Istota małżeństwa - ebook

Wstęp

Niech Bóg, najlepszy małżeństw kojarzyciel,

Zjednoczy serca wasze…

William Szekspir, Henryk V1

Książka dla małżonków

Tę książkę można wyobrazić sobie jako drzewo czerpiące z trzech głębokich korzeni. Pierwszym z nich jest trzydzieści siedem lat związku małżeńskiego z Kathy, moją żoną2. To ona pomagała mi pisać, a ponadto sama napisała rozdział szósty: Przyjęcie Innego. W rozdziale pierwszym ostrzegam czytelników, że współczesna kultura definiuje bratnią duszę jako „doskonale zgodne dopasowanie”. Mimo to, gdy zaczęliśmy się spotykać, oboje zrozumieliśmy, że znaleźliśmy kogoś, z kim łączy nas wyjątkowa nić porozumienia. Poznałem Kathy dzięki Susan, jej siostrze, która studiowała ze mną na Uniwersytecie Bucknell. Susan często opowiadała mi o Kathy, a Kathy opowiadała jej o mnie. Gdy Kathy była jeszcze dzieckiem, do chrześcijaństwa zachęciła ją lektura cyklu Opowieści z Narnii C.S. Lewisa3. Nakłoniła więc siostrę, aby poleciła mi je. Byłem poruszony tymi książkami, podobnie jak innymi tego autora, które później przeczytałem. W 1972 roku oboje rozpoczęliśmy naukę na tej samej uczelni, Gordon-Conwell Theological Seminary, na północ od Bostonu, i szybko odkryliśmy, że łączy nas „nić tajemna”, która, jak pisze Lewis, zmienia ludzi w bliskich przyjaciół – lub coś więcej.

Zwróciliście może uwagę, że książki, które naprawdę lubicie, połączone są w jedną całość jakąś nicią tajemną. Doskonale wiecie, co jest tą wspólną cechą, która sprawia, że je tak lubicie, ale nie potraficie ująć tego w słowa. (…) Czyż wszystkie dozgonne przyjaźnie nie rodzą się w chwili, gdy nareszcie spotykacie człowieka, w którym istnieje jakiś ślad (…) tego czegoś, czego pragniecie od urodzenia (…)?4

Nasza przyjaźń przerodziła się w miłość i poprowadziła nas przez narzeczeństwo, a potem kruche młode małżeństwo ku wypróbowanemu i trwałemu związkowi. Ale to było możliwe tylko dzięki mowie „o perłach rzucanych przed wieprze”, „wielkiemu konfliktowi o brudną pieluchę”, incydentowi „potrzaskanej weselnej zastawy” i innym niesławnym wydarzeniom w naszej rodzinnej historii, które zostaną opisane w tej książce – prawdziwym kamieniom milowym na wyboistej drodze do małżeńskiego szczęścia. Jak większość młodych związków w naszych czasach, odkryliśmy, że małżeństwo jest znacznie trudniejsze niż oczekiwaliśmy. Na zakończenie ceremonii ślubu wyszliśmy z kościoła, śpiewając hymn „Jakże mocny fundament”. Nie wiedzieliśmy, jak bardzo stosowne okażą się jego słowa w żmudnej i bolesnej pracy nad rozwojem silnego małżeństwa.

Gdy próby ogniste przyjdzie ci przejść

Ma łaska potężna będzie cię nieść

Będę przy tobie, uświęcę twój trud,

Błogosławić będę najgłębszy twój ból5.

Niniejsza książka skierowana jest więc do małżonków, którzy odkryli, jak wielkim wyzwaniem jest codzienne życie małżeńskie i poszukują praktycznych rozwiązań, aby przetrwać nierzadko przytłaczające próby ogniste stanu małżeńskiego i wyjść z nich mocniejszymi. Doświadczenia wielu współczesnych małżeństw były przyczyną powstania metafory: „miesiąc miodowy już się skończył”. Jest to książka dla ludzi, którzy doświadczyli tego osobiście i być może z wielkim hukiem spadli na ziemię.

Książka dla osób stanu wolnego

Drugim źródłem tej książki są doświadczenia wieloletniej służby duszpasterskiej w mieście, w którym mieszkają miliony (i w Kościele, w którym są tysiące) osób stanu wolnego. Nasza wspólnota, Prezbiteriański Kościół Odkupiciela na nowojorskim Manhattanie, jest pewną osobliwością. To bardzo duża społeczność, która od lat już składa się przede wszystkim z osób stanu wolnego. Kilka lat temu, kiedy na nabożeństwa przychodziło około cztery tysiące osób, zapytałem jednego z wiodących doradców kościelnych: „Ile zna pan Kościołów tej wielkości, w których są trzy tysiące singli?”. „O ile mi wiadomo, wasz Kościół jest pod tym względem wyjątkiem” – odpowiedział.

Razem z Kathy służmy w centrum Nowego Jorku od końca lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku i wciąż uderza nas, jak głęboka jest w kulturze zachodniej ambiwalencja wobec małżeństwa. To wtedy zaczęliśmy poznawać wszystkie powszechne już zarzuty wobec małżeństwa – że pierwotnie służyło zachowaniu majątku i teraz się to zmienia, że niszczy tożsamość jednostki i jest źródłem ucisku kobiet, że zabija pożądanie i nie przystaje do psychologicznych realiów życia, że jest tylko papierkiem, który komplikuje prawdziwą miłość i tak dalej. Za tymi filozoficznymi obiekcjami kryje się jednak cała masa sprzecznych osobistych emocji, wyrastających z wielu negatywnych doświadczeń z życia małżeńskiego i rodzinnego.

Na początku naszej posługi w Nowym Jorku, jesienią 1991 roku, wygłosiłem cykl dziewięciu kazań o małżeństwie. Stał się on najczęściej wysłuchiwanym cyklem kazań i wykładów udostępnianych przez nasz Kościół. Na początku musiałem uzasadnić, dlaczego postanowiłem poświęcić tak wiele czasu nauczaniu o małżeństwie w zgromadzeniu składającym się głównie z osób stanu wolnego. Głównym powodem było to, że współcześni single rozpaczliwie potrzebują realistycznej, a jednocześnie pozytywnej wizji małżeństwa – czym jest i czym może być. To, co wtedy powiedziałem, odnosi się także do czytelników, którzy żyją w pojedynkę – i ta książka skierowana jest także do nich.

Przygotowując się do napisana tej książki, przeczytałem wiele chrześcijańskich publikacji na temat małżeństwa. Większość z nich powstała po to, aby pomóc małżonkom poradzić sobie z określonymi problemami. Ta książka również będzie w tym pomocna, ale jej głównym celem jest przedstawienie tak małżonkom, jak i osobom stanu wolnego jasnej wizji tego, czym jest małżeństwo według Biblii. Małżonkom pomoże to zweryfikować błędne poglądy, które mogą szkodzić ich małżeństwu, a osobom stanu wolnego pomoże uniknąć destruktywnej przesady w dążeniu do małżeństwa oraz równie destruktywnego odrzucania go. Książka o małżeństwie, która opiera się na nauczaniu Biblii, pomoże każdemu czytelnikowi zyskać lepsze pojęcie o tym, kogo należy uważać za potencjalnego partnera małżeńskiego.

Książka o Biblii

Jest i trzecie źródło treści przedstawionych w tej książce, najbardziej fundamentalne. Choć została zainspirowana moimi osobistymi doświadczeniami małżeńskimi i duszpasterskimi, opiera się przede wszystkim na naukach Starego i Nowego Testamentu. Ponad cztery dekady temu, jako studenci teologii, razem z Kathy poznawaliśmy biblijne nauczanie na temat seksu, płci i małżeństwa. Potem przez kilkanaście lat uczyliśmy się stosować je w praktyce we własnym małżeństwie, a przez ostatnie trzydzieści wykorzystujemy to, czego nauczyliśmy się z Pisma Świętego i osobistych doświadczeń, aby naprowadzać, zachęcać, doradzać i nauczać młodych mieszkańców Nowego Jorku w kwestiach seksu i małżeństwa. To, czego nauczyliśmy się z tych trzech źródeł, przedstawiamy Tobie, Drogi Czytelniku, w niniejszej książce.

Jednak fundamentem tego wszystkiego jest Biblia.

Biblia traktuje o trzech ludzkich instytucjach, które wyróżniają się spośród wszystkich pozostałych – rodzinie, Kościele i państwie. W Biblii nie znajdziemy nic na temat zarządzania szkołami, choć mają one kluczowe znaczenie dla rozwoju społeczeństwa. Nie ma tam nic o prowadzeniu wielkich korporacji, muzeów czy szpitali. Jest wiele znamienitych ludzkich instytucji i przedsięwzięć, o których nie znajdujemy żadnych biblijnych wzmianek. W związku z tym możemy je kształtować i kierować nimi zgodnie z ogólnymi zasadami życia ludzkiego, jakie przedstawia Pismo Święte.

W przypadku małżeństwa jest inaczej. Jak czytamy w prezbiteriańskiej Book of Common Worship (Księdze wspólnych nabożeństw), Bóg „ustanowił małżeństwo dla dobra i szczęścia ludzkości”. Małżeństwo nie wykształciło się w późnej epoce brązu, aby ułatwić rozstrzyganie spraw majątkowych. W Księdze Rodzaju, w kulminacyjnym punkcie opisu stworzenia, Bóg stawia naprzeciw siebie kobietę i mężczyznę, aby połączyć ich w małżeństwie. Biblia rozpoczyna się od ślubu (Adama i Ewy) i kończy się ślubem w Apokalipsie (Chrystusa i Kościoła). Małżeństwo to Boża idea. Oczywiście, jest to również ludzka instytucja i jako taka odzwierciedla charakter kultury, w której jest zakorzeniona. Ale koncepcja i podstawy małżeństwa pochodzą do Boga, dlatego przesłanie Biblii na temat Bożego planu dla małżeństwa ma kluczowe znaczenie.

W prezbiteriańskiej ceremonii zaślubin mówimy, że małżeństwo jest „ustanowione przez Boga, poddane Jego przykazaniom i błogosławione przez naszego Pana Jezusa Chrystusa”. To, co przez Boga zostało ustanowione, jest Mu również podporządkowane. Skoro to Bóg wymyślił małżeństwo, to ci, którzy je zawierają, powinni dołożyć wszelkich starań, aby zrozumieć, jakie są Boże cele wobec małżeństwa i podporządkować się im. Tak postępujemy w wielu innych dziedzinach życia. Pomyślmy o zakupie auta: kiedy kupujemy samochód, urządzenie mechaniczne, którego samodzielnie nie bylibyśmy w stanie tworzyć, z powagą traktujemy instrukcję użytkowania i przestrzegamy zaleceń producenta dotyczących używania i utrzymania pojazdu. Ignorowanie ich mogłoby skończyć się katastrofą.

Wielu ludzi, którzy nie uznają Boga ani Pisma Świętego, a mimo to mają szczęśliwe małżeństwa, w wielu aspektach podporządkowują się Bożym zamiarom, nawet jeśli nie są tego świadomi. Jednak znacznie lepiej jest znać Boże intencje – a możemy je odkryć właśnie w treści Pisma Świętego.

Jaką postawę powinni przyjąć czytelnicy, którzy nie podzielają założenia, że Pismo Święte jest autorytatywnym objawieniem Bożym? Możliwe, że uznają wartość Biblii w pewnych aspektach, ale nie ufają jej w sprawach seksu, miłości i małżeństwa. Starożytna mądrość ujmuje te kwestie w sposób odbiegający daleko od współczesnej zachodniej wrażliwości, stąd opinia, że Biblia prezentuje je w sposób „zacofany”. Zachęcamy, żeby mimo wszystko zapoznać się z przedstawianą przeze mnie treścią. W przeszłości razem z Kathy często nauczaliśmy na temat małżeństwa, miałem także przywilej przemawiać podczas wielu ślubów. Przekonaliśmy się, że większość ludzi, którzy nie podzielają naszych poglądów w kwestii Biblii czy wiary chrześcijńskiej, często jest zaszokowana tym, jak wnikliwe są biblijne nauki na temat małżeństwa i jak trafnie odnoszą się do ich sytuacji. Po nabożeństwie połączonym ze ślubem niejednokrotnie mówili mi: „Nie jestem religijny, ale to było najbardziej pomocne i praktyczne wyjaśnienie małżeństwa, jakie miałem okazję usłyszeć”.

Trudno jest znaleźć dobrą perspektywę spojrzenia na małżeństwo. Wszyscy postrzegamy je z konieczności przez wykrzywione soczewki osobistego doświadczenia. Gdy ktoś wychował się w stabilnej rodzinie, a małżeństwo jego rodziców było szczęśliwe, może mieć wrażenie, że życie w małżeństwie jest łatwe – i kiedy sam wstąpi w związek, może być zaszokowany, jak wiele wysiłku trzeba, aby stworzyć trwałą relację. Z drugiej strony, jeśli ktoś doświadczył złego małżeństwa lub rozwodu w dzieciństwie bądź w dorosłości, może podchodzić do tego tematu bardzo nieufnie i pesymistycznie. Może wręcz przesadnie oczekiwać problemów w relacji i kiedy się pojawią, zbyt szybko stwierdzić: „Wiedziałem, że tak będzie” i poddać się. Inaczej mówiąc, uprzednie doświadczenia związane z małżeństwem mogą nas źle przygotować do własnego związku.

Gdzie zatem możemy się zwrócić w poszukiwaniu szerokiej perspektywy spojrzenia na małżeństwo? Istnieje wiele praktycznych poradników, pisanych zazwyczaj przez doradców małżeńskich, które mogą być w tym pomocne. Jednak takie publikacje często tracą aktualność już po kilku latach. W Biblii natomiast znajdują się nauki, które na przestrzeni stuleci zostały wypróbowane przez miliony ludzi w wielu kulturach. Czy istnieje drugie takie źródło wiedzy na temat małżeństwa?

Plan książki

Treść niniejszej publikacji oparta jest na naukach apostoła Pawła, zawartych w piątym rozdziale Listu do Efezjan. Ten wspaniały tekst jest bogaty i wyczerpujący, ale również przywołuje i rozwija inny ważny tekst biblijny traktujący o małżeństwie, a mianowicie drugi rozdział Księgi Rodzaju. W rozdziale pierwszym odniesiemy słowa Pawła do kontekstu współczesnej kultury i przestawimy dwie najbardziej podstawowe nauki biblijne na temat małżeństwa – iż zostało ono ustanowione przez Boga i że jego celem jest odzwierciedlenie zbawczej miłości, jaką Bóg okazał nam w Jezusie Chrystusie. To dlatego ewangelia pomaga nam zrozumieć małżeństwo, a małżeństwo pomaga nam zrozumieć ewangelię. W rozdziale drugim przestawimy tezę apostoła Pawła, że wszyscy małżonkowie potrzebują działania Ducha Świętego w swoim życiu. Dzieło Ducha urzeczywistnia w naszych sercach zbawcze dzieło Chrystusa, udzielając nam nadnaturalnej pomocy w walce z największym wrogiem małżeństwa: grzesznym egocentryzmem. Jeśli mamy służyć sobie nawzajem, jak powinniśmy, potrzebujemy pełni Ducha.

Rozdział trzeci wprowadzi nas w sedno małżeństwa – miłość. Ale czym ona jest? Ten rozdział omówi relację między uczuciem miłości a aktami miłości, relację między romantycznym uniesieniem a wynikającym z przymierza oddaniem. W rozdziale czwartym poruszymy kwestię celu małżeństwa: sposobu, aby dwoje duchowych przyjaciół mogło wspomóc siebie nawzajem na drodze ku stawaniu się takimi ludźmi, jakimi Bóg zamierzył, aby byli. Zobaczymy, że nowy i głębszy rodzaj szczęścia kryje się właśnie w dążeniach do świętości. W rozdziale piątym przedstawimy trzy grupy podstawowych umiejętności, dzięki którym możemy wzajemnie pomagać sobie na tej drodze.

W kolejnej części omówimy chrześcijańską naukę o tym, że małżeństwo to miejsce, w którym obie płcie akceptują siebie nawzajem jako z założenia odmienne, aby dzięki temu rozwijać się i wzrastać. Treść z rozdziału siódmego pomoże osobom stanu wolnego wykorzystać tę książkę w życiu w pojedynkę i mądrze podejść do poszukiwań własnego związku. I w końcu w rozdziale ósmym poruszymy temat seksu – dlaczego Biblia ogranicza go do relacji małżeńskiej oraz jak wpływa to na życie w małżeństwie i w stanie wolnym6.

W niniejszej książce będziemy rozpatrywać chrześcijańskie rozumienie małżeństwa. Opiera się ono, jak wspomnieliśmy, na bezpośrednim odczytaniu tekstów biblijnych. To znaczy, że definiujemy małżeństwo jako dozgonny, monogamiczny związek między mężczyzną i kobietą. Zgodnie z nauczaniem Pisma Świętego Bóg zamierzył, aby małżeństwo odzwierciedlało zbawczą miłość, jaką okazał nam w Chrystusie, oczyszczało nasz charakter, tworzyło stabilną jednostkę społeczną, w której dzieci będą mogły przyjść na świat i dorastać, i postanowił dokonać tego, łącząc ze sobą wzajemnie się dopełniające płcie w trwałym, przenikającym całe życie związku. Należy zatem stwierdzić, że ta chrześcijańska wizja małżeństwa nie może zostać spełniona w relacji dwóch osób tej samej płci. To jednomyślne poglądy autorów biblijnych. Jest to pogląd, który będziemy prezentować w całej tej książce, mimo iż nie będziemy odnosić się bezpośrednio do tematu homoseksualizmu.

Biblijne nauczanie na temat małżeństwa nie odzwierciedla perspektywy wyłącznie wybranej kultury lub okresu historycznego. Nauki Pisma Świętego są wyzwaniem dla współczesnej narracji kultury zachodniej, która drogę do szczęścia upatruje jedynie w osobistej wolności. Jednocześnie są głosem krytyki wobec tego, że w tradycyjnych kulturach osoby stanu wolnego postrzega się jako nie do końca dojrzałe i uformowane. Księga Rodzaju obnaża wady poligamii, mimo iż w tamtych czasach i kulturze była to akceptowana praktyka, wyraziście obrazując cierpienie i chaos, jakie ona powoduje w relacjach rodzinnych oraz jak wielki sprawia ból, szczególnie kobietom. Autorzy Nowego Testamentu, ku zaskoczeniu świata pogańskiego, przedstawiają trwanie w stanie wolnym jako zasadny sposób na życie7. Innymi słowy, autorzy ksiąg Pisma Świętego nieustannie przeciwstawiali się wierzeniom własnych kultur – ich nauki nie wynikały więc wprost ze starożytnych obyczajów i praktyk. Dlatego nie możemy odrzucać biblijnej wizji małżeństwa jako jednowymiarowej, niepostępowej czy przestarzałej kulturowo. Przeciwnie, jest ona pełna praktycznych, realistycznych spostrzeżeń i zapierających dech w piersiach obietnic na temat małżeństwa. I mają one postać nie tylko trafnych twierdzeń, ale również wspaniałych opowieści i poruszającej poezji8. I dopóki nie zdobędziemy się na to, by spojrzeć na małżeństwo z punktu widzenia Pisma Świętego zamiast własnych obaw, sentymentów, doświadczeń lub wąskich perspektyw współczesnej kultury, nie będziemy w stanie podjąć rozsądnych decyzji w kwestii własnej przyszłości małżeńskiej.

List do Efezjan 5,18–33

I nie upijajcie się winem, bo to jest przyczyną rozwiązłości, ale napełniajcie się Duchem, przemawiając do siebie wzajemnie psalmami i hymnami, i pieśniami pełnymi ducha, śpiewając i wysławiając Pana w waszych sercach. Dziękujcie zawsze za wszystko Bogu Ojcu w imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej.

Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus – Głową Kościoła: On – Zbawca Ciała. Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom we wszystkim. Mężowie, miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, aby samemu sobie przedstawić Kościół jako chwalebny, niemający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz każdy je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus Kościół, bo jesteśmy członkami Jego Ciała. Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. W końcu więc niechaj również każdy z was tak miłuje swą żonę, jak siebie samego. A żona niechaj ze czcią się odnosi do swojego męża.O autorach

Timothy Keller urodził się i wychował w Pensylwanii, a wykształcenie zdobył w Bucknell University, Gordon-Conwell Theological Seminary i Westmnister Theological Seminary. Służbę pastorską rozpoczął w Hopewell w stanie Virginia. W 1989 roku razem z żoną i trzema synami założyli w Nowym Jorku wspólnotę Prezbiteriański Kościół Odkupiciela. Obecnie Kościół Odkupiciela każdej niedzieli gromadzi na nabożeństwach ponad pięć tysięcy uczestników i przyczynił się do powstania niemal dwustu nowych Kościołów na całym świecie. Timothy Keller jest autorem m.in. Krocząc z Bogiem przez ból i cierpienie, Bóg, czy są powody, by wierzyć?, Bóg marnotrawny, Szczodra sprawiedliwość, Fałszywi bogowie oraz Jezus Król . Razem z rodziną mieszka w Nowym Jorku.

Kathy Keller wychowała się na przedmieściach Pittsburga w Pensylwanii. Studiowała w Alleghany College, gdzie angażowała się w pracę ze studentami, a następnie w Gordon-Conwell Theological Seminary. Tam spotkała Timothy’ego Kellera i wyszła za niego za mąż na ostatnim roku studiów. W 1975 roku ukończyła studia teologiczne i uzyskała tytuł magisterski. Kathy i Tim przeprowadzili się do Virginii, gdzie Tim rozpoczął pracę w swoim pierwszym Kościele, West Hopewell Presbyterian Church, i gdzie urodzili się ich trzej synowie. Po dziewięciu latach Kathy razem z rodziną przeprowadziła się do Nowego Jorku, aby założyć Prezbiteriański Kościół Odkupiciela.

Znak „REDEEMER” dedykowany jest książkom, które poruszają najważniejsze kwestie duchowe i społeczne współczesnego świata w sposób, który przemawia zarówno do odbiorców chrześcijańskich, jak i poszukujących oraz sceptyków. Misją książek opatrzonych tym znakiem jest wniesienie mocy ewangelii chrześcijańskiej w każdą dziedzinę życia. Nazwa znaku pochodzi od nazwy Kościoła Redeemer Presbyterian Church w Nowym Jorku, założonego w 1989 roku przez Tima Kellera, jego żonę Kathy i ich trzech synów. To wspólnota, która zapoczątkowała ruch kontekstualizacji służby misyjnej w miastach, zwiastowania pozostającego w dialogu ze współczesną myślą oraz zakładania Kościołów w USA i w największych miastach świata.