Inność jako wartość. Studia i szkice z filozofii kultury i okolic - ebook

Uwagi wstępne

Książka niniejsza jest zbiorem moich studiów, szkiców i esejów z kilkunastu ostatnich lat, które wiąże pewna wspólna przestrzeń problemowa, czyli najszerzej rozumiana filozofia kultury, a także pewna wspólna kwestia, idea, problem merytoryczny (ujmowany afirmatywnie i angażująco), nabierający zarazem roli pewnej kategorii metodologicznej, porządkującej i w tym znaczeniu neutralnej czy opisowej – rzecz dotyczy inności (Inności).

To najszersze rozumienie filozofii kultury jest w obliczu dojrzałości i wyrazistości współczesnej dyscypliny filozoficznej określanej tym mianem na tyle płynne i na tyle „nieortodoksyjne”, że musiałem tę przestrzeń nazwać skromnie „filozofią kultury i jej okolicami”, zaś tymi okolicami byłyby: filozofia społeczna, filozofia polityki, filozofia historii, estetyka i krytyka literacka. Poszczególne części książki prezentują właśnie tematy, w których owo najszersze rozumienie filozofii kultury nieco konkretyzuje się poprzez graniczenie (szeroko otwarte) z innymi dyscyplinami filozoficznymi, a nawet pozafilozoficznymi.

Część pierwsza książki – najważniejsza i najobszerniejsza – wydaje się najwłaściwiej przynależeć do nawet rygorystycznie rozumianej filozofii kultury, ale i tym razem z pewnym zastrzeżeniem, choć płynącym z innej strony niż zastrzeżenia poprzednie. Ta pierwsza część zdaje się więc dotyczyć pewnego fragmentu filozofii kultury, którym byłaby „filozofia turystyki”. Opatruję tę poddyscyplinę cudzysłowem oraz w poczuciu niefilozoficznej prozaiczności i tego określenia, i jego przedmiotu, a także w poczuciu jego szczegółowości, zdającej się wręcz rozpływać w wiedzy zdroworozsądkowej (która w moim rozumieniu filozofii dopiero po pewnych trudach nabiera rangi filozoficznej); ale przede wszystkim z powodu nierzadko spotykanego dystansu, niechęci czy nawet pogardliwości filozofów wobec i tego określenia, i jego desygnatu. Zetknąłem się z „filozofią turystyki” nieco przypadkowo, w trakcie biegu kariery akademickiej i na kilka dłuższych lat. To zetknięcie szybko okazało się interesujące, absorbujące, a nawet satysfakcjonujące, owocujące udziałem w konferencjach naukowych oraz powstawaniem tekstów, które pisałem w poczuciu, że pozostaję w przestrzeni refleksji filozoficznej czy przynajmniej najbliższych jej okolic. Szybko również przekonałem się, że istnieje spora grupa badaczy polskich i światowych, których ranga i osiągnięcia niewątpliwie nobilitują filozofię turystyki, pozwalając właściwie zdjąć z niej cudzysłów oraz twórczo penetrować pogranicza filozofii i takich dyscyplin jak antropologia kultury, antropologia historyczna, filozofująca refleksja nad społeczeństwem. Towarzyszyła zaś temu także badawcza świadomość rozpoznawania najbardziej współczesnych wydarzeń i tendencji w zakresie dynamiki społecznej, procesów historycznych, przemian świadomości społecznej i indywidualnej. To również tutaj – w sferze turystyki i namysłu nad turystyką – w zupełnym centrum staje kwestia innego i inności.

A ponieważ kwestia ta była istotną inspiracją innych moich studiów filozoficznych – nad społeczeństwem i świadomością społeczną, nad współczesnymi tendencjami procesu historycznego, wreszcie nad literaturą – to uznałem za możliwe i korzystne dołączyć je do „turystycznego” zrębu głównego tej książki. Również ich forma – zazwyczaj dyskusji, a nawet polemiki – nieźle wydaje mi się współgrać ze stanem ciągle jeszcze pewnej jednak ulotności i filozoficznego nieugruntowania filozofii turystyki.