Jurysprudencja 17. Społeczne oraz instytucjonalne wymiary uznania w teorii Axela Honnetha - ebook

Celem niniejszej książki jest przeprowadzenie analizy pojęcia uznania i zrekonstruowanie różnych konceptualizacji badanego pojęcia dokonywanych przez Axela Honnetha. W toku rozważań autor identyfikuje wewnętrzne niejasności teorii uznania oraz wskazuje najważniejsze punkty ewolucji myśli Honnetha.

Jako zaplecze analityczne wykorzystano pojęcia indywidualizacji i uniwersalizacji opracowane przez Marka Jana Siemka zastosowane do usystematyzowania teorii Honnetha oraz przedstawienia propozycji rozstrzygnięć w punktach problemowych teorii. W książce wyróżniono cztery podstawowe konteksty użycia pojęcia uznania. Odnoszą się one do czterech poziomów struktury społecznej, w obrębie których Honneth dokonuje refleksji (poziom subiektywny, poziom intersubiektywnych relacji, poziom instytucjonalny i poziom wartości). Przeprowadzone badania wskazują na występowanie sprzężenia zwrotnego pomiędzy tymi poziomami.

Dokonane analizy umożliwiają finalnie przedstawienie syntetycznej charakterystyki różnych poziomów struktury społecznej, w ramach których stosuje się pojęcie uznania w filozofii Axela Honnetha. Skonfrontowanie ze sobą, dotąd rozproszonych w różnych publikacjach, tez dotyczących pojęcia uznania pozwoliło na dokładniejsze oddzielenie tez deskryptywnych teorii od jej tez normatywnych. Co jednak najważniejsze, analizy zawarte w tej książce pozwalają na bardziej świadome operowanie pojęciem uznania w różnych kontekstach rzeczywistości społecznej – pozwalają zwiększyć skuteczność i dynamikę inicjowanych przez nas samych, w naszych codziennych działaniach, przemian społecznych.

Wstęp 9

Rozdział I. Elementy filozofii Georga Wilhelma Friedricha Hegla w teorii uznania Axela Honnetha 23

Wprowadzenie 23

1. Indywidualizacja i uniwersalizacja jako czynniki dynamizujące przemiany społeczne 28

2. Pojęcia moralności i etyczności w ujęciu Honnetha 30

3. Rozmycie dychotomii moralności i etyczności 38

4. Materialny i symboliczny wymiar fenomenu uznania 45

5. Koncepcja zdecentralizowanej autonomii 57

6. Metodologia normatywnej rekonstrukcji 74

7. Przesłanki teoretyczne 78

8. Perspektywy krytyczne 82

9. Procedura normatywnej rekonstrukcji 84

10. Krytyka metodologii Honnetha 91

11. Treści tożsamości jako przedmiot uznania 95

Rozdział II. Przejście od poziomu subiektywnego do intersubiektywnego 105

Wprowadzenie 105

1. Model detektywistyczny 108

2. Model konstruktywistyczny 113

3. Problem szczerości w teorii uznania 117

4. Patologiczne modele autorelacyjności podmiotu – podsumowanie 119

5. Model ekspresyjny podmiotowości 124

6. Treść subiektywnego uznania – stany mentalne i nastawienia względem otoczenia społecznego 126

7. Subiektywne nastawienia 129

8. Rekonstrukcja subiektywności w przestrzeni intersubiektywnej 130

9. Pozytywna relacja z samym sobą jako warunek formalny fenomenów uznania 132

10. Społeczne „osadzenie” podmiotowości 143

11. Symetria uznania na poziomie subiektywnym 145

12. Subiektywne uznawanie a uznanie jako relacja 157

13. Rola wiedzy de se 171

14. Przejście od poziomu intersubiektywnego do instytucjonalnego 178

14.1. Warunek pierwszy – społeczne wyróżnienie kooperatywnego systemu praktyk 181

14.2. Warunek drugi – normatywna symetryczna wzajemność relacji 183

14.3. Warunek trzeci – pozytywny rozwój tożsamości 188

15. Przejście od poziomu instytucjonalnego do poziomu wartości 195

16. Umiarkowany realizm wartości 199

Rozdział III. Charakterystyka subiektywnego poziomu teorii uznania 211

Wprowadzenie 211

1. Subiektywne uznawanie a uznanie jako relacja 211

2. Upodmiotowienie a uosobienie 214

3. Intersubiektywny poziom teorii uznania 225

4. Charakterystyka poziomu spontanicznych relacji intersubiektywnych 229

5. Charakterystyka poziomu instytucjonalnego 233

6. Instytucje a kompleksy instytucji 238

7. Systemy działania 243

8. Charakterystyka poziomu powszechnie uznanych wartości 247

Zakończenie 255

Bibliografia 269