Hashimoto. Dieta i styl życia w chorobie - ebook

Od autorki

Z każ­dym ro­kiem w na­szym kra­ju przy­by­wa osób cier­pią­cych na scho­rze­nia au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne, w tym cho­ro­bę Ha­shi­mo­to. Uwa­ża się, że pięć razy czę­ściej do­ty­ka ona ko­biet niż męż­czyzn. Pa­cjent­ki skar­żą się na mniej­szy kom­fort ży­cia, pro­ble­my skór­ne, wy­pa­da­nie wło­sów, przy­bie­ra­nie na wa­dze i pro­ble­my z płod­no­ścią.

Cho­ro­bie Ha­shi­mo­to czę­sto to­wa­rzy­szą do­dat­ko­we za­bu­rze­nia, ta­kie jak aler­gie i nie­to­le­ran­cje po­kar­mo­we, a tak­że inne scho­rze­nia au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne. Nie po­zna­no przy­czyn cho­ro­by i nie wia­do­mo, jak moż­na do­pro­wa­dzić do cał­ko­wi­te­go wy­le­cze­nia.

Pa­cjen­ci i pa­cjent­ki czę­sto gu­bią się w gąsz­czu in­for­ma­cji na te­mat sty­lu ży­cia i pra­wi­dło­wej die­ty w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to. W pra­sie, li­te­ra­tu­rze po­pu­lar­no­nau­ko­wej i In­ter­ne­cie znaj­du­je się bo­wiem wie­le tre­ści nie­pre­cy­zyj­nych, nie­spraw­dzo­nych lub wręcz nie­praw­dzi­wych, a część z nich wza­jem­nie się wy­klu­cza.

W tej książ­ce ze­bra­łam i upo­rząd­ko­wa­łam ak­tu­al­ną wie­dzę na­uko­wą na te­mat die­ty i sty­lu ży­cia w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to. Po­ru­szy­łam w niej wie­le kwe­stii bli­skich oso­bom cho­ru­ją­cym, a czę­sto po­mi­ja­nych lub nie­do­sta­tecz­nie oma­wia­nych w opra­co­wa­niach na te­mat tego scho­rze­nia (na przy­kład zdro­wie je­lit, pro­blem wy­pa­da­nia wło­sów, nie­płod­ność). In­for­ma­cje za­war­te w tej pu­bli­ka­cji po­cho­dzą z wia­ry­god­nych źró­deł – przede wszyst­kim z ba­dań i prac na­uko­wych.

Z roz­dzia­łu pierw­sze­go do­wiesz się, czym jest cho­ro­ba Ha­shi­mo­to, jak się ją dia­gno­zu­je i le­czy, ja­kie są jej moż­li­we przy­czy­ny oraz scho­rze­nia to­wa­rzy­szą­ce.

W dru­gim roz­dzia­le po­da­łam in­for­ma­cje o zdro­wiu je­lit i po­wią­za­niu ich sta­nu z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to. Omó­wi­łam w nim rów­nież ko­bie­ce pro­ble­my hor­mo­nal­ne i kwe­stię nie­płod­no­ści w cho­ro­bach tar­czy­cy. W tej czę­ści książ­ki prze­czy­tasz tak­że o tym, ja­kie mogą być przy­czy­ny nad­mier­ne­go wy­pa­da­nia wło­sów i jak so­bie ra­dzić z tym pro­ble­mem.

Trze­ci roz­dział to zbiór in­for­ma­cji i po­rad na te­mat zdro­we­go sty­lu ży­cia. Pod­po­wia­dam w nim rów­nież, jak po­ko­chać ak­tyw­ność ru­cho­wą, uni­kać stre­su i prze­mę­cze­nia, ogra­ni­czyć używ­ki oraz zmniej­szyć na­ra­że­nie na za­nie­czysz­cze­nia.

W czwar­tym roz­dzia­le ze­bra­łam wie­dzę na te­mat za­sad pra­wi­dło­we­go od­ży­wia­nia w cho­ro­bie Ha­shi­mo­to i od­po­wie­dzia­łam na py­ta­nie, czy i kie­dy die­ty eli­mi­na­cyj­ne są ko­niecz­ne. Oso­by z nad­wa­gą, pro­ble­ma­mi je­li­to­wy­mi i nie­któ­ry­mi nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi znaj­dą tu przy­dat­ne po­ra­dy die­te­tycz­ne.

Książ­kę za­my­ka zbiór prze­pi­sów na smacz­ne i uroz­ma­ico­ne da­nia dla pa­cjen­tów z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to. Prze­pi­sy zo­sta­ły ozna­czo­ne sym­bo­la­mi, któ­re po­mo­gą oso­bom z aler­gia­mi i nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi w wy­bra­niu pro­po­zy­cji dla sie­bie.

Na czym polega choroba Hashimoto?

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to to prze­wle­kłe lim­fo­cy­tar­ne za­pa­le­nie tar­czy­cy. Jest to scho­rze­nie au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne, czy­li spo­wo­do­wa­ne wa­dli­wą pra­cą ukła­du im­mu­no­lo­gicz­ne­go (od­por­no­ścio­we­go). Układ od­por­no­ścio­wy oso­by cho­rej pro­du­ku­je prze­ciw­cia­ła, któ­re sta­le ata­ku­ją zdro­we ko­mór­ki tar­czy­cy oraz ha­mu­ją dzia­ła­nie en­zy­mu pe­rok­sy­da­zy tar­czy­co­wej, wa­run­ku­ją­cej pra­wi­dło­wą syn­te­zę hor­mo­nów tar­czy­cy. W efek­cie mamy do czy­nie­nia z prze­wle­kłym sta­nem za­pal­nym oraz nie­do­bo­rem hor­mo­nów tar­czy­cy.

Nie­zna­ne są do­kład­ne przy­czy­ny cho­ro­by. Czyn­ni­ka­mi zwięk­sza­ją­cy­mi ry­zy­ko za­cho­ro­wa­nia mogą być: skłon­no­ści ge­ne­tycz­ne, nie­któ­re in­fek­cje, na­pro­mie­nio­wa­nie, nie­do­bór se­le­nu, wi­ta­mi­ny D, że­la­za, a tak­że wy­sta­wie­nie na nad­miar jodu.

Po co nam tarczyca?
Tarczyca to niewielki gruczoł, przypominający kształtem motyla, zlokalizowany w okolicach szyi, który wytwarza hormony niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Biorą one udział w procesach wzrostu, wytwarzaniu energii (również cieplnej), metabolizmie, a także mają wpływ na oddychanie, działanie serca i mózgu.
Praca tarczycy jest ściśle powiązana z pracą przysadki oraz podwzgórza. Jeśli przysadka lub podwzgórze funkcjonują nieprawidłowo, może dojść do wtórnej niedoczynności tarczycy. Pierwotna niedoczynność może być z kolei spowodowana uszkodzeniem tego gruczołu – np. na skutek stanu zapalnego (np. poporodowe zapalenie tarczycy, choroba Hashimoto), operacji (np. usunięcie tarczycy) czy radioterapii.
Niezależnie od przyczyny niedoczynność tarczycy wywołuje szereg objawów oraz ma niekorzystny wpływ na cały organizm.

Według nie­któ­rych na­ukow­ców eks­po­zy­cja na bis­fe­nol A, obec­ny w pla­sti­ko­wych opa­ko­wa­niach, pu­deł­kach do prze­cho­wy­wa­nia żyw­no­ści, pusz­kach, bu­tel­kach czy bi­do­nach, może wią­zać się z częst­szym wy­stę­po­wa­niem cho­ro­by Ha­shi­mo­to (a tak­że oty­ło­ści, cho­rób ukła­du krą­że­nia, ze­spo­łu me­ta­bo­licz­ne­go, nie­płod­no­ści i nie­któ­rych no­wo­two­rów).

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to jest jed­nym z naj­czę­ściej wy­stę­pu­ją­cych dzi­siaj scho­rzeń o pod­ło­żu au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym.

Uwa­ża się, że pięć razy czę­ściej do­ty­ka osób płci żeń­skiej. Przy­pusz­czal­nie jest to efek­tem spe­cy­ficz­ne­go pro­fi­lu hor­mo­nal­ne­go ko­biet i wpły­wu hor­mo­nów żeń­skich na układ od­por­no­ścio­wy. Inną przy­czy­ną tych róż­nic mogą być częst­sze u ko­biet niż u męż­czyzn nie­do­bo­ry że­la­za, inna bu­do­wa chro­mo­so­mów, a tak­że czyn­ni­ki ge­ne­tycz­ne.

Czym są choroby autoimmunologiczne?
Choroby autoimmunologiczne są spowodowane wadliwym działaniem układu odpornościowego (immunologicznego). Układ odpornościowy walczy ze szkodliwymi czynnikami z zewnątrz, np. bakteriami i wirusami. W chorobie autoimmunologicznej zwalcza zdrowe komórki organizmu, a w konsekwencji niszczy tkanki i narządy.

W prze­bie­gu cho­ro­by Ha­shi­mo­to u po­nad 90% osób prę­dzej czy póź­niej roz­wi­ja się nie­do­czyn­ność tar­czy­cy, wy­ni­ka­ją­ca przede wszyst­kim z nie­do­bo­ru hor­mo­nów tego na­rzą­du.

Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy:
• senność, uczucie zmęczenia bez wyraźnej przyczyny,
• obniżenie nastroju (smutek, zniechęcenie, a nawet depresja),
• obniżona wydolność fizyczna i psychiczna,
• uczucie zimna,
• spowolnienie przemiany materii,
• suchość skóry,
• przybieranie na wadze (czasem dość znaczne).

Ważne terminy
• TSH – tyreotropina, hormon przysadki mózgowej, który reguluje pracę tarczycy. Jego poziom rośnie przy niedoczynności i spada przy nadczynności tarczycy.
• FT3 – wolna trójjodotyronina, hormon tarczycowy.
• FT4 – wolna tyroksyna, hormon tarczycowy.
• Przeciwciała anty-TPO – przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej, czyli enzymowi, który jest niezbędny do produkcji hormonów.
• Przeciwciała anty-TG – przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie, czyli białku komórek tarczycy.

Objawy choroby Hashimoto

Cho­ro­ba Ha­shi­mo­to wy­wo­łu­je nie­do­czyn­ność tar­czy­cy i jej ob­ja­wy są w za­sa­dzie symp­to­ma­mi nie­do­czyn­no­ści. Cza­sem mogą być wy­ni­kiem in­nych to­wa­rzy­szą­cych jej scho­rzeń, któ­re nie zo­sta­ły zdia­gno­zo­wa­ne (np. nie­to­le­ran­cje po­kar­mo­we, cho­ro­by skó­ry itp.). Ob­ja­wy wy­stę­pu­ją w róż­nych kon­fi­gu­ra­cjach i mogą być mniej lub bar­dziej do­kucz­li­we.

War­to pod­kre­ślić, że ozna­ki cho­ro­by Ha­shi­mo­to są za­zwy­czaj sil­nie zwią­za­ne z nie­do­czyn­no­ścią tar­czy­cy. Przy do­brym wy­rów­na­niu cho­ro­by za po­mo­cą le­ków więk­szość z nich za­zwy­czaj za­ni­ka. Nie­któ­rzy pa­cjen­ci zgła­sza­ją do­le­gli­wo­ści lub de­kla­ru­ją gor­sze sa­mo­po­czu­cie, za­nim po­ziom TSH prze­kro­czy nor­mę. Wy­ni­ka to praw­do­po­dob­nie z in­dy­wi­du­al­nej wraż­li­wo­ści or­ga­ni­zmu i wszel­kie ob­ja­wy na­le­ży zgło­sić le­ka­rzo­wi, któ­ry do­bie­rze od­po­wied­nią daw­kę le­ków i być może zle­ci do­dat­ko­we ba­da­nia. U nie­któ­rych pa­cjen­tów, np. u mło­dych ko­biet pla­nu­ją­cych cią­żę, le­ka­rze re­ko­men­du­ją utrzy­ma­nie nie­co niż­szych war­to­ści TSH i uni­ka­nie ba­lan­so­wa­nia na gra­ni­cy nor­my.

Nie­któ­re źró­dła po­da­ją, że symp­to­my, ta­kie jak prze­wle­kłe zmę­cze­nie, ner­wo­wość, nad­wraż­li­wość, su­chość skó­ry i wło­sów, od­czu­cie ni­skie­go kom­for­tu ży­cia czy skłon­ność do po­ro­nień, są po­wią­za­ne z pod­wyż­szo­nym po­zio­mem prze­ciw­ciał anty-TPO, a nie­do­czyn­ność jest tyl­ko czyn­ni­kiem sprzy­ja­ją­cym ich wy­stą­pie­niu.

Je­śli cho­ru­jesz na Ha­shi­mo­to, to wiesz, że sa­mo­po­czu­cie i kom­fort ży­cia mogą być zmien­ne – wy­ni­ka to z róż­nych do­dat­ko­wych czyn­ni­ków, a tak­że z wa­hań po­zio­mu hor­mo­nów tar­czy­cy po­mię­dzy po­mia­ra­mi, któ­re za­zwy­czaj prze­pro­wa­dza się raz na 3 mie­sią­ce.

Oprócz wymienionych powyżej ogólnych symptomów w przebiegu choroby Hashimoto i współistniejącej z nią niedoczynności tarczycy często obserwuje się:
• rozdrażnienie,
• trudności z koncentracją,
• rogowacenie skóry (szczególnie na piętach, kolanach i łokciach),
• kłopoty trawienne (np. zaparcia, wzdęcia),
• kołatanie serca (szczególnie w odpowiedzi na stres lub duży wysiłek),
• apatię,
• niską tolerancję wysiłku,
• wypadanie włosów,
• zmiany apetytu,
• ociężałość,
• skurcze mięśni,
• łamliwe, cienkie paznokcie,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• zaburzenia płodności,
• poronienia.

Stres oksydacyjny, reaktywne formy tlenu a stan zapalny w chorobie Hashimoto

Re­ak­tyw­ne for­my tle­nu (RFT), w tym wol­ne rod­ni­ki tle­no­we, to nie­sta­bil­ne che­micz­nie czą­stecz­ki, któ­re nie­zwy­kle ła­two re­agu­ją z in­ny­mi czą­stecz­ka­mi. Pro­wa­dzi to do znisz­cze­nia ist­nie­ją­cych struk­tur. Oprócz RFT wy­stę­pu­ją rów­nież re­ak­tyw­ne for­my azo­tu, któ­re dzia­ła­ją w po­dob­ny spo­sób. Mogą być pro­du­ko­wa­ne w or­ga­ni­zmie oraz do­star­cza­ne wraz z po­ży­wie­niem.

Ważne terminy
• Wolne rodniki tlenowe – reaktywne formy tlenu (RFT), czyli niestabilne cząsteczki, które łatwo reagują z innymi cząsteczkami, prowadząc do niszczenia komórek. Ich nadmiar jest szkodliwy dla organizmu.

Re­ak­tyw­ne czą­stecz­ki po­wsta­ją w cie­le czło­wie­ka każ­de­go dnia, np. na sku­tek wie­lu fi­zjo­lo­gicz­nych pro­ce­sów, i peł­nią po­ży­tecz­ne funk­cje, m.in. w ko­mu­ni­ka­cji mię­dzy ko­mór­ka­mi, w re­gu­la­cji na­mna­ża­nia się ko­mó­rek i usu­wa­niu tych zbęd­nych, a tak­że w wal­ce z drob­no­ustro­ja­mi czy pa­so­ży­ta­mi. Nie­ste­ty ich nad­miar jest bar­dzo szko­dli­wy dla or­ga­ni­zmu. Efek­tem dzia­ła­nia RFT jest też stan za­pal­ny, oksy­da­cja (utle­nia­nie) li­pi­dów, bia­łek i uszka­dza­nie ma­te­ria­łu DNA, co może pro­wa­dzić do wy­stę­po­wa­nia róż­nych za­bu­rzeń czy cho­rób.

Na­sze cia­ło po­tra­fi wy­twa­rzać en­zy­my an­ty­ok­sy­da­cyj­ne (prze­ciw­u­tle­nia­ją­ce), któ­re neu­tra­li­zu­ją nad­miar tych sub­stan­cji. Do­dat­ko­wo ist­nie­je sze­ro­ki wa­chlarz an­ty­ok­sy­dan­tów, któ­re mo­że­my do­star­czyć or­ga­ni­zmo­wi z po­ży­wie­niem. Nie­ste­ty ta de­li­kat­na rów­no­wa­ga mię­dzy związ­ka­mi utle­nia­ją­cy­mi a prze­ciw­u­tle­nia­cza­mi zo­sta­je za­chwia­na, gdy na­sza die­ta lub styl ży­cia od­bie­ga zna­czą­co od tego, co uwa­ża­my za zdro­we i po­żą­da­ne.

Stres oksy­da­cyj­ny to wła­śnie za­chwia­nie rów­no­wa­gi po­mię­dzy po­wsta­wa­niem wol­nych rod­ni­ków w or­ga­ni­zmie a moż­li­wo­ścią ich neu­tra­li­za­cji przez czyn­ni­ki we­wnętrz­ne lub ze­wnętrz­ne. Może być on spo­wo­do­wa­ny nad­pro­duk­cją wol­nych rod­ni­ków w wy­ni­ku np. cho­ro­by lub nie­wy­dol­no­ścią me­cha­ni­zmów słu­żą­cych ich zwal­cza­niu.

Stres oksy­da­cyj­ny uzna­je się za sil­ny czyn­nik roz­wo­ju miaż­dży­cy, cho­ro­by wień­co­wej, cu­krzy­cy typu 2, cho­rób neu­ro­de­ge­ne­ra­cyj­nych (np. Al­zhe­ime­ra) i in­nych.

Hor­mo­ny tar­czy­cy wpły­wa­ją na me­ta­bo­lizm tle­no­wy oraz pro­duk­cję wol­nych rod­ni­ków w or­ga­ni­zmie. U pa­cjen­tów z au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym za­pa­le­niem tar­czy­cy stwier­dza się wyż­sze po­zio­my sub­stan­cji o dzia­ła­niu oksy­da­cyj­nym, a niż­sze – sub­stan­cji an­ty­ok­sy­da­cyj­nych, a za­tem za­bu­rze­nie rów­no­wa­gi i stres oksy­da­cyj­ny. Stres oksy­da­cyj­ny i stan za­pal­ny są ze sobą bar­dzo moc­no po­wią­za­ne. Wy­ka­za­no też związ­ki po­mię­dzy stre­sem oksy­da­cyj­nym a za­bu­rze­nia­mi pra­cy tar­czy­cy (za­rów­no z nie­do­czyn­no­ścią, jak i nad­czyn­no­ścią).

Stres oksy­da­cyj­ny może na­ra­stać wraz z po­stę­pem roz­wo­ju nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy. Ba­da­nia po­ka­zu­ją jed­nak, że po roz­po­czę­ciu te­ra­pii le­wo­ty­rok­sy­ną na­stę­pu­je zmniej­sze­nie się na­si­le­nia stre­su oksy­da­cyj­ne­go. Jest to ko­lej­ny ar­gu­ment, któ­ry prze­ma­wia za re­gu­lar­nym i wła­ści­wym za­ży­wa­niem le­ków prze­pi­sa­nych przez le­ka­rza.

Nie­któ­ry na­ukow­cy su­ge­ru­ją rów­nież moż­li­wość istot­ne­go udzia­łu pro­duk­tów za­awan­so­wa­nej gli­ka­cji (czą­ste­czek AGE) w za­pa­le­niu tar­czy­cy w prze­bie­gu Ha­shi­mo­to.

Czym jest gli­ka­cja? Gli­ka­cja to pro­ces, w któ­rym cu­kry spon­ta­nicz­nie re­agu­ją np. z biał­ka­mi, co pro­wa­dzi do nisz­cze­nia bia­łek, a w kon­se­kwen­cji do wy­łą­cze­nia ich funk­cji i osła­bie­nia zbu­do­wa­nych z nich tka­nek. Pro­ces ten za­cho­dzi szyb­ciej przy pod­wyż­szo­nej gli­ke­mii (po­zio­mie cu­kru we krwi), np. u osób z nie­wy­rów­na­ną cu­krzy­cą lub na gra­ni­cy cu­krzy­cy, pa­cjen­tów z za­bu­rze­nia­mi go­spo­dar­ki wę­glo­wo­da­no­wej lub ze scho­rze­nia­mi zwią­za­ny­mi z pod­wyż­szo­nym po­zio­mem cu­kru we krwi.

Ważne terminy
• Lewotyroksyna – syntetyczny hormon, który uzupełnia niedobór tyroksyny spowodowany uszkodzeniem lub zapaleniem tarczycy.

Wsku­tek gli­ka­cji po­wsta­ją czą­stecz­ki AGE, któ­re za­bu­rza­ją funk­cje ko­mó­rek, np. ich tak zwa­ne me­cha­ni­zmy obron­ne i me­ta­bo­lizm, a tak­że na­si­la­ją stan za­pal­ny. Po­śred­nio zwięk­sza­ją też pro­duk­cję wol­nych rod­ni­ków. We­dług nie­któ­rych prac na­uko­wych duże na­gro­ma­dze­nie czą­ste­czek AGE może być czyn­ni­kiem ry­zy­ka roz­wo­ju nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy oraz kom­pli­ka­cji tego scho­rze­nia. Wią­że się ono rów­nież z wy­stę­po­wa­niem oznak przed­wcze­sne­go sta­rze­nia.

Czą­stecz­ki AGE mogą wy­stę­po­wać tak­że w żyw­no­ści, szcze­gól­nie w mię­sie i ry­bach pod­da­wa­nych pie­cze­niu dłu­go­trwa­łe­mu lub w wy­so­kiej tem­pe­ra­tu­rze, sma­żo­nych, wie­lo­krot­nie od­grze­wa­nych, gril­lo­wa­nych czy opie­ka­nych na rusz­cie, a tak­że w se­rach, ka­wie i ka­kao, w pra­żo­nych orze­chach i pest­kach oraz nie­któ­rych ole­jach (wy­twa­rza­nych w wy­so­kiej tem­pe­ra­tu­rze). Prze­do­sta­ją się rów­nież do or­ga­ni­zmu pod­czas pa­le­nia ty­to­niu. Ba­da­nia na zwie­rzę­tach wy­ka­zy­wa­ły, że wy­so­kie spo­ży­cie cu­kru (zwłasz­cza fruk­to­zy) może skut­ko­wać gro­ma­dze­niem się czą­ste­czek AGE w tkan­kach oraz roz­wo­jem in­su­li­no­opor­no­ści czy za­bu­rzeń li­pi­do­wych.

Co może nasilać stres oksydacyjny?
• palenie tytoniu (również palenie bierne),
• wdychanie zanieczyszczonego powietrza (np. smog),
• przewlekły stres,
• niektóre składniki obecne w żywności,
• nadużywanie alkoholu,
• niektóre leki,
• napromieniowanie,
• bardzo duży wysiłek fizyczny,
• kontakt z substancjami chemicznymi (niektórymi kosmetykami, chemią gospodarczą i środkami czystości, niektórymi lakierami, farbami i farbowanymi tkaninami, określonymi substancjami używanymi do produkcji artykułów gospodarstwa domowego, naczyń, mebli, paneli podłogowych itp.).

Jed­nym z ce­lów wspo­ma­ga­nia te­ra­pii cho­ro­by Ha­shi­mo­to jest zwal­cza­nie sta­nu za­pal­ne­go oraz zmniej­sza­nie na­si­le­nia stre­su oksy­da­cyj­ne­go. Tu z po­mo­cą przy­cho­dzą tam roz­ma­ite skład­ni­ki żyw­no­ści np. mi­ne­ral­ne, wcho­dzą­ce w skład en­zy­mów an­ty­ok­sy­da­cyj­nych, ta­kie jak se­len czy cynk, kwa­sy tłusz­czo­we ome­ga 3, nie­któ­re wi­ta­mi­ny i ka­ro­te­no­idy oraz po­li­fe­no­le ro­ślin­ne – związ­ki o dzia­ła­niu an­ty­ok­sy­da­cyj­nym, z któ­rych część wy­ka­zu­je tak­że wła­ści­wo­ści an­ty­gli­ka­cyj­ne. O wszyst­kich tych skład­ni­kach prze­czy­tasz wię­cej w dal­szej czę­ści książ­ki.

Diagnostyka i leczenie Hashimoto

Ob­ja­wy nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy są za­zwy­czaj dość nie­spe­cy­ficz­ne (szcze­gól­nie na po­cząt­ku) i mogą być wy­ni­kiem róż­nych scho­rzeń czy sta­nów (np. nie­do­bo­rów po­kar­mo­wych bądź cią­ży).

Dia­gno­sty­ką w kie­run­ku cho­ro­by Ha­shi­mo­to zaj­mu­je się le­karz en­do­kry­no­log, ale za­nim tra­fisz do spe­cja­li­sty, mo­żesz się udać do le­ka­rza pierw­sze­go kon­tak­tu, któ­ry skie­ru­je cię na pod­sta­wo­we ba­da­nia. Dzię­ki nim wy­klu­czysz np. ane­mię, in­fek­cję, nie­pra­wi­dło­wy po­ziom cu­kru we krwi czy pro­ble­my z ci­śnie­niem tęt­ni­czym. Le­karz ro­dzin­ny może też wy­pi­sać skie­ro­wa­nie na ba­da­nie po­zio­mu TSH we krwi. Zbyt duża ilość tego hor­mo­nu w or­ga­ni­zmie zwy­kle sta­no­wi pierw­szy sy­gnał alar­mo­wy i wska­za­nie do dal­szych ba­dań.

En­do­kry­no­log oprócz okre­śle­nia po­zio­mu TSH może zle­cić inne ba­da­nia do­dat­ko­we, ta­kie jak:

- ba­da­nie USG gru­czo­łu tar­czo­we­go (tar­czy­cy),
- ozna­cze­nie po­zio­mu FT3 (wol­nej trój­jo­do­ty­ro­ni­ny) i FT4 (wol­nej ty­rok­sy­ny) we krwi,
- ozna­cze­nie po­zio­mu prze­ciw­ciał anty-TPO i anty-TG.

Po­ziom prze­ciw­ciał jest pod­wyż­szo­ny u więk­szo­ści cho­rych, ale nie prze­są­dza o dia­gno­zie. Le­karz musi prze­ana­li­zo­wać wszyst­kie wy­ni­ki ba­dań oraz wy­wiad zdro­wot­ny. Cza­sem ko­niecz­ne oka­zu­je się zle­ce­nie do­dat­ko­wych tes­tów lub ob­ser­wa­cja.

Na chwilę obecną całkowite wyleczenie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy nie jest możliwe. Leczenie polega zazwyczaj na uzupełnianiu hormonów tarczycy, czyli zażywaniu lewotyroksyny.

Le­wo­ty­rok­sy­na to syn­te­tycz­ny hor­mon, któ­ry uzu­peł­nia nie­do­bór ty­rok­sy­ny spo­wo­do­wa­ny uszko­dze­niem lub za­pa­le­niem tar­czy­cy. Nie­ste­ty wie­lu pa­cjen­tów po­peł­nia błę­dy w cza­sie jego przyj­mo­wa­nia, co skut­ku­je po­gor­sze­niem efek­tów le­cze­nia lub na­wet po­mył­ka­mi w dal­szej dia­gno­zie czy le­cze­niu (np. gdy mimo za­le­ca­nej te­ra­pii wy­ni­ki na­dal się po­gar­sza­ją).

Przed roz­po­czę­ciem za­ży­wa­nia le­wo­ty­rok­sy­ny (tak jak w przy­pad­ku in­nych le­ków) na­le­ży się skon­sul­to­wać z le­ka­rzem i do­kład­nie prze­czy­tać ulot­kę.

Oto wskazówki, o których warto pamiętać podczas zażywania lewotyroksyny.

- Lek za­ży­waj za­wsze we­dług wska­zań le­ka­rza, w prze­pi­sa­nej przez nie­go daw­ce. Nie zmie­niaj sa­mo­dziel­nie daw­ki leku.
- Lek sto­suj re­gu­lar­nie, za­wsze tak, jak za­le­cił le­karz.
- Ta­blet­kę przyj­muj rano, na czczo i przy­naj­mniej 30 mi­nut przed po­sił­kiem, po­pi­ja­jąc ją nie­wiel­ką ilo­ścią wody.
- Je­śli przyj­mu­jesz inne leki lub su­ple­men­ty, np. wap­nia, ma­gne­zu bądź że­la­za, leki sto­so­wa­ne przy le­cze­niu wrzo­dów żo­łąd­ka, zga­gi i re­fluk­su, ta­blet­ki uspo­ka­ja­ją­ce i an­ty­de­pre­syj­ne, ob­ni­ża­ją­ce ci­śnie­nie (beta-ad­re­no­li­ty­ki), ob­ni­ża­ją­ce cho­le­ste­rol, prze­ciw­za­pal­ne (gli­ko­kor­ty­ko­idy), es­tro­ge­ny (za­war­te np. w ta­blet­kach an­ty­kon­cep­cyj­nych i in­nych pre­pa­ra­tach hor­mo­nal­nych) – po­in­for­muj o tym le­ka­rza, po­nie­waż mogą one osła­biać dzia­ła­nie le­wo­ty­rok­sy­ny.
- Je­śli przyj­mu­jesz leki zo­bo­jęt­nia­ją­ce (na nad­kwa­śność, re­fluks, zga­gę), po­łknij le­wo­ty­rok­sy­nę 2 go­dzi­ny przed za­ży­ciem tych pre­pa­ra­tów.
- Je­śli przyj­mu­jesz leki na ob­ni­że­nie cho­le­ste­ro­lu (ta­kie, któ­re za­wie­ra­ją ko­le­sty­pol lub cho­le­sty­ra­mi­nę), po­łknij le­wo­ty­rok­sy­nę 4–5 go­dzin przed za­ży­ciem tych pre­pa­ra­tów.
- Po przy­ję­ciu le­wo­ty­rok­sy­ny od­cze­kaj co naj­mniej 2 go­dzi­ny, za­nim spo­ży­jesz pro­duk­ty so­jo­we, na­biał (jo­gur­ty, mle­ko, ser itp.), kawę i moc­ną her­ba­tę, po­nie­waż mogą one osła­biać wchła­nia­nie leku. Tak samo dzia­łają su­ple­men­ty die­ty, szcze­gól­nie te za­wie­ra­ją­ce że­la­zo, wapń i ma­gnez.
- Po­in­for­muj le­ka­rza, je­śli re­gu­lar­nie ja­dasz pro­duk­ty so­jo­we lub za­mie­rzasz to ro­bić. Zmniej­sza­ją one wchła­nia­nie le­wo­ty­rok­sy­ny z je­li­ta cien­kie­go.

Uwaga! Tempo przyswajania leków w jelitach to sprawa indywidualna.
Jeśli mimo dużych dawek leków efekty leczenia nie są zadowalające, przedyskutuj z lekarzem zwiększenie odstępu pomiędzy zażyciem leku a pierwszym posiłkiem do 45–60 minut – być może problemem jest złe wchłanianie lewotyroksyny. Zwróć też koniecznie uwagę na to, co zjadasz i wypijasz na śniadanie. Wsłuchuj się w organizm i na bieżąco opowiadaj lekarzowi o swoich obserwacjach i wątpliwościach.

Schorzenia towarzyszące chorobie Hashimoto

U pa­cjen­tów z cho­ro­bą Ha­shi­mo­to czę­sto stwier­dza się obec­ność prze­ciw­ciał prze­ciw­ko: glia­dy­nie (biał­ko psze­ni­cy) i trans­glu­ta­mi­na­zie tkan­ko­wej (cha­rak­te­ry­stycz­ne dla ce­lia­kii); a tak­że pod­wyż­szo­ny po­ziom prze­ciw­ciał IgG prze­ciw­ko psze­ni­cy. W związ­ku z tym war­to się prze­ba­dać w kie­run­ku ce­lia­kii, zwłasz­cza je­śli ta cho­ro­ba wy­stę­po­wa­ła w ro­dzi­nie.

Choroba Hashimoto często współistnieje z innymi chorobami i zaburzeniami. Są to:
• celiakia i inne formy nietolerancji glutenu,
• atopowe zapalenie skóry (AZS),
• łuszczyca,
• alergie,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• cukrzyca,
• hipercholesterolemia,
• insulinooporność,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• otyłość,
• zaburzenia jelitowe,
• bielactwo,
• pokrzywka przewlekła,
• inne autoimmunologiczne choroby skóry i błon śluzowych.

Pro­ce­sy au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne oraz stres oksy­da­cyj­ny mogą się wspól­nie przy­czy­niać do utra­ty pig­men­ta­cji w skó­rze. Uwa­ża się, że au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne za­pa­le­nie tar­czy­cy w pew­nych oko­licz­no­ściach wy­zwa­la i pod­trzy­mu­je roz­wój bie­lac­twa, a w nie­któ­rych ba­da­niach wy­ka­za­no, że 5–10% pa­cjen­tów z de­pre­sją cier­pi jed­no­cze­śnie na za­bu­rze­nia pra­cy tar­czy­cy.

Zdia­gno­zo­wa­nie oraz od­po­wied­nie le­cze­nie scho­rzeń współ­ist­nie­ją­cych z Ha­shi­mo­to jest bar­dzo waż­ne, po­nie­waż ich obec­ność może wpły­wać na efek­ty te­ra­pii, po­ja­wia­nie się roz­ma­itych po­wi­kłań, sa­mo­po­czu­cie i kom­fort ży­cia.

Oso­by z Ha­shi­mo­to szcze­gól­nie czę­sto cier­pią jed­no­cze­śnie na nie­to­le­ran­cję lak­to­zy, ce­lia­kię i inne for­my nie­to­le­ran­cji glu­te­nu albo psze­ni­cy. Za­zwy­czaj te scho­rze­nia dają wy­raź­ne ob­ja­wy, ale cza­sem po­zo­sta­ją nie­wy­kry­te przez dłuż­szy czas. Tym­cza­sem np. nie­le­czo­na ce­lia­kia może zwięk­szać za­po­trze­bo­wa­nie na le­wo­ty­rok­sy­nę.

Ko­niecz­ność za­ży­wa­nia le­wo­ty­rok­sy­ny du­ży­mi daw­ka­mi w celu wy­rów­na­nia po­zio­mu hor­mo­nów (po wy­klu­cze­niu ewen­tu­al­nych błę­dów w przyj­mo­wa­niu le­ków, np. za­ży­wa­nia ich po po­sił­ku) może być wska­za­niem do cza­so­we­go wpro­wa­dze­nia die­ty bez glu­te­nu i lak­to­zy oraz ob­ser­wa­cji.

Pamiętaj! Każdą dietę eliminacyjną należy omówić ze swoim lekarzem. Nigdy nie wprowadzaj jej na własną rękę, szczególnie jeśli jesteś przed diagnostyką lub w jej trakcie.

Więcej o kwe­stiach zwią­za­nych z nie­to­le­ran­cja­mi po­kar­mo­wy­mi i die­ta­mi eli­mi­na­cyj­ny­mi do­wiesz się z pod­roz­dzia­łu „Die­ty eli­mi­na­cyj­ne – sto­so­wać czy nie?” w dal­szej czę­ści książ­ki.