-
W empik go
Historya powszechna Kościoła. Tom 5-6 - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2011
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Historya powszechna Kościoła. Tom 5-6 - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
| Kategoria: | Klasyka |
| Zabezpieczenie: | brak |
| Rozmiar pliku: | 898 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
HISTORYA POWSZECHNA KOŚCIOŁA
przez
Jana Alzog'a
Doktora Teologii, Professora Egzegezy i Historyi Kościelnej w Arcybiskupiem Seminaryum Poznańskiem.
przełożona na język polski według piątego wydania niemieckiego
Tom V.
w Warszawie.
w Drukarni Gazety Codziennej
1855.
Rękopism pod tytułem: Historya Powszechna Koscioła Jana Alzog'a, z niemieckiego na polski język przez J. z P. B. tłumaczona, przeczytałem, a nie znalazłszy nic przeciwnego, tak wypadkom historycznym, juko też Świętej Wierze, dla pragnących gruntownie poznać dzieje Kościoła uznaję za godną druku.
Warszawa, dnia 11 (23) Września 1854 roku.
Cenzor Ksiąg Duchownych w Archdyecezyi Warszawskiej,
X. W. Czaplicki, S. P.
Approbatur
Datum Varsoviae die 14 (26) Septembris 1854 Anno.
Judex Surrogatus
Antonius Białobrzeski.
Ferd. Dziaszkowski, Regens C. G. V.
Wolno drukować, z warunkiem złożenia W Komitecie Cenzury, po wydrukowaniu, prawem przepisanej liczby egzemplarzy.
Warszawa, dnia 22 Października (3 Listopada) 1855 r.
Starszy Cenzor,
Radca Dworu, J . Papłoński.
Okres trzeci.OD POCZĄTKU REFORMACYI LUTRA AŻ DO NASZYCH CZASÓW (1517-1848).
EPOKA PIERWSZA.
OD SAMEGO POWSTANIA PROTESTANTYZMU, AŻ DO POLITYCZNEGO UZNANIA GO TRAKTATEM WETSTFALSKIM (1517–1648).
§ 298.
A. Źródła I prace polityczne.–I. Guicciardini. – P. Jovio, Hist… sui temp. (1498–1513; 1521–27). Flor., 1550 sq. 2 vol… in fol. Adriani, Hist… de suoi tempi (1536–14). Firenze, 1583, 4vol… in f. De Thou, Hist… sui temp. (1543-1607). Francof., 1625, in fol. Goldast, Imp. Rom. Francof., 1607, in fol et Const… imp. Romae. Francof., 1615, 3vol… in fol. Koch, Zbiór recesów * cesarstwa. – II. Robertson, Hist… of the emp. Charles V. London, -
* Protokuła uchwał sejmu rzeszy Niemieckiej.– P . T.
Hist. Pow. Kość. Tom V.
1769, 3 vol. Fryderyk v. Buchholz, Ferdynand I. Wiedeń, 1832 do 1838, 9 vo!…; Hist… univ. Ratisb., 1840, t. IV. Ign. Schmidt, Hist. Niem. Ulm i Wiedeń, 1778-808 (P.V–XI). Leo, Przewód… do hist… pow., t. III. Halla, 1838 i 1840.
B. Źródła i prace religijne.– a) Protestant: Dzieła Lutra, Melanchtoną i ich stronników, najważniejsze w Niemczech; pisma Zwingla, Kalwina i ich współczesnych w Szwajcaryi, w porządku jak będą wymienione niżej. Dalej z kolei zbiory Loeschera, Akta kompletne reformy (1517–19). Lipsk, 1720 sq., 3 vol… in 4-to. Kapp, Dodatek do ważnych dokumentów hist… reformy. Lipsk, 1727 sq., 4 vol. Strobel, Mieszaniny. Nuremb., 1778, 6 poszyt… i Próby literackie, 1784, 2 i 5 vol. Wagenseil, Próby hist… reformy. Lipsk, 1829. Johannsen, Rozwój ducha protestantyzmu, albo Zbiór najważniejszych dowodów o edykcie w Worms i o protestacyi w Spirze. Kopenhaga, 1830. Neudecker, Dokumenta dotyczące czasu reformy. Cassel, 1836; i Akta autentyczne. Nuremburg, 1838. Spalatini Ann… reform, (do 1553); edykt Cypryana. Lipsk, 1718. Sleidanus (prof… prawa w Strasb., t 1556), Comment… de statu relig… et reipubl. Car. V. Caes. Arg., 1555, uzupełniony w 1556 i kontynuo… usque ad an. 1564. Londorpius. Francof., 1619, 3 vol… in 4-to; multis annotationibus illustrata a Chr. Car. Francof., 1785, 3 vol… in 8-vo. Hortleder, Uwagi nad przyczynami wojny przeciw Związkowi Smalkaldskiemu w 1555 r. Frankf., 1617, 2 vol… in fol. V. v. Hardt, Hist… litterat… reform. Francof, et Lipsiae, 1717, in fol. Frid. Myconii (superintendent w Gotha, t 1546) Hist… reformationis (1518-42), według rękopismu autora, i z przedmową E. S. Cypriana. Drugie wydanie wyszło w Lipsku w 1718 r. Seckendorf (t 1692), Commentar. hist… et apol. de lulheranismo. Francof… et Lipsiae (1688) 1692, in fol. I przeciw Jezuicie Maimbourg). J. Basnage, Hist… de Ia rel… des eglises réformśes (Rott., 1690, 2 vol… in 12 ). Haga, 1725. 2 vol… in 4-to (przeciw Bossuetowi). Hottinger, Hist. Kościoła Helweckiego. Zurich, 1708 sq., 4 vol… in 4-to. Ruchat, Hist… de la réf… de la Suisse. Geneve, 1727 sq., 6 vol… in 12. Beausobre, Hist… de la reform, (do 1530). Berlin, 1785, 3 vol. Plank, Hist… powstania, odmian i tworzenia się dogmatyki protestanckiej, aż do formuły zgody. Lipsk, 1791–1800, 6 vol. Marhei-necke, Hist… reformy w Niemczech aż do 1555(1017, 2 vol.). 1831 i następ. 4 vol. (Wyciągi z Seckendorfa). C. A. Menzel, Nowa hist. Niem., doprowadzona do 1710. Wrocław, 1726–41, 9 vol. (W przedmowie II i III tomu, autor uskarża się na brak zimniejszej krwi Marheinecka). Ranke, Hist. Niemiec w wieku reformy. Berlin, 1839, 2 vol. (Ob. Karty hist… i polityczne, t. IV. p.540-57; p. 654–68). Villers, Essai sur l'esprit el linfluence de la reforme de Luther. Paris, 1802. Hagenbach, Lekcye o istnieniu i hist… reformy. Lipsk, 1834, 5 vo!… Autor doprowadza aż do naszych czasów.
b) Prace katolików: Surius (zakonnik ze zgroma. Kartuzów w Kolonii, zm 1578), Chronic, sive Commentar. brevis rerum in orbe gestar. ab anno 1500 uscqe ad an. 1566. Colon., 1567, kontunuowany aż do 1573 r. i niejednokrotnie wydawany (przeciw Sleidan). Simeon Fontaine, Histoire cathol… de nostre tems touchant l'estat de la réligion chrétienne, contré l'hist… de J. Sleidan. Antv., 1558. Roveri Pontani (Karmelita w Brukseli!) Vera narratio rerum ab an. 1500 usque ad an. 1559, in republ… christiana memorabilium. Colon., 1559, in fol. Cochlaeus ( kanonik w Frankforcie nad Odrą, późnić] w Moguncyi, Wiedniu i Wrocławia, (t 1552), Comment… de actis et scriptis. Luth. Mog.,1549. Ulenberg (uczeń z Wittenberga, najpierw protestant, ale następnie przyjął katolicyzm i umarł proboszczem Kolonii w 1617), vitae haeresiarcharum Luth., Melancht., Majoris, Iłłyrici, Osiandri. Ejusdem Causae graves et justae, cur catholicis in communione veteris ejusque veri Christianismi constanter usque ad vitae finem permanendum sit, etc. Colon., 1589. Obacz dwóch historyków koncylium Trydenckiego, Paul Sarpi i Pattavicini. Bossuet, Hist… des variations des églises protest. Paris, 1688, 2 vol… in 4-to; 1734, 4 vol. (w nowem wydaniu Oeuvres de Bossuet. Paris, 1836, t. Vet VI,avec la défense contre Jurieu et Basnage). Maimbourg, Hist… du luthéranisme. Paris, 1680, 4 vol. Idem, Hist… du calvi-nisme. Paris, 1682. Yarillas, Hist… des révolutions arrivees dans l'Europe en matiere de réligion; wydanie drugie. Amster.. 1689 do 1690, 6 vol. Robelot (kanonik w Dijon), de l'Influence de la reforme de Luther sur la croyance réligieuse. Paris, 1622, (contre Villers). Kerz, Duch i następstwa reformy, apendix (dodatek) do pism Villersa (1810); wydanie drugie. Muguncya, 1823. Schmitt, Próba filozoficzne) historyi reformy od samego jej powstania. Salzburg, 1828. Z przewodników do hist… kościel… radzić się przedewszystkiem dalszego ciągu Hortiga przez Doellingera, t. II, wydanie drugie. Landshut, 1828; Ritter, t. III (do 1789); Riffel, Cnrześciańska hist. Kościoła od wielkiego odszczepieństwa aż do naszych czasów, t. I. Moguncya, 1841 (aż do końca wojny chłopów); t. II, 1842, aż do pokoju religijnego, 1555).
Pogląd ogólny.
Okres trzeci różni się zupełnie od poprzedzającego, właściwą sobie charakteryzującą go cechą. Wzburzenie żądające ogólnej reformy wrze w łonie Europy, która przestaje już być jedną wielką chrześciańską rodziną; a w miarę jak duch religijny niknie że tak powiem w stosunkach publicznych, duchowny naczelnik tej wielkiej europejskiej rodziny, który w średnim wieku trzymał w swoim ręku i umiał zjednoczyć najsprzeczniejsze żywioły różnorodnych państw (1), utracą swój wpływ przeważny jaki wywierał na wszystkie wypadki polityczne. Reforma Kościoła, nad którą niby pracował Luter, wywołała wszelkie owe wzburzenia polityczne i religijne, a tem samem stała się niejako główną osią historyi. Trzeba więc uważać ją w samym początku, śledzić postępy, do niej odnosić wszystkie wypadki, bo ona sama je sprowadza, rozwija, tłumaczy i pojąć dozwala.
–-
1) Cf… t. IV, §214.
przez
Jana Alzog'a
Doktora Teologii, Professora Egzegezy i Historyi Kościelnej w Arcybiskupiem Seminaryum Poznańskiem.
przełożona na język polski według piątego wydania niemieckiego
Tom V.
w Warszawie.
w Drukarni Gazety Codziennej
1855.
Rękopism pod tytułem: Historya Powszechna Koscioła Jana Alzog'a, z niemieckiego na polski język przez J. z P. B. tłumaczona, przeczytałem, a nie znalazłszy nic przeciwnego, tak wypadkom historycznym, juko też Świętej Wierze, dla pragnących gruntownie poznać dzieje Kościoła uznaję za godną druku.
Warszawa, dnia 11 (23) Września 1854 roku.
Cenzor Ksiąg Duchownych w Archdyecezyi Warszawskiej,
X. W. Czaplicki, S. P.
Approbatur
Datum Varsoviae die 14 (26) Septembris 1854 Anno.
Judex Surrogatus
Antonius Białobrzeski.
Ferd. Dziaszkowski, Regens C. G. V.
Wolno drukować, z warunkiem złożenia W Komitecie Cenzury, po wydrukowaniu, prawem przepisanej liczby egzemplarzy.
Warszawa, dnia 22 Października (3 Listopada) 1855 r.
Starszy Cenzor,
Radca Dworu, J . Papłoński.
Okres trzeci.OD POCZĄTKU REFORMACYI LUTRA AŻ DO NASZYCH CZASÓW (1517-1848).
EPOKA PIERWSZA.
OD SAMEGO POWSTANIA PROTESTANTYZMU, AŻ DO POLITYCZNEGO UZNANIA GO TRAKTATEM WETSTFALSKIM (1517–1648).
§ 298.
A. Źródła I prace polityczne.–I. Guicciardini. – P. Jovio, Hist… sui temp. (1498–1513; 1521–27). Flor., 1550 sq. 2 vol… in fol. Adriani, Hist… de suoi tempi (1536–14). Firenze, 1583, 4vol… in f. De Thou, Hist… sui temp. (1543-1607). Francof., 1625, in fol. Goldast, Imp. Rom. Francof., 1607, in fol et Const… imp. Romae. Francof., 1615, 3vol… in fol. Koch, Zbiór recesów * cesarstwa. – II. Robertson, Hist… of the emp. Charles V. London, -
* Protokuła uchwał sejmu rzeszy Niemieckiej.– P . T.
Hist. Pow. Kość. Tom V.
1769, 3 vol. Fryderyk v. Buchholz, Ferdynand I. Wiedeń, 1832 do 1838, 9 vo!…; Hist… univ. Ratisb., 1840, t. IV. Ign. Schmidt, Hist. Niem. Ulm i Wiedeń, 1778-808 (P.V–XI). Leo, Przewód… do hist… pow., t. III. Halla, 1838 i 1840.
B. Źródła i prace religijne.– a) Protestant: Dzieła Lutra, Melanchtoną i ich stronników, najważniejsze w Niemczech; pisma Zwingla, Kalwina i ich współczesnych w Szwajcaryi, w porządku jak będą wymienione niżej. Dalej z kolei zbiory Loeschera, Akta kompletne reformy (1517–19). Lipsk, 1720 sq., 3 vol… in 4-to. Kapp, Dodatek do ważnych dokumentów hist… reformy. Lipsk, 1727 sq., 4 vol. Strobel, Mieszaniny. Nuremb., 1778, 6 poszyt… i Próby literackie, 1784, 2 i 5 vol. Wagenseil, Próby hist… reformy. Lipsk, 1829. Johannsen, Rozwój ducha protestantyzmu, albo Zbiór najważniejszych dowodów o edykcie w Worms i o protestacyi w Spirze. Kopenhaga, 1830. Neudecker, Dokumenta dotyczące czasu reformy. Cassel, 1836; i Akta autentyczne. Nuremburg, 1838. Spalatini Ann… reform, (do 1553); edykt Cypryana. Lipsk, 1718. Sleidanus (prof… prawa w Strasb., t 1556), Comment… de statu relig… et reipubl. Car. V. Caes. Arg., 1555, uzupełniony w 1556 i kontynuo… usque ad an. 1564. Londorpius. Francof., 1619, 3 vol… in 4-to; multis annotationibus illustrata a Chr. Car. Francof., 1785, 3 vol… in 8-vo. Hortleder, Uwagi nad przyczynami wojny przeciw Związkowi Smalkaldskiemu w 1555 r. Frankf., 1617, 2 vol… in fol. V. v. Hardt, Hist… litterat… reform. Francof, et Lipsiae, 1717, in fol. Frid. Myconii (superintendent w Gotha, t 1546) Hist… reformationis (1518-42), według rękopismu autora, i z przedmową E. S. Cypriana. Drugie wydanie wyszło w Lipsku w 1718 r. Seckendorf (t 1692), Commentar. hist… et apol. de lulheranismo. Francof… et Lipsiae (1688) 1692, in fol. I przeciw Jezuicie Maimbourg). J. Basnage, Hist… de Ia rel… des eglises réformśes (Rott., 1690, 2 vol… in 12 ). Haga, 1725. 2 vol… in 4-to (przeciw Bossuetowi). Hottinger, Hist. Kościoła Helweckiego. Zurich, 1708 sq., 4 vol… in 4-to. Ruchat, Hist… de la réf… de la Suisse. Geneve, 1727 sq., 6 vol… in 12. Beausobre, Hist… de la reform, (do 1530). Berlin, 1785, 3 vol. Plank, Hist… powstania, odmian i tworzenia się dogmatyki protestanckiej, aż do formuły zgody. Lipsk, 1791–1800, 6 vol. Marhei-necke, Hist… reformy w Niemczech aż do 1555(1017, 2 vol.). 1831 i następ. 4 vol. (Wyciągi z Seckendorfa). C. A. Menzel, Nowa hist. Niem., doprowadzona do 1710. Wrocław, 1726–41, 9 vol. (W przedmowie II i III tomu, autor uskarża się na brak zimniejszej krwi Marheinecka). Ranke, Hist. Niemiec w wieku reformy. Berlin, 1839, 2 vol. (Ob. Karty hist… i polityczne, t. IV. p.540-57; p. 654–68). Villers, Essai sur l'esprit el linfluence de la reforme de Luther. Paris, 1802. Hagenbach, Lekcye o istnieniu i hist… reformy. Lipsk, 1834, 5 vo!… Autor doprowadza aż do naszych czasów.
b) Prace katolików: Surius (zakonnik ze zgroma. Kartuzów w Kolonii, zm 1578), Chronic, sive Commentar. brevis rerum in orbe gestar. ab anno 1500 uscqe ad an. 1566. Colon., 1567, kontunuowany aż do 1573 r. i niejednokrotnie wydawany (przeciw Sleidan). Simeon Fontaine, Histoire cathol… de nostre tems touchant l'estat de la réligion chrétienne, contré l'hist… de J. Sleidan. Antv., 1558. Roveri Pontani (Karmelita w Brukseli!) Vera narratio rerum ab an. 1500 usque ad an. 1559, in republ… christiana memorabilium. Colon., 1559, in fol. Cochlaeus ( kanonik w Frankforcie nad Odrą, późnić] w Moguncyi, Wiedniu i Wrocławia, (t 1552), Comment… de actis et scriptis. Luth. Mog.,1549. Ulenberg (uczeń z Wittenberga, najpierw protestant, ale następnie przyjął katolicyzm i umarł proboszczem Kolonii w 1617), vitae haeresiarcharum Luth., Melancht., Majoris, Iłłyrici, Osiandri. Ejusdem Causae graves et justae, cur catholicis in communione veteris ejusque veri Christianismi constanter usque ad vitae finem permanendum sit, etc. Colon., 1589. Obacz dwóch historyków koncylium Trydenckiego, Paul Sarpi i Pattavicini. Bossuet, Hist… des variations des églises protest. Paris, 1688, 2 vol… in 4-to; 1734, 4 vol. (w nowem wydaniu Oeuvres de Bossuet. Paris, 1836, t. Vet VI,avec la défense contre Jurieu et Basnage). Maimbourg, Hist… du luthéranisme. Paris, 1680, 4 vol. Idem, Hist… du calvi-nisme. Paris, 1682. Yarillas, Hist… des révolutions arrivees dans l'Europe en matiere de réligion; wydanie drugie. Amster.. 1689 do 1690, 6 vol. Robelot (kanonik w Dijon), de l'Influence de la reforme de Luther sur la croyance réligieuse. Paris, 1622, (contre Villers). Kerz, Duch i następstwa reformy, apendix (dodatek) do pism Villersa (1810); wydanie drugie. Muguncya, 1823. Schmitt, Próba filozoficzne) historyi reformy od samego jej powstania. Salzburg, 1828. Z przewodników do hist… kościel… radzić się przedewszystkiem dalszego ciągu Hortiga przez Doellingera, t. II, wydanie drugie. Landshut, 1828; Ritter, t. III (do 1789); Riffel, Cnrześciańska hist. Kościoła od wielkiego odszczepieństwa aż do naszych czasów, t. I. Moguncya, 1841 (aż do końca wojny chłopów); t. II, 1842, aż do pokoju religijnego, 1555).
Pogląd ogólny.
Okres trzeci różni się zupełnie od poprzedzającego, właściwą sobie charakteryzującą go cechą. Wzburzenie żądające ogólnej reformy wrze w łonie Europy, która przestaje już być jedną wielką chrześciańską rodziną; a w miarę jak duch religijny niknie że tak powiem w stosunkach publicznych, duchowny naczelnik tej wielkiej europejskiej rodziny, który w średnim wieku trzymał w swoim ręku i umiał zjednoczyć najsprzeczniejsze żywioły różnorodnych państw (1), utracą swój wpływ przeważny jaki wywierał na wszystkie wypadki polityczne. Reforma Kościoła, nad którą niby pracował Luter, wywołała wszelkie owe wzburzenia polityczne i religijne, a tem samem stała się niejako główną osią historyi. Trzeba więc uważać ją w samym początku, śledzić postępy, do niej odnosić wszystkie wypadki, bo ona sama je sprowadza, rozwija, tłumaczy i pojąć dozwala.
–-
1) Cf… t. IV, §214.
więcej..
