Informatyka ekonomiczna. Teoria i zastosowania - ebook

Przedmowa

Informatyka ekonomiczna to ceniona w świecie akademickim specjalność naukowa zajmującą się systemami informatycznymi w organizacjach. Obecna jest, pod różnymi nazwami, w strukturach nauki i w ofercie dydaktycznej uczelni: amerykańskich – jako Management Information Systems (MIS), państw niemieckojęzycznych – jako Wirtschafts­informatik (WI), a w innych krajach – jako Business Informatics (BI) czy Information Sys­tems (IS). Zarówno nowatorstwo tej dziedziny wiedzy, jej interdyscyplinarny charakter, jak i szybki, innowacyjny rozwój samej informatyki budzą dyskusje dotyczące rozumienia istoty oraz zakresu merytorycznego informatyki ekonomicznej (IE). Stąd też na polskich uczelniach występują nazwy obejmujące podobny lub zbliżony obszar tej wiedzy: informatyka gospodarcza, informatyka w biznesie, informatyka w zarządzaniu, systemy informacyjne zarządzania (kalka językowa tłumaczenia MIS) czy ostatnio – informatyka biznesowa. Ta niejednolitość terminologiczna nie jest korzystna dla pozycjonowania informatyki ekonomicznej w Polsce jako autonomicznej, ugruntowanej, dysertybilnej specjalności naukowej, powodując jedynie niepotrzebny i sztuczny zamęt terminologiczny, w konsekwencji – niepomyślny dla całego tematycznego środowiska naukowego. Staje się on przyczyną braku ukształtowania się tożsamości, identyfikacji, autonomii informatyki ekonomicznej w Polsce jako dyscypliny naukowej i zajęcia przez nią należnego miejsca w strukturach polskiej nauki.

Począwszy od lat 50. XX w., czyli początków MIS/WI/IE, powstało wiele opracowań – monografii i podręczników, poświęconych informatyce ekonomicznej, głównie w językach angielskim1 i niemieckim2. Książki pod tym tytułem funkcjonują również w polskim środowisku akademickim, w tym zwłaszcza publikowane przez zespół pracowników naukowo-dydaktycznych Instytutu Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu3.

Na zjazdach pracowników nauki polskich jednostek organizacyjnych zajmujących się tą dziedziną wiedzy – zorganizowanych przez Katedrę Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego w 1995 r. w Jastrzębiej Górze i Warszawie – przyjęto deklarację w kwestii „prowadzenia, inicjowania i popierania badań naukowych w dziedzinie informatyki ekonomicznej”4 w Polsce. Realnym świadectwem tej deklaracji było powołanie na tych forach organizacji pracowników akademickich – Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej (NTIE) (www.ntie.org.pl). Przez kilkanaście lat rozwijało się ono intensywne i propagowało z sukcesem formy działalności i twórczości naukowej, takie jak: ogólnopolskie i międzynarodowe konferencje naukowe, seminaria, dwa Kongresy Informatyki Ekonomicznej (z inicjatywy prof. Janusza Grabary z Politechniki Częstochowskiej), publikowanie biuletynów NTIE i materiałów konferencyjnych w językach polskim i angielskim, coroczne konsorcjum doktoranckie (prowadzone z pasją i wytrwałością przez prof. Mariana Niedźwiedzińskiego, wieloletniego kierownika Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego), uroczystości nadawania tytułów członka honorowego NTIE, cykliczne konkursy prac magisterskich i doktorskich z informatyki ekonomicznej (prowadzone najpierw przez warszawską Szkołę Główną Handlową, a potem – przez Instytut Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu)5.

Oprócz zainicjowania i efektywnej pracy dla NTIE środowisko gdańskiej informatyki ekonomicznej podjęło kolejną ważną inicjatywę organizacyjną, ale już w wymiarze między­narodowym. Było to powołanie w 2006 r. – przez prof. Claudię Loebbecke z University of Cologne, ówczesną President of Association for Information Systems (AIS), oraz prof. Stanisława Wryczę, kierownika Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego – Polish Chapter of Association for Information Systems (PLAIS) (http://plais.org). PLAIS organizuje dwa coroczne wydarzenia, szeroko promowane, znane i cenione przez międzynarodową społeczność akademicką informatyki ekonomicznej:

1. PLAIS/SIGSAND EuroSymposium w Sopocie (www.eurosymposium.eu): organizowane przez Katedrę Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego pod auspicjami Accociation for Information Systems (AIS), European Research Center for Information Systems (ERCIS) w Münsterze oraz Komitetu Informatyki Polskiej Akademii Nauk. Materiały z kolejnych sympozjów wydawane są przez Springera w serii „Lectures Notes in Business Information Processing” (LNBIP). Przemówienia programowe (Keynote Speeches) są zawsze wygłaszane przez kolejnych Presidents of AIS. EuroSymposium’2017 było uhonorowaniem Złotego Jubileuszu Informatyki Ekonomicznej na Uniwersytecie Gdańskim6.
2. International Conference on ICT Management for Global Competitiveness and Economic Growth in Emerging Economies – ICTM we Wrocławiu (http://ictm2018.web.edukacja.wroc.pl/) jest organizowana przez dr Jolantę Kowal z Uniwersytetu Wrocławskiego, President of PLAIS w kadencji 2016–2018.

Osiągnięcia PLAIS zostały docenione przez AIS Leadership Teams. Za intensywną działalność międzynarodową w latach 2014 i 2016 przyznano tej organizacji zaszczytny tytuł Outstanding Chapter w niezwykle silnej konkurencji narodowych oddziałów AIS.

Niebagatelne osiągnięcia mają również studenci z AIS Student Chapter przy Katedrze Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego w informatycznych konkursach międzynarodowych AIS Student Chapter Competitions. W ostatnich latach założono bardzo wiele AIS Student Chapters, głównie przy katedrach MIS renomowanych amerykańskich uczelni. W Europie jest jedynie kilka takich oddziałów, kół studenckich.

Wśród sukcesów gdańskiego AIS Student Chapter odniesionych w międzynarodo­wych AIS Student Competitions – organizowanych co roku w innym amerykańskim ośrodku akademickim informatyki ekonomicznej (MIS) – należy wymienić:

- III miejsce zespołu studentów Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego AIS Student Chapter Competition 2015: „IS That Serves Society” – na University of Alabama;
- Best New Chapter Award 2015–2016 – na Indiana University;
- III miejsce zespołu studentów Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego w AIS Student Chapter Competition 2016: „IBM Bright ICT Bluemix Competition” – na Indiana University;
- III miejsce zespołu studentów Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego w AIS Student Chapter Competition 2017: „Bright ICT Innovation Contest” – na Brigham Young University;
- Outstanding Fundraising Award for AIS Student Chapter of University of Gdańsk – na Brigham Young University;
- III miejsce zespołu studentów Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego w AIS Student Chapter Competition 2018 – na University of Texas w Dallas w kategorii Software Innovation Challenge – za prototyp systemu pod nazwą „Intelligent baby monitor system” stworzonego z wykorzystaniem języka Python, biblioteki OpenCV i platformy Raspberry Pi 3.

Sukcesy odniesione w Stanach Zjednoczonych przez gdańskich studentów, którzy wyprzedzili wiele amerykańskich zespołów – w tym z uczelni zajmujących wysokie pozycje w rankingu szanghajskim – świadczą o poziomie dydaktycznym studiów z informatyki ekonomicznej na Uniwersytecie Gdańskim. Warto dodać, że Katedra Informatyki Ekonomicznej jest partnerem, a studenci są uczestnikami zajęć z dostępem do rozbudowanych zasobów dydaktycznch globalnego programu prowadzonego pod patronatem SAP University Alliances SUA. Podniesieniu poziomu badań naukowych z zakresu informatyki ekonomicznej sprzyja partnerstwo Katedry z europejskim centrum badawczym informatyki ekonomicznej ERCIS – European Research Center for Information Systems, w Münsterze7.

Studia informatyczne na Uniwersytecie Gdańskim – opracowane i wdrożone na podstawie projektu europejskiego – zostały uhonorowane w 2017 r. Certyfikatem Nadzwyczajnym i statuetką Lidera Jakości Kształcenia w Ogólnopolskim Konkursie „Studia z Przyszłością”. Intensywna współpraca międzynarodowa przyczyniła się do znacznego wzrostu poziomu jakości publikacji zespołu naukowego Katedry Informatyki Ekonomicznej, wyrażonego m.in. rosnącą liczbą referatów angielskojęzycznych na międzynarodowych konferencjach naukowych i artykułów w znaczących czasopismach profesjonalnych z Impact Factorem.

Swój interdyscyplinarny profil informatyka ekonomiczna zawdzięcza czerpaniu wiedzy z różnych dyscyplin nauki, jednak ma ona swój autonomiczny rdzeń, kanon wiedzy (por. rys. 1.6) zaprezentowany przede wszystkim w częściach I, IV, V i VI tej książki. Natomiast głównymi dyscyplinami mającymi wpływ na informatykę ekonomiczną są informatyka i nauki ekonomiczne: ekonomia, zarządzanie, marketing, finanse, bankowość. Poza nimi istotny i stały wpływ na informatykę ekonomiczną – jak wskazał w rozdz. 1 prof. Joerg Bec­ker – mają następujące referencyjne dyscypliny naukowe: telekomunikacja, matematyka, prawo, psychologia, badania operacyjne i statystyka. Krąg tych dyscyplin stale się poszerza wraz z rozwojem nauki, technologii i zastosowań informatyki. Wzajemne zależności między informatyką ekonomiczną a wymienionymi dyscyplinami wiedzy przedstawiono na rys. 0.1.

Rys. 0.1. Wzajemne oddziaływanie informatyki ekonomicznej i innych dziedzin wiedzy

Źródło: na podstawie rys. 1.7.

Wyzwaniem dla autorów książek o informatyce ekonomicznej jest szeroki zakres tema­tyczny dziedziny, a zatem konieczność wyboru obszarów wiedzy w adekwatnych proporcjach. O ile istnieje pewien kanon wiedzy stałej, o tyle duża część wiedzy z tej specjalności ulega ciągłym i szybkim zmianom, modyfikacjom i uzupełnieniom związanym z bieżącym rozwojem technologii informatycznych, a także z powodu transformacji biznesu. Te dwa ostatnie czynniki są głównymi motorami obecnego światowego megatrendu – transformacji cyfrowej. Różnorodność ta sprzyja autorskim ujęciom problematyki informatyki ekonomicznej. Część wiedzy dezaktualizuje się – zmieniają się technologie i metody informatyczne, systemy operacyjne, języki programowania itp. Jest to pewna specyfika informatyki, a więc również informatyki ekonomicznej na tle innych dyscyplin akademickich; zmiany dokonują się we wszystkich dziedzinach, ale w przypadku informatyki ekonomicznej – w wyjątkowo szybkim tempie. Zjawiska te należy rozpatrywać raczej jako wyzwanie i szansę. Zarazem jednak stanowią zagrożenie dla książek dotyczących tej dziedziny wiedzy, które praktycznie na bieżąco powinny podlegać aktualizacji. Być może rozwiązaniem są tu e-booki oraz e-learning czy m-learning sprzyjające szybszemu publikowaniu kolejnych, zaktualizowanych elektronicznych wersji książek o tematyce naukowej lub stworzenie serwisu internetowego wiedzy o informatyce ekonomicznej, aktualizowanego na bieżąco.

Prezentowana publikacja stanowi kontynuację książki Informatyka ekonomiczna8 – wydanej przez Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne w 2010 r., i zawiera – za zgodą PWE – treści zawarte we wcześniejszej pracy. W obecnym wydaniu książka zmieniła swój cha­rakter na monograficzny. Przede wszystkim wprowadzono nowy dział B. Zastosowania, wychodząc w ten sposób poza zakres zagadnień teoretycznych. Natomiast w dziale A. Teoria dodano nowe rozdziały:

- Bezpieczeństwo systemów informatycznych (rozdz. 6),
- Architektura korporacyjna (rozdz. 7),
- Testowanie oprogramowania (rozdz. 9),
- Modelowanie procesów biznesowych (rozdz. 12),
- Projektowanie interakcji człowiek–komputer (rozdz. 14),
- Internet Rzeczy (rozdz. 24).

W pozostałych rozdziałach działu A dokonano zmian, uzupełnień, rozszerzeń i aktualizacji. W szczególności należy tu wymienić nową wiedzę w postaci: sprzętu komputerowego (rozdz. 4), Cloud Computing (rozdz. 8), podejścia Scrum (rozdz. 13), Big Data (rozdz. 15), analityki biznesowej (rozdz. 18) i mediów społecznościowych (rozdz. 27). Zmianie uległa również treść Kodeksu Etycznego ACM, stosownie do brzmienia jego najnowszej wersji z 22 czerwca 2018 r.9 Zdecydowano się na zamieszczenie tego Kodeksu w języku oryginału dla uwzględnienia specyfiki, poprawności i jednoznaczności zawartych tam sformułowań. Kodeks ten dotyczy całego środowiska informatyków na świecie.

Książka jest dziełem gremium 33 autorów – krajowych i zagranicznych pracowników akademickich informatyki ekonomicznej, a także praktyków – ekspertów IE i IT. Przygotował ją głównie zespół pracowników naukowo-dydaktycznych Katedry Informatyki Ekonomicznej oraz Instytutu Informatyki, Instytutu Zarządzania, Katedry Rachunkowości, Katedry Logistyki i Zakładu Informatyki Prawniczej Uniwersytetu Gdańskiego.

Ten inter­dyscyplinarny zespół został wzbogacony międzynarodowymi autorytetami w dziedzinie informatyki ekonomicznej. Opracowali oni rozdziały:

- Propedeutyka informatyki ekonomicznej (prof. Joerg Becker i dr Łukasz Lis),
- Architektura korporacyjna (prof. Marite Kirikova),
- Informatyka medyczna (prof. Reima Suomi),
- E-administracja (prof. Meelis Kitsing).

Było to możliwe dzięki intensywnej i udanej współpracy Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego z zagranicznymi uniwersytetami w Münsterze (Niemcy), Rydze (Łotwa), Turku (Finlandia) oraz Tallinnie (Estonia). Znaczący wkład do treści książki wnieśli praktycy – menedżerowie IT, zwłaszcza jeśli chodzi o dział B. Są oni pracownikami różnych firm, takich jak: Akademia Cisco, Atena, Doradca Consultants, Gdański Zarząd Nieruchomości Komunalnych, Goyello, Hestia, Intel, Sescom, viadee GmbH. Każdy z tych autorów ma liczący się profesjonalny, wdrożeniowy, ale i publikacyjny dorobek w swoim obszarze tematycznym.

Przygotowanie tej monografii uświadomiło jej redaktorom i autorom, z jak obszerną i szybko zmieniającą się tematyką mają do czynienia. W ciągu kilku zaledwie lat dziedzina MIS/WI/IE poszerzyła się znacząco, nawet w kwestii uznanego, klasycznego kanonu wiedzy informatyki ekonomicznej. Pojawiły się całkiem nowe obszary wiedzy, leżące w kręgu badawczym i dydaktycznym informatyki ekonomicznej, w tym: Big Data, Cloud Computing, Machine Learning, Internet Rzeczy, transformacja cyfrowa, Blockchain, krypto­waluty, media/serwisy społecznościowe, analityka biznesowa, m-biznes. Wspomagają one, uzupełniają i zmieniają również klasyczne dziedziny MIS/WI/IE, takie jak analiza i projektowanie systemów, bazy danych, systemy ERP/CRM/WFM/BI i wiele innych. Szczególne znaczenie uzyskała zwłaszcza gospodarka cyfrowa, i to w skali globalnej – dotychczasowe klasyczne dziedziny informatyki ekonomicznej przechodzą bowiem transformację cyfrową. Wyzwania te wskazują, że niełatwo jest nadążać za tempem zmian w tej specjalności i adaptowaniu szybko powstających obszarów nowej wiedzy. Wspomniane tu aktualne, innowacyjne i nowatorskie zagadnienia teoretyczne niemal na bieżąco są wprowadzane do praktyki. Zapewnienie w tym kontekście spójności i aktualności książki stanowiły dla redaktorów i autorów poważne, interesujące i stymulujące wyzwanie. Przedstawione przesłanki, uwarunkowania i możliwości decydująco wpłynęły na finalny układ i zakres merytoryczny książki, co zostało zaprezentowane na rys. 0.210.

Informatykę ekonomiczną – stanowiącą specjalność naukową – należy rozpatrywać w szerszym kontekście jako ekosferę informatyki ekonomiczną (rys. 0.3). Następuje w niej dyfuzja wiedzy i praktyki w czterech wymiarach:

- teorii,
- badań,
- edukacji,
- zastosowań.

Rys. 0.2. Struktura informatyki ekonomicznej jako specjalności naukowej

Źródło: oprac. własne.

Pierwszy z wymiarów wiąże się z wykorzystaniem przez informatykę ekonomiczną teorii, wiedzy z dyscyplin referencyjnych, zwłaszcza nauk ekonomicznych i informatyki, a także pozostałych dyscyplin naukowych wymienionych również na rys. 0.1. Drugi dotyczy rozwoju informatyki przez realizację badań naukowych. Środowisko naukowe wytworzyło wiele metod i teorii badawczych informatyki ekonomicznej, zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Na przykład AIS na swojej stronie internetowej podaje ponad 100 teorii, modeli badawczych informatyki ekonomicznej. Warto wymienić tu prowadzone od kilku lat w Katedrze Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego badania z zakresu akceptacji oprogramowania i technologii informatycznych (UTAUT, TAM)11 oraz kultury zawodowej kadr informatycznych (ITOC)12. W trzecim wymiarze – edukacyjnym, oferuje się możliwość studiowania informatyki ekonomicznej na licznych uniwersytetach w wielu krajach na świecie. Wreszcie czwarty wymiar odnosi się do szybkiego wdrożenia metod, technik i narzędzi informatyki ekonomicznej w zastosowaniach zwłaszcza biznesowych, ale i administracyjnych, medycznych, kryminologicznych, i w wielu innych obszarach.

Systemy i aplikacje informatyczne aktualnie dotyczą więc niemal wszystkich dziedzin życia. Stąd wiedza i umiejętności specjalistów z dziedziny informatyki ekonomicznej znajdują zastosowanie w informatycznym wspomaganiu zarządzania w organizacjach i instytucjach spoza sfery gospodarczej. Jak grzyby po deszczu rosną nowe specjalizowane obszary informatyki „przymiotnikowej”, w których specjaliści IE są bardzo poszukiwani na rynku pracy. Trudno nie zauważyć tego zjawiska. W powszechnym już użyciu są takie nazwy, jak: informatyka techniczna, informatyka medyczna, informatyka bankowa, informatyka śledcza, informatyka prawnicza, informatyka inżynierska, informatyka kwantowa i wiele innych. Równolegle funkcjonują terminy: informatyka w administracji, informatyka w ubezpieczeniach, informatyka w logistyce czy informatyka w zarządzaniu. Powoduje to, że w języku polskim współistnieją różne określenia informatyk branżowych czy sektorowych, i nie stanowi to większej kwestii terminologicznej.

Rys. 0.3. Ekosfera informatyki ekonomicznej

Źródło: oprac. własne.

W niektórych rozdziałach tej książki przedstawiono dane statystyczne dotyczące rozwoju określonego obszaru tematycznego, a nawet prognoz rozwoju rynku. W szczególności należy tu wymienić rozdziały dotyczące systemów ERP, CRM, społeczeństwa informacyj­nego, cyfryzacji, biznesu elektronicznego, e-learningu. Podano w nich źródła publikowanych danych statystycznych i tam właśnie na bieżąco można uzyskać aktualne dane i dynamikę zmian w odniesieniu do bieżących lat. Niezwykle cennym źródłem najnowszych informacji w tym względzie jest EITO – European IT Observatory (http://eito.com).

W przypadku wydań książkowych pozostaje więc droga syntetycznego ujęcia jako swojego rodzaju kompendium wiedzy na temat informatyki ekonomicznej dla menedżerów i konsultantów IT/IE, wykładowców, studentów różnych obszarów informatyki, a zwłaszcza informatyki ekonomicznej. Redaktorzy i autorzy byli zmuszeni do pogodzenia się z uczuciem niedosytu w związku z nowymi metodami i technologiami IT, które powstawały już w trakcie finalizowania tej książki. Taka jest specyfika informatyki ekonomicznej, której dynamiczny rozwój wymaga od osób zajmujących się nią stałej aktualizacji wiedzy w czasach, gdy ta podwaja się coraz szybciej.

Jak już wspomniano, książka składa się z dwóch głównych działów, czyli obszernego działu A – poświęconego teorii informatyki ekonomicznej, oraz działu B – zawierającego opis, charakterystykę i ocenę wybranych jej zastosowań. Dział A składa się z siedmiu części – głównych obszarów tematycznych, z których każda obejmuje od trzech do sześciu rozdziałów. Dział B składa się z siedmiu rozdziałów, w których przedstawiono przykłady zastosowań informatyki ekonomicznej i dyscyplin komplementarnych. Układ pracy przedstawiono na rys. 0.4.

Każdy rozdział w obu działach rozpoczyna się wprowadzeniem, zawierającym syntezę jego merytorycznej treści oraz omówienie logicznego układu rozdziału i związków zachodzących między poszczególnymi podrozdziałami. Po kolejnych podrozdziałach merytorycznych – wzbogaconych grafiką, tabelami, formatkami – każdy rozdział kończy zestaw pozycji bibliograficznych poszerzających zawartą w danym rozdziale wiedzę.

Rys. 0.4. Merytoryczny zakres i struktura książki

Źródło: oprac. własne.

W części I działu A omówiono podstawy teoretyczne informatyki ekonomicznej, a więc następujące zagadnienia: propedeutyka informatyki ekonomicznej, podstawy teorii sys­temów i informacji oraz identyfikacja miejsca systemów informatycznych w organizacji i biznesie. Główną rolę odgrywa tu rozdz. 1 poświęcony propedeutyce informatyki ekonomicznej (IE). Przygotował go prof. Joerg Becker, kierownik czołowej w rankin­gach Katedry Informatyki Ekonomicznej Westfalskiego Uniwersytetu Wilhelma w Mün­sterze oraz dyrektor naukowy Europejskiego Centrum Informatyki Ekonomicznej w Mün­sterze (European Center for Information Systems − ERCIS), przy współpracy z dr. Łukaszem Lisem. Stosownie do sformułowanej przez nich definicji dyscyplina nau­kowa Informatyka Ekonomiczna (Wirtschaftsinformatik – WI) w krajach niemiecko­języcznych jest ustabilizowana i dysertabilna – ok. 20% absolwentów informatyki w tych państwach to absolwenci studiów z informatyki ekonomicznej z kilku­dziesięciu renomowanych uniwersytetów.

Część II poświęcono zagadnieniom technologii teleinformatycznych, a więc sprzętowi komputerowemu i sieciowemu, a także bezpieczeństwu systemów informatycznych. Część III dotyczy oprogramowania komputerów, w tym jego głównych składników – algorytmów i struktur danych, oraz programowania komputerów, a także testowania i inżynierii oprogramowania. Obszerną część IV zajmuje tematyka tworzenia systemów informatycznych, w której znalazły się takie tematy, jak: architektura korporacyjna w IT, modelowanie procesów biznesowych, analiza i projektowanie systemów informatycznych wraz z podejściem Scrum, projektowanie interakcji człowiek–komputer, bazy danych i Big Data oraz zarządzanie projektami. Część V poświęcono systemom informatycznym wspomagającym zarządzanie, a więc systemom ERP (Enterprise Resource Planning), CRM (Customer Rela­tionship Management), BI (Business Intelligence) i elektronicznej wymiany danych WFM (Workflow Management). W części VI omówiono zagadnienia gospodarki cyfrowej, która obejmuje takie tematy, jak: zarządzanie wiedzą, społeczeństwo informacyjne, e-biznes, Internet Rzeczy oraz e-learning w biznesie. W ostatniej części VII skupiono się na zagadnieniach ekonomicznych, prawnych i etycznych informatyki ekonomicznej.

Celem poszczególnych rozdziałów zawartych w dziale B było zaprezentowanie założeń i aplikacji informatycznych w wybranych sektorach gospodarczych, takich jak bankowość, ubezpieczenia i logistyka (rozdz. 29–31). Absolwenci przygotowani z zakresu informatyki ekonomicznej tworzą również systemy informatyczne dla innych dziedzin aktywności ludzi, dla przykładu: medycyny, administracji i kryminalistyki. Tematykę tę podjęto w rozdziałach 32−34. Naturalnie, poza nimi, są również inne dziedziny działalności gospodarczej, w których wiedza zawarta w dziale A książki znajduje zastosowanie. Omawianie jednak tych zagadnień znacznie poszerzyłoby jej objętość. Ostatni z rozdziałów – 35, jest poświęcony tele­pracy, która może być wykorzystywana w każdym rodzaju pracy związanej z informatyką.

Redaktorzy książki pragną bardzo serdecznie podziękować Pani dr Danucie Gaik-Pokojskiej z Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Gdańskiego za ogromny wkład pracy – wiele godzin pracy spędzonych nad korektą monografii oraz przekazywane rady, wskazówki i sugestie.

Informatyka ekonomiczna jest ugruntowaną specjalnością naukową o uznanych podstawach teoretyczno-metodologicznych, stale rozwijanych na licznych międzynarodowych, tematycznych konferencjach naukowych oraz w czasopismach naukowych z wysokim indeksem cytowań. Jest przedmiotem zainteresowania grup badawczych oraz dydaktyki akademickiej na całym świecie. W prezentowanej książce zawarto przegląd głównych, znaczących, aktualnych zagadnień teoretycznych oraz wybranych zastosowań z zakresu informatyki ekonomicznej. W ten sposób monografia ta może być przydatna zarówno dla środowiska akademickiego, jak i zespołów pracowników firm informatycznych. Oczywiście, wiedza ta powinna być przedmiotem stałej aktualizacji, uzupełniania przez pracowników naukowych i ekspertów – profesjonalistów informatyki ekonomicznej.

Stanisław Wrycza

Sopot, luty 2019 r.Przypisy

Przedmowa

1 Np. K.C. Laudon, J.P. Laudon (2017), Management Information Systems: Managing the Digital Firm, wyd. 15,
Pearson. Poza licznymi kolejnymi wydaniami niemal legendarnej już pracy K. i J. Laudonów na światowym rynku wydawniczym ukazują się liczne pozycje książkowe z zakresu MIS, uzupełniane i wzbogacane aktualną wiedzą z tej dziedziny.

2 Np. J.M. Leimeister (2015), Einführung in die Wirtschaftsinformatik, Springer. Również w języku niemieckim są publikowane na bieżąco liczne książki na temat WI.

3 Np. E. Niedzielska (red.) (2003), Informatyka ekonomiczna, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław;
J. Korczak, M. Dyczkowski (red.), Informatyka ekonomiczna. Część I (2008), J. Korczak, M. Dyczkowski, B. Łuka­sik-Markowska (red.), Informatyka ekonomiczna. Część II (2013), Wydawnictwo UE we Wrocławiu, Wrocław.

4 Statut Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej (NTIE), Sopot, 1996.

5 S. Wrycza (2006), Kalendarium Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej, „Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych”, zeszyt 16/2006, s. 417–437.

6 S. Wrycza, J. Maślankowski (red.) (2017), Information Systems: Research, Development, Applications, Education, 10th SIGSAND/PLAIS EuroSymposium 2017, Gdansk, Poland. Series: Lecture Notes in Business Information Processing LNBIP, t. 300, Springer, s. 1–151.

7 „Annual Report 2017” (2017), European Research Center for Information Systems (ERCIS), Münster.

8 S. Wrycza (red.) (2010), Informatyka ekonomiczna. Podręcznik akademicki, PWE, Warszawa.

9 ACM Code of Ethics and Professional Conduct, 22.06.2018, https://www.acm.org/code-of-ethics.

10 S. Wrycza (2011), Business Informatics Manual Structure and Content,w: Nitchi S.I. (red.), 2nd Symposium on Business Informatics in Central and Eastern Europe, Oesterriechische Computer Gesellechaft, s. 288–291.

11 S. Wrycza, B. Marcinkowski, D. Gajda (2017), The enriched UTAUT model for the acceptance of software engineering tools in academic education, „Information Systems Management”, 34, s. 1, s. 38–49.

12 S. Wrycza, D. Gajda, P. Palvia, A.H. Turan (2016), Representativeness in the „World IT Project” survey research. The methodological prerequisites and verification, 17th Annual Global Information Technology Management Asso­ciation (GITMA) World Conference 2016: August 9–10, 2016: conference proceedings, San Diego, s. 103–110; S. Wrycza (2019), The challenge of structuring business informatics as the academic discipline, w: Bergener K., Räckers M., Stein A. (red.), The Art of Structuring, Springer.

Część I. Podstawy teoretyczne

1. Propedeutyka informatyki ekonomicznej

13 Propedeutyka stanowi wprowadzenie do określonej dziedziny wiedzy.

14 W krajach niemieckojęzycznych powszechnie używane i akceptowane jest pojęcie – informatyk ekonomiczny (Wirtschaftsinformatiker/-in). Wynika to m.in. z wysokiej rangi, zarówno akademickiej, jak i gospodarczej, informatyki ekonomicznej. Jest ona w tych krajach niezależną dyscypliną naukową. Oznacza to, że licencjaty, magisteria, doktoraty i habilitacje uzyskuje się z dyscypliny informatyka ekonomiczna, a nie np. z dyscypliny nauk o zarządzaniu ze specjalnością informatyka ekonomiczna. W Polsce nie ma jednej ogólnej nazwy dla absolwenta, naukowca czy praktyka informatyki ekonomicznej. Odpowiednikiem określenia zawodu informatyka ekonomicznego w Polsce jest grupa zawodów, a więc przykładowo: menedżer IT, analityk/projektant systemów, programista zastosowań, inżynier oprogramowania, integrator i wdrożeniowiec systemów ERP, administrator baz danychczy projektant serwisów internetowych (przyp. red. – S.W.).

15 W tab. 1.1 zawarto istotne wydarzenia z dziedziny światowej akademickiej informatyki ekonomicznej ważne dla obszaru niemieckojęzycznego oraz Polski.

16 Szerokie zakres metod i technik modelowania systemów informatycznych przedstawiono w rozdz. 6−16.

2. Dane, informacje, systemy

17 Pojęcie „informacja gospodarcza” jest uregulowane prawnie na poziomie ustawowym według ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych i oznacza m.in. informacje pozwalające jednoznacznie zidentyfikować firmę lub osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, dłużnika lub osobę posługującą się cudzym lub sfałszowanym dokumentem. W książce używane będą zatem terminy „informacja ekonomiczna” lub „informacja biznesowa”.

18 Zakończone sukcesem próby budowy komputera działającego w systemie dziesiętnym zarzucono ze względu na niską efektywność takiego rozwiązania.

19 W informatyce kwantowej jednostką informacji kwantowej jest 1 kubit, który przybiera wartość 0 lub 1 z określonym prawdopodobieństwem. Kwantowym bitem jest np. foton.

20 Układ SI (Systeme International d’Unites) jest międzynarodowym układem jednostek miar (zatwierdzonym w 1960 r.).

21 Przykładowo dysk, którego pojemność producent deklaruje jako 1 TB (1000 GB), system operacyjny będzie raportował jako pojemność ok. 931,3 GB.

22 W informatyce przyjęło się używać określenia strony kodowe, w których kombinacjom bitów (zer i jedynek) przypisano określone znaki pisarskie. W różnych stronach kodowych tym samym kombinacjom bitów mogą być przypisane różne znaki, co może powodować problemy z czytelnością tekstów (tzw. wyświetlanie krzaczków) w przypadku użycia niewłaściwej strony kodowej.

23 UTF – Unicode Transformation Format.

24 W rozdz. 21 podjęto również tematykę definiowania danych i informacji pod kątem Zarządzania Wiedzą. Definicje te są spójne z umieszczonymi w tym rozdziale.

25 Hartley prowadził swoje rozważania w kontekście ilości informacji transmitowanej w telegrafie zainstalowanym na łodzi podwodnej przy użyciu popularnego wtedy telegrafu skonstruowanego w 1871 r. przez francuskiego inżyniera Emila Baudota. Cechą charakterystyczną telegrafu było użycie pięciościeżkowej taśmy perforowanej. Świadczenie usług związanych z telegrafem Baudota zakończono 14 lipca 2013 r., zamykając ostatni działający system telegraficzny w Indiach. Kodowanie Baudota jest ciągle stosowane w krótkofalarstwie.

26 Kwestie informacji biznesowej i systemów informacyjnych biznesu są omawiane np. w książce .

27 Przykładem spójności systemu może być często pojawiający się w naukach o zarządzaniu termin „synergia’ lub „efekt synergiczny”. Jako najprostszy przykład synergii lub efektu synergicznego można przedstawić przypadek, w którym dwóch współpracujących ludzi wspólnie może wykonać większą pracę, niż dwóch ludzi pracujących oddzielnie, np. inspirując się wzajemnie w dyskusji przy poszukiwaniu nowych rozwiązań jakiegoś problemu.

28 Wśród wielu typów analiz biznesowych popularna jest analiza PEST, polegająca na analizie czynników Politycznych, Ekonomicznych, Społecznych, Technicznych. Wyniki analizy odzwierciedlają wpływ zewnętrznych czynników na organizację. Analizy PEST należą do grupy tzw. miękkich metod modelowania (soft modelling).