Kot w domu. Instrukcja obsługi - ebook

Od autorki

To nie jest po­rad­nik o wy­cho­wy­wa­niu kota. To jest książ­ka o tym, jak go nie wy­cho­wy­wać, po­nie­waż wy­cho­wy­wa­nie tego czwo­ro­no­ga nie ma żad­ne­go sen­su. To po­rad­nik o tym, jak zro­zu­mieć kota i umieć się z nim do­ga­dać ku obo­pól­nej ko­rzy­ści.

Mam świa­do­mość, że rady w spra­wie ko­tów nie za­wsze mogą być sku­tecz­ne. To tro­chę jak z lu­do­wy­mi prze­po­wied­nia­mi po­go­dy typu: na świę­te­go Hie­ro­ni­ma jest deszcz albo go ni ma.

Sta­ra­łam się, ba­zu­jąc na swo­jej wie­dzy oraz na swo­im do­świad­cze­niu, po­móc Wam, dro­gie Sio­stry i Bra­cia Ko­cia­rze, zro­zu­mieć koty i albo usta­lić sym­pa­tycz­ne za­sa­dy współ­ist­nie­nia z nimi, albo po­go­dzić się z pew­ny­mi nie­do­god­no­ścia­mi. Je­śli na­uczy­my się od­bie­rać sy­gna­ły od na­szych pod­opiecz­nych i bę­dzie­my re­spek­to­wać ich re­gu­ły, może uda się nam wy­pra­co­wać bar­dzo faj­ną, je­dy­ną w swo­im ro­dza­ju przy­jaźń. To taka więź po­nad po­dzia­ła­mi, po­nad ga­tun­ka­mi i tak fa­scy­nu­ją­ca jak koci świat. Bo tyl­ko ona może spra­wić, że zo­sta­nie­my do tego świa­ta do­pusz­cze­ni. Ży­czę Wam, by­ście w nim by­wa­li bar­dzo czę­sto.

Po­rad­ni­ków o ko­tach jest wie­le, sama szu­ka­łam w nich od­po­wie­dzi na py­ta­nia, któ­re po­ja­wia­ły się w trud­nych sy­tu­acjach zwią­za­nych z tymi zwie­rzę­ta­mi. Osta­tecz­nie to same koty pod­po­wia­da­ły mi, co na­le­ży ro­bić. Jak w każ­dej dzie­dzi­nie ży­cia klu­czem jest zro­zu­mie­nie, a zro­zu­mieć to zna­czy do­rów­nać – spoj­rzeć na świat ocza­mi in­nej isto­ty.

Dość dłu­go w moim ży­ciu ist­nia­ły tyl­ko psy – to pre­fe­ren­cje wy­nie­sio­ne z ro­dzin­ne­go domu. Pies rzad­ko rzu­ca nam ja­kieś szcze­gól­nie trud­ne wy­zwa­nie; na ogół je­ste­śmy w sta­nie do nie­go do­trzeć i pod­po­rząd­ko­wać go na­szej woli. Wią­że się to ści­śle z jego stad­nym cha­rak­te­rem, a co za tym idzie, z hie­rar­chią w gru­pie. Kie­dy zja­wił się w moim domu kot – czar­ny jak smo­ła Kla­kier – oka­za­ło się, że kot to nie mały pies. Nie dzia­ła pod przy­mu­sem tre­su­ry.

Kot jest he­do­ni­stą i to on de­cy­du­je, co jest dla nie­go atrak­cyj­ne, a co nie. Do­tar­cie do nie­go to po­zna­nie jego nie­za­leż­nej na­tu­ry i za­ofe­ro­wa­nie roz­wią­za­nia, któ­re mu przy­pad­nie do gu­stu.

„Ja mam się do­sto­so­wać do zwie­rza­ka?” – za­py­ta­cie. – To je­dy­na dro­ga do tego, by­śmy się do­ga­da­li. Niby kom­pro­mis, ale na jego wa­run­kach. Jed­nak to, co spra­wia kotu przy­jem­ność, nie­jed­no­krot­nie jest miłe rów­nież dla nas. A poza tym… kot wszyst­ko robi z ta­kim wdzię­kiem…

„Kot to pra­wie do­mow­nik” – sły­szy­my cza­sem ta­kie stwier­dze­nie. Dla mnie kot JEST do­mow­ni­kiem i miesz­kam z nim na za­sa­dzie wza­jem­ne­go po­sza­no­wa­nia. Dla­cze­go? Bo za­bra­łam nie­za­leż­ne, za­le­d­wie udo­mo­wio­ne (nie my­lić z oswo­jo­ne) zwie­rzę z jego na­tu­ral­ne­go śro­do­wi­ska i za­mknę­łam w klat­ce czte­rech ścian. Po­ka­za­łam mu, gdzie ma spać, co ma jeść, ode­bra­łam moż­li­wość po­lo­wa­nia, pod­da­łam ka­stra­cji. Praw­dą jest, że za­pew­ni­łam czu­łą opie­kę, w ra­zie po­trze­by fa­cho­wą, we­te­ry­na­ryj­ną, zwie­rzę jest syte, czy­ste i naj­praw­do­po­dob­niej bę­dzie żyło dużo dłu­żej niż na wol­no­ści. Ale to kota trze­ba by­ło­by spy­tać, co woli…

Do nie­daw­na mia­łam czte­ry koty, te­raz jest ich nie­ste­ty trzy. Na mo­ich pa­ra­pe­tach leży mnó­stwo po­du­szek, w po­ko­ju stoi po­kaź­ny dra­pak, po pod­ło­dze wa­la­ją się szma­cia­ne mysz­ki. W co­dzien­ne ko­cie ry­tu­ały się nie wtrą­cam, a wszel­kie zmia­ny ne­go­cju­je­my. Obo­wią­zu­ją za­sa­dy part­ner­skie. No, pra­wie…

Przed­sta­wiam Wam koty, bez któ­rych ta książ­ka ni­g­dy by nie po­wsta­ła.

Me­li­sa spo­śród wszyst­kich do­mow­ni­ków mnie po­wa­ża naj­bar­dziej, ale nie do koń­ca chce się zgo­dzić na moją przy­wód­czą rolę. Je­stem sta­le przez nią stro­fo­wa­na, co świad­czy o tym, że wciąż po­ka­zu­je mi miej­sce pod­le­głe so­bie, ale mam też naj­więk­sze przy­wi­le­je. Po­nie­waż kot­ka mi­łu­je ci­szę i spo­kój, wszel­kie nie­po­trzeb­ne ha­ła­sy na­tych­miast ka­rze. Wiem, że kie­dy nie­spo­dzie­wa­nie krzyk­nę z ja­kie­go­kol­wiek po­wo­du, Me­li­sa nie­uchron­nie przy­bie­gnie, by ugryźć mnie w łyd­kę, cza­sem do krwi. Nie ucie­ka, tyl­ko pa­trzy na mnie z na­ga­ną, jak­by chcia­ła po­wie­dzieć: w MOIM domu ma być ci­sza!

Kie­dy będą ją za dłu­go gła­skać, nie­chyb­nie wark­nie ostrze­gaw­czo i za­raz zła­pie mnie lek­ko zę­ba­mi za rękę. Gdy przy­cho­dzi po­ło­żyć się na mo­jej po­dusz­ce, a nie zro­bię jej na­tych­miast miej­sca i, co gor­sza, na­dal czy­tam książ­kę, za­miast ją gła­skać – wark­nie obe­lży­wie i pój­dzie znie­sma­czo­na. A zna naj­gor­sze ko­cie prze­kleń­stwa! I po­my­śleć, że ta kot­ka ro­dem z Su­walsz­czy­zny zro­bi­ła ka­rie­rę w sto­li­cy – była dziew­czy­ną z okład­ki w jed­nym z nu­me­rów „Ko­cich Spraw” pod ha­słem: „Ła­cia­te jest pięk­ne”!

Moja dru­ga kot­ka, Wer­ben­ka, była otwar­ta na świat. Ja mia­łam w nim swo­je ści­śle okre­ślo­ne miej­sce. Nie cier­pia­ła bra­nia na ręce, ale lu­bi­ła sia­dać ko­muś na ko­la­nach (nie na mo­ich). Kie­dy wie­czo­rem po­lo­wa­ła na mysz­kę, przy­no­si­ła ją mnie i moją rolą było jej za nią po­dzię­ko­wać. Pew­nie uwa­ża­ła, że je­stem nie­po­rad­na w ło­wie­niu. By­łam dla niej tą oso­bą „od mi­ski”, a Wer­ben­ka uwiel­bia­ła jeść. Ale kie­dy kot­kę do­pa­da­ła cho­ro­ba (przy­da­rza­ło jej się to wie­le razy), współ­pra­co­wa­ła tyl­ko ze mną. Mo­głam ro­bić Wer­ben­ce wszyst­ko, choć­by to były czyn­no­ści bar­dzo nie­przy­jem­ne i bo­le­sne. Pa­trzy­ła mi w oczy, ja jej tłu­ma­czy­łam, co trze­ba te­raz zro­bić, a ona się pod­po­rząd­ko­wy­wa­ła. Za­wsze do niej mó­wi­łam i mia­łam nie­od­par­te wra­że­nie, że do­sko­na­le mnie ro­zu­mia­ła. Jej spoj­rze­nie było peł­ne mą­dro­ści.

Dy­mitr, pier­wo­rod­ny i więk­szy z mo­ich ru­dych bliź­nia­ków, stą­pa­ją­cy z łapy na łapę jak ty­grys, wy­da­je się prze­bo­jo­wy, ale ucie­ka z pręd­ko­ścią bły­ska­wi­cy, kie­dy tyl­ko coś stuk­nie albo spad­nie. Żyje bar­dziej w świe­cie lu­dzi niż ko­tów – jest kon­tak­to­wy i przy­ja­ciel­ski. Oka­zu­je mi mi­łość za­wsze i wszę­dzie, za­glą­da­jąc w oczy tak, że wi­dzi chy­ba moje mig­dał­ki…

Ry­sio – brat Dy­mi­tra, mniej­szy, wy­co­fa­ny, był moc­no zwią­za­ny z Wer­ben­ką. Te­raz, gdy jej już nie ma, trzy­ma szta­mę ze swo­im bra­tem. Przy­glą­da się świa­tu czę­sto nie­obec­nym, wiecz­nie zdzi­wio­nym spoj­rze­niem. Rzad­ko wy­cho­dzi do lu­dzi z ini­cja­ty­wą. Jego świa­tem jest świat ko­tów, ale pod głasz­czą­cą ręką za­mie­nia się w kul­kę mru­czą­cej roz­ko­szy. My­ślę, że gdy­by był czło­wie­kiem, pi­sał­by wier­sze…

Wszyst­kie wy­mie­nio­ne czwo­ro­no­gi mia­ły swój bez­po­śred­ni udział w po­wsta­niu tej książ­ki.Roz­dział 1

Poznajmy się

Kot – zwierzę z przeszłością

Na­ukow­cy twier­dzą, że ży­cie na­ro­dzi­ło się w Afry­ce, a więc kot też. Oko­ło 225 mi­lio­nów lat temu po­ja­wi­ły się pierw­sze małe zwie­rzę­ta, a z nich wy­kształ­ci­ły się ssa­ki. Były to for­my bar­dzo pry­mi­tyw­ne i mu­sia­ło mi­nąć oko­ło 160 mi­lio­nów lat, by na sku­tek ewo­lu­cji po­ja­wi­ły się u nie­któ­rych z nich pierw­sze ce­chy ssa­ków dra­pież­nych, np. 44 nie­zróż­ni­co­wa­ne zęby zdol­ne roz­szar­py­wać zdo­bycz. Z upły­wem cza­su uzę­bie­nie się zmie­nia­ło, zwie­rzę­ta zy­ska­ły czę­ścio­wo cho­wa­ne pa­zu­ry i mniej wię­cej 55 mi­lio­nów lat temu po­wsta­ła ro­dzi­na Mia­ci­dae, czy­li pra­przod­ko­wie ko­tów. Były to małe dra­pież­ni­ki, na­drzew­ne, ale by­tu­ją­ce rów­nież na zie­mi. Mia­ły nie­wiel­kie wy­dłu­żo­ne cia­ła i dłu­gie ogo­ny, wy­glą­dem przy­po­mi­na­ły dzi­siej­szą kunę. Uda­ło im się prze­żyć na zie­mi oko­ło 29 mi­lio­nów lat.

Pra­ko­ty po­ja­wi­ły się przed 25 mi­lio­na­mi lat. Ich uzę­bie­nie od­po­wia­da­ło temu, któ­re ob­ser­wu­je się u współ­cze­snych ko­tów, ale zęby pra­ko­tów były sza­bla­ste (po­dob­nie jak u pso­wa­tych). Do naj­bar­dziej zna­nych przed­sta­wi­cie­li pra­ko­tów na­le­żał ty­grys sza­blo­zęb­ny, któ­ry z nie­zna­nych przy­czyn wy­gi­nął jed­no­cze­śnie w Ame­ry­ce i Eu­ra­zji. Naj­dłu­żej uda­ło mu się prze­żyć w Ka­li­for­nii – zna­le­zio­no wy­ko­pa­li­ska tego ga­tun­ku sprzed 13 mi­lio­nów lat.

Przed 12 mi­lio­na­mi lat po­ja­wi­ły się koty wła­ści­we, któ­re są bez­po­śred­ni­mi przod­ka­mi dzi­siej­szych ko­to­wa­tych. Naj­licz­niej­szą gru­pę sta­no­wi­ły wiel­kie koty, mię­dzy in­ny­mi lew to­skań­ski, ge­pard ol­brzy­mi i ryś, za­sie­dla­ją­ce te­re­ny Eu­ro­py, ale rów­nież ty­grys ol­brzy­mi w Chi­nach i ja­gu­ar w Ame­ry­ce Pół­noc­nej. Po­ja­wi­li się też przed­sta­wi­cie­le ko­tów mniej­szych, jak ży­ją­ce do dziś ma­nu­le czy wy­stę­pu­ją­cy jesz­cze przed mi­lio­nem lat na te­re­nie Bli­skie­go Wscho­du i Eu­ro­py kot Mar­tel­le­go. Ten ostat­ni to bez­po­śred­ni an­te­nat dzi­siej­szych ma­łych ko­tów; rów­nież żbi­ki uwa­ża się za jego po­tom­ków.

Gdy­by się do­brze przyj­rzeć, to gdzieś tam, bar­dzo da­le­ko mie­li­śmy wspól­ne­go pra­pra­przod­ka… Jak wszyst­kie ssa­ki.

A za­tem kot to zwie­rzę z dłu­gą prze­szło­ścią. Za jego naj­bliż­sze­go ży­ją­ce­go współ­cze­śnie przod­ka uwa­ża się kota nu­bij­skie­go, za­miesz­ku­ją­ce­go te­re­ny od Afry­ki po­przez Azję i Bli­ski Wschód. Ten duży kot, wa­żą­cy na­wet do 8 kg, jest do­brze przy­sto­so­wa­ny do dzi­kie­go ży­cia. Jego umasz­cze­nie za­le­ży od miej­sca, w któ­rym by­tu­je: na te­re­nach tra­wia­stych czy pu­styn­nych okry­wa ma ja­śniej­sze za­bar­wie­nie, na te­re­nach le­śnych – ciem­niej­sze. Mimo że kot nu­bij­ski na­le­ży do dzi­kich ku­zy­nów kota do­mo­we­go, daje się ła­two udo­mo­wić i chęt­nie po­ja­wia się w po­bli­żu sie­dzib czło­wie­ka.

Ro­dzi­na Fe­li­dae, czy­li ko­to­wa­tych, jest licz­na, a ku­zy­no­stwo moc­no zróż­ni­co­wa­ne – po­cząw­szy od nie­du­żych żbi­ków, ry­siów, oce­lo­tów, ja­gu­arun­di po­przez śred­niej wiel­ko­ści ser­wa­le, ka­ra­ka­le, ge­par­dy, na­stęp­nie jesz­cze więk­sze ja­gu­ary, lam­par­ty, pumy, skoń­czyw­szy na tych wiel­kich – lwach i ty­gry­sach.

Za naj­mniej­sze­go kota na świe­cie uwa­ża się afry­kań­skie­go kota czar­no­ła­pe­go, któ­ry waży 1–2 kg, naj­więk­szy jest ty­grys – sam­ce mogą wa­żyć po­nad 300 kg.

Nie­zła ro­dzin­ka, praw­da? Nie dziw­my się więc, że przy tak roz­le­głych ko­nek­sjach nasz nie­wiel­ki mru­czek ma cha­rak­ter i jest nie­za­leż­ny.

Lu­dzie udo­mo­wi­li kota, kie­dy prze­ko­na­li się, że zwie­rzę może być po­ży­tecz­ne – od­kry­li jego wa­lo­ry jako tę­pi­cie­la gry­zo­ni. Do roz­po­wszech­nie­nia ko­tów na świe­cie przy­czy­ni­li się Fe­ni­cja­nie, któ­rzy prze­wo­zi­li je na swo­ich okrę­tach.

Naj­star­sze prze­ka­zy o ko­tach po­cho­dzą z Egip­tu, któ­ry był kra­jem zbo­ża. To tu kot oka­zał się tak nie­zwy­kle po­żą­da­nym sprzy­mie­rzeń­cem w wal­ce ze szczu­ra­mi i my­sza­mi, że z cza­sem zy­skał bo­ski sta­tus. Był chro­nio­ny pra­wem, a za jego za­bi­cie gro­zi­ła kara śmier­ci. Za­czę­to czcić bo­gi­nię Ba­stet (bądź Bast), przed­sta­wia­ną w po­sta­ci kot­ki albo ko­bie­ty z gło­wą kota. Utoż­sa­mia­ła ona ma­cie­rzyń­stwo, ra­dość ży­cia, wszyst­ko, co do­bre, przy­jem­ne i ro­dzin­ne.

W Egip­cie wi­ze­run­ki kota ozda­bia­ły bi­żu­te­rię, zwłasz­cza na­szyj­ni­ki i kol­czy­ki. Kotu na­le­żał się rów­nież bo­ski po­chó­wek – mu­mi­fi­ko­wa­no jego cia­ło i cho­wa­no z ho­no­ra­mi jak do­stoj­ni­ka. Kult ten trwał do 390 roku n.e., kie­dy z mocy car­skie­go de­kre­tu zo­stał po­rzu­co­ny. Do dziś koty są lu­bia­ne na Bli­skim Wscho­dzie i w Afry­ce, zwłasz­cza w kra­jach is­lam­skich.

Z ko­lei chrze­ści­jań­ska Eu­ro­pa nie prze­pa­da­ła za ko­tem, przy­pi­su­jąc mu rolę po­śred­ni­ka dia­bła. Ist­nie­ją prze­ka­zy mó­wią­ce o ma­gicz­nych sztucz­kach cza­row­nic, któ­rym z re­gu­ły to­wa­rzy­szył czar­ny kot.

Na szczę­ście współ­cze­sność jest ła­skaw­sza dla kota. Z cza­sem wa­lo­ry zwie­rza­ka, jak rów­nież jego uro­da, zo­sta­ły na­le­ży­cie do­ce­nio­ne, a pu­cha­te czwo­ro­no­gi sta­ły się ulu­bień­ca­mi wie­lu lu­dzi – wła­ści­wie na ca­łym świe­cie.

Kot jako drapieżnik i co z tego wynika

Kot jest zde­kla­ro­wa­nym dra­pież­ni­kiem. Na­tu­ra wy­po­sa­ży­ła go do tej roli per­fek­cyj­nie. Aby zo­ba­czyć świat ocza­mi kota, mu­sie­li­by­śmy wyjść poza gra­ni­ce na­szych zmy­słów. Do­sko­na­ła bu­do­wa cia­ła i owe nie­praw­do­po­dob­ne zmy­sły ści­śle kształ­tu­ją koci cha­rak­ter i jego za­in­te­re­so­wa­nia. Przyj­rzyj­my się im bli­żej.

Nie będę za­nu­dzać szcze­gó­ła­mi ana­to­mii, wy­star­czy ob­ser­wa­cja zwie­rzę­cia. Kot jest nie­zwy­kle gięt­ki i ela­stycz­ny – wi­dać to w spo­so­bie jego po­ru­sza­nia się, skocz­no­ści, kie­dy się skra­da i kie­dy… śpi. Cza­sa­mi moż­na od­nieść wra­że­nie, że przy­bie­ra kształt przed­mio­tu ni­czym ciecz. Każ­dy z nas nie­jed­no­krot­nie po­dzi­wiał nie­praw­do­po­dob­ną pozę swo­je­go pu­pi­la, śpią­ce­go na przy­kład gło­wą w dół czy w po­zy­cji, któ­ra nam, lu­dziom, za­gwa­ran­to­wa­ła­by po prze­bu­dze­niu ból sta­wów i mię­śni na cały dzień.

Kości i mięśnie

Kot za­wdzię­cza swo­ją gięt­kość głów­nie bu­do­wie krę­go­słu­pa, któ­ry może mieć 40 krę­gów wię­cej niż nasz (li­cząc z ogo­nem). Jego krę­go­słup skła­da się z 44 do 58 krę­gów (licz­ba za­le­ży od rasy) w róż­nych kształ­tach. Szkie­let kota „ubra­ny” jest w po­nad 500(!) mię­śni oraz licz­ne ścię­gna da­ją­ce zwie­rzę­ciu skocz­ność, moż­li­wość bły­ska­wicz­ne­go po­ru­sza­nia się i skra­da­nia. Za­rów­no bu­do­wa szkie­le­tu, jak i ogon po­zwa­la­ją na za­cho­wa­nie rów­no­wa­gi i ela­stycz­ne skrę­ty cia­ła.

Zre­du­ko­wa­na kość oboj­czy­ko­wa spra­wia, że kot może się prze­ci­skać przez małe otwo­ry i po­ru­szać po bar­dzo wą­skich płasz­czy­znach.

Mię­śnie zbu­do­wa­ne są tak, że zwie­rzę nie po­trze­bu­je roz­bie­gu, by sko­czyć na dużą wy­so­kość (na­wet pię­cio­krot­ną dłu­gość swo­je­go cia­ła). Wraz ze zdol­no­ścią bez­sze­lest­ne­go pod­kra­da­nia się daje to moż­li­wość upo­lo­wa­nia ofia­ry znaj­du­ją­cej się znacz­nie wy­żej – na przy­kład pta­ka na ga­łę­zi.

Kot może nie­zwy­kle szyb­ko bie­gać. Jego ku­zyn ge­pard jest w tym nie­kwe­stio­no­wa­nym mi­strzem wśród zwie­rząt lą­do­wych – na krót­kie dy­stan­se osią­ga pręd­kość 100–120 km/godz., i to w cią­gu 3 se­kund! Na­pę­dem są głów­nie tyl­ne nogi, a wy­jąt­ko­wo dłu­gi ogon ba­lan­su­je i po­zwa­la nie wy­paść „z toru” na­wet przy du­żych skrę­tach. Na­sze koty do­mo­we nie mają aż ta­kich moż­li­wo­ści, ale w krót­kich zry­wach po­tra­fią do­go­nić zdo­bycz. Na dłuż­sze dy­stan­se szyb­ko się mę­czą.

W równowadze

Mówi się, że kot za­wsze spa­da na czte­ry łapy. Nie ma w tym wiel­kiej prze­sa­dy. Dzię­ki do­sko­na­łe­mu zmy­sło­wi rów­no­wa­gi zwie­rzę spa­da­ją­ce z wy­so­ko­ści może bły­ska­wicz­nie ob­ró­cić się, tak by bez­piecz­nie wy­lą­do­wać na koń­czy­nach. Aby się to uda­ło, wy­so­kość musi być na tyle duża, by kot mógł do­ko­nać ob­ro­tu. Za­tem, wbrew po­zo­rom, bez­piecz­niej­szy może się oka­zać upa­dek z wyż­sze­go pię­tra niż z niż­sze­go.

Jed­nak wszyst­ko ma swo­je gra­ni­ce. Sły­sza­łam o ko­cie, któ­ry dwu­krot­nie spadł z dzie­wią­te­go pię­tra. Wła­ści­ciel nie wy­cią­gnął z tego wnio­sków i nie za­bez­pie­czył bal­ko­nu, więc trze­cie­go upad­ku kot już nie prze­żył. Trud­no wy­tłu­ma­czyć, dla­cze­go tak in­te­li­gent­ne zwie­rzę na­ra­ża się na ko­lej­ną po­dob­ną trau­mę. Nie­ste­ty wie­lo­krot­ne wy­pad­nię­cia z okien czy bal­ko­nów zda­rza­ją się czę­sto, co po­twier­dza­ją le­ka­rze we­te­ry­na­rii (nada­li ta­kim de­li­kwen­tom żar­to­bli­we okre­śle­nie „spa­do­chro­niarz”).

Upa­dek może być tra­gicz­ny, je­śli w miej­scu lą­do­wa­nia znaj­du­ją się be­ton, krza­ki czy ostro za­koń­czo­ne ogro­dze­nie. Nie licz­my za­tem na szczę­ście i za­bez­piecz­my okna i bal­kon sa­mo­dziel­nie albo sko­rzy­staj­my z po­mo­cy firm, któ­re ofe­ru­ją ta­kie usłu­gi (in­for­ma­cje o nich moż­na zna­leźć choć­by w in­ter­ne­cie). Uczu­lam też na uchyl­ne okna – nie­je­den kot wie­dzio­ny cie­ka­wo­ścią za­klesz­czył się w ta­kim oknie, co skut­ku­je – w naj­lep­szym wy­pad­ku – po­waż­ny­mi uszko­dze­nia­mi na­rzą­dów we­wnętrz­nych.

Na za­cho­wa­nie rów­no­wa­gi wpły­wa­ją: szkie­let, mię­śnie, ścię­gna i bu­do­wa ko­cie­go mó­zgu. Nie­ba­ga­tel­ny udział ma w niej koci ogon – jest jak ba­lans u li­no­skocz­ka. Naj­krót­sze ogo­ny wy­stę­pu­ją u ko­tów rasy manks – skła­da­ją się tyl­ko z kil­ku krę­gów. U in­nych ko­tów ogo­ny li­czą 19–28 krę­gów. Kot po­zba­wio­ny ogo­na bądź jego znacz­nej czę­ści bę­dzie so­bie ra­dził, ale za­cho­wa więk­szą ostroż­ność. Zwie­rzę­ta po­tra­fią roz­po­znać swo­je ogra­ni­cze­nia i przy­sto­so­wać się do nich.

Pokaż pazurki!

We wspi­nacz­ce po pio­no­wych po­wierzch­niach i w skra­da­niu się po­ma­ga­ją wy­su­wa­ją­ce się i cho­wa­ją­ce pa­zu­ry. Ich ruch jest moż­li­wy dzię­ki skom­pli­ko­wa­ne­mu sys­te­mo­wi mię­śni i ela­stycz­nych wię­za­deł. Pa­zu­ry słu­żą rów­nież do chwy­ta­nia i przy­trzy­my­wa­nia zdo­by­czy, są też nie­złą bro­nią, gdy doj­dzie do wal­ki.

Kot cho­dzi na pal­cach, na lek­ko stward­nia­łych po­dusz­kach – opusz­kach, co po­zwa­la mu po­ru­szać się bez­sze­lest­nie. Dzię­ki tej umie­jęt­no­ści może ła­twiej za­kraść się do czuj­ne­go pta­ka czy ma­łe­go gry­zo­nia. Po­dusz­ki mają też zdol­ność wy­czu­wa­nia wi­bra­cji i ru­chu, co jest do­dat­ko­wym na­rzę­dziem zmy­słu i orien­ta­cji.

Kocie zmysły

Przy wy­jąt­ko­wych ko­cich zmy­słach na­sze wy­pa­da­ją ra­czej bla­do…

Fa­scy­nu­ją­ce oczy, nie dość, że pięk­ne, po­sia­da­ją nie­zwy­kłą war­stwę od­bla­sko­wą, po­zwa­la­ją­cą kotu na wi­dze­nie przy mi­ni­mal­nej ilo­ści świa­tła. War­stwa ta (ta­pe­tum lu­ci­dum) od­bi­ja świa­tło, co umoż­li­wia jego dwu­krot­ne wy­ko­rzy­sta­nie w ko­cim oku. To ona po­wo­du­je, że po ciem­ku oczy kota świe­cą się na zie­lo­no bądź czer­wo­no. W cał­ko­wi­tej ciem­no­ści kot nie wi­dzi nic.

Pio­no­wa źre­ni­ca oka ma bar­dzo dużą zdol­ność ako­mo­da­cji, co ozna­cza, że może się znacz­nie roz­sze­rzać lub zwę­żać do szpar­ki, wy­ko­rzy­stu­jąc naj­mniej­szą ilość świa­tła lub kon­tro­lu­jąc jego nad­miar. Ko­cie oko jest bar­dziej wraż­li­we na ruch niż na od­bie­ra­nie kształ­tów, to dla­te­go zwie­rzę prę­dzej za­uwa­ży po­ru­sza­ją­ce się na ga­łę­zi pta­ki niż sto­ją­ce­go nie­ru­cho­mo czło­wie­ka. Gał­ka oczna ma do­dat­ko­wą ochro­nę – tak zwa­ną trze­cią po­wie­kę. To ka­wa­łek skó­ry w ką­ci­ku oka, od­po­wia­da­ją­cy za jego wil­got­ność. Bły­ska­wicz­nie osła­nia on oko przed ura­zem me­cha­nicz­nym.

Nie wie­my jesz­cze wszyst­kie­go o wi­dze­niu ko­lo­rów przez kota. We­dług jed­nej z hi­po­tez zwie­rzę nie roz­róż­nia wszyst­kich barw, nie­któ­re od­bie­ra jako mniej­sze lub więk­sze natę­że­nie sza­ro­ści. Za to ko­lor ko­cich tę­czó­wek to cała pa­le­ta – od żół­te­go, po­przez po­ma­rań­czo­wy, brą­zo­wy, zie­lo­ny, błę­kit­ny do nie­bie­skie­go. Za spra­wą ge­ne­ty­ki po­ja­wi­ły się koty o dwu­ko­lo­ro­wych oczach – jed­no oko mogą mieć żół­te, dru­gie nie­bie­skie. U ko­tów o bia­łym umasz­cze­niu czę­sto zda­rza się, że ucho od stro­ny oka nie­bie­skie­go jest nie­do­sły­szą­ce lub głu­che.

Koty nie­wi­do­me trud­no by so­bie ra­dzi­ły na wol­no­ści, na­to­miast w sta­dzie czy w po­bli­żu czło­wie­ka, kie­dy nie mu­szą samo­dziel­nie zdo­by­wać po­ży­wie­nia, eg­zy­stu­ją bar­dzo do­brze.Zda­rza się, że o tym, iż kot nie wi­dzi, wła­ści­cie­le do­wia­du­ją się do­pie­ro wte­dy, kie­dy prze­me­blu­ją miesz­ka­nie. Nie­wi­do­my kot po­słu­gu­je się głów­nie zmy­słem do­ty­ku i cho­dzi „na pa­mięć”. Zna­łam też nie­wi­do­me­go kota, miesz­ka­ją­ce­go w staj­ni, któ­ry cał­kiem uda­nie po­lo­wał na my­szy. Ten z ko­lei wspie­rał się głów­nie słu­chem, ale – co tu dużo mó­wić – miał wa­run­ki w koń­skim sia­nie jak wilk w owczar­ni!

Wę­chem kot ustę­pu­je psu, ale i ten zmysł bar­dzo po­ma­ga mu w po­lo­wa­niach, po­nie­waż in­for­mu­je o po­ten­cjal­nej zdo­by­czy. Ale nie tyl­ko. Jest sil­nie sko­re­lo­wa­ny ze sma­kiem – je­śli kot nie po­czu­je za­pa­chu je­dze­nia, nie bę­dzie go jadł. Kotu, któ­ry cier­pi na brak ape­ty­tu – na przy­kład z po­wo­du cho­ro­by – za­le­ca się po­da­wa­nie lek­ko pod­grza­ne­go po­kar­mu, gdyż wte­dy wy­dzie­la on wię­cej ape­tycz­nej woni.

Zmysł wę­chu jest też waż­ny w kwe­stii ko­cich przy­jem­no­ści. Istot­ną rolę od­gry­wa w nim na­rząd Ja­cob­so­na, zwa­ny tak­że le­mie­szo­wym, znaj­du­ją­cy się na pod­nie­bie­niu. Szcze­gól­ne wo­nie – zwłasz­cza afro­dy­zja­ków czy za­pach kot­ki w rui – są roz­po­zna­wa­ne wła­śnie w tym na­rzą­dzie. Pew­no nie­raz wi­dzie­li­śmy na­sze­go kota, któ­ry nie­ru­cho­mie­je z otwar­tym pyszcz­kiem i wy­da­je się nie­obec­ny. To wła­śnie mo­ment de­lek­to­wa­nia się czymś dla nie­go szcze­gól­nym!

O ko­cim sma­ku też wszyst­kie­go nie wie­my. Czy to, co sma­ku­je nam, jest rów­nie atrak­cyj­ne dla kota? Wie­my na­to­miast, że koci ję­zyk ma bu­do­wę po­dob­ną do na­sze­go, ale bra­ku­je na nim ku­becz­ków sma­ko­wych od­po­wie­dzial­nych za smak słod­ki. Ist­nie­je też dru­ga hi­po­te­za mó­wią­ca o tym, że koty nie od­czu­wa­ją słod­kie­go sma­ku, gdyż ich śli­na nie za­wie­ra amy­la­zy – en­zy­mu uczest­ni­czą­ce­go w roz­kła­dzie cu­krów.

Dla­cze­go więc nie­któ­re koty lu­bią sło­dy­cze? Oczy­wi­ście kot nie wy­ja­da cu­kru z cu­kier­ni­cy, ale chru­pie her­bat­ni­ki sto­ją­ce na sto­le czy pod­gry­za cia­sto, po­nie­waż te pro­duk­ty za­wie­ra­ją mle­ko i tłuszcz. A za­rów­no jed­no, jak i dru­gie jest mile wi­dzia­ne w ko­cim menu. Z tego też po­wo­du zda­rza się kotu pod­pi­jać nam kawę, je­śli do­le­je­my do niej mle­ko. Na­le­ży uwa­żać na to, ja­kie sło­dy­cze pod­ja­da kot, zwłasz­cza, je­śli za­wie­ra­ją cze­ko­la­dę. Dla zwie­rzę­cia jest ona w du­żym stop­niu tru­ją­ca – tym sil­niej im wię­cej za­wie­ra ka­kao.

Słuch to ko­lej­ny wy­jąt­ko­wy koci zmysł. Mał­żo­wi­na uszna kota ma aż 12 mię­śni, zdol­nych po­ru­szać uchem nie­mal we wszyst­kie stro­ny, i to jed­nym nie­za­leż­nie od dru­gie­go. Kot może le­żeć nie­ru­cho­mo, spra­wiać wra­że­nie śpią­ce­go, lecz jego uszy będą re­ago­wać na ota­cza­ją­ce go dźwię­ki, czę­sto o dużo wyż­szej czę­sto­tli­wo­ści niż te, któ­re od­bie­ra ucho ludz­kie. To ko­lej­ne na­rzę­dzie ło­wiec­kie w da­rze od na­tu­ry – dzię­ki tej umie­jęt­no­ści ucho kota może za­re­je­stro­wać dźwię­ki wy­da­wa­ne przez gry­zo­nie. I – co cie­ka­we – po­tra­fi se­lek­cjo­no­wać od­gło­sy.

Zrób­my pro­sty test: nasz kot się re­lak­su­je (robi to śred­nio 16 go­dzin dzien­nie!), w domu sły­chać zwy­czaj­ne od­gło­sy ży­cia ro­dzi­ny. Mo­że­my włą­czyć mik­ser, od­ku­rzacz czy su­szar­kę do wło­sów, by zwięk­szyć ha­łas. Za za­mknię­ty­mi drzwia­mi w in­nym po­miesz­cze­niu otwie­ra­my z cha­rak­te­ry­stycz­nym pstryk­nię­ciem pusz­kę ulu­bio­ne­go ko­cie­go po­kar­mu, stu­ka­my jego mi­ską bądź lek­ko za­chro­bo­cze­my pusz­ką z su­chą kar­mą. Kot na­tych­miast się zak­ty­wi­zu­je! No chy­ba, że jest na­je­dzo­ny albo cho­ry. Albo wła­śnie stra­cił słuch…

Za zmysł do­ty­ku u kota od­po­wia­da­ją wąsy, zwa­ne wi­bry­sa­mi. Są ab­so­lut­nie ge­nial­ne w swo­jej czu­ło­ści na oto­cze­nie. Znaj­du­ją się w kil­ku miej­scach ko­cie­go pyszcz­ka: nad war­ga­mi, na po­licz­kach, nad ocza­mi i na pod­bród­ku. Są grub­sze od okry­wy wło­so­wej, sztyw­niej­sze, o wie­le dłuż­sze i mają dużą moż­li­wość wy­gi­na­nia się do przo­du, do tyłu i na boki. Do­star­cza­ją kotu ści­słej in­for­ma­cji o te­re­nie, wy­czu­wa­ją naj­lżej­szy ruch. Sta­no­wią do­sko­na­łe na­rzę­dzie w cał­ko­wi­tej ciem­no­ści, a dla ko­tów nie­do­wi­dzą­cych czy nie­wi­do­mych są wręcz nie­zbęd­ne.

To bar­dzo po­bież­ne omó­wie­nie ko­cich zmy­słów, ale moim ce­lem nie było za­głę­bia­nie się w szcze­gó­ły ana­to­mii i fi­zjo­lo­gii tych zwie­rząt, a po­ka­za­nie, że kot zo­stał stwo­rzo­ny do swej roli dra­pież­ni­ka i łow­cy.