika uzyskuje się przez kopanie rowów i budowę schronów.ROZDZIAŁ I
WIADOMOŚCI WSTĘPNE
1. ZASADY RYSUNKU FORTYFIKACYJNEGO
Rysunek techniczny jest w ogóle najprostszym środkiem przekazywania myśli technicznej, jeżeli zaś chodzi o fortyfikację jest to po prostu środek jedyny. Za pomocą rysunku można w ciągu kilku minut wytłumaczyć wykonawcom czego się od nich żąda i to w sposób niebudzący żadnej wątpliwości, co do tego, czy został zrozumiany.
Rysunek przy tym ma tę wyższość nad fotografią, że możemy wyrysować tylko te części, o które nam chodzi, uwidoczniając jednocześnie szczegóły bardziej ważne, a usuwając mniej ważne.
Rysunek musi jednak odpowiadać dwóm warunkom: być dokładny i jasny. Nawet odręczny szkic ołówkowy, o ile jest dość jasny i dokładny, może oddać nieocenione usługi.
Rysunki fortyfikacyjne wykonuje się w rzutach prostokątnych, dając najczęściej plan i jeden lub kilka przekrojów i ewentualnie elewację, czyli widok z przodu. W pewnych wypadkach można kilka przekrojów zastąpić jednym łamanym, dokonanym płaszczyznami prostopadłymi do planu, wzajemnie się przecinającymi, najczęściej pod kątem prostym, podobnie do ścian parawanu.
Jeśli chodzi o uwidocznienie konstrukcji jakiegoś szczegółu, rysujemy, oprócz zasadniczego planu i przekroju, dany szczegół zwykle w większej podziałce, w planie lub w przekroju, ewentualnie w różnych przekrojach, zależnie od znaczenia tego szczegółu.
Plan i przekroje muszą być ze sobą związane; uskuteczniamy to prowadząc na planie prostą, będącą śladem płaszczyzny przekroju. Żeby rysunku nie zaciemniać, linia przekroju może być opuszczona w granicach samego rysunku, a dwa odcinki, będące jej przedłużeniami, wskażą jej miejsce. Przekrój oznacza się literami, albo numerami. W razie większej ilości przekrojów lepiej jest używać numerów. Na jednym końcu stawiamy literę N, na drugim końcu cyfrę. Na przekroju strona oznaczona literą N powinna być lewa, oznaczona cyfrą – prawa.
Chcąc związać szczegół z planem lub przekrojem, piszemy jedną z liter początkowych przy tym szczególe na planie czy przekroju i tę samą literę ponad szczegółem, rysowanym oddzielnie.
Rysunki muszą być zaopatrzone w podziałkę.
Najlepiej jest dołączać podziałkę liniową, podając nad nią podziałkę liczbową. Najprościej jest używać podziałek dziesiętnych lub podzielnych przez 5 i 2. Na przykład:
1/10, 1/100, 1/25, 1/2, 1/4, 1/8, 1/200 itp.
Podziałka może być różna dla planu i przekroju, choć lepiej jest przyjąć jedną. Nie można jednak używać na planie albo na przekroju dwóch podziałek – innej np. dla wysokości, a innej dla długości. Szczegóły mają zwykle większą podziałkę.
O ile rysunek przedstawia plan miejscowości, wówczas konieczna jest strzałka, wskazująca kierunek północ i południe.
Wymiary pisze się pośrodku cienkich kresek ciągłych, zakończonych strzałkami.
Wymiary muszą być w tych samych jednostkach, co i podziałka. Przy wymiarach liter się nie stawia.
Dla wymiarów poziomych cyfry powinny być pisane od lewej ręki do prawej, dla pionowych z dołu do góry.
Oprócz wymiarów ważną rolę odgrywają na rysunkach fortyfikacyjnych cechy. Oznaczają one poziom płaszczyzny, punktu, linii w stosunku do poziomu, przyjętego za podstawowy. Jako podstawowy, przyjmuje się poziom powierzchni ziemi w danym punkcie, oznaczając go znakiem O lub jakąś równą cyfrą: 10, 20. W pierwszym przypadku punkty, oznaczane poniżej O, są ujemne, w drugim unika się ujemności punktów. Pierwszy sposób stosujemy na ogół w szkicach odręcznych, prostszych, gdzie nie ma potrzeby podawania dużej ilości cech. Praktycznie biorąc, pierwszy sposób stosuje się w fortyfikacji polowej, drugi – w stałej, szczególnie jeśli chodzi o rysunki, odnoszące się do dawniejszych czasów. Cechy podaje się w nawiasie ze znakiem + lub -.
Pochyłe płaszczyzny określa się ułamkiem, wyrażającym w mianowniku podstawę, a w liczniku wysokość. Znaki pochyłości wypisuje się przy śladach tych płaszczyzn na przekroju, na planie możemy je pomieszczać lub nie, wypisując na samej płaszczyźnie.
Prócz tego rysunek powinien posiadać zwięzłą nazwę lub numer, odsyłający go do właściwego miejsca w tekście, dalej objaśnienia, datę i czytelny podpis. (Na rysunkach szkolnych wymaga się oprócz tego numeru ćwiczenia, kompanii oraz wyraźnie napisanego nazwiska).
Części niewidoczne, których położenie chcemy zaznaczyć, wrysowuje się liniami przerywanymi.
Linie pomocnicze dla rysunku, na przykład osie symetrii lub promienie kół, rysuje się linią „kreska punkt”.
2. PLAN
Na planie podaje się przeważnie te wymiary, których nie daje przekrój. Powtarzanie wszystkich wymiarów jest zbyteczne. Trzeba podawać cechy płaszczyzn poziomych. Jeśli mamy kilka płaszczyzn poziomych, to celem lepszego uwidocznienia kreskujemy je lub malujemy z tym, że im głębsza płaszczyzna, tym gęściej się je zakreskowuje, lub ciemniej zamalowuje.
Plany mogą być dokładne, przedstawiające wszystkie krawędzie i plany schematyczne, w których niektóre płaszczyzny skośne, o ile są bliskie pionowych, skracamy do jednej linii.
W planie linie ognia kreślimy grubiej.
W pewnych przypadkach, celem pokazania budowy warstwowej, odsłaniamy poszczególne warstwy tak, żeby je kolejno obnażać. W tym celu odgraniczamy je nierównymi powierzchniami, jak gdyby powstałymi przez brutalne zerwanie. Bardzo często pokazujemy przy tym przekrój tych warstw, żeby pokazać z jakiego materiału są one zrobione.
3. PRZEKRÓJ
Na przekroju są części przecięte i widoczne. Części przecięte zakreskowuje się lub zamalowuje według specjalnych znaków iluminacyjnych, zależnie od materiału. Wyjątek stanowi ziemia rodzima, którą zakreskowuje się tylko wąskim paskiem dookoła konturu przecięcia. Części widocznych (w elewacji) nie kreskuje się, ani się nie maluje.
Części widoczne zmieniają się zasadniczo od porządku liter wziętego przekroju, dlatego należy uważać na dobre postawienie liter lub cyfry i litery N. Na przekroju można niektóre części niewidoczne wrysowywać liniami kreskowanymi.
Jeśli mamy przedmiot długi o jednakowym przekroju, na przykład rów lub belkę, wówczas możemy przekrój wyrysować na planie, nie pokazując oddzielnych przekrojów.
4. ELEWACJA
Jest to właściwie przekrój, w którym nie ma części przeciętych (prócz ziemi), są zaś tylko części widoczne. Oprócz narysu i przekroju daje się elewację przeważnie jako uzupełnienie. W tym przypadku nie stawia się na elewacji żadnych wymiarów, najwyżej te, których nie ma ani na planie, ani na przekroju. Ponieważ chodzi tu nie o pokazanie konstrukcji, lecz o wrażenie zewnętrzne, przeto można stosować cieniowanie i lekkie malowanie z tym jednakże, żeby nie wpadać w skrajność i nie malować krajobrazów, zamiast rysunków technicznych.
Rysunek 1 daje pojęcie o planie, przekrojach i elewacji.
5. WŁAŚCIWOŚCI ZIEMI
Najprostszym i najczęściej spotykanym materiałem, z którym fortyfikator ma do czynienia na wojnie, jest ziemia. Z ziemi buduje się wszelkie stanowiska i komunikacje przez wkopanie się, ziemia dostarcza wytrzymałych osłon, słowem jest to materiał, który prawie zawsze jest pod ręką i z którym zawsze trzeba się liczyć.
Ziemia może być lekka – piasek, sypka – ziemia urodzajna, ciężka – glina lub torf i bardzo ciężka – grunt żwirowaty, skała, grunt zmarznięty itp. Ziemie lekkie wymagają tylko łopaty, ziemie ciężkie i bardzo ciężkie wymagają pewnej ilości oskardów i łomów.
Daną ziemię cechuje stosunek ilości łopat do oskardów przy robotach ziemnych.
1 m3 waży około 1½ tony.
Spadkiem dopuszczalnym, albo spadkiem zsypu nazywamy spadek, który dany rodzaj ziemi wytrzymuje przez pewien czas bez sztucznego odziewania. Spadek ten jest przez pewien przeciąg czasu inny dla wykopu, a inny dla nasypu. Dla wykopu jest znacznie większy, zbliżając się w ciężkiej ziemi do pionowego.
Spadki określa się jako ułamek, którego mianownik wyraża podstawę, a licznik wysokość.
Spadkiem naturalnym lub spadkiem osuwu, nazywamy ten spadek, do którego dąży ziemia, pozostawiona sama sobie. Ze spadkiem tym trzeba się liczyć, o ile chcemy na przykład umocować kołki odciągowe, albo wykopać w pobliżu rowu strzeleckiego jakiś drugi rów (dla odwodnienia), gdyż należy to uskuteczniać dopiero poza płaszczyzną osuwową, o ile nie chcemy spowodować osypania się ziemi.
Spadek osuwu różni się dla każdego gatunku ziemi. Praktycznie w robotach polowych można go przyjąć około 1/1-45° (rys. 2).
Ziemia nasypana ma większą objętość niż wykop, z którego pochodzi. Zjawisko to nazywamy spulchnieniem. Różne gatunki ziemi mają różny współczynnik spulchnienia.
Nadzwyczaj ważną właściwością ziemi jest przepuszczalność wody. Jedne ziemie, jak piasek lub ziemia urodzajna przepuszczają wodę, inne, jak glina, są nieprzepuszczalne. Cecha przepuszczalności jest nadzwyczaj ważna przy projektowaniu odwodnienia. Nie wystarcza przy tym zbadanie wierzchniej warstwy, lecz trzeba się zagłębić na 2-3 m, czasem jeszcze niżej, o ile zachodzi potrzeba dotarcia do warstwy przepuszczalnej.
Takie odręczne badania geologiczne będą miały również na celu określenie głębokości warstwy wody zaskórnej. O ile w danym miejscu ma być budowany schron, wówczas może okazać się konieczność zbadania gruntu do głębokości 10 m i więcej.
TABLICA CECH ZIEMI
Rodzaj ziemi
Dopuszczalny spadek
Współcz. spulchn. ziemi
Stosunek narzędzi rozbij. do łopat
Wydajność pracy 1 robotnika w 1 godzinę w m3
Nasypy
Wykopy
Praca ciągła
Praca akordowa
Praca wytęż.
Kamienista
Prostop.
Prostop.
1/5
4/1
-
-
-
Zmarznięta
Prostop.
Prostop.
1/6
2/1
-
-
-
Glina
2/1-3/2
6/1-8/1
1/8
1/2
-
-
-
Ziemia urodzajna
3/2-1/1
4/1-3/1
1/10
1/5
0,40
0,80
1,00
Piasek
1/1-2/3
3/2-1/1
1/12
-
0,25
0,50
0,55
Praca niniejsza w swej pierwszej części jest rozszerzonym wydaniem „Fortyfikacji polowej” por. K. Biesiekierskiego, wydanej w r. 1922.
Szybkie wyczerpanie tej książki, a także doraźnie wydanych później skryptów litograficznych Oficerskiej Szkoły Inżynierii (obecnie Szkoły Podchorążych Inżynierii), jak również przychylne przyjęcie w prasie wojskowej jest rękojmią, że zarówno układ, jak i ujęcie przedmiotu były obrane szczęśliwie i odpowiadały potrzebom szkolnictwa wojskowego.
Część druga, taktyczna, była ujęta w pierwszym wydaniu pobieżnie i w związku ze skrystalizowaniem się naszej doktryny taktycznej domagała się opracowania na nowo.
Autorami drugiej części są podpułkownik Rewieński i kapitan Kleczke. Część taktyczna jest uzgodniona z zasadami, przyjętymi w Wyższej Szkole Wojennej.
AUTORZY. Warszawa, styczeń 1929 r.WSTĘP
Głównym celem walki jest ruch naprzód. „Tylko ruch naprzód prowadzi do zwycięstwa”. (Reg. sł. pol.).
W wojnie obecnej teren wywiera pierwszorzędny wpływ na działania wojenne.
Ażeby ułatwić własny ruch naprzód, a powstrzymać nieprzyjaciela, należy wykonać cały szereg prac technicznych, mających na celu odpowiednią zmianę terenu. To urabianie terenu dokonuje się zarówno w strefie walki, gdzie walczące wojsko wykorzystuje teren dla osłony przed wzrokiem i ogniem bezpośrednim nieprzyjaciela, jak i poza tą strefą – wszędzie, dokąd nieprzyjaciel może dotrzeć swym ogniem lub wzrokiem swego lotnika.
Jedne z tych prac tworzą specjalne działy techniki wojennej, jak budowa mostów i przepraw, masowe niszczenia, zakładanie obozów i w związku z tym roboty kwaterunkowe, budowa dróg itp.; pozostałe zaś prace wchodzą w zakres fortyfikacji.
Zadaniem fortyfikacji jest stworzenie warunków dla najlepszego wyzyskania własnego ognia i ruchu.
Prace w terenie, przygotowane i wykonane zawczasu, w okresie pokojowym, należą do fortyfikacji stałej. Prace wykonane w okresie wojny – do fortyfikacji polowej. W związku z tym budowle fortyfikacji stałej, czyli fortyfikacje stałe są przygotowane lepiej, oraz wykonane są z materiałów trwałych: z betonu, żelazo-betonu, żelaza i stali, podczas gdy fortyfikacje polowe przeważnie wykorzystują materiał podręczny i są wykonane doraźnie w warunkach polowych. Różnica ta jednak nie jest zasadnicza i granicę między fortyfikacjami stałymi i polowymi trudno przeprowadzić.
Fortyfikacje są odbiciem myśli taktycznej w terenie, muszą się więc do niej stosować. Warunek ten obowiązuje zwłaszcza w fortyfikacji polowej.
Rozróżniamy trzy czynniki taktyczne konieczne do prowadzenia walki: system ognia, organizacja dowództwa i użycie odwodów.
Celem fortyfikacji jest stworzenie jak najdogodniejszych warunków dla tych czynników. Stąd wypływają elementarne zadania fortyfikacji: ulepszenie obserwacji, stworzenie stanowisk ogniowych, urządzenie komunikacji.
Wartość fortyfikacji zależy od stopnia uwzględnienia powyższych zadań:
• obserwacja, czyli wgląd w otaczający teren, rozstrzyga w pierwszym rzędzie o wyborze pozycji, ażeby objęła odpowiednio wybrane punkty obserwacyjne; organami obserwacji są stanowiska obserwacyjne piechoty, artylerii, wyższych dowództw, zarówno odkryte (strażnice, wieże obserwacyjne) jak i zakryte (schrony obserwacyjne);
• układ ognia, odpowiednio skombinowany z układem przeszkód, nadaje fortyfikacjom odporność szturmową. Do tego służą strzeleckie stanowiska ogniowe – rowy, stanowiska karabinów maszynowych i broni specjalnych, schrony bojowe, oraz przeszkody naturalne i sztuczne wraz z układem zniszczeń;
• komunikacje umożliwiają ruch naprzód, nadają sprężystość obronie i ułatwiają życie obsadzie pozycji. Spełniają to rowy, drogi, dróżki, i chodniki podziemne;
• osłonę przed wzrokiem uzyskuje się przez użycie zasłon naturalnych i sztucznych, budowli pozornych, upodobnienie i zniekształcenie przedmiotów, rozproszenie w terenie – w ogóle przez stosowanie maskowania; stopień urzeczywistnienia maskowania jest wyrazem wartości pozycji;
• osłonę przed działaniem środków walki przeciwnika uzyskuje się przez kopanie rowów i budowę schronów.ROZDZIAŁ I
WIADOMOŚCI WSTĘPNE
1. ZASADY RYSUNKU FORTYFIKACYJNEGO
Rysunek techniczny jest w ogóle najprostszym środkiem przekazywania myśli technicznej, jeżeli zaś chodzi o fortyfikację jest to po prostu środek jedyny. Za pomocą rysunku można w ciągu kilku minut wytłumaczyć wykonawcom czego się od nich żąda i to w sposób niebudzący żadnej wątpliwości, co do tego, czy został zrozumiany.
Rysunek przy tym ma tę wyższość nad fotografią, że możemy wyrysować tylko te części, o które nam chodzi, uwidoczniając jednocześnie szczegóły bardziej ważne, a usuwając mniej ważne.
Rysunek musi jednak odpowiadać dwóm warunkom: być dokładny i jasny. Nawet odręczny szkic ołówkowy, o ile jest dość jasny i dokładny, może oddać nieocenione usługi.
Rysunki fortyfikacyjne wykonuje się w rzutach prostokątnych, dając najczęściej plan i jeden lub kilka przekrojów i ewentualnie elewację, czyli widok z przodu. W pewnych wypadkach można kilka przekrojów zastąpić jednym łamanym, dokonanym płaszczyznami prostopadłymi do planu, wzajemnie się przecinającymi, najczęściej pod kątem prostym, podobnie do ścian parawanu.
Jeśli chodzi o uwidocznienie konstrukcji jakiegoś szczegółu, rysujemy, oprócz zasadniczego planu i przekroju, dany szczegół zwykle w większej podziałce, w planie lub w przekroju, ewentualnie w różnych przekrojach, zależnie od znaczenia tego szczegółu.
Plan i przekroje muszą być ze sobą związane; uskuteczniamy to prowadząc na planie prostą, będącą śladem płaszczyzny przekroju. Żeby rysunku nie zaciemniać, linia przekroju może być opuszczona w granicach samego rysunku, a dwa odcinki, będące jej przedłużeniami, wskażą jej miejsce. Przekrój oznacza się literami, albo numerami. W razie większej ilości przekrojów lepiej jest używać numerów. Na jednym końcu stawiamy literę N, na drugim końcu cyfrę. Na przekroju strona oznaczona literą N powinna być lewa, oznaczona cyfrą – prawa.
Chcąc związać szczegół z planem lub przekrojem, piszemy jedną z liter początkowych przy tym szczególe na planie czy przekroju i tę samą literę ponad szczegółem, rysowanym oddzielnie.
Rysunki muszą być zaopatrzone w podziałkę.
Najlepiej jest dołączać podziałkę liniową, podając nad nią podziałkę liczbową. Najprościej jest używać podziałek dziesiętnych lub podzielnych przez 5 i 2. Na przykład:
1/10, 1/100, 1/25, 1/2, 1/4, 1/8, 1/200 itp.
Podziałka może być różna dla planu i przekroju, choć lepiej jest przyjąć jedną. Nie można jednak używać na planie albo na przekroju dwóch podziałek – innej np. dla wysokości, a innej dla długości. Szczegóły mają zwykle większą podziałkę.
O ile rysunek przedstawia plan miejscowości, wówczas konieczna jest strzałka, wskazująca kierunek północ i południe.
Wymiary pisze się pośrodku cienkich kresek ciągłych, zakończonych strzałkami.
Wymiary muszą być w tych samych jednostkach, co i podziałka. Przy wymiarach liter się nie stawia.
Dla wymiarów poziomych cyfry powinny być pisane od lewej ręki do prawej, dla pionowych z dołu do góry.
Oprócz wymiarów ważną rolę odgrywają na rysunkach fortyfikacyjnych cechy. Oznaczają one poziom płaszczyzny, punktu, linii w stosunku do poziomu, przyjętego za podstawowy. Jako podstawowy, przyjmuje się poziom powierzchni ziemi w danym punkcie, oznaczając go znakiem O lub jakąś równą cyfrą: 10, 20. W pierwszym przypadku punkty, oznaczane poniżej O, są ujemne, w drugim unika się ujemności punktów. Pierwszy sposób stosujemy na ogół w szkicach odręcznych, prostszych, gdzie nie ma potrzeby podawania dużej ilości cech. Praktycznie biorąc, pierwszy sposób stosuje się w fortyfikacji polowej, drugi – w stałej, szczególnie jeśli chodzi o rysunki, odnoszące się do dawniejszych czasów. Cechy podaje się w nawiasie ze znakiem + lub -.
Pochyłe płaszczyzny określa się ułamkiem, wyrażającym w mianowniku podstawę, a w liczniku wysokość. Znaki pochyłości wypisuje się przy śladach tych płaszczyzn na przekroju, na planie możemy je pomieszczać lub nie, wypisując na samej płaszczyźnie.
Prócz tego rysunek powinien posiadać zwięzłą nazwę lub numer, odsyłający go do właściwego miejsca w tekście, dalej objaśnienia, datę i czytelny podpis. (Na rysunkach szkolnych wymaga się oprócz tego numeru ćwiczenia, kompanii oraz wyraźnie napisanego nazwiska).
Części niewidoczne, których położenie chcemy zaznaczyć, wrysowuje się liniami przerywanymi.
Linie pomocnicze dla rysunku, na przykład osie symetrii lub promienie kół, rysuje się linią „kreska punkt”.
2. PLAN
Na planie podaje się przeważnie te wymiary, których nie daje przekrój. Powtarzanie wszystkich wymiarów jest zbyteczne. Trzeba podawać cechy płaszczyzn poziomych. Jeśli mamy kilka płaszczyzn poziomych, to celem lepszego uwidocznienia kreskujemy je lub malujemy z tym, że im głębsza płaszczyzna, tym gęściej się je zakreskowuje, lub ciemniej zamalowuje.
Plany mogą być dokładne, przedstawiające wszystkie krawędzie i plany schematyczne, w których niektóre płaszczyzny skośne, o ile są bliskie pionowych, skracamy do jednej linii.
W planie linie ognia kreślimy grubiej.
W pewnych przypadkach, celem pokazania budowy warstwowej, odsłaniamy poszczególne warstwy tak, żeby je kolejno obnażać. W tym celu odgraniczamy je nierównymi powierzchniami, jak gdyby powstałymi przez brutalne zerwanie. Bardzo często pokazujemy przy tym przekrój tych warstw, żeby pokazać z jakiego materiału są one zrobione.
3. PRZEKRÓJ
Na przekroju są części przecięte i widoczne. Części przecięte zakreskowuje się lub zamalowuje według specjalnych znaków iluminacyjnych, zależnie od materiału. Wyjątek stanowi ziemia rodzima, którą zakreskowuje się tylko wąskim paskiem dookoła konturu przecięcia. Części widocznych (w elewacji) nie kreskuje się, ani się nie maluje.
Części widoczne zmieniają się zasadniczo od porządku liter wziętego przekroju, dlatego należy uważać na dobre postawienie liter lub cyfry i litery N. Na przekroju można niektóre części niewidoczne wrysowywać liniami kreskowanymi.
Jeśli mamy przedmiot długi o jednakowym przekroju, na przykład rów lub belkę, wówczas możemy przekrój wyrysować na planie, nie pokazując oddzielnych przekrojów.
4. ELEWACJA
Jest to właściwie przekrój, w którym nie ma części przeciętych (prócz ziemi), są zaś tylko części widoczne. Oprócz narysu i przekroju daje się elewację przeważnie jako uzupełnienie. W tym przypadku nie stawia się na elewacji żadnych wymiarów, najwyżej te, których nie ma ani na planie, ani na przekroju. Ponieważ chodzi tu nie o pokazanie konstrukcji, lecz o wrażenie zewnętrzne, przeto można stosować cieniowanie i lekkie malowanie z tym jednakże, żeby nie wpadać w skrajność i nie malować krajobrazów, zamiast rysunków technicznych.
Rysunek 1 daje pojęcie o planie, przekrojach i elewacji.
5. WŁAŚCIWOŚCI ZIEMI
Najprostszym i najczęściej spotykanym materiałem, z którym fortyfikator ma do czynienia na wojnie, jest ziemia. Z ziemi buduje się wszelkie stanowiska i komunikacje przez wkopanie się, ziemia dostarcza wytrzymałych osłon, słowem jest to materiał, który prawie zawsze jest pod ręką i z którym zawsze trzeba się liczyć.
Ziemia może być lekka – piasek, sypka – ziemia urodzajna, ciężka – glina lub torf i bardzo ciężka – grunt żwirowaty, skała, grunt zmarznięty itp. Ziemie lekkie wymagają tylko łopaty, ziemie ciężkie i bardzo ciężkie wymagają pewnej ilości oskardów i łomów.
Daną ziemię cechuje stosunek ilości łopat do oskardów przy robotach ziemnych.
1 m3 waży około 1½ tony.
Spadkiem dopuszczalnym, albo spadkiem zsypu nazywamy spadek, który dany rodzaj ziemi wytrzymuje przez pewien czas bez sztucznego odziewania. Spadek ten jest przez pewien przeciąg czasu inny dla wykopu, a inny dla nasypu. Dla wykopu jest znacznie większy, zbliżając się w ciężkiej ziemi do pionowego.
Spadki określa się jako ułamek, którego mianownik wyraża podstawę, a licznik wysokość.
Spadkiem naturalnym lub spadkiem osuwu, nazywamy ten spadek, do którego dąży ziemia, pozostawiona sama sobie. Ze spadkiem tym trzeba się liczyć, o ile chcemy na przykład umocować kołki odciągowe, albo wykopać w pobliżu rowu strzeleckiego jakiś drugi rów (dla odwodnienia), gdyż należy to uskuteczniać dopiero poza płaszczyzną osuwową, o ile nie chcemy spowodować osypania się ziemi.
Spadek osuwu różni się dla każdego gatunku ziemi. Praktycznie w robotach polowych można go przyjąć około 1/1-45° (rys. 2).
Ziemia nasypana ma większą objętość niż wykop, z którego pochodzi. Zjawisko to nazywamy spulchnieniem. Różne gatunki ziemi mają różny współczynnik spulchnienia.
Nadzwyczaj ważną właściwością ziemi jest przepuszczalność wody. Jedne ziemie, jak piasek lub ziemia urodzajna przepuszczają wodę, inne, jak glina, są nieprzepuszczalne. Cecha przepuszczalności jest nadzwyczaj ważna przy projektowaniu odwodnienia. Nie wystarcza przy tym zbadanie wierzchniej warstwy, lecz trzeba się zagłębić na 2-3 m, czasem jeszcze niżej, o ile zachodzi potrzeba dotarcia do warstwy przepuszczalnej.
Takie odręczne badania geologiczne będą miały również na celu określenie głębokości warstwy wody zaskórnej. O ile w danym miejscu ma być budowany schron, wówczas może okazać się konieczność zbadania gruntu do głębokości 10 m i więcej.
TABLICA CECH ZIEMI
Rodzaj ziemi
Dopuszczalny spadek
Współcz. spulchn. ziemi
Stosunek narzędzi rozbij. do łopat
Wydajność pracy 1 robotnika w 1 godzinę w m3
Nasypy
Wykopy
Praca ciągła
Praca akordowa
Praca wytęż.
Kamienista
Prostop.
Prostop.
1/5
4/1
-
-
-
Zmarznięta
Prostop.
Prostop.
1/6
2/1
-
-
-
Glina
2/1-3/2
6/1-8/1
1/8
1/2
-
-
-
Ziemia urodzajna
3/2-1/1
4/1-3/1
1/10
1/5
0,40
0,80
1,00
Piasek
1/1-2/3
3/2-1/1
1/12
-
0,25
0,50
0,55
więcej..
