Kosmetologia kliniczna. Tom 3 - ebook

WSTĘP

Kosmetologia zajmuje się badaniem, opisywaniem, przywracaniem oraz zwiększaniem atrakcyjności fizycznej ludzkiego ciała. To interdyscyplinarna dziedzina łączącą w sobie zakres wiedzy z nauk medycznych, farmaceutycznych, chemicznych i biologicznych oraz nauk o zdrowiu. Kosmetologia ukierunkowana jest na poprawę estetyki twarzy i ciała, stanowi metodę pomocniczą w zmniejszaniu objawów niektórych chorób i defektów skóry oraz jej przydatków. Zajmuje się również profilaktyką chorób i zmian skórnych, przedwczesnego pojawiania się zewnętrznych oznak starzenia oraz redukcją widocznych już objawów. Ponadto jest związana z recepturą, oceną i produkcją preparatów kosmetycznych, ich składem i właściwościami.

W tym miejscu chciałabym podkreślić, że kosmetolodzy po pięcioletnich studiach mogą legitymować się zakresem wiedzy teoretycznej i praktycznej dotyczącej przede wszystkim narządu, na którym opiera się ich praca, tj. skóry. Poza dermatologami i chirurgami plastycznymi o żadnej innej specjalizacji lekarskiej nie można tak powiedzieć.

Postępowanie kosmetologiczne ma na celu nie tylko poprawę kondycji skóry, lecz także przywrócenie zdrowia skórze o charakterze zmian chorobowych i niechorobowych, defektach skórnych bez zastosowania leków, a z udziałem technologii zabiegowych i profesjonalnych produktów kosmetycznych i medycznych, które nie są lekami. Tom 3 publikacji obejmuje kosmetologię kliniczną, w tym specyfikę i obszar działań kosmetologa w zakresie ochrony zdrowia (pielęgnacji) i estetyki skóry. Każdy z rozdziałów w różnym stopniu szczegółowości uwzględnia: etiopatogenezę, etiologię, histologię, budowę i funkcje skórne, fizjologię i patofizjologię zmian, aspekt kliniczny, fazy ewolucyjne objawów, czynniki prowokujące powstawanie zmian, zalecenia pielęgnacyjne i procedury zabiegowe uwzględniające metody łączone, zalecenia dietetyczne, analizę laboratoryjną i endokrynologiczną, profilaktykę, edukację prozdrowotną, leczenie dermatologiczne, rekomendowane zabiegi z zakresu medycyny estetycznej, metody oceny, w tym diagnostyczne, oraz różnicowanie zmian.

Zabiegi kosmetyczne mają na celu poprawienie urody pacjenta poprzez zmianę wyglądu określonych części ciała. Cechą charakterystyczną takich zabiegów jest brak wskazań zdrowotnych do ich wykonania, zatem nie mają one celu leczniczego. Jednak zabiegi kosmetologiczne mają charakter terapeutyczny, czyli służą zachowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia. Każde działanie kosmetologiczne, którego celem jest poprawa zdrowia fizycznego i/lub psychicznego pacjenta, może być traktowane jako terapia, a kosmetologów zamiennie można nazywać terapeutami skóry/terapeutami estetycznymi. Termin „terapia” pochodzi z greckiego therapeuein i oznacza opiekowanie/troszczenie się, a zgodnie z definicją słownika języka polskiego terapia to przywracanie zdrowia lub polepszanie jego stanu za pomocą środków i zabiegów medycznych bądź innych.

Co więcej, warto zauważyć, że w doktrynie prawa nie ma zgodności co do zdefiniowania terminu „cel leczniczy”. Jest on bowiem determinowany pojęciem zdrowia i choroby. Przez długie lata dominowała koncepcja biomedyczna, gdzie pojęcie zdrowia pojmowane było w kategoriach negatywnych: jako brak choroby czy stan przeciwny chorobie. Jednak z czasem pojawiła się koncepcja holistyczna, według której człowiek jest postrzegany całościowo. Obecnie obwiązujący holistyczny model zdrowia zakreślił perspektywę zdrowia opartą na płaszczyznach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Nowy, związany z holistycznym spojrzeniem na człowieka, sposób definiowania zdrowia wniosła Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia przyjęta w 1946 roku. W tym ujęciu zdrowie jest stanem zupełnej pomyślności fizycznej, psychicznej i społecznej, a nie jedynie brakiem choroby lub ułomności. Pozwala to na szeroką definicję o charakterze terapeutycznym w ochronie zdrowia.

Ponadto działania kosmetologiczne w pełni wpisują się w ideologię profilaktyki. Zgodnie z definicją podaną przez Ministerstwo Zdrowia profilaktyka to podejmowanie działań, skierowanych do różnych grup, we współpracy z różnymi środowiskami i instytucjami, które mają na celu zapobieganie pojawieniu się lub rozwojowi zaburzeń, chorób lub innych niekorzystnych zjawisk społecznych. Jako przykład można podać wybrane osiągnięcia współczesnej kosmetologii, tj. psychokosmetologię (to nowa dyscyplina w dziedzinie kosmetologii, która dotyczy holistycznej opieki nad organizmem człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem stresu, chorób psychosomatycznych oraz naturalnych terapii anti-aging), kosmetologię onkologiczną (to gałąź kosmetologii skupiająca czynności dotyczące profilaktyki oraz pomocy w zakresie opieki kosmetologicznej nad osobami znajdującymi się na różnych etapach choroby nowotworowej), czy popularną kosmetologię profilaktyczną (to edukacja zdrowotna w kierunku profilaktyki starzenia, chorób skórnych i utrzymania zdrowia skóry oraz stosowanie zabiegów mających na celu wzmacnianie funkcji obronnych skóry), kosmetologię holistyczną (to dziedzina związana z szerokim podejściem do stanu skóry, z uwzględnieniem właściwego stylu życia, diety, badań laboratoryjnych w kierunku niedoborów żywieniowych i następczej suplementacji we współpracy z lekarzem lub dietetykiem). Ponadto coraz częściej mówi się o kosmetologii geriatrycznej/senioralnej ukierunkowanej na osoby w wieku podeszłym, u których dobór kosmetyków jest istotny w aspekcie wielochorobowości i wielolekowości, zapobiegania zmianom troficznym skóry czy podniesienia jakości życia.

W nawiązaniu do szeroko pojętej profilaktyki zdrowia pragnę zwrócić uwagę Czytelników na piąty rozdział, który zasługuje na wyróżnienie, czyli Interdyscyplinarną profilaktykę i terapię objawów starzenia i innych zmian degeneracyjnych skóry. W rozdziale w sposób przekrojowy, kompleksowy i dociekliwy zostały podkreślone wszystkie aspekty związane ze starzeniem skóry i jego holistyczną prewencją. Podobnie jak we wszystkich innych rozdziałach zaproponowałam działania, cele i kierunki estetycznego postępowania przeciwstarzeniowego, uwzględniając m.in.: przegląd substancji stosowanych w pielęgnacji przeciwstarzeniowej, zabiegi kosmetologiczne i medyczne zabiegi estetyczne, dietę, suplementację i założenia zdrowego stylu życia. Mogę górnolotnie stwierdzić, że zostawiłam tu pasyjną część swojego kosmetologicznego serca. Wiedząc, jak istotna jest znajomość budowy skóry, na początku rozdziału opisałam i zobrazowałam budowę oraz fizjologię skóry właściwej. Warto skierować uwagę również na zagadnienia związane ze starzeniem, czyli: zegar biologiczny, glikacja, antyoksydacja, mikrozapalenie, starzenie hormonalne oraz szeroko rozumiany ekspozom i związane z nim promieniowanie słoneczne i światło widzialne, zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, stres, sen, witamina D, odżywianie oraz wiele innych. Nie można tutaj pominąć roli mikrobiomu jelitowego. Rozłożyłam niemal na czynniki pierwsze zmiany zachodzące w poszczególnych warstwach skóry pod wpływem starzenia. Pamięć fotograficzną pobudzą i będą cieszyły liczne zdjęcia zawarte w podrozdziale dotyczącym klinicznych objawów starzenia się.

Niemniej jednak każdy z rozdziałów zasługuje na wyróżnienie i rozwija ważne zagadnienia, które wskazują na właściwe i skuteczne postępowanie kosmetologiczne w określonych problemach skóry.

W pierwszym rozdziale uwydatniłam istotę biochemii bariery skórnej i jej mikrobiomu, scharakteryzowałam trudny problem, jakim jest immunologia, wrażliwość skóry i AZS, zaproponowałam interdyscyplinarne postępowanie i opisałam substancje oraz preparaty kosmetyczne do skóry suchej, wrażliwej i z uszkodzoną barierą naskórkową.

W drugim rozdziale, który dotyczy trądziku, wskazałam na liczne zależności obejmujące etiopatogenezę i czynniki prowokujące powstawanie zmian trądzikowych. Podkreśliłam wpływ hormonów, problematykę mikrobioty jelitowej i zaburzenia barierowe. Położyłam nacisk na uważność podczas wywiadu/konsultacji, a także na istotę edukacji pacjenta/klienta ze skórą trądzikową. W tym kontekście opisałam rolę badań laboratoryjnych przy współistniejących zaburzeniach hormonalnych, układu pokarmowego i niedoborach. Jak wiadomo, równie ważne są wskazówki i dobór odpowiedniej pielęgnacji skóry trądzikowej, co również zostało zaproponowane. W pełnym i wieloaspektowym postępowaniu przeciwtrądzikowym opisałam m.in. zalecenia dietetyczne oraz scharakteryzowałam podstawowe leczenie dermatologiczne. W tym rozdziale wyszczególniłam podrozdziały dotyczące porów skóry, rogowacenia mieszkowego, zapalenia mieszków włosowych i łojotokowego zapalenia skóry.

W trzecim rozdziale opisałam różnicowanie zmian naczyniowych skóry. Ważnym elementem rozdziału są zagadnienia dotyczące prerosacea i rosacea, w tym ich złożonej ogólnoustrojowej i zewnątrzpochodnej etiopatogenezy. Scharakteryzowałam zabiegi stosowane w przypadku skóry naczyniowej i trądziku różowatego.

Zapewne część Czytelników bardzo zainteresuje czwarty rozdział dotyczący zaburzeń i zmian hiperpigmentacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem melasmy i przebarwień pozapalnych. Znaczną część tego rozdziału obejmuje opis substancji i zabiegów ukierunkowanych na rozjaśnianie przebarwień. Wyróżniłam również treści o fotoprotekcji.

Dużo zaangażowania włożyłam w opracowanie szóstego rozdziału odnoszącego się do gojenia, regeneracji – ogólnie terapii ran i blizn. Temat ten jest bez wątpienia trudny i ważny, dlatego zachęcam Czytelników do wnikliwej analizy tekstu, a szczególnie tych fragmentów, które dotyczą blizn potrądzikowych, ponieważ są one domeną aktywności kosmetologów. Dla odmiany w tym rozdziale w lekki sposób prezentuje postępowanie przeciw rozstępom skóry.

Siódmy rozdział dotyczy obszaru moich zainteresowań badawczych. Zatem z przyjemnością oddaje w ręce Czytelników tematykę cieni, obrzęków, przepukliny tłuszczowej i objawów starzenia skóry okolicy oczu.

Z kolei ósmy rozdział dotyczy pełnej problematyki skóry ciała. Dobrze wiem, że część praktykujących kosmetologów wyspecjalizowała się w terapii cellulitu i w zabiegach ukierunkowanych na redukcję tkanki tłuszczowej. Ponieważ z cellulitem trzeba działać ze zdwojoną siłą, dlatego z tą myślą przedstawiłam wybrane propozycje antycellulitowych technik łączonych. Domniemywam, że po lekturze tego rozdziału wzrośnie skuteczność prowadzonych terapii modelujących sylwetkę.

W tomie 3 Kosmetologii zdecydowałam się także podjąć tematykę trychologiczną. W dziewiątym rozdziale opracowałam zatem zagadnienia obejmujące fizjologię i budowę skóry głowy oraz włosów, diagnostykę trychologiczną, typy i zaburzenia chorobowe oraz niechorobowe skóry głowy, siwienie, starzenie, łysienie i nadmierną utratę włosów, a także trychologiczne terapie, kosmetyczną pielęgnację włosów.

Jak można wnioskować, niniejsza książka dotyczy zagadnień związanych z kliniczną aktywnością kosmetologów. Po lekturze tomu 3 Czytelnik powinien rozwinąć umiejętności posługiwania się zarówno wiedzą ogólną z zakresu nauk o zdrowiu, jak i wiedzą szczegółową dotyczącą kosmetologii klinicznej, zabiegowej i pielęgnacyjnej. Będzie potrafił swobodniej planować rodzaj zabiegu i ustalać pielęgnację obejmującą preparaty profesjonalne zgodnie z rozpoznanym schorzeniem lub defektami skóry i ogólną oceną jej stanu. Ponadto może wykształcić umiejętność doboru właściwych procedur i programów zabiegowych, które obejmują zabiegi łączone w celu osiągnięcia najlepszego efektu terapeutycznego. Może również utrwalić wiedzę dotyczącą składników kosmetyków, stosując właściwe zalecenia dotyczące wyboru produktów do pielęgnacji domowej.

Czytelnik będzie wiedział także, kiedy należy ściśle współpracować z lekarzem dermatologiem w zakresie pielęgnacji skóry zmienionej chorobowo lub lekarzem medycyny estetycznej, chirurgii w zaawansowanych przypadkach zmian skórnych. Kosmetolog stanowi swoisty bufor między wymienionymi specjalizacjami, a współpraca kosmetologa z lekarzem powinna być synergistyczna terapeutycznie. Co więcej, kosmetolog może współpracować z lekarzem w zakresie zleconych zabiegów i asystować w przebiegu poszczególnych technik zabiegowych. Warto podkreślić, że wiedza z zakresu dermatologii w praktyce kosmetologa jest niezbędna do umiejętnego rozpoznawania dermatoz i zmian/znamion skórnych, m.in. o charakterze przednowotworowym. Współpraca z lekarzem staje się właściwa, wówczas gdy kosmetolog nie podejmuje działań po wstępnej ocenie budzącej wątpliwości diagnostyczne, a kieruje daną osobę na konsultację i badanie do dermatologa, endokrynologa, alergologa czy onkologa. Prawidłowo zastosowane czynności kosmetologiczne mogą znacząco wpływać na poprawę stanu chorobowego skóry, m.in. w przypadku trądziku, trądziku różowatego czy atopowego zapalenia skóry.

Nawiązując do dobra pacjenta, a inaczej odbiorcy usług estetycznych, pragnę w niniejszej książce uczulić kosmetologów do przywiązywania dużej wagi do zapewnienia bezpieczeństwa zabiegowego, m.in. poprzez prowadzenie dokumentacji czynności zabiegowych (karta pacjenta/klienta) i kwalifikację do zabiegów z uwzględnieniem przeciwwskazań zdrowotnych. Zatem warto mieć na uwadze, że jest się samodzielnym terapeutą i dobro podopiecznych jest w naszych rękach. Prawie w każdym rozdziale niniejszego tomu podkreślam istotę konsultacji wstępnej z pacjentem/klientem. Ośmielę się stwierdzić, że może to być niejako cecha odróżniająca kosmetologa od technika usług kosmetycznych, gdzie klient często sam wybiera zabieg kosmetyczny o charakterze czysto estetycznym i pielęgnacyjnym, bez uprzedniej wnikliwej konsultacji zdrowotnej.

Jako suplementacyjny materiał edukacyjny opracowałam szereg mini-poradników pielęgnacyjnych dedykowanych dla pacjentów/klientów. Zostały one zamknięte w postaci QR kodów. Dodatkowym wyróżnieniem są filmy potęgujące wartość edukacyjną niniejszej publikacji. Zatem jest to książka nowej generacji, publikacja o charakterze multimedialnym. O urozmaiceniu i wzmocnieniu walorów graficznych książki świadczy mnogość rycin, fotografii, wykresów, grafik oraz tabel.

Fotografie stanowią nie tylko uzupełnienie materiału tekstowego, ale przede wszystkim mają służyć jako prezentacja problemów, chorób i defektów, a przede wszystkim uzmysłowić jak szerokie możliwości terapeutyczne o określonym efekcie estetycznym, zdrowotnym mają kosmetolodzy. Zatem niosą ze sobą pokłady merytoryczne i wskazówki praktyczne. Stanowią również potwierdzenie opisywanych działań zabiegowych.

Mając świadomość współodpowiedzialności za zdrowie i wygląd pacjenta, kosmetolog powinien wykonywać swoją pracę ze starannością i zgodnie z zasadami etyki zawodowej i uregulowaniami prawnymi.

Jestem przekonana, że Polska może być dumna z obecnie osiągniętego poziomu kształcenia kosmetologów, szczególnie na szczeblu akademickim. Wskazuję tym samym na potrzebę ciągłego rozwoju, a nie regresu zawodu.

W tym miejscu zapraszam również do zapoznania się z 4 tomem Kosmetologii. Tematyka tego tomu jest niepowtarzalna i do tej pory nikt nie podjął się takiego opracowania. Książka będzie dotyczyć wnikliwej analizy działań zabiegów kosmetologicznych. W tym kontekście Czytelnicy zdobędą wiedzę z zakresu klasyfikacji i przeciwwskazań do zabiegów, mechanizmów działania i wpływu na skórę, wskazań, metodologii zabiegów, odczuć, reakcji okołozabiegowych, możliwych powikłań i skutków ubocznych, a także zaleceń pozabiegowych, serii i częstotliwości zabiegów oraz dostępnych modyfikacji/udoskonaleń, technologii skojarzonych, metod łączonych. Dlatego gorąco zachęcam do lektury.