- W empik go
Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej. Tom II 1808-1975 - ebook
Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej. Tom II 1808-1975 - ebook
Książka Stanforda Shawa jest jedną z najbardziej znanych i cenionych prac poświęconych dziejom Turcji od założenia państwa Osmanów w Anatolii w XIV wieku, przez czasy wielkiego imperium, na którego gruzach powstała w 1923 roku Republika Turecka, po rok 1975. We wprowadzeniu Shaw kreśli dzieje ludów tureckich w Azji Środkowej, skąd wywodzili się protoplaści dzisiejszych Turków, mieszkańców republiki. Autor omawia nie tylko wydarzenia historyczne, lecz także szeroko uwzględnia system administracyjny, gospodarczy i finansowy imperium, kreśli rozwój piśmiennictwa i literatury pięknej okresu klasycznego. Książka daje niezwykle bogaty obraz dziejów Turcji przedstawiony w interesującej formie.
Prof. Tadeusz Majda
Praca Stanforda J. Shawa jest niezwykle szczegółowym opracowaniem prawie siedmiuset lat historii państwa tureckiego. Oprócz obszernych opisów i analiz ważnych wydarzeń historycznych książka ta zawiera cenne i wartościowe dane bibliograficzne, indeksy oraz mapy. Jest doskonałym uzupełnieniem polskich publikacji poświęconych zagadnieniom historii Turcji, z których żadna w tak obszerny i szczegółowy sposób nie odnosi się do omawianych tematów.
Prof. Ewa Siemieniec-Gołaś
Spis treści
Wykaz tabel
Wstęp
Wstęp do drugiego wydania
Wykaz skrótów
Wskazówki dotyczące wymowy
1. Początki nowoczesnych reform osmańskich: panowanie Mahmuda II (1808-1839)
2. Czas reform: tanzimat (1839-1876)
3. Kulminacja tanzimatu: panowanie Abdulhamida II (1876-1909)
4. Rządy młodoturków (1908-1918)
5. Walka Turcji o niepodległość w latach 1918-1923
6. Republika Turecka 1923-1975
Aneks
Bibliografia
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych
Kategoria: | Historia |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-8002-140-2 |
Rozmiar pliku: | 2,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
W XIX stuleciu Imperium Osmańskie było świadkiem długotrwałych wysiłków reformatorskich, w ramach których stare i szanowane instytucje klasycznego Imperium Osmańskiego zastąpione zostały nowymi, zainspirowanymi coraz lepszą znajomością europejskiej myśli, społeczeństwa i systemu władzy, jednak zmodyfikowanymi tak, by zaspokoiły potrzeby Osmanów i pasowały do lokalnych warunków. W trakcie tego procesu rozszerzono zakres działania władz, znacznie poza granice definiowane tradycjami osmańskimi, tak, aby obejmował każdy aspekt życia, przytłaczając autonomiczne grupy religijne, ekonomiczne i społeczne, jakie dotąd żyły w niższych warstwach osmańskiego społeczeństwa. Nowa, nowoczesna biurokracja rządząca, utworzona na zachodnią modłę, zastąpiła dawną klasę panującą, objęła swoją władzą całe imperium i stworzyła niezwykle skomplikowany autokratyczny system rządzenia, nieznany w dotychczasowej tradycji.
Epoka nowoczesnych reform osmańskich zaczęła się w ostatniej dekadzie panowania sułtana Mahmuda II (1808–1839), który położył fundamenty pod to, co miało nadejść. Jego wysiłki były kontynuowane i przynajmniej częściowo zakończone w okresie reform tanzimatu, obejmującym panowanie jego synów, Abdülmecida I (1839–1861) oraz Abdülaziza (1861–1876), a realizowane przez reformistyczną biurokrację „ludzi tanzimatu”, którymi kierowali tacy mężowie stanu, jak: Mustafa Raszid Pasza, Ali Pasza oraz Fuat Pasza.
Reforma Imperium Osmańskiego była procesem skomplikowanym: każde rozwiązanie tworzyło nowe problemy. Wprowadzanie w życie nowych praw i praktyk z wielu powodów było powolne. Po pierwsze, imperium nadal było bardzo duże, z heterogenicznym społeczeństwem i stosunkowo słabym systemem komunikacji. Po drugie, brak doświadczenia reformatorów oraz chciwość imperialnych mocarstw Europy, spragnionych zysków kosztem stosunkowo słabo rozwiniętego imperium i jego mieszkańców, utrwalały i pogłębiały szereg problemów gospodarczych odziedziczonych po przeszłości. Po trzecie, domaganie się reform socjalnych i politycznych, samo w sobie jako skutek tanzimatu, stało w sprzeczności z pragnieniem jego przywódców, by modernizować tak szybko i efektywnie, jak tylko było to możliwe, bez opóźnień i kompromisów związanych w sposób nieunikniony z każdym systemem demokratycznym. Po czwarte, elementy nacjonalistyczne wśród mniejszości narodowych, podsycane i utrzymywane przez Rosję i, w mniejszym stopniu, inne mocarstwa Zachodu, domagały się autonomii lub niezależności od imperium i dodawały swoim ambicjom dramatyzmu za pomocą sporadycznych aktów terroryzmu na ziemiach osmańskich oraz propagandy antymuzułmańskiej w Europie i Ameryce. W końcu mocarstwa te, chociaż od podziału i rozbioru imperium powstrzymywała je troska o zachowanie równowagi sił w Europie, wtrącały się w wewnętrzne sprawy państwa osmańskiego, by zapewnić sobie korzyści polityczne i gospodarcze. Podczas gdy osmańscy reformatorzy starali się maksymalnie dostosować samych siebie i swoje programy do tych i innych wyzwań, brakowało im wiedzy, doświadczenia oraz sił niezbędnych do poradzenia sobie z nimi w krótkim czasie, jaki dali im wrogowie.
Chociaż reformom tanzimatu towarzyszyło rozszerzenie zasady rządów reprezentatywnych, jak na ironię losu zakończyły się one autokratyczną władzą Abdülhamida II (1876–1909), który doprowadził ich realizację do końca. Po krótkim okresie demokracji, zaraz po jego obaleniu, nastąpił powrót do autokracji, dowodzony nie przez jego następców, ale przez przywódców ruchu młodotureckiego (1908–1918), którzy z jednej strony w wielu dziedzinach kontynuowali reformy, a z drugiej wciągnęli nieprzygotowane imperium w trzęsawisko pierwszej wojny światowej, w wyniku czego zniszczenia i porażka doprowadziły do jego ostatecznego rozkładu. Reformy osmańskie, dobrze pomyślane, ale nie zawsze dobrze realizowane, borykające się z szeregiem problemów spowodowanych przez niezależne od nich czynniki oraz z wieloma wywołanymi przez nie same, doprowadziły imperium bliżej nowoczesnego społeczeństwa Europy i jej instytucji, ale nie zdołały go zachować. Położono jednak fundamenty pod Republikę Turecką, która powstała na ruinach imperium pod przewodnictwem Mustafy Kemala Atatürka (1923–1938) i jego następców.
Najnowsza historia państwa osmańskiego i tureckiego opisywana była wiele razy, ale zazwyczaj na podstawie europejskich materiałów źródłowych i w kontekście europejskich ambicji i uprzedzeń. Dopiero w ostatnich latach zaczęto korzystać z tureckich źródeł.
Celem niniejszej pracy jest połączenie źródeł zachodnich i tureckich oraz dodanie do nich wyników badań prowadzonych w osmańskich archiwach i bibliotekach oraz zaprezentowanie całej historii w jej własnym kontekście.
Chcielibyśmy złożyć wyrazy szacunku niewielkiej grupce pionierów akademickich, którzy rozpoczęli tę prace po zakończeniu drugiej wojny światowej: Ömerowi Lüfti Barkanowi z Uniwersytetu w Istambule, Cavitovi Baysunowi z Uniwersytetu w Ankarze, Niyazi Berkesowi z McGill University, Roderikowi Davisonowi z George Washington University, Halilowi Inalcıkowi z University of Chicago, Kemalowi Karpatowi z University of Wisconsin, Enverovi Ziya Karalowi z Uniwersytetu w Ankarze, Ercümentowi Kuranowi z Uniwersytetu Haceteppe w Ankarze, Barnardowi Lewisowi z Princeton University, Şerifowi Mardinowi z Uniwersytetu Bosporus w Istambule, Lewisowi V. Thomasowi z Princeton University oraz Ismailowi Hakkı Uzunçarşilı z Istambułu. Pragniemy także wyrazić szczególną wdzięczność Midhatowi Sertoğlu, Turgutowi Işıksal oraz Raufowi Tuncay z Archiwów Başbakanlık w Istambule, a także dyrektorom i pracownikom Archiwów i Biblioteki Pałacu Topkapı oraz Biblioteki Uniwersytetu w Istambule, Biblioteki Miejskiej Istambułu, Biblioteki Muzeum Archeologicznego w Istambule, Biblioteki Hakkı Tarık Us, Biblioteki Süleymaniye oraz Biblioteki Bayezit Genral w Istambule; Tureckiej Bibliotece Narodowej oraz Bibliotece Tureckiego Towarzystwa Historycznego w Ankarze, British Museum, Public Record Office, Commonwealth Relations Office w Londynie; Bodleian Library w Oxfordzie; Cambridge University Library; Archiwom Quai d’Orsay, Archives nationales, Archiwom Ministerstwa Wojny, Chateau de Vincennes oraz Bibliothèque Nationale w Paryżu; Haus-, Hof- Und Staatsarchiv oraz Bibliotece Narodowej w Wiedniu; Harry Elkins Widener Library, Harvard University; Firestone Library, Princeton University; a także University Research Library, University of California w Los Angeles, bez których pomocy prace badawcze niezbędne do tej pracy nie mogłyby zostać zakończone. Chcemy także wyrazić szczególny szacunek dwóm znawcom historii dyplomacji europejskiej, których brak uprzedzeń i wytrwałość w poszukiwaniu prawdy dotyczącej Turków stanowiły motywację do naszej własnej pracy: Williamowi L. Langerowi z Harvard University oraz Leftenowi Stavrianosowi z North-Western University. Jesteśmy również wdzięczni niezwykle kompetentnym i chętnym do współpracy pracownikom biura Cambridge University Press oddział w Nowym Jorku, a zwłaszcza Colinowi Jamesowi, Rhonie Johnson, Claire Konnick i Richardowi Hollickowi, którzy pomagali nam w powstaniu niniejszej pracy z wielką cierpliwością i oddaniem.
Studia nad historią państwa osmańskiego wiążą się ze skomplikowanymi problemami dotyczącymi transliteracji i nazw geograficznych. Osmański turecki zapisywany był alfabetem arabskim, a jego transliteracja na litery łacińskie różni się bardzo w zależności od języka osoby, która jej dokonywała. Nazwy nadawane poszczególnym miastom, a nawet całym prowincjom, także różnią się w zależności od języka: dlatego to, co po turecku zwano Istambułem, Izmirem i Edirne w większości zachodnich języków pozostało Konstantynopolem, Smyrną i Adrianopolem. Daty osmańskie przeliczono w cytatach na kalendarz europejski wyłącznie w przypadkach, gdy używa się oryginalnego kalendarza lub kiedy można je wydedukować na podstawie wewnętrznych dowodów. Arabski przedrostek al- został transliterowany zgodnie z najpopularniejszym dla każdego słowa zastosowaniem w dzisiejszym tureckim, ale tutaj, jak i w innych aspektach, nowoczesna ortografia turecka nie jest jednolita i z czasem zmieniała się.
STANFORD J. SHAW
EZEL KURAL SHAW
Los Angeles, Kalifornia
Styczeń 1977