Katarzyna Aragońska. Hiszpańska królowa Henryka VIII - ebook

WSTĘP

Katedra w Saragossie

11 czerwca 1531 roku

Salvador Felipe, stanąwszy przed drzwiami wielkiej katedry w Saragossie, rozpoczął czytanie na głos. Była połowa czerwca 1531 roku i miejsce przenikliwego, zimowego wiatru, hulającego po hiszpańskiej dolinie Ebro, zajął nieznośny upał. Podczas niedzielnej porannej mszy wierni wypełnili świątynię po brzegi, toteż Felipe miał wielu świadków, gdy podniósł głos, by wypowiedzieć imię króla Anglii: Henryka VIII. Angielski monarcha – oznajmił – został oto wezwany przed sąd miejski. Jeśli zechce usłyszeć, co mawia się na jego temat, niechaj zjawi się w krużgankach katedry w następną środę. Nie musi przybyć osobiście – w jego imieniu może to uczynić również oficjalny królewski wysłannik¹.

Był to wyjątkowy nakaz stawiennictwa. Z reguły nie wzywano bowiem monarchów, wbrew ich woli, przed sądy kościelne. W ten sposób wielu przekonało się jednak, że sytuacja jest niecodzienna. Mieszkańcy stolicy królestwa Aragonii dobrze znali imię króla Anglii: poślubił przecież hiszpańską księżniczkę – Katarzynę Aragońską, która wprowadziła nazwę ich monarchii do historii Anglii. Opuściła ojczyznę przed wieloma laty, ale nie zapomniano, że była córką dwóch wybitnych osobistości – Ferdynanda Aragońskiego oraz Izabeli Kastylijskiej.

Katarzyna, wbrew swej woli, została uwikłana w jeden z największych skandali, o którym mówiono w całej Europie. Henryk nie chciał już kobiety, którą pojął za żonę 22 lata wcześniej. Teraz zapragnął młodej, ambitnej Angielki – Anny Boleyn – i robił wszystko, by pozbyć się Katarzyny, lecz królewska małżonka okazała się godną przeciwniczką.

Właśnie dlatego Miguel Jiménez de Embum, opat potężnego zakonu cystersów Veruela, leżącego u stóp olbrzymiej góry Moncayo w odległości osiemdziesięciu kilometrów od Saragossy, wniósł sprawę przed trybunał. Działał na prośbę Paola Capizucchiego – dziekana watykańskiego Sądu Apelacyjnego Trybunału Roty Rzymskiej – czyli również samego papieża. Otrzymał zadanie zebrania dowodów i wydania opinii o tym, co w Anglii określano już mianem „wielkiej sprawy”. Nie chodziło jednak o rozwód w dzisiejszym znaczeniu (chociaż najczęściej używano właśnie takiego sformułowania), lecz raczej o próbę nakłonienia Biskupa Rzymu do uznania małżeństwa angielskiej pary królewskiej za nielegalne. Determinacja Henryka, by zakończyć związek, który odgrywał tak doniosłą rolę w europejskiej polityce, raniła dumę Hiszpanów. Katarzyna Aragońska była bezsprzecznie wzorową małżonką. Gdy Henryk prowadził wojnę we Francji, pozostawił Koronę pod jej nadzorem. Jako królowa regentka podczas jego nieobecności odniosła historyczne zwycięstwo nad Szkotami.

Katedra w Saragossie, wytwornie zdobiona niebieskimi, turkusowymi i zielonymi płytkami ceramicznymi pokrytymi fantazyjnymi wzorami w stylu mudejar, stanowiła niezaprzeczalny dowód bogactwa i ogromnego znaczenia miasta – usytuowanego na brzegu rwącej rzeki Ebro, w samym sercu królestwa zarządzanego niegdyś przez ojca księżniczki. Katarzyna pochodziła z najznakomitszego hiszpańskiego rodu. Jej matka, niezwyciężona i pobożna królowa Izabela, władała wspaniałym królestwem Kastylii. Rodzice infantki podbili pozostałości mauretańskiej Hiszpanii i połączyli swe siły, tworząc nowe, potężne imperium. Po śmierci małżonków zarządzał nim jej siostrzeniec Karol, władca Świętego Cesarstwa Rzymskiego, którego ziemie obejmowały niemal całą Europę. Unieważnienie związku z kobietą, za którą stała potężna dynastia, a drzewo genealogiczne przypominało o niezwykłych osobistościach jej rodu, nie było sprawą codzienną. Sama angielska królowa również nie miała zamiaru do tego dopuścić. Jej zacięta obrona spowodowała, iż drażliwa i delikatna kwestia małżeństwa angielskich monarchów miała zostać rozsądzona w samym Rzymie. W rzeczywistości w ciągu czterech lat Katarzyna swoim uporem nie dopuściła do rozwodu z Henrykiem.

Salvador Felipe, odczytawszy pozew sądowy po łacinie, a następnie jego tłumaczenie w języku hiszpańskim, przybił cenny oryginał do drzwi katedralnych. Po godzinie zdjął go, zastępując kopią, i opuścił budynek. W ten oto sposób prawne formalności zostały zakończone. Jeżeli król Anglii się nie zjawi – a poinformowanie monarchy o nakazie stawiennictwa w ciągu trzech dni było zwyczajnie niemożliwe – postępowanie rozpocznie się bez niego.

Przesłuchania w sprawie małżeństwa Katarzyny Aragońskiej odbywały się nie tylko w Saragossie. Najbardziej doniosłe w skutkach dochodzenie, o dramatycznym przebiegu, miało miejsce w Blackfriars, w Londynie. Angielscy świadkowie wstawili się za swoim królem i stanęli przeciw jego hiszpańskiej małżonce, twierdząc, że nie mogła być dziewicą po pierwszym, trwającym pięć miesięcy małżeństwie ze starszym bratem Henryka, Arturem, który pozostawił ją jako szesnastoletnią wdowę. Według Henryka VIII fakt, że żona utrzymywała kontakty seksualne z jego bratem, wystarczył, by unieważnić ich związek przed Bogiem, bez względu na to, iż sam papież wystosował przed laty pisemne zezwolenie na ślub. Jednakże Ojciec Święty – twierdził angielski monarcha – nie miał racji, udzielając rzeczonej dyspensy. Treść Biblii, zdaniem Henryka, nie pozostawiała żadnych wątpliwości: ślub z Katarzyną Aragońską został zawarty wbrew prawu Bożemu, więc król mógł ponownie się ożenić.

Mimo to w Saragossie zapadł inny wyrok. Wśród świadków nie brakowało osób, które przed trzydziestoma laty wypłynęły z piętnastoletnią Katarzyną w potworny rejs z północnej Hiszpanii do Plymouth. Młoda potomkini Władców Katolickich miała dołączyć do swojej przyszłej rodziny. Zeznania współtowarzyszy księżniczki, spisane po łacinie i zachowane w pożółkłym, pergaminowym rękopisie, przechowywanym w klasztornym archiwum przez stulecia, były do tej pory niedostępne lub w dużej mierze ignorowane². 100-stronicowy oryginał – lub przynajmniej jego kopia znajdująca się w klasztorze – został przeniesiony do Madrytu w XIX wieku. Od tego czasu przechowywany jest w archiwum Królewskiej Akademii Historycznej, będąc jedynym istniejącym spisem zeznań świadków Katarzyny, przesłuchiwanych w kilku innych miejscach³ podczas tzw. procedury rozwodowej.

W manuskrypcie zawarto całkiem odmienną wersję historii opowiedzianej przez angielskich świadków. Według Hiszpanów bowiem noc poślubna zakończyła się niepowodzeniem. Krzepki, młody Artur, który – zgodnie z opisem Anglików – wyszedł nad ranem z małżeńskiej sypialni prężnym krokiem, przepełniony młodzieńczą dumą, został w ich relacjach zamieniony w chorowitego i zmizerowanego 15-latka. Słudzy Katarzyny ujrzeli młodego mężczyznę przytłoczonego swą niemożnością wypełnienia ogromu seksualnych i dynastycznych obowiązków w tak ważną i uroczystą noc.

Oczywiście, hiszpańscy uczestnicy tamtych wydarzeń mogli skłamać lub ubarwić rzeczywistość, by chronić swoją księżniczkę. Mogli też mówić prawdę. W efekcie jednak ich zeznania nie były ani mniej, ani bardziej prawdopodobne niż deklaracje składane przez Anglików, zgodnie z którymi tryskający energią Artur żądał piwa, by zaspokoić pragnienie po nocy przepełnionej miłością. Swoimi zeznaniami świadkowie Henryka obciążyli szalę moralności Katarzyny. Określała ona, czy kobieta była pobożną ofiarą okrutnego, samolubnego męża, czy może mistyfikatorką skrywającą się za maską świętej. Na przestrzeni wieków na temat pierwszej żony Henryka VIII pojawiały się skrajnie różne opinie, które do dziś nie doczekały się ujednolicenia. Małżonka króla, której decyzje były kluczowe dla morderczych przewrotów politycznych i rewolucyjnych zmian w XVI-wiecznej Anglii, nikogo nie pozostawia obojętnym.

Hiszpańscy świadkowie uzupełnili również jej życiorys o kilka szczegółów. Ich głosy zostały uwzględnione w niniejszej książce w celu przybliżenia czytelnikowi postaci Katarzyny także przez pryzmat jej rodaków i hiszpańskiej rodziny, a nie wyłącznie potomków rodu Tudorów.

Oczywiście angielska królowa może być oceniana z różnych punktów widzenia, nie tylko pod kątem jej prawdomówności czy konfabulacji. Najważniejszymi cechami charakteru Katarzyny nie muszą być uczciwość lub nieprawość. Najistotniejsza jest bowiem siła księżniczki. Bezpieczne dzieciństwo w rodzinie, spędzone wśród przepełnionych emocjami i wymagających Hiszpanek, wyjaśnia pochodzenie tej duchowej mocy. Katarzyna wyrosła na kobietę pełną nazbyt intensywnych uczuć. Skomplikowane i nieszczęśliwe pierwsze lata spędzone w Anglii, nieustanne problemy z chorobami, jedzeniem i surowymi pisemnymi instrukcjami od papieża, nakazującymi zaprzestania samookaleczeń i przerwanie postu, obrazują początkowy okres z życia przyszłej królewskiej małżonki. Były to reakcje młodej perfekcjonistki, samotnej i niekochanej w obcym kraju.

Uczuciowość i skrupulatność po części wyjaśniają również sukces i popularność, jakie osiągnęła, będąc żoną króla, oraz jej późniejszą gotowość na potencjalne męczeństwo. Nie ma pewności, czy planowano stracić Katarzynę lub skazać ją na męki. Nie tylko ona uważała, że zginie potworną śmiercią, a Henryk nie miał przecież skrupułów, ścinając swoje kolejne żony. Oczywisty jest jednak fakt, że gotowa była zginąć w imię własnej sprawy, a sama myśl o tym wręcz ją uszczęśliwiała. W owych czasach podobna postawa świadczyła o wyjątkowej sile uczuć, łączących w sobie miłość, wiarę i cierpienie, a nade wszystko przekonania religijne. Kobieta o świadomości Katarzyny, która odebrała tak staranną edukację, miała pewność, że najwspanialszym przykładem bezgranicznej miłości była historia Jezusa Chrystusa sprzed jego męczeństwa oraz w trakcie śmierci. Na Jego pasji skupiała się podczas godzin spędzonych na modlitwie. Dla osoby pokroju królowej Katarzyny nie było nic wspanialszego czy bardziej prawego niż śmierć za wiarę – nawet jeśli w XVI wieku większość chrześcijańskich męczenników należała już do mrocznej i odległej przeszłości. Angielska monarchini była więc pełna zapału, który pozwoliłby jej na stawianie pokojowego oporu aż do wykonania wyroku śmierci. W historii świata nieczęsto spotyka się podobne osobowości.

Dla autora niniejszej książki, który nie jest wyznania rzymskokatolickiego, małżonkę króla wyróżnia właśnie intensywność jej uczuć. Czyni ją kimś więcej niż bierną ofiarą, wciągniętą w burzliwy wir historii. Katarzyna Aragońska podjęła konkretne decyzje ze świadomością, iż wybory te mogą przynieść straszliwe skutki dla niej i Anglii. Jej siła przejawia się zarówno w czynach, jak i w zrozumieniu ich konsekwencji. Henryk VIII nigdy nie spotkał silniejszego przeciwnika – ani na polu walki, ani poza nim.

Nie ulega wątpliwości, że Katarzyna wywarła ogromny wpływ na historię Anglii i całej Europy nie tylko dlatego, że wytrwała u boku monarchy dłużej niż pozostałych pięć żon Henryka razem wziętych. Panowanie Henryka VIII wprowadziło do historii kraju cztery wybitne kobiety: Katarzynę Aragońską i jej córkę, „Krwawą Marię”, oraz Annę Boleyn i jej potomkinię Elżbietę, zwaną Królową Dziewicą. „Z tego pojedynku między dwiema matkami oraz ich córkami zrodziły się religijne namiętności i przemoc, jakie miały wstrząsać Anglią przez całe stulecia”⁴, pisał historyk David Starkey. Bez Katarzyny Aragońskiej reformacja, rewolucja i historia Tudorów potoczyłyby się zupełnie inaczej, a Anglia mogłaby dzisiaj być innym krajem.

1 Manuskrypt Królewskiej Akademii Historycznej MS 9–4674 (Veruela). „Veruela (Monasterio de). Un volumen en folio, encuad. en pergamino. Ms. Siglo XVI. Documentos relativos a la visita del Cardenal Adriano cuando pasó de Espańa a Roma, elegido Papa. – Proceso de la reina Da Catalina de Aragón, reina de Inglaterra. – Registrum abbatis monasterii verolen. 1480”. Transkrypcja i tłumaczenie na hiszpański, wykonane przez Ruth Miguel Franco, znajdują się w posiadaniu autora.

2 Manuskrypt Królewskiej Akademii Historycznej MS 9–4674 (Veruela). Transkrypcja i tłumaczenie na hiszpański, wykonane przez Ruth Miguel Franco, znajdują się w posiadaniu autora.

3 L&P: Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the reign of Henry VIII preserved in the Public Record Office, the British Museum and elsewhere in England (Krajowe i zagraniczne listy i dokumenty z czasów panowania Henryka VIII, przechowywane w Biurze Archiwów Państwowych, Muzeum Brytyjskim oraz w innych miejscach w Anglii).

4 D. Starkey, Królowe. Sześć żon Henryka VIII, s. 552.1

KRÓLEWSKIE ŁOŻE

Londyn, Pałac Biskupi

14 listopada 1501 roku

Młoda Hiszpanka o długich, lekko kasztanowych włosach, spoczywa w łożu, oczekując wydarzeń, które niebawem nastąpią. Ma za sobą szczególnie wyczerpujący dzień. Brała udział w doniosłej uroczystości, a gdy po raz pierwszy wyszła z Pałacu Biskupiego na zimny, londyński poranek, obserwowały ją tysiące par oczu. Postąpiła zgodnie z postanowieniami umowy, zachowując cierpliwość podczas niekończących się godzin ceremonii ślubnej i mszy świętej. Ona, już jako panna młoda, przechadzała się z gracją po podwyższonych pomostach i podeście katedry, spoglądając to w jedną, to w drugą stronę, by pokazać się morzu głów zwróconych w jej kierunku. Obserwowano ją z okien i lektoriów, podziwiając białą hiszpańską suknię ślubną na osobliwym kole. Na ulicy gromadziły się tłumy wiwatujących, nieustannie wzmagając i tak już przejmujący hałas. Angielscy monarchowie nie kryli zadowolenia¹.

Jednak ów dzień nie dobiegł jeszcze końca. Od niespełna dwóch godzin w pałacowej komnacie sypialnej panowało ożywienie. Hiszpańska hrabina i angielska księżna spierały się o sposób ścielenia łoża. Niebawem zjawił się angielski hrabia, by sprawdzić, czy dobrze wykonały swoje zadanie. Kładąc się na jednej i drugiej stronie chciał się upewnić, czy łóżko jest wystarczająco wygodne i prawidłowo zaścielone. Ostatecznie nie było to zwykłe posłanie, lecz – jak określił kronikarz, opisując owo najgłośniejsze wydarzenie – „łoże wysokiego stanu”².

Księżniczka, nieustannie obserwowana przez kobiety i pozbawiona jakiejkolwiek prywatności, położyła się. Jej pomocnicy upewnili się, że „przybrała odpowiednią pozę w nabożnym skupieniu i odpoczęła”³. Zrelaksowana, oczekiwała na przybladłego, wąskoustego 15-latka o kasztanowych włosach, którego właśnie poślubiła.

W końcu wkroczył do komnaty. Młodzi spędzili razem większość czasu, ale zamienili ze sobą ledwie kilka słów. Artur przybył do niej w towarzystwie orszaku złożonego z podekscytowanych przyjaciół, służących i urzędników. Wcześniejsze spotkania z tym poważnym młodzieńcem o łagodnych oczach Katarzyna mogła policzyć na palcach jednej ręki. Mimo to jego imię stanowiło część jej życia, odkąd tylko sięgała pamięcią. Zwał się Arturo bądź Artur – książę z kraju, który podarował światu egzotyczne legendy o zamku Camelot. Był również najstarszym synem Henryka VII i następcą tronu. Zakładano, że pewnego dnia ona, Katarzyna – jako jego małżonka – zostanie królową.

Większą część wieczoru towarzysze Artura spędzili racząc się wyśmienitymi trunkami, nie stroniąc od tańców, dobrej zabawy i mirtów”⁴. Można przypuszczać, że i sam książę również skosztował nieco wina bądź piwa. Młodszy brat Artura – energiczny, pobudliwy, krzepki i rumiany⁵ dziesięcioletni książę Henryk – został prawdopodobnie uznany za zbyt młodego na udział w wieczornej części uroczystości. To właśnie on ujął wcześniej rękę Katarzyny i wyprowadził ją po platformie ze starej katedry św. Pawła ponad „zgiełkiem i tłumem” zebranych w niej osób.

Jeden z towarzyszy księcia twierdził, iż zastali Katarzynę leżącą pod nakryciem „w odpowiedniej do sytuacji pozycji królowej”⁶ – nie wiadomo jednak, co miał na myśli. Następnie, wciąż w otoczeniu gapiów, Artur położył się obok swej małżonki. W księdze królewskiej etykiety określono (choć opis ten odnosi się do nieco innych okoliczności), że w tak uroczystej chwili pan młody winien być w „koszuli i zarzuconej nań szacie”⁷.

Para wsparła głowy na specjalnym prześcieradle, przykrywającym poduszki. Małżonkowie spoczywali na warstwach słomy, płótnach, materacu wypełnionym pierzem (wszystko zostało odpowiednio zwinięte i ubite, aby pozbyć się nierówności) i mocno naciągniętym prześcieradle. Zostali przykryci kolejnymi prześcieradłami, kocami, pledami i prawdopodobnie narzutą ze skóry gronostaja. Można przypuszczać, że królewskie łoże wieńczył baldachim lub półbaldachim, a wokół okalały je ozdobne zasłony.

Stojący obok Katarzyny biskupi i prałaci recytowali łacińskie teksty⁸. Ten język księżniczka była w stanie zrozumieć. Niemal przez cały dzień, który spędziła w okazałej katedrze i poza świątynią, słyszała tylko mowę angielską – z którą dopiero się osłuchiwała. Większość rozmów w jej komnacie również odbywała się w ojczystym języku księcia Artura, chociaż część Anglików wiedziała, iż należy zwracać się do niej po łacinie lub francusku. Kilka osób, pomijając jej służących, mówiło również po hiszpańsku.

Z łacińskich formuł, wypowiadanych przez biskupów, płynęło pokrzepienie. Katarzyna znała tę modlitwę. Gdy wkroczyła w wiek nastoletni, najczęściej otaczała się księżmi, guwernantami i spowiednikami. Właśnie teraz zanoszono za nią modły, aby tutaj, w królewskim łożu, była bezpieczna – z dala od demonów mrocznej angielskiej nocy. W mszale określono słowa, które należało wypowiedzieć: „Custodi famulos tuos in hoc lecto quiescentes ab omnibus phantasmaticis daemonum illusionibus: custodi eos vigilantes ut in praeceptis tuis medi- tentur dormientes, et te per soporem sentiant: ut hic et ubique defensionis tuae muniantur auxilio”⁹. Oto wezwano Abrahama, Izaaka i Jakuba – znanych Katarzynie ze Starego Testamentu – by ich siła wspomogła błogosławieństwo.

Obecność biskupów, kropiących książęce łoże wodą święconą, oznaczała, że zbliża się najważniejsza część uroczystego dnia. Obowiązkiem pary młodej, jak przypomnieli księża, było „crescant et multiplicentur in longitudine dierum” – „rozwój i rozmnażanie się przez całe życie”. Wkrótce biskupi opuścili komnatę. Hałaśliwi młodzi mężczyźni, pokrzepieni na pożegnanie łykiem wina i ostro przyprawionymi łakociami¹⁰, urzędnicy królewscy, władcza guwernantka i inni zgromadzeni również pozostawili nowożeńców samych.

Księżniczka, która nie mogła przyzwyczaić się do szorstko wymawianej przez Anglików głoski w słowie „Catherine”, za miesiąc miała skończyć szesnaście lat. Była lub powinna być dziewicą: taką informację przekazali posłańcy jej rodziców, Izabeli i Ferdynanda, potężnych Reyes Católicos – angielskim monarchom 24 godziny przed ślubem¹¹. Mąż Artur, książę Walii i następca angielskiego tronu, był młodszy od swej żony, ale ukończył czternaście lat ponad rok wcześniej (W umowie ślubnej zastrzeżono, że do małżeństwa może dojść dopiero po rzeczonych czternastych urodzinach królewicza¹²). Również Katarzyna mogła już wstąpić w związek małżeński i była, jak przypuszczano, dojrzała seksualnie. Nic zatem, wedle zapatrywań epoki, nie stało na przeszkodzie w skonsumowaniu związku. Sam król Henryk VII, teść Katarzyny, został poczęty, gdy jego matka Małgorzata Beaufort była zaledwie dwunastoletnią dziewczyną.

Wydanie na świat potomstwa zawsze stanowiło kwestię kluczową. Swoją młodość Katarzyna spędziła na oczekiwaniu. Po miesiącach przeprawy przez ojczyste góry, doliny i Sierry nastąpiły dwie próby przedostania się do Anglii przez burzliwe morze. Podróż obcym, ciemnym i deszczowym krajem trwała całymi tygodniami. Podczas uroczystości na wielką – niespotykaną dotąd w Londynie skalę – wyszła w końcu za mąż. Wszystkie dotychczasowe wydarzenia miały służyć jednemu celowi: poprzez małżeństwo z księciem Walii Katarzyna miała połączyć ojczystą Hiszpanię z Anglią Henryka VII, dopiero od niedawana będącą pod berłem nowej dynastii, i wydać na świat dzieci – najlepiej płci męskiej – w których płynęłaby krew nie tylko Tudorów, lecz także królewska krew rodów Kastylii i Aragonii. Realizacja owego szczytnego zadania miała rozpocząć się w oficjalnym małżeńskim łożu, tuż po wyjściu wszystkich służących i przyjaciół.

Czy owej nocy małżonkowie spełnili swą dynastyczną powinność? Czy ich młode ciała – a być może i dusze – zostały połączone siłą pożądania, nadziei lub zwykłego poczucia obowiązku? Czy też może para wyczerpanych, niedoświadczonych, podenerwowanych i nazbyt podekscytowanych młodych ludzi nie poradziła sobie z tym obowiązkiem? Niebezpodstawne pozostaje pytanie, czy w ogóle wiedzieli, w jaki sposób mieli dokonać tego, czego od nich oczekiwano? Przebieg późniejszych wydarzeń znali jedynie Katarzyna i jej drobny, choć poważnie wyglądający małżonek. Czy młoda kobieta podzielała opinię, że Artura wyróżniało „dobre i optymistyczne usposobienie”, jak zapamiętał go jeden z przyjaciół? A może pod książęcą koszulą był zdumiewająco słaby – jak opisał królewskiego potomka jeden z Hiszpanów, podróżujących z Katarzyną? Podczas późniejszych przesłuchań w Saragossie hiszpańscy świadkowie, służący Katarzynie w Anglii, byli przekonani o impotencji młodego Artura. Ku zaskoczeniu wszystkich ów wykradł się z sypialni wczesnym rankiem, a młoda małżonka wskazała ponoć później na jednego ze służących i mruknęła do swoich dam dworu: „Chciałabym, aby mój mąż, książę, był tak silny i pełen energii, obawiam się, iż nigdy nie będzie w stanie odbyć ze mną stosunku ”¹³.

Zasadniczy, choć z pozoru niezbyt istotny problem, stanowiła kwestia wyrażania swych pragnień. Podręcznikowa łacina, utrwalana przez guwernantki czy księży, była jedynym językiem, za pomocą którego młodzi małżonkowie mogli się ze sobą porozumieć. Jak brzmiała jednak ta mowa w tak intymnej sytuacji?

Wydawało się, iż nawet doña Elvira, władcza guwernantka o niełatwym charakterze, która wraz z Katarzyną przybyła do Anglii, nie ingerowała w ich noc poślubną. Później twierdziła jednak, iż doskonale wie, co zaszło tamtej nocy. Być może to ona zeznała po stronie hiszpańskiej, że na prześcieradle nie było śladów krwi¹⁴.

Ponieważ Artur zmarł, nie wstąpiwszy na tron Anglii, to co wydarzyło się w małżeńskim łożu w 1501 roku, po upływie ćwierćwiecza stało się przedmiotem zażartego sporu. Katarzyna, owdowiała i bezdzietna, w 1509 roku poślubiła młodszego brata swego pierwszego męża, Henryka VIII. Po wielu latach król poprosił papieża o zgodę na unieważnienie ich związku, argumentując swą petycję przeszłością Katarzyny i faktem, że odbyła stosunki seksualne z jego starszym bratem, Arturem. Szanse na odwołanie małżeństwa zależały od tego, co przed laty wydarzyło się na królewskim materacu ze słomy, płótna i piór.

Królewskie łoże było bowiem osobliwą areną, na której splatały się ze sobą intymność, wysokie urodzenie, siła i europejska polityka. Zarówno zwykli plotkarze, jak i intelektualiści od Bristolu po Bolonię mieli własne zdanie na temat wypełnienia przez młodych ich obowiązków oraz ewentualnego grzechu, jakiego dopuściła się Katarzyna, poślubiając brata swego zmarłego męża. Królowa przedstawiła własną wersję pamiętnej nocy poślubnej dopiero wówczas, gdy szczegóły jej życia seksualnego zostały nagłośnione w trakcie jawnych posiedzeń sądu w Londynie i Saragossie. Uparcie twierdziła, że nie doszło do pożycia. Tym samym Katarzyna, usilnie dążąca do perfekcjonizmu, dała do zrozumienia, że zaniedbała swoje małżeńskie obowiązki, sprawiając zawód między innymi członkom rodu, z którego się wywodziła.

1 Kipling, Receyt, 32, 39–47. L&P, 4-3, 5774.

2 Kipling, Receyt, 46.

3 Tamże.

4 Tamże.

5 http:// www.royalcollection. org.uk/eGallery/ object.asp?category= BASCULPTURE & object=73197 &row=0& detail=magnify

6 L&P, 4, 5774

7 Grose, Antiquarian Repertory, t. 1, 322

8 Kipling, Receyt, 47.

9 Dickinson, Missale, 844–845. „Chroń swe sługi, gdy odpoczywają w tym łożu, przed wszelkimi wymyślonymi i nierzeczywistymi demonami. Chroń ich, aby podczas snu mogli rozmyślać nad Twoimi przykazaniami… aby byli całkiem bezpieczni pod Twą opieką”.

10 Kipling, Receyt, 47.

11 Tamże, 37.

12 CSP Hiszpania, Calendar of Letters, Despatches and State Papers relating to the negotiations between England and Spain preserved in the archives of Simancas and elsewhere (Zbiór listów, depesz i dokumentów państwowych, dotyczących negocjacji między Anglią i Hiszpanią, zachowane w archiwach w Simancas i w innych miejscach), 1, 163, 179.

13 L&P, 4, 5774 Królewskiej Akademii Historycznej, MS 9–4674 (Veruela). Transkrypcja i tłumaczenie na hiszpański, wykonane przez Ruth Miguel Franco, znajdują się w posiadaniu autora.

14 CSP Hiszpania, 4, 572.