Kardioonkologia w praktyce klinicznej - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 stycznia 2023
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Kardioonkologia w praktyce klinicznej - ebook
Choroby serca oraz choroby nowotworowe stanowią najczęstsze schorzenia występujące obecnie w populacji rozwiniętych społeczeństw. Często zdarza się, że u pacjentów z rozpoznaniem choroby nowotworowej współistnieją dodatkowo schorzenia układu krążenia. W takiej sytuacji konieczne jest zastosowanie jednoczesnego leczenia kardiologicznego oraz przeciwnowotworowego. Dzięki postępowi, jaki miał miejsce w ciągu ostatnich dekad w dziedzinie kardiologii, wielu chorych poważnie obciążonych kardiologicznie żyje dłużej, ale jednocześnie narażonych jest na choroby nowotworowe. Również tacy chorzy mają obecnie szansę na skuteczne leczenie przeciwnowotworowe. Terapia onkologiczna, szczególnie w tej grupie chorych, wymaga ścisłej kooperacji między kardiologiem i onkologiem. Ponadto warto podkreślić, że stosowanie nowoczesnych terapii onkologicznych w tym immunoterapii, leków ukierunkowanych na cele molekularne oraz radioterapii wiąże się z możliwością rozwinięcia powikłań kariologicznych, a także nowych schorzeń. Często pierwszym specjalistą, który ma kontakt z takim chorym jest lekarz rodzinny. Celem publikacji jest ułatwienie interdyscyplinarnej opieki nad pacjentem onkologicznym. Książka przeznaczona jest dla onkologów, kardiologów, lekarzy rodzinnych, a także specjalistów innych dziedzin.
| Kategoria: | Medycyna |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-23270-2 |
| Rozmiar pliku: | 5,4 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Autorzy
Dr n. med. Aleksandra Grela-Wojewoda
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
Szpital Narodowego Instytutu Onkologii – oddział w Krakowie
Klinika Onkologii Klinicznej
Pratia MCM Kraków
Prof. dr hab. med. Ewa Konduracka
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
*******************************************************
Dr hab. n. med. Agnieszka Adamczyk
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Zakład Patomorfologii Nowotworów
Pracownia Molekularno-Genetyczna w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław Bartuś
Klinika Kardiologii Interwencji Sercowo-Naczyniowych
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Olgerd Duchnevič
Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie
Dr hab. Andrzej Gackowski, profesor UJ
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Zespół Pracowni Nieinwazyjnej Diagnostyki Układu Krążenia
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Aleksandra Karcińska
Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Paulina Kilian-Van Miegem
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy
Lek. Tomasz Kopciński
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. inż. Renata Kopeć, prof. IFJ PAN
Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN
Centrum Cyklotronowe Bronowice w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Magdalena Kostkiewicz
Klinika Chorób Serca i Naczyń
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Zakład Medycyny Nuklearnej Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II w Krakowie
Lek. Anna Krause
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka
w Bydgoszczy
Pododdział Chemioterapii
Specjalistyczny Szpital Onkologiczny NU-MED
w Tomaszowie Mazowieckim
Dr n. med. Agata Krawczyk-Ożóg
Oddział Kliniczny Kardiologii oraz Interwencji Sercowo-Naczyniowych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie
Katedra Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie
Dr n. med. Maksymilian Kruczała
Zakład Onkologii, Radioterapii i Medycyny Translacyjnej
Instytut Nauk Medycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego
Centrum Medyczne Mrukmed w Rzeszowie
Lek. Dorota Księżniak-Baran
I Klinika Radioterapii i Chemioterapii,
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Gliwicach
Lek. Jakub Kuciński
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Dr n. med. i n. o zdrowiu Manuela Las-Jankowska
Ambulatorium Chemioterapii/Oddział Kliniczny Onkologii
Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy
Katedra Chirurgii Onkologicznej Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Lek. Joanna Lompart
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Anna Matrejek
Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Patrycja Mołek-Dziadosz
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny
im. Jana Pawła II w Krakowie
Dr hab. n. med. Anna Mucha-Małecka
Zakład Radioterapii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Karol Nowak
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny
im. Jana Pawła II w Krakowie
Dr n. med. i n. o zdr. Monika Olejniczak
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy
Pododdział Chemioterapii
Specjalistyczny Szpital Onkologiczny NU-MED w Tomaszowie Mazowieckim
Dr n. med. Renata Pacholczak-Madej
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Katedra Anatomii
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Ewa Pasieka
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Agnieszka Pietruszka
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Dr n. med. Paweł Polanowski
I Klinika Radioterapii i Chemioterapii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Gliwicach
Dr Mirosława Püsküllüoğlu
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Rachtan
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Mgr Bożena Rozwadowska-Bogusz
Zakład Fizyki Medycznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Agnieszka Rudzińska
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Klinika Onkologii Klinicznej w Krakowie
Lek. Agata Sałek-Zań
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. n. med. Beata Sas-Korczyńska prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego
Zakład Onkologii, Radioterapii i Medycyny Translacyjnej
Instytut Nauk Medycznych
Uniwersytet Rzeszowski
Kolegium Nauk Medycznych
Dr n. med. Konrad Stępień
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum, Kraków
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Lek. Gabriela Szczubiałka
Centrum Onkologii
Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Lek. Patrycja Wiktor-Mucha
Klinika Onkologii Klinicznej
Centrum Onkologii
Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Bartosz Wojewoda
Studenckie Koło Naukowe Onkologii Klinicznej przy Katedrze i Klinice Onkologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Dr n. med. Marek Ziobro
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. n. med. Aneta Zygulska
Oddział Kliniczny Onkologii
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w KrakowiePRZEDMOWA
Choroby onkologiczne jako druga co do częstości przyczyna zgonów w Polsce i na świecie stanowią istotny problem epidemiologiczny. Z każdym rokiem zwiększa się liczba chorych leczonych z powodu nowotworów. W ostatnich dekadach nastąpił dynamiczny rozwój leczenia systemowego. Nowoczesne techniki diagnostyczne umożliwiły poznanie mechanizmów genetyczno-molekularnych związanych z procesem powstawania i progresją nowotworów. W ślad za tym wprowadzono leki nowej generacji, które w istotny sposób wpłynęły na rokowania chorych onkologicznych leczonych radykalnie i paliatywnie. Terapie ukierunkowane molekularnie i immunoterapia pozwalają na leczenie chorych z zaawansowanym nowotworem przez długie miesiące, a nawet lata. Dodatkowo postęp, jaki dokonał się w ciągu ostatnich dekad w zakresie kardiologii, pozwala na leczenie onkologiczne coraz większej liczby pacjentów obciążonych schorzeniami kardiologicznymi. Warto jednak pamiętać, że stosowanie nowoczesnych leków onkologicznych wiąże się z ryzykiem rozwinięcia poważnych powikłań ze strony układu krążenia. Dlatego właśnie współczesna terapia onkologiczna wymaga ścisłej współpracy między kardiologiem i onkologiem.
Prezentowana tematyka książki ma na celu zwrócenie uwagi na implikacje kardiologiczne leczenia onkologicznego ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych terapii i technologii. Część teoretyczna stanowi solidną podstawę i uzasadnienie do wprowadzenia adekwatnej praktyki klinicznej. W oparciu o wytyczne światowe i polskie autorzy opisują, jakie należy stosować środki prewencyjne powikłań kardiologicznych oraz terapeutyczne w razie ich wystąpienia. Schematy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego ułatwiają praktyczne korzystanie z zawartych w książce treści. Książka jest przeznaczona dla lekarzy specjalistów: onkologów, kardiologów, rodzinnych oraz innych specjalności medycznych. W jej przygotowanie zostali zaangażowani lekarze praktycy, specjaliści z zakresu onkologii, kardiologii i farmakologii klinicznej. Celem książki jest ułatwienie interdyscyplinarnej opieki nad pacjentem onkologicznym, która nie może być opóźniana z powodu braku sprawnego działania systemu opieki zdrowotnej.
Dr n. med. Aleksandra Grela-Wojewoda
Prof. dr. hab. med. Ewa KondurackaWYKAZ NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANYCH SKRÓTÓW
5-FU – 5-fluorouracyl
AC (adenocarcinoma) – rak gruczołowy
ACE (angiotensin-converting enzyme) – enzym konwertujący angiotensynę
ACE-I (angiotensin-converting-enzyme inhibitors) – inhibitory konwertazy angiotensyny
ACS (acute coronary syndrome) – ostry zespół wieńcowy
ACT (adoptive cell therapy) – terapia adoptywna
ADC (antibody-drug conjugates) – koniugaty przeciwciał z lekami
ADT (androgen deprivation therapy) – terapia deprywacji androgenów
AF (atrial fibrilation) – migotanie przedsionków
Akt – serynowo-treoninowa kinaza białkowa
AMPK (5´AMP-activated protein kinase) – kinaza aktywowana 5´AMP
Angio-CT – angiografia metodą tomografii komputerowej
Angio-MRI – angiografia metodą tomografii rezonansu magnetycznego
anty-CTLA-4 – przeciwciało przeciwko antygenowi 4 cytotoksycznych limfocytów T
anty-PD-1 (anty-programmed death receptor 1) – przeciwciało przeciwko receptorowi programowanej śmierci komórki typu 1
anty-PD-L1 (anty-programmed-death ligand) – przeciwciała skierowane przeciwko ligandowi receptora programowanej śmierci komórki 1
APBI (accelerated partial breast irradiation) – przyspieszone częściowe napromienianie gruczołu piersiowego
ARB (angiotensin receptor blockers) – antagoniści receptora angiotensyny
ARB (angiotensin receptor blockers) – blokery receptora aldosteronu
ARNI (angiotensin receptor neprilysin inhibitors) – inhibitory neprylizyny
ASW (age standardized world) – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
ATP – adenozynotrójfosforan
AUC (area under the curve) – pole powierzchni pod krzywą
AV (aortic valve) – zastawka aortalna
BAX/Bcl-XS/Bcl-XL/Bcl-2 – białka apoptotyczne z grupy Bcl
BB – β-blokery
BCR-ABL – kinaza tyrozynowa będąca produktem fuzji genów Bcr i Abl
BCS (breast conservation surgery) – chirurgia z oszczędzeniem piersi
BCT (breast conservation therapy) – leczenie z oszczędzeniem piersi
BMI (body mass index) – wskaźnik masy ciała
BP (blood pressure) – ciśnienie tętnicze
CABG (coronary artery bypass surgery) – pomostowanie aortalno-wieńcowe
CAC (coronary artery calcification) – kalcyfikacja tętnicy wieńcowej
CAD (coronary artery disease) – choroba wieńcowa
CAR-T (chimeric antigen receptor T-cell) – zmodyfikowane (chimeryczne) limfocyty T
CD 4/6 (cyclin-dependent kinases 4/6) – kinazy 4 i 6 zależne od cyklin
CFR (coronary flow reserve) – rezerwa przepływu wieńcowego
CHA₂DS₂-VASc – skala do oceny ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu u chorych z migotaniem przedsionków niezwiązanym z wadą zastawkową
CHF (congestive heart failure) – zastoinowa niewydolność serca
ChPL – charakterystyka produktu leczniczego
CIED (cardiovascular implantable electronic devices) – wszczepialne urządzenia do stałej elektroterapii serca
c-KIT/KIT – onkogenna kinaza tyrozynowa
Cl (confidence interval) – przedział ufności
CRCD (chemotherapy related cardiac dysfunction) – dysfunkcja mięśnia sercowego powodowana chemioterapią
CRS (cytokine release syndrom) – zespół uwalniania cytokin
CRT (cardiac resynchronization therapy) – terapia resynchronizująca
CRT (chemoradiotherapy) – chemioradioterapia
CT (computed tomography) – tomografia komputerowa
CTCAE – kryteria standaryzowanej klasyfikacji działań niepożądanych leków
CTLA-4 (cytotoxic T cell antigen 4) – antygen - 4 cytotoksycznych limfocytów T
CTR-CVT (cancer therapeutics related cardiovascular toxicity dysfunction) – dysfunkcja serca związana z leczeniem onkologicznym
CTx (chemotherapy) – chemioterapia
CVD (cardio-vascular diseases) – choroby sercowo-naczyniowe
CVE (cardiovascular events) – zdarzenia sercowo-naczyniowe
d1. – dzień pierwszy
DAG – diacyloglicerol
DAPT (dual antiplatelet therapy) – podwójna terapia przeciwpłytkowa
DC – dawka całkowita
DES (drug-eluting stent) – stent lek antymitotyczny
dMMR (mismatch repair deficiency) – zaburzenia mechanizmów naprawy
DNA (deoxyribonucleic acid) – kwas deoksyrybonukleinowy
DPD – dehydrogenaza dihydropirydynowa
DRE (digital rectal examination) – badanie per rectum
DSB (double-strand breaks) – podwójne pęknięcia nici DNA
EBCTCG – Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group
EBRT (external beam radiotherapy) – radioterapia z pól zewnętrznych
ECHO – badanie echokardiograficzne
EGFR (epidermal growth factor receptor) – receptor czynnika wzrostu naskórka
eGFR (estimated GFR) – estymowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej
EKG – elektrokardiogram
EMA (European Medicines Agency) – Europejska Agencja Leków
eNOS – endotelialna syntaza tlenku azotu
ER (estrogen receptor) – receptor estrogenowy
ESC (European Society of Cardiology) – Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne
ET-1 – endotelina-1
FAK (focal adhesion kinase) – kinaza adhezyjna
FDA (Food and Drug Administration) – Agencja ds. Żywności i Leków
FFR (fractional flow reserve) – cząstkowa rezerwa przepływu
FGF (fibroblast growth factor) – czynnik wzrostu fibroblasów
FGFR (fibroblast growth factor receptor 2) – receptor dla czynników wzrostu fibroblastów
FIGO (International Federation of Gynecology and Obstetrics) – Międzynarodowa Federacja Ginekologii i Położnictwa
FLOT – schemat chemioterapii zawierający 5-fluorouracyl, leukoworynę, oksaliplatynę, docetaksel stosowane dożylnie co 14 dni
FW – folinian wapnia
GLS (global longitudinal strain) – globalne odkształcenie podłużne
GnRH (gonadotropin-releasing hormone – hormon uwalniający gonadotropiny
GSH – zredukowany glutation
HAS-BLED – skala obejmująca nadciśnienie tętnicze, nieprawidłową funkcję wątroby/nerek (1 pkt za każde), udar mózgu, krwawienie w wywiadzie lub tendencję do krwawień, niestabilne wartości INR, podeszły wiek (> 65 lat), stosowane leki/alkohol (1 pkt za każde)
HCC (hepatocellular carcinoma) – rak wątrobowokomórkowy
HER – białka z rodziny receptorów ludzkiego czynnika wzrostu naskórka
HER2 (human epidermal growth factor receptor) – receptor ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu
HER2/ERBB2 (human epidermal growth factor receptor 2) – receptor ludzkiego czynnika wzrostu naskórka
HF (heart failure) – niewydolność serca
HIT – małopłytkowość poheparynowa
HMGB1 (high mobility group box-1) – białko grupy wysokiej mobilności 1
HR (hazard ratio) – hazard względny
IA – inhibitory aromatazy
ICD (implantable cardioverter-defibrillator) – kardiowerter-defibrylator
ICI (immune checkpoint inhibitors) – inhibitory punktów kontrolnych
ICP (implantable cardiac pacemaker) – stymulator serca
iFR (instantaneous wave-free ratio) – chwilowy gradient ciśnienia przez zwężenie w fazie rozkurczu
IHD (ischaemic heart disease) – niedokrwienna choroba serca
IL-1 – interleukina 1
IMRT (intensity modulated radiotherapy) – radioterapia o zmiennym natężeniu mocy dawki
INR (international normalized ratio) – międzynarodowy współczynnik znormalizowany
IP3 – trisfosforan inozytolu
irAE (immune-related adverse events) – objawy uboczne immunoterapii
IrAEs (immune-related adverse events) – niepożądane reakcje związane z układem immunologicznym
LA (left atrium) – lewy przedsionek
LAD (left anterior descendens) – gałąź przednia zstępująca lewej tętnicy wieńcowej
LHRH (luteinizing-hormone-releasing hormone) – hormon uwalniający hormon luteinizujący
LMWH (low molecular weight heparyn) – heparyna drobnocząsteczkowa
LV (left ventricle) – lewa komora
LVAD (left ventricle assist device) – urządzenie wspomagające pracę lewej komory
LVEF (left ventricle ejection fraction) – frakcja wyrzutowa lewej komory
LVSI (lymphovascular space invasion) – zajęcie naczyń limfatycznych
MACE (major adverse cardiac events) – główne niepożądane zdarzenia sercowe
MAPK/ERK (mitogen-activated protein kinases/extracellular signal-regulated kinases) – grupa kinaz aktywowanych mitogenami
MBF (myocardial blood flow) – przepływ krwi w mięśniu sercowym
MCE (major coronary events) – częstość występowania zdarzeń wieńcowych
mCRPC (metastatic castration-resistant prostate cancer) – przerzutowy rak gruczołu krokowego oporny na kastrację
MEC (mucoepidermoid carcinoma) – rak śluzowo-naskórkowy
MHD (mean heart dose) – średnia dawka promieniowania jonizującego na serce
MPI (myocardial perfusion imaging) – obrazowanie perfuzji mięśnia sercowego
MRA (mineralocorticoid receptor antagonists) – antagonisty receptora mineralokortykosteroidowego
MRI (magnetic resonance imaging) – rezonans magnetyczny
MSI-H (microsatellite instability high) – wysoka niestabilność mikrosatelitarna
NADPH – zredukowana forma dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego
NE – noradrenalina
nmCRPC (non metastatic castration-resistant prostate cancer) – oporny na kastrację nieprzerzutowy rak gruczołu krokowego
NOAC (non-vitamin K antagonist oral anticoagulant) – doustny lek przeciwkrzepliwy niebędący antagonistą witaminy K
NRG-1 – neuregulina-1
NS – niewydolność serca
NSCLC (non-small cell lung cancer) – niedrobnokomórkowy rak płuca
NSTEMI (non-ST-segment elevation myocardial infarction) – zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST
NT-proBNP – peptyd natriuretyczny typu B
OAC (oral anticoagulants) – doustne leki przeciwkrzepliwe
OAR (organ at risk) – narząd krytyczny
OARs (organs at risks) – narządy/struktury krytyczne
OS (overall survival) – przeżycie całkowite
OUN – ośrodkowy układ nerwowy
OZW – ostry zespół wieńcowy
PA (pulmonary artery) – tętnica płucna
PCI (percutaneous coronary intervention angioplasty) – przezskórna angioplastyka wieńcowa
PCI (prophylactic cranial irradiation) – profilaktyczne napromienianie mózgu
pCR (pathologic complete response) – całkowita odpowiedź patomorfologiczna
PD-1 (programmed death receptor 1) – receptor programowanej śmierci 1
PDGF (platelet-derived growth factor) – płytkopochodny czynnik wzrostu
PD-L1 (programmed death receptor-1) – ligand dla receptora programowanej śmierci: PD-1
PET (positron emission tomography) – pozytronowa tomografia emisyjna
PFS (progression-free survival) – czas przeżycia wolny od progresji choroby
PGI₂ – prostaglandyna
P-gp – glikoproteina P
PI3K (phosphatidylinositide 3-kinase) – kinaza fosfoinozytolu
PIGF (plancetal growth factor) – łożyskowy czynnik wzrostu
PLCγ – fosfolipaza C gamma
PMRT (post-mastectomy radiotherapy) – radioterapia po mastektomii
PR (progesterone receptor) – receptor progesteronowy
PS (performance status) – stan sprawności
PSA (prostate-specyfic antygen) – specyficzny antygen sterczowy
PTCA (percutaneous coronary angioplasty) – przezskórna angioplastyka wieńcowa
RA (right atrium) – prawy przedsionek
RCA (right coronary artery) – prawa tętnica wieńcowa
RCC (renal cel carcinoma) – rak nerkowokomórkowy
RIHD (radiotherapy-induced heart disease) – choroby serca indukowane radioterapią
RNI (regional nodal irradiation) – napromienianie regionalnych węzłów chłonnych
RNS (reactive nitrogen species) – reaktywne formy azotu
RNV (radionuclide ventriculography) – wentrykulografia radioizotopowa
ROS (reactive oxygen species) – reaktywne formy tlenu
RR (response rate) – odsetek odpowiedzi
RT (radiotherapy) – radioterapia
rt-PA – rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu
RV (right ventricle) – prawa komora
RVAD (right ventricle assist device) – urządzenie wspomagające pracę komory prawej
SART (stereotactic ablative radiotherapy) – stereotaktyczna radioterapia ablacyjna
SBRT (stereotactic body radiation therapy) – radioterapia stereotaktyczna
SCC (squamous cell carcinoma) – rak płaskonabłonkowy
SCLC (small cell lung cancer) – drobnokomórkowy rak płuca
SG – sacituzumab govitecan
SGLT2 (sodium-glucose co-transporter-2) – inhibitor kotransportera sodu i glukozy 2
SOD (superoxide dismutase) – dysmutaza ponadtlenkowa
SPECT (single photon emission computed tomography) – tomografia emisyjna pojedynczych fotonów
SRC – kinaza tyrozynowa Src
STEMI (ST-segment elevation myocardial infarction) – zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST
SVC (superior vena cava) – żyła główna górna
TACE (transarterial chemoembolisation) – chemoembolizacja
TAVI (transcatheter aortic valve implantation) – przezcewnikowe wszczepienie zastawki aortalnej
TChZZ – tętnicza choroba zakrzepowo-zatorowa
TD (total dose) – całkowita dawka
T-DM1 – trastuzumab emtansine
T-DXd – trastuzumab deruxtecan
TKI (tyrosine kinase inhibitors) – inhibitor kinaz tyrozynowych
TNBC (triple negative breast cancer) – potrójnie ujemny rak piersi
TNF (tumor necrosis factor) – czynnik martwicy nowotworów
TNM (tumour, node, metastasis) – guz, węzły chłonne, przerzuty odległe
TOPOII (topoisomerase II) – topoizomeraza II
TROP-2 (trophoblast cell surface antigen 2 (TROP-2)) – antygen powierzchniowy komórki trofoblastu 2
TRPM6 – kanał jonowy o przejściowym potencjale
TURBT (transurethral resection of the bladder tumor) – przezcewkowa resekcja guza pęcherza
UGT – urydyno-5’-difosfo-D-glukuronylotransferaza
UICC – Union Internationale Contre le Cancer
USG – ultrasonografia
VA (ventricular tachycardia) – arytmia komorowa
VBRT (vaginal brachytherapy) – brachyterapia dopochwowa
VEGF (vascular endothelial growth factor) – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego
VEGFI – inhibitor czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego
VEGFR (vascular endothelial growth factor receptor) – receptor czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego
VHD (valvular heart disease) – choroba zastawek serca
VKA – antagoniści witaminy K
VMAT (volumetric modulated arc therapy) – wielołukowa dynamiczna technika radioterapii
WBI (whole breast irradiation) – napromienianie całego gruczołu piersiowego
WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
ZŻG – zakrzepica żył głębokich
ŻChZZ – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa1
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW W POLSCE I NA ŚWIECIE
JADWIGA RACHTAN
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer, IARC) oszacowała liczbę nowych zachorowań na nowotwory złośliwe na świecie w roku 2020 na 19,3 mln, a liczbę zgonów z powodu nowotworów złośliwych na 10 mln. Najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi na świecie (u obu płci łącznie) był nowotwór piersi, który stanowił 11,7% ogółu nowotworów. Na miejscu drugim był rak płuca (11,4%), a miejsce trzecie zajmowały nowotwory złośliwe jelita grubego (10,0%). Wiodącą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych na świecie (u obu płci łącznie) były nowotwory płuca (18,0%), jelita grubego (9,4%) oraz wątroby (8,3%) .
Strukturę najczęstszych zachorowań na nowotwory złośliwe i zgonów z powodu nowotworów wg płci w populacji świata w roku 2020 przedstawiono w tabelach 1.1–1.4.
Tabela 1.1. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 1 435 943 31,5 14,3
Gruczoł krokowy 1 414 259 30,7 14,1
Jelito grube 1 065 960 23,4 10,6
Żołądek 719 523 15,8 7,1
Wątroba 632 320 14,1 6,3
Pęcherz moczowy 440 864 9,5 4,4
Przełyk 418 350 9,3 4,2
Chłoniaki nieziarnicze 304 151 6,9 3,0
Nerka 271 249 6,1 2,7
Białaczki 269 503 6,3 2,7
Ogółem 10 065 305 222,0 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.2. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 2 261 419 47,8 24,5
Jelito grube 865 630 16,2 9,4
Płuco 770 828 14,6 8,4
Szyjka macicy 604 127 13,3 6,5
Tarczyca 448 915 10,1 4,9
Trzon macicy 417 367 8,7 4,5
Żołądek 369 580 7,0 4,0
Jajnik 313 959 6,6 3,4
Wątroba 273 357 5,2 3,0
Chłoniaki nieziarnicze 240 201 4,8 2,6
Ogółem 9 227 484 186,0 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.3. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 1 188 679 25,9 21,5
Wątroba 577 522 12,9 10,5
Jelito grube 515 637 11,0 9,3
Żołądek 502 788 11,0 9,1
Gruczoł krokowy 375 304 7,7 6,8
Przełyk 374 313 8,3 6,8
Trzustka 246 840 5,3 4,5
Białaczki 177 818 4,0 3,2
Pęcherz moczowy 158 785 3,3 2,9
Chłoniaki nieziarnicze 147 217 3,3 2,7
Ogółem 5 528 810 120,8 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.4. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet na świecie w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 684 996 13,6 15,5
Płuco 607 465 11,2 13,7
Jelito grube 419 536 7,2 9,5
Szyjka macicy 341 831 7,3 7,7
Żołądek 266 005 4,9 6,0
Wątroba 252 658 4,8 5,7
Trzustka 219 163 3,8 4,9
Jajnik 207 252 4,2 4,7
Przełyk 169 763 3,2 3,8
Białaczki 133 776 2,7 3,0
Ogółem 4 429 323 84,2 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
W roku 2020 w Polsce zarejestrowano blisko 146,2 tys. nowych zachorowań na nowotwory i 99,9 tys. zgonów z powodu nowotworów złośliwych .
Strukturę najczęstszych zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Polsce przedstawiono w tabelach 1.5–1.8. Pokazano w nich podstawowe wskaźniki statystyczne: liczby bezwzględne, odsetki oraz współczynniki standaryzowane wg wieku.
Tabela 1.5. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Gruczoł krokowy 14 244 38,7 19,6
Płuco 11 518 32,2 15,9
Jelito grube 9 010 25,5 12,4
Pęcherz moczowy 4 815 13,0 6,6
Żołądek 2 856 8,0 3,9
Nerka 2 727 8,5 3,8
Trzustka 1 747 5,1 2,4
Białaczki 1 610 6,1 2,2
Czerniak 1 565 4,9 2,2
Chłoniaki nieziarnicze 1 543 5,2 2,1
Ogółem 72 651 213,2 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.6. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 17 511 50,0 23,8
Płuco 7 296 16,3 9,9
Jelito grube 7 081 15,4 9,6
Trzon macicy 5 238 13,0 7,1
Jajnik 3 012 8,8 4,1
Tarczyca 2 699 10,6 3,7
Szyjka macicy 1 920 5,9 2,6
Trzustka 1 808 3,9 2,5
Nerka 1 755 4,4 2,4
Czerniak 1 680 5,0 2,3
Ogółem 73 530 193,0 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.7. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce w 2020 r.
----------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 14 211 38,7 26,1
Jelito grube 7 181 18,9 13,2
Gruczoł krokowy 5 748 13,6 10,6
Pęcherz moczowy 3 202 7,9 5,9
Żołądek 3 115 8,5 5,7
Trzustka 2 431 6,9 4,5
Mózg 1 571 5,2 2,9
Białaczki 1 509 4,2 2,8
Nerka 1 434 3,9 2,6
Krtań 1 409 4,1 2,6
Ogółem 54 370 147,9 100,0
----------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.8. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 8 002 16,7 17,6
Pierś 6 956 14,7 15,3
Jelito grube 5 321 9,6 11,7
Jajnik 2 688 6,2 5,9
Trzustka 2 542 5,0 5,6
Trzon macicy 1 811 3,3 4,0
Żołądek 1 657 3,2 3,6
Szyjka macicy 1 511 3,7 3,3
Mózg 1 365 3,4 3,0
Białaczki 1 280 2,4 2,8
Ogółem 45 501 90,8 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Bezwzględna liczba przypadków zachorowań lub zgonów z powodu nowotworów występujących w danej populacji w określonym czasie zależy zarówno od wielkości populacji, jak i jej struktury wieku.
Standaryzowane wg wieku współczynniki zachorowalności (umieralności) są miarą narażenia populacji. Dzięki standaryzacji możliwe jest dokonywanie porównań współczynników zachorowalności i umieralności w czasie oraz w różnych populacjach.
Piśmiennictwo
1. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
2. Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Dr n. med. Aleksandra Grela-Wojewoda
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
Szpital Narodowego Instytutu Onkologii – oddział w Krakowie
Klinika Onkologii Klinicznej
Pratia MCM Kraków
Prof. dr hab. med. Ewa Konduracka
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
*******************************************************
Dr hab. n. med. Agnieszka Adamczyk
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Zakład Patomorfologii Nowotworów
Pracownia Molekularno-Genetyczna w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław Bartuś
Klinika Kardiologii Interwencji Sercowo-Naczyniowych
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Olgerd Duchnevič
Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie
Dr hab. Andrzej Gackowski, profesor UJ
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Zespół Pracowni Nieinwazyjnej Diagnostyki Układu Krążenia
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Aleksandra Karcińska
Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Paulina Kilian-Van Miegem
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy
Lek. Tomasz Kopciński
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. inż. Renata Kopeć, prof. IFJ PAN
Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN
Centrum Cyklotronowe Bronowice w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Magdalena Kostkiewicz
Klinika Chorób Serca i Naczyń
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Zakład Medycyny Nuklearnej Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II w Krakowie
Lek. Anna Krause
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka
w Bydgoszczy
Pododdział Chemioterapii
Specjalistyczny Szpital Onkologiczny NU-MED
w Tomaszowie Mazowieckim
Dr n. med. Agata Krawczyk-Ożóg
Oddział Kliniczny Kardiologii oraz Interwencji Sercowo-Naczyniowych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie
Katedra Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie
Dr n. med. Maksymilian Kruczała
Zakład Onkologii, Radioterapii i Medycyny Translacyjnej
Instytut Nauk Medycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego
Centrum Medyczne Mrukmed w Rzeszowie
Lek. Dorota Księżniak-Baran
I Klinika Radioterapii i Chemioterapii,
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Gliwicach
Lek. Jakub Kuciński
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Dr n. med. i n. o zdrowiu Manuela Las-Jankowska
Ambulatorium Chemioterapii/Oddział Kliniczny Onkologii
Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy
Katedra Chirurgii Onkologicznej Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Lek. Joanna Lompart
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Anna Matrejek
Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Patrycja Mołek-Dziadosz
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny
im. Jana Pawła II w Krakowie
Dr hab. n. med. Anna Mucha-Małecka
Zakład Radioterapii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Karol Nowak
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Krakowski Szpital Specjalistyczny
im. Jana Pawła II w Krakowie
Dr n. med. i n. o zdr. Monika Olejniczak
Ambulatorium Chemioterapii
Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy
Pododdział Chemioterapii
Specjalistyczny Szpital Onkologiczny NU-MED w Tomaszowie Mazowieckim
Dr n. med. Renata Pacholczak-Madej
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Katedra Anatomii
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum w Krakowie
Lek. Ewa Pasieka
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Agnieszka Pietruszka
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Dr n. med. Paweł Polanowski
I Klinika Radioterapii i Chemioterapii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Gliwicach
Dr Mirosława Püsküllüoğlu
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Rachtan
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Mgr Bożena Rozwadowska-Bogusz
Zakład Fizyki Medycznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Lek. Agnieszka Rudzińska
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy – oddział w Krakowie
Klinika Onkologii Klinicznej w Krakowie
Lek. Agata Sałek-Zań
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. n. med. Beata Sas-Korczyńska prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego
Zakład Onkologii, Radioterapii i Medycyny Translacyjnej
Instytut Nauk Medycznych
Uniwersytet Rzeszowski
Kolegium Nauk Medycznych
Dr n. med. Konrad Stępień
Klinika Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum, Kraków
Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II
Lek. Gabriela Szczubiałka
Centrum Onkologii
Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Lek. Patrycja Wiktor-Mucha
Klinika Onkologii Klinicznej
Centrum Onkologii
Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Bartosz Wojewoda
Studenckie Koło Naukowe Onkologii Klinicznej przy Katedrze i Klinice Onkologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Dr n. med. Marek Ziobro
Klinika Onkologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii
Państwowy Instytut Badawczy im. Marii Skłodowskiej-Curie – oddział w Krakowie
Dr hab. n. med. Aneta Zygulska
Oddział Kliniczny Onkologii
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w KrakowiePRZEDMOWA
Choroby onkologiczne jako druga co do częstości przyczyna zgonów w Polsce i na świecie stanowią istotny problem epidemiologiczny. Z każdym rokiem zwiększa się liczba chorych leczonych z powodu nowotworów. W ostatnich dekadach nastąpił dynamiczny rozwój leczenia systemowego. Nowoczesne techniki diagnostyczne umożliwiły poznanie mechanizmów genetyczno-molekularnych związanych z procesem powstawania i progresją nowotworów. W ślad za tym wprowadzono leki nowej generacji, które w istotny sposób wpłynęły na rokowania chorych onkologicznych leczonych radykalnie i paliatywnie. Terapie ukierunkowane molekularnie i immunoterapia pozwalają na leczenie chorych z zaawansowanym nowotworem przez długie miesiące, a nawet lata. Dodatkowo postęp, jaki dokonał się w ciągu ostatnich dekad w zakresie kardiologii, pozwala na leczenie onkologiczne coraz większej liczby pacjentów obciążonych schorzeniami kardiologicznymi. Warto jednak pamiętać, że stosowanie nowoczesnych leków onkologicznych wiąże się z ryzykiem rozwinięcia poważnych powikłań ze strony układu krążenia. Dlatego właśnie współczesna terapia onkologiczna wymaga ścisłej współpracy między kardiologiem i onkologiem.
Prezentowana tematyka książki ma na celu zwrócenie uwagi na implikacje kardiologiczne leczenia onkologicznego ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych terapii i technologii. Część teoretyczna stanowi solidną podstawę i uzasadnienie do wprowadzenia adekwatnej praktyki klinicznej. W oparciu o wytyczne światowe i polskie autorzy opisują, jakie należy stosować środki prewencyjne powikłań kardiologicznych oraz terapeutyczne w razie ich wystąpienia. Schematy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego ułatwiają praktyczne korzystanie z zawartych w książce treści. Książka jest przeznaczona dla lekarzy specjalistów: onkologów, kardiologów, rodzinnych oraz innych specjalności medycznych. W jej przygotowanie zostali zaangażowani lekarze praktycy, specjaliści z zakresu onkologii, kardiologii i farmakologii klinicznej. Celem książki jest ułatwienie interdyscyplinarnej opieki nad pacjentem onkologicznym, która nie może być opóźniana z powodu braku sprawnego działania systemu opieki zdrowotnej.
Dr n. med. Aleksandra Grela-Wojewoda
Prof. dr. hab. med. Ewa KondurackaWYKAZ NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANYCH SKRÓTÓW
5-FU – 5-fluorouracyl
AC (adenocarcinoma) – rak gruczołowy
ACE (angiotensin-converting enzyme) – enzym konwertujący angiotensynę
ACE-I (angiotensin-converting-enzyme inhibitors) – inhibitory konwertazy angiotensyny
ACS (acute coronary syndrome) – ostry zespół wieńcowy
ACT (adoptive cell therapy) – terapia adoptywna
ADC (antibody-drug conjugates) – koniugaty przeciwciał z lekami
ADT (androgen deprivation therapy) – terapia deprywacji androgenów
AF (atrial fibrilation) – migotanie przedsionków
Akt – serynowo-treoninowa kinaza białkowa
AMPK (5´AMP-activated protein kinase) – kinaza aktywowana 5´AMP
Angio-CT – angiografia metodą tomografii komputerowej
Angio-MRI – angiografia metodą tomografii rezonansu magnetycznego
anty-CTLA-4 – przeciwciało przeciwko antygenowi 4 cytotoksycznych limfocytów T
anty-PD-1 (anty-programmed death receptor 1) – przeciwciało przeciwko receptorowi programowanej śmierci komórki typu 1
anty-PD-L1 (anty-programmed-death ligand) – przeciwciała skierowane przeciwko ligandowi receptora programowanej śmierci komórki 1
APBI (accelerated partial breast irradiation) – przyspieszone częściowe napromienianie gruczołu piersiowego
ARB (angiotensin receptor blockers) – antagoniści receptora angiotensyny
ARB (angiotensin receptor blockers) – blokery receptora aldosteronu
ARNI (angiotensin receptor neprilysin inhibitors) – inhibitory neprylizyny
ASW (age standardized world) – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
ATP – adenozynotrójfosforan
AUC (area under the curve) – pole powierzchni pod krzywą
AV (aortic valve) – zastawka aortalna
BAX/Bcl-XS/Bcl-XL/Bcl-2 – białka apoptotyczne z grupy Bcl
BB – β-blokery
BCR-ABL – kinaza tyrozynowa będąca produktem fuzji genów Bcr i Abl
BCS (breast conservation surgery) – chirurgia z oszczędzeniem piersi
BCT (breast conservation therapy) – leczenie z oszczędzeniem piersi
BMI (body mass index) – wskaźnik masy ciała
BP (blood pressure) – ciśnienie tętnicze
CABG (coronary artery bypass surgery) – pomostowanie aortalno-wieńcowe
CAC (coronary artery calcification) – kalcyfikacja tętnicy wieńcowej
CAD (coronary artery disease) – choroba wieńcowa
CAR-T (chimeric antigen receptor T-cell) – zmodyfikowane (chimeryczne) limfocyty T
CD 4/6 (cyclin-dependent kinases 4/6) – kinazy 4 i 6 zależne od cyklin
CFR (coronary flow reserve) – rezerwa przepływu wieńcowego
CHA₂DS₂-VASc – skala do oceny ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu u chorych z migotaniem przedsionków niezwiązanym z wadą zastawkową
CHF (congestive heart failure) – zastoinowa niewydolność serca
ChPL – charakterystyka produktu leczniczego
CIED (cardiovascular implantable electronic devices) – wszczepialne urządzenia do stałej elektroterapii serca
c-KIT/KIT – onkogenna kinaza tyrozynowa
Cl (confidence interval) – przedział ufności
CRCD (chemotherapy related cardiac dysfunction) – dysfunkcja mięśnia sercowego powodowana chemioterapią
CRS (cytokine release syndrom) – zespół uwalniania cytokin
CRT (cardiac resynchronization therapy) – terapia resynchronizująca
CRT (chemoradiotherapy) – chemioradioterapia
CT (computed tomography) – tomografia komputerowa
CTCAE – kryteria standaryzowanej klasyfikacji działań niepożądanych leków
CTLA-4 (cytotoxic T cell antigen 4) – antygen - 4 cytotoksycznych limfocytów T
CTR-CVT (cancer therapeutics related cardiovascular toxicity dysfunction) – dysfunkcja serca związana z leczeniem onkologicznym
CTx (chemotherapy) – chemioterapia
CVD (cardio-vascular diseases) – choroby sercowo-naczyniowe
CVE (cardiovascular events) – zdarzenia sercowo-naczyniowe
d1. – dzień pierwszy
DAG – diacyloglicerol
DAPT (dual antiplatelet therapy) – podwójna terapia przeciwpłytkowa
DC – dawka całkowita
DES (drug-eluting stent) – stent lek antymitotyczny
dMMR (mismatch repair deficiency) – zaburzenia mechanizmów naprawy
DNA (deoxyribonucleic acid) – kwas deoksyrybonukleinowy
DPD – dehydrogenaza dihydropirydynowa
DRE (digital rectal examination) – badanie per rectum
DSB (double-strand breaks) – podwójne pęknięcia nici DNA
EBCTCG – Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group
EBRT (external beam radiotherapy) – radioterapia z pól zewnętrznych
ECHO – badanie echokardiograficzne
EGFR (epidermal growth factor receptor) – receptor czynnika wzrostu naskórka
eGFR (estimated GFR) – estymowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej
EKG – elektrokardiogram
EMA (European Medicines Agency) – Europejska Agencja Leków
eNOS – endotelialna syntaza tlenku azotu
ER (estrogen receptor) – receptor estrogenowy
ESC (European Society of Cardiology) – Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne
ET-1 – endotelina-1
FAK (focal adhesion kinase) – kinaza adhezyjna
FDA (Food and Drug Administration) – Agencja ds. Żywności i Leków
FFR (fractional flow reserve) – cząstkowa rezerwa przepływu
FGF (fibroblast growth factor) – czynnik wzrostu fibroblasów
FGFR (fibroblast growth factor receptor 2) – receptor dla czynników wzrostu fibroblastów
FIGO (International Federation of Gynecology and Obstetrics) – Międzynarodowa Federacja Ginekologii i Położnictwa
FLOT – schemat chemioterapii zawierający 5-fluorouracyl, leukoworynę, oksaliplatynę, docetaksel stosowane dożylnie co 14 dni
FW – folinian wapnia
GLS (global longitudinal strain) – globalne odkształcenie podłużne
GnRH (gonadotropin-releasing hormone – hormon uwalniający gonadotropiny
GSH – zredukowany glutation
HAS-BLED – skala obejmująca nadciśnienie tętnicze, nieprawidłową funkcję wątroby/nerek (1 pkt za każde), udar mózgu, krwawienie w wywiadzie lub tendencję do krwawień, niestabilne wartości INR, podeszły wiek (> 65 lat), stosowane leki/alkohol (1 pkt za każde)
HCC (hepatocellular carcinoma) – rak wątrobowokomórkowy
HER – białka z rodziny receptorów ludzkiego czynnika wzrostu naskórka
HER2 (human epidermal growth factor receptor) – receptor ludzkiego naskórkowego czynnika wzrostu
HER2/ERBB2 (human epidermal growth factor receptor 2) – receptor ludzkiego czynnika wzrostu naskórka
HF (heart failure) – niewydolność serca
HIT – małopłytkowość poheparynowa
HMGB1 (high mobility group box-1) – białko grupy wysokiej mobilności 1
HR (hazard ratio) – hazard względny
IA – inhibitory aromatazy
ICD (implantable cardioverter-defibrillator) – kardiowerter-defibrylator
ICI (immune checkpoint inhibitors) – inhibitory punktów kontrolnych
ICP (implantable cardiac pacemaker) – stymulator serca
iFR (instantaneous wave-free ratio) – chwilowy gradient ciśnienia przez zwężenie w fazie rozkurczu
IHD (ischaemic heart disease) – niedokrwienna choroba serca
IL-1 – interleukina 1
IMRT (intensity modulated radiotherapy) – radioterapia o zmiennym natężeniu mocy dawki
INR (international normalized ratio) – międzynarodowy współczynnik znormalizowany
IP3 – trisfosforan inozytolu
irAE (immune-related adverse events) – objawy uboczne immunoterapii
IrAEs (immune-related adverse events) – niepożądane reakcje związane z układem immunologicznym
LA (left atrium) – lewy przedsionek
LAD (left anterior descendens) – gałąź przednia zstępująca lewej tętnicy wieńcowej
LHRH (luteinizing-hormone-releasing hormone) – hormon uwalniający hormon luteinizujący
LMWH (low molecular weight heparyn) – heparyna drobnocząsteczkowa
LV (left ventricle) – lewa komora
LVAD (left ventricle assist device) – urządzenie wspomagające pracę lewej komory
LVEF (left ventricle ejection fraction) – frakcja wyrzutowa lewej komory
LVSI (lymphovascular space invasion) – zajęcie naczyń limfatycznych
MACE (major adverse cardiac events) – główne niepożądane zdarzenia sercowe
MAPK/ERK (mitogen-activated protein kinases/extracellular signal-regulated kinases) – grupa kinaz aktywowanych mitogenami
MBF (myocardial blood flow) – przepływ krwi w mięśniu sercowym
MCE (major coronary events) – częstość występowania zdarzeń wieńcowych
mCRPC (metastatic castration-resistant prostate cancer) – przerzutowy rak gruczołu krokowego oporny na kastrację
MEC (mucoepidermoid carcinoma) – rak śluzowo-naskórkowy
MHD (mean heart dose) – średnia dawka promieniowania jonizującego na serce
MPI (myocardial perfusion imaging) – obrazowanie perfuzji mięśnia sercowego
MRA (mineralocorticoid receptor antagonists) – antagonisty receptora mineralokortykosteroidowego
MRI (magnetic resonance imaging) – rezonans magnetyczny
MSI-H (microsatellite instability high) – wysoka niestabilność mikrosatelitarna
NADPH – zredukowana forma dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego
NE – noradrenalina
nmCRPC (non metastatic castration-resistant prostate cancer) – oporny na kastrację nieprzerzutowy rak gruczołu krokowego
NOAC (non-vitamin K antagonist oral anticoagulant) – doustny lek przeciwkrzepliwy niebędący antagonistą witaminy K
NRG-1 – neuregulina-1
NS – niewydolność serca
NSCLC (non-small cell lung cancer) – niedrobnokomórkowy rak płuca
NSTEMI (non-ST-segment elevation myocardial infarction) – zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST
NT-proBNP – peptyd natriuretyczny typu B
OAC (oral anticoagulants) – doustne leki przeciwkrzepliwe
OAR (organ at risk) – narząd krytyczny
OARs (organs at risks) – narządy/struktury krytyczne
OS (overall survival) – przeżycie całkowite
OUN – ośrodkowy układ nerwowy
OZW – ostry zespół wieńcowy
PA (pulmonary artery) – tętnica płucna
PCI (percutaneous coronary intervention angioplasty) – przezskórna angioplastyka wieńcowa
PCI (prophylactic cranial irradiation) – profilaktyczne napromienianie mózgu
pCR (pathologic complete response) – całkowita odpowiedź patomorfologiczna
PD-1 (programmed death receptor 1) – receptor programowanej śmierci 1
PDGF (platelet-derived growth factor) – płytkopochodny czynnik wzrostu
PD-L1 (programmed death receptor-1) – ligand dla receptora programowanej śmierci: PD-1
PET (positron emission tomography) – pozytronowa tomografia emisyjna
PFS (progression-free survival) – czas przeżycia wolny od progresji choroby
PGI₂ – prostaglandyna
P-gp – glikoproteina P
PI3K (phosphatidylinositide 3-kinase) – kinaza fosfoinozytolu
PIGF (plancetal growth factor) – łożyskowy czynnik wzrostu
PLCγ – fosfolipaza C gamma
PMRT (post-mastectomy radiotherapy) – radioterapia po mastektomii
PR (progesterone receptor) – receptor progesteronowy
PS (performance status) – stan sprawności
PSA (prostate-specyfic antygen) – specyficzny antygen sterczowy
PTCA (percutaneous coronary angioplasty) – przezskórna angioplastyka wieńcowa
RA (right atrium) – prawy przedsionek
RCA (right coronary artery) – prawa tętnica wieńcowa
RCC (renal cel carcinoma) – rak nerkowokomórkowy
RIHD (radiotherapy-induced heart disease) – choroby serca indukowane radioterapią
RNI (regional nodal irradiation) – napromienianie regionalnych węzłów chłonnych
RNS (reactive nitrogen species) – reaktywne formy azotu
RNV (radionuclide ventriculography) – wentrykulografia radioizotopowa
ROS (reactive oxygen species) – reaktywne formy tlenu
RR (response rate) – odsetek odpowiedzi
RT (radiotherapy) – radioterapia
rt-PA – rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu
RV (right ventricle) – prawa komora
RVAD (right ventricle assist device) – urządzenie wspomagające pracę komory prawej
SART (stereotactic ablative radiotherapy) – stereotaktyczna radioterapia ablacyjna
SBRT (stereotactic body radiation therapy) – radioterapia stereotaktyczna
SCC (squamous cell carcinoma) – rak płaskonabłonkowy
SCLC (small cell lung cancer) – drobnokomórkowy rak płuca
SG – sacituzumab govitecan
SGLT2 (sodium-glucose co-transporter-2) – inhibitor kotransportera sodu i glukozy 2
SOD (superoxide dismutase) – dysmutaza ponadtlenkowa
SPECT (single photon emission computed tomography) – tomografia emisyjna pojedynczych fotonów
SRC – kinaza tyrozynowa Src
STEMI (ST-segment elevation myocardial infarction) – zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST
SVC (superior vena cava) – żyła główna górna
TACE (transarterial chemoembolisation) – chemoembolizacja
TAVI (transcatheter aortic valve implantation) – przezcewnikowe wszczepienie zastawki aortalnej
TChZZ – tętnicza choroba zakrzepowo-zatorowa
TD (total dose) – całkowita dawka
T-DM1 – trastuzumab emtansine
T-DXd – trastuzumab deruxtecan
TKI (tyrosine kinase inhibitors) – inhibitor kinaz tyrozynowych
TNBC (triple negative breast cancer) – potrójnie ujemny rak piersi
TNF (tumor necrosis factor) – czynnik martwicy nowotworów
TNM (tumour, node, metastasis) – guz, węzły chłonne, przerzuty odległe
TOPOII (topoisomerase II) – topoizomeraza II
TROP-2 (trophoblast cell surface antigen 2 (TROP-2)) – antygen powierzchniowy komórki trofoblastu 2
TRPM6 – kanał jonowy o przejściowym potencjale
TURBT (transurethral resection of the bladder tumor) – przezcewkowa resekcja guza pęcherza
UGT – urydyno-5’-difosfo-D-glukuronylotransferaza
UICC – Union Internationale Contre le Cancer
USG – ultrasonografia
VA (ventricular tachycardia) – arytmia komorowa
VBRT (vaginal brachytherapy) – brachyterapia dopochwowa
VEGF (vascular endothelial growth factor) – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego
VEGFI – inhibitor czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego
VEGFR (vascular endothelial growth factor receptor) – receptor czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego
VHD (valvular heart disease) – choroba zastawek serca
VKA – antagoniści witaminy K
VMAT (volumetric modulated arc therapy) – wielołukowa dynamiczna technika radioterapii
WBI (whole breast irradiation) – napromienianie całego gruczołu piersiowego
WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
ZŻG – zakrzepica żył głębokich
ŻChZZ – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa1
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW W POLSCE I NA ŚWIECIE
JADWIGA RACHTAN
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer, IARC) oszacowała liczbę nowych zachorowań na nowotwory złośliwe na świecie w roku 2020 na 19,3 mln, a liczbę zgonów z powodu nowotworów złośliwych na 10 mln. Najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi na świecie (u obu płci łącznie) był nowotwór piersi, który stanowił 11,7% ogółu nowotworów. Na miejscu drugim był rak płuca (11,4%), a miejsce trzecie zajmowały nowotwory złośliwe jelita grubego (10,0%). Wiodącą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych na świecie (u obu płci łącznie) były nowotwory płuca (18,0%), jelita grubego (9,4%) oraz wątroby (8,3%) .
Strukturę najczęstszych zachorowań na nowotwory złośliwe i zgonów z powodu nowotworów wg płci w populacji świata w roku 2020 przedstawiono w tabelach 1.1–1.4.
Tabela 1.1. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 1 435 943 31,5 14,3
Gruczoł krokowy 1 414 259 30,7 14,1
Jelito grube 1 065 960 23,4 10,6
Żołądek 719 523 15,8 7,1
Wątroba 632 320 14,1 6,3
Pęcherz moczowy 440 864 9,5 4,4
Przełyk 418 350 9,3 4,2
Chłoniaki nieziarnicze 304 151 6,9 3,0
Nerka 271 249 6,1 2,7
Białaczki 269 503 6,3 2,7
Ogółem 10 065 305 222,0 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.2. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 2 261 419 47,8 24,5
Jelito grube 865 630 16,2 9,4
Płuco 770 828 14,6 8,4
Szyjka macicy 604 127 13,3 6,5
Tarczyca 448 915 10,1 4,9
Trzon macicy 417 367 8,7 4,5
Żołądek 369 580 7,0 4,0
Jajnik 313 959 6,6 3,4
Wątroba 273 357 5,2 3,0
Chłoniaki nieziarnicze 240 201 4,8 2,6
Ogółem 9 227 484 186,0 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.3. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn na świecie w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 1 188 679 25,9 21,5
Wątroba 577 522 12,9 10,5
Jelito grube 515 637 11,0 9,3
Żołądek 502 788 11,0 9,1
Gruczoł krokowy 375 304 7,7 6,8
Przełyk 374 313 8,3 6,8
Trzustka 246 840 5,3 4,5
Białaczki 177 818 4,0 3,2
Pęcherz moczowy 158 785 3,3 2,9
Chłoniaki nieziarnicze 147 217 3,3 2,7
Ogółem 5 528 810 120,8 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
Tabela 1.4. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet na świecie w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 684 996 13,6 15,5
Płuco 607 465 11,2 13,7
Jelito grube 419 536 7,2 9,5
Szyjka macicy 341 831 7,3 7,7
Żołądek 266 005 4,9 6,0
Wątroba 252 658 4,8 5,7
Trzustka 219 163 3,8 4,9
Jajnik 207 252 4,2 4,7
Przełyk 169 763 3,2 3,8
Białaczki 133 776 2,7 3,0
Ogółem 4 429 323 84,2 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
W roku 2020 w Polsce zarejestrowano blisko 146,2 tys. nowych zachorowań na nowotwory i 99,9 tys. zgonów z powodu nowotworów złośliwych .
Strukturę najczęstszych zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Polsce przedstawiono w tabelach 1.5–1.8. Pokazano w nich podstawowe wskaźniki statystyczne: liczby bezwzględne, odsetki oraz współczynniki standaryzowane wg wieku.
Tabela 1.5. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce w 2020 r.
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Gruczoł krokowy 14 244 38,7 19,6
Płuco 11 518 32,2 15,9
Jelito grube 9 010 25,5 12,4
Pęcherz moczowy 4 815 13,0 6,6
Żołądek 2 856 8,0 3,9
Nerka 2 727 8,5 3,8
Trzustka 1 747 5,1 2,4
Białaczki 1 610 6,1 2,2
Czerniak 1 565 4,9 2,2
Chłoniaki nieziarnicze 1 543 5,2 2,1
Ogółem 72 651 213,2 100,0
------------------------ -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.6. Zachorowania na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Pierś 17 511 50,0 23,8
Płuco 7 296 16,3 9,9
Jelito grube 7 081 15,4 9,6
Trzon macicy 5 238 13,0 7,1
Jajnik 3 012 8,8 4,1
Tarczyca 2 699 10,6 3,7
Szyjka macicy 1 920 5,9 2,6
Trzustka 1 808 3,9 2,5
Nerka 1 755 4,4 2,4
Czerniak 1 680 5,0 2,3
Ogółem 73 530 193,0 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized incidence rate () – standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.7. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce w 2020 r.
----------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 14 211 38,7 26,1
Jelito grube 7 181 18,9 13,2
Gruczoł krokowy 5 748 13,6 10,6
Pęcherz moczowy 3 202 7,9 5,9
Żołądek 3 115 8,5 5,7
Trzustka 2 431 6,9 4,5
Mózg 1 571 5,2 2,9
Białaczki 1 509 4,2 2,8
Nerka 1 434 3,9 2,6
Krtań 1 409 4,1 2,6
Ogółem 54 370 147,9 100,0
----------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Tabela 1.8. Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce w 2020 r.
---------------- -------------------- ----------------- ---------
Umiejscowienie Liczba bezwzględna ASW na 100 tys. Odsetek
Płuco 8 002 16,7 17,6
Pierś 6 956 14,7 15,3
Jelito grube 5 321 9,6 11,7
Jajnik 2 688 6,2 5,9
Trzustka 2 542 5,0 5,6
Trzon macicy 1 811 3,3 4,0
Żołądek 1 657 3,2 3,6
Szyjka macicy 1 511 3,7 3,3
Mózg 1 365 3,4 3,0
Białaczki 1 280 2,4 2,8
Ogółem 45 501 90,8 100,0
---------------- -------------------- ----------------- ---------
ASW (age standardized mortality rate ) – standaryzowany wg wieku współczynnik umieralności
Standardowa populacja świata: Segi-Doll World Standard Population 1966
Źródło: Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
Bezwzględna liczba przypadków zachorowań lub zgonów z powodu nowotworów występujących w danej populacji w określonym czasie zależy zarówno od wielkości populacji, jak i jej struktury wieku.
Standaryzowane wg wieku współczynniki zachorowalności (umieralności) są miarą narażenia populacji. Dzięki standaryzacji możliwe jest dokonywanie porównań współczynników zachorowalności i umieralności w czasie oraz w różnych populacjach.
Piśmiennictwo
1. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L., Laversanne M., Soerjomataram I., Jemal A., Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71: 209–249.
2. Wojciechowska U., Barańska K., Michałek I., Olasek P., Miklewska M., Didkowska J.A. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 r. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022; https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
więcej..
