Jedzenie intuicyjne - ebook

PRZEDMOWA

Ta integracyjna funkcja pokazuje, że rozumowanie, które niegdyś uważano za „czysto logiczny” tryb myślenia, w rzeczywistości zależy od nieracjonalnych procesów zachodzących w naszym ciele.

DR N. MED. DANIEL SIEGEL, MINDSIGHT

Jedzenie intuicyjne po raz pierwszy ukazało się w 1995 roku. Przez lata książkę przeczytały setki tysięcy osób, które podczas lektury poczuły, że przemawia ona bezpośrednio do nich. Dostałyśmy mnóstwo listów i mejli, w których pojawiały się takie komentarze jak: „piszecie o mnie”, „skąd wiedziałyście, że tak się czuję” czy „wreszcie ktoś to rozumie”. Równie często padało pytanie, co tak naprawdę oznacza termin „jedzenie intuicyjne”. Czy kieruje nami wyłącznie instynkt? Czy sami „wiemy”, co, kiedy i w jakich ilościach powinniśmy jeść? W czwartym wydaniu naszej książki chciałybyśmy dokładnie wyjaśnić tę kwestię.

Podstawowa wiedza o ludzkim mózgu pomoże wam zrozumieć, że przychodzimy na świat z mądrością, która umożliwia nam odżywianie się w sposób intuicyjny. Czytając tę książkę, nauczycie się także sprawnie nawigować w morzu naturalnych i przetworzonych produktów oraz niezliczonych porad dietetycznych.

Ludzie są jedynymi istotami doświadczającymi aktywnego współoddziaływania instynktu, emocji i myśli, które kształtują ich życie za pośrednictwem mózgu. Psychiatra i specjalista w dziedzinie mindfulness Daniel Siegel nazywa ten proces „myślowidzeniem”. Za jego integrację odpowiadają trzy obszary mózgu.

Pierwszy z nich nazywamy gadzim mózgiem, ponieważ kiedy pragady zamieszkiwały Ziemię, reagowały wyłącznie za pośrednictwem instynktu. Nie myślały racjonalnie ani nie odczuwały emocji – po prostu działały. W toku ewolucji rozwinął się kolejny poziom funkcji mózgu, zwany układem limbicznym, który posiadają także ssaki. Tam rodzą się emocje i zachowania społeczne. Układ limbiczny obudowuje gadzi mózg warstwami uczuć. Instynktowne reakcje pochodzące z gadziego mózgu są przesyłane do układu limbicznego, który poszerza świadomość (Levine 1997). Z czasem wyewoluował trzeci obszar mózgu, zwany mózgiem racjonalnym lub korą nową, który integruje instynkty i uczucia pochodzące z dwóch poprzednich obszarów. Kora nowa nie kontroluje naszych instynktownych reakcji ani emocji, ale pozwala nam je analizować. W niej rodzą się myśli i język.

Jedzenie intuicyjne wykorzystuje wszystkie trzy obszary ludzkiego mózgu. We wczesnym dzieciństwie odżywianie jest głównie odruchem. Kiedy dorastamy, myśli i uczucia częściej wpływają na nasze decyzje dotyczące jedzenia. Często powtarzamy klientom, że ludzkie ciało nie składa się tylko z języka i żołądka, ale także z umysłu. Wielokrotnie słyszałyśmy, jak ludzie mówią: „Sądziłem, że jedzenie intuicyjne oznacza, że mogę jeść, co tylko zechcę, kiedy zechcę i jak dużo zechcę!”. Takie podejście wypacza zasady intuicyjnego jedzenia. Owszem, powinniśmy zaprzyjaźnić się z jedzeniem i jeść to, co niesie przyjemność naszemu podniebieniu. Powinniśmy także dać sobie wolność bezwarunkowego jedzenia i spożywania pokarmów w takiej ilości, jakiej potrzebuje nasz organizm. Ale jedzenie za każdym razem, gdy mamy na to ochotę, bez względu na głód i stan najedzenia, wcale nie musi być satysfakcjonujące; może także wywoływać uczucie fizycznego dyskomfortu. Istotną częścią procesu opisywanego w tej książce jest dostrojenie się do wskazówek wysyłanych przez organizm.

Jako osoby odżywiające się w sposób intuicyjny musicie szanować swój mózg, ponieważ jest on częścią waszego ciała. Poznając kolejne zasady jedzenia intuicyjnego, będziecie gromadzić informacje w archiwum waszej pamięci, które tworzycie w mózgu. Kiedy poczujecie głód, sięgniecie do tego archiwum, by zdecydować, co zjeść. Ocenicie, jak bardzo jesteście głodni, i znajdziecie pokarmy, które mogą was nasycić, ale też dadzą przyjemność kubkom smakowym. Być może nawet wyobrazicie sobie smak, strukturę i temperaturę różnych pokarmów. Możecie także przywołać wcześniejsze doświadczenia związane z jedzeniem i spytać samych siebie, czy dany rodzaj pożywienia sprawdził się w przeszłości. Czy wystarczająco was nasycił? Czy nie podniósł nadmiernie poziomu cukru we krwi? Czy nie wywołał niestrawności? A może bardzo wam smakował i chcecie znów po niego sięgnąć? Wasze emocje również mogą wpływać na apetyt. Być może jesteście smutni i pragniecie pocieszyć się jedzeniem? Albo nudzicie się i jedzenie ma stanowić rozrywkę? Rozważenie tych możliwości powinno wam pomóc w podjęciu decyzji dotyczącej tego, co zjeść – i czy w ogóle to zrobić.

Na początku podróży ku jedzeniu intuicyjnemu zapewne będziecie nadmiernie wyczuleni na głód, nasycenie, własne myśli i emocje. Wasz mózg będzie musiał dostroić się do języka i żołądka. Gdy zaczniecie sprawniej odczytywać wewnętrzne sygnały, odkryjecie, że instynkt i intuicja odgrywają u was coraz większą rolę podczas jedzenia. Jedzenie intuicyjne polega bowiem na zaufaniu, że zdołacie sami dotrzeć do niezbędnych informacji, wykorzystując wszystkie aspekty działania mózgu – gadzie instynkty, limbiczną więź z emocjami oraz racjonalne myślenie.

Kiedy wracamy do genezy tej książki, trudno nam uwierzyć, że minęło już dwadzieścia pięć lat od pierwszego wydania. Chociaż czas gna jak szalony, te lata były pełne ważnych doświadczeń. Odebrałyśmy niezliczone telefony, mejle, wiadomości w mediach społecznościowych oraz listy od ludzi ze wszystkich części Stanów Zjednoczonych i z całego świata. Pozwoliły nam stać się częścią życia osób, których w przeciwnym razie nigdy byśmy nie poznały. Słyszałyśmy opowieści o tym, jak nasza książka zmieniała życie ludzi i uzdrawiała ich relacje zarówno z jedzeniem, jak i z ciałem. Rozmawiałyśmy z ludźmi znajdującymi się na początku swojej drogi, którzy wymagali indywidualnego podejścia – podczas osobistych spotkań, rozmów telefonicznych lub wirtualnych kontaktów. Otrzymywałyśmy także wyrazy wdzięczności od tych, którzy wykorzystali naszą książkę jako inspirację do osobistego uzdrowienia i samodzielnie osiągnęli sukces.

Czytelnicy prosili nas o kierowanie do dietetyków oraz innych specjalistów zaznajomionych z zasadami jedzenia intuicyjnego i pracujących w ich okolicy. Aby szerzyć wiedzę, wyszkoliłyśmy ponad tysiąc profesjonalistów na całym świecie, którzy zostali certyfikowanymi doradcami i asystentami w dziedzinie jedzenia intuicyjnego. Wygłaszałyśmy wykłady na konferencjach naukowych, a także spotykałyśmy się ze studentami i szerszą publicznością, pojawiałyśmy się w telewizji, udzielałyśmy wywiadów w radiu, brałyśmy udział w podcastach. Cytowano nas w gazetach, czasopismach i internecie. Oprócz tego koledzy z branży prosili nas o zgodę na wykorzystanie zasad jedzenia intuicyjnego jako podstawy wykładów, warsztatów i seminariów.

Wszystkie te doświadczenia wywarły na nas istotny wpływ. Umożliwiły nam poszerzenie zakresu pracy, jaką dotychczas wykonywałyśmy w naszych gabinetach, o porady udzielane za pośrednictwem telefonu czy internetu. Zdołałyśmy przedstawić filozofię jedzenia intuicyjnego osobom, do których nigdy byśmy nie dotarły, gdyby nie ta książka.

Czujemy się wyróżnione, wiedząc, że Jedzenie intuicyjne zmieniło życie tak wielu ludzi. Często słyszymy od osób, które przez lata bezskutecznie próbowały różnych diet, że przeczytanie naszej książki obudziło w nich nową nadzieję. Dowiadujemy się, że niektóre z nich uwolniły swój umysł od dręczących i obsesyjnych myśli dotyczących jedzenia i obrazu własnego ciała. Takie oczyszczenie tworzy przestrzeń dla pozytywnego myślenia i determinacji, one zaś umożliwiają wprowadzenie w życie poważnych zmian. Ludzie donoszą nam o wyższym poczuciu własnej wartości oraz sile, która pojawia się dzięki docenieniu swojego wewnętrznego głosu. Jedzenie intuicyjne pozwala zaufać mądrości, która tkwiła w nas zawsze, lecz pozostawała stłumiona przez lata zwątpienia. Brak zaufania do intuicyjnych odczuć dotyczących odżywiania może prowadzić do niepewności w innych sferach życia.

Słyszałyśmy opowieści o ludziach, którzy porzucili niezdrowe relacje, pojednali się z bliskimi lub odnieśli zawodowy sukces, gdy tylko uporali się z problemami dotyczącymi odżywiania. Słyszałyśmy także o nowych miłościach, które rozkwitły, gdy nasi czytelnicy porzucili troski dotyczące ciała i obsesyjne myśli o kolejnych skazanych na porażkę dietach. Jedzenie intuicyjne uwolniło ich wszystkich. Dzięki temu mogli zacząć oddychać pełną piersią, wolni od wątpliwości i rozpaczy, które były skutkiem ich bolesnej relacji z jedzeniem (należy jednak pamiętać, że mimo przyjęcia zasad jedzenia intuicyjnego osoby o większej wadze wciąż spotykają się z dyskryminacją).

Jedzenie intuicyjne zmieniło życie także wielu naszych kolegów i koleżanek z branży. Podczas każdej konferencji dietetycy i psychoterapeuci wyrażają wdzięczność wynikającą z tego, że mogli polecić naszą książkę swoim pacjentom. Twierdzą, że ich życie stało się prostsze, odkąd podczas pracy, zajęć ze studentami czy prowadzonych seminariów mogą wykorzystywać zawarte w niej wskazówki. Przekonałyśmy się także, że warto mieć własną publikację, którą można wręczyć pacjentom, by służyła im za punkt odniesienia i wspomagała terapię. Dostajemy informacje, że niektóre osoby bardzo sobie cenią fakt, że za pośrednictwem tej książki możemy stale im towarzyszyć i wspierać poradą wtedy, gdy tego potrzebują.

W czwartym wydaniu znalazło się kilka nowych dodatków. Liczymy, że dotrą one do szerszego grona odbiorców i wyposażą wszystkich w nowe narzędzia. Po pierwsze, do rozdziału o wychowaniu do intuicyjnego jedzenia dodałyśmy część poświęconą wprowadzaniu stałych pokarmów u niemowląt. Naszym celem jest wsparcie rodziców w chronieniu naturalnej mądrości ich dzieci związanej z jedzeniem. Pragniemy także służyć radą rodzinom, które chcą odbudować bliskie relacje, gdy te zostały nadszarpnięte za sprawą konfliktów dotyczących odżywiania. Byłoby wspaniale, gdyby wszystkie dzieci mogły w kwestiach odżywiania kierować się instynktem przez całe życie!

Po drugie, rozbudowałyśmy rozdział opisujący badania potwierdzające zalety jedzenia intuicyjnego. Kiedy opracowywałyśmy tę koncepcję, analizowałyśmy wyniki setek badań, które wraz z naszym doświadczeniem klinicznym stworzyły podwaliny dziesięciu zasad jedzenia intuicyjnego. Chociaż nasze pierwotne założenia opierały się na dowodach naukowych (a raczej były nimi inspirowane), nie mogłyśmy powiedzieć: „badania potwierdzają, że jedzenie intuicyjne działa” – przynajmniej do niedawna.

Kiedy pisałyśmy Jedzenie intuicyjne, nie miałyśmy pojęcia, że nasza idea stanie się podstawą tak wielu badań. To niezwykle ekscytujące! Jak dotąd przeprowadzono ponad sto dwadzieścia pięć analiz dotyczących intuicyjnego jedzenia, a kilka kolejnych jest w toku. W dodatku do książki omawiamy fascynujące badania nad świadomością interoceptywną, na której opiera się jedzenie intuicyjne. Według podstawowej definicji świadomość interoceptywna to zdolność do odbierania doznań fizycznych w naszym ciele. Dotyczy to takich stanów jak: pełny pęcherz, przyśpieszone bicie serca albo sytość i głód. Każda emocja, niczym fizyczny odcisk palca, jest inaczej odczuwana przez ciało. Kiedy wsłuchujemy się w swój organizm, dzięki świadomości interoceptywnej otrzymujemy dostęp do skarbnicy informacji, które pozwalają nam zaspokajać biologiczne i psychiczne potrzeby. Innymi słowy – nasze pragnienia, potrzeby i emocje są powiązane z bezpośrednimi doznaniami naszych ciał. Zasady jedzenia intuicyjnego pozwalają zwiększać świadomość interoceptywną albo usuwać przeszkody, które utrudniają korzystanie z tej supermocy. Przeszkody zazwyczaj rodzą się w umyśle w postaci reguł, przekonań i myśli.

Nie przestajemy skupiać się na zadowoleniu jako sile napędzającej proces jedzenia intuicyjnego. Przekonacie się, że dążenie do satysfakcji podczas jedzenia ułatwi wam przestrzeganie innych zaleceń opisanych w tej książce, a one z kolei umożliwią osiągnięcie poczucia satysfakcji. W innych częściach książki także pojawiły się uzupełnienia. Przez lata stałyśmy się szczególnie wyczulone na wpływ, jaki na naszych czytelników wywierają liczby. Niezależnie od tego, czy te liczby odnoszą się do wagi, wzrostu czy zalecanych porcji pokarmów, mogą stać się źródłem porównań i negatywnych odczuć. Dlatego w miarę możliwości unikamy podawania wartości liczbowych. Usunęłyśmy także większość stwierdzeń odnoszących się do wagi, gdyż wierzymy, że skupianie się na tym aspekcie służy propagowaniu stygmatyzacji obecnej w naszej kulturze. Problem jest na tyle poważny, że dodałyśmy kilka fragmentów dotyczących kultury odchudzania i piętnowania nadwagi, abyście mogli lepiej zrozumieć, w jaki sposób dotykają was te kwestie – nawet jeśli sami nie jesteście na diecie.

Zajrzyjcie również do nowej części zawierającej wykaz źródeł, w której znajdziecie informacje dotyczące naszej społeczności internetowej oraz zeszytów ćwiczeń jedzenia intuicyjnego przeznaczonych dla dorosłych i młodzieży, które zapewnią wam narzędzia i wiedzę ułatwiające naukę.

Uznałyśmy również, że w tej wersji książki przyda się dodatek zatytułowany Wskazówki krok po kroku. To przystępne streszczenie najważniejszych zasad może być pomocne zarówno naszym wiernym, jak i nowym czytelnikom. Jeśli po raz pierwszy macie kontakt z tą książką, możecie przeczytać ją w całości, a potem używać streszczenia, by przypominać sobie poszczególne etapy procesu. Czytelnicy, którzy są już zaznajomieni z zasadami jedzenia intuicyjnego, mogą wykorzystać tę sekcję do powtórzenia wiadomości, a także jako wygodny punkt odniesienia podczas wdrażania naszej metody. Możecie także stopniowo zapoznawać się z kolejnymi zasadami i wykorzystywać streszczenie do pogłębiania wiedzy (jeszcze jedna uwaga o kolejności zaleceń: niektórym czytelnikom może szczególnie przypaść do gustu konkretna zasada – i będą oni chcieli od razu dowiedzieć się o niej czegoś więcej; pamiętajmy, że nie istnieje „poprawny sposób” przyswajania metody jedzenia intuicyjnego – czytając książkę, kierujcie się swoim instynktem). Cokolwiek wybierzecie, mamy nadzieję, że Wskazówki krok po kroku okażą się pomocnym narzędziem.

Na koniec chciałybyśmy wyrazić naszą wdzięczność wobec licznych osób, które miałyśmy zaszczyt poznać i z którymi współpracowałyśmy. Byliście naszymi nauczycielami, chociaż to my prowadziłyśmy was ścieżką uzdrowienia. Zainspirowaliście nas do dalszej pracy i przygotowania najnowszego wydania tej książki. Dziękujemy!