KPP w KSRG - ebook

DO DYSKUSJI

Jak napisano we Wstępie, ratownik w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy może wykonywać następujące czynności:

a) prowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową, bezprzyrządową i przyrządową, z podaniem tlenu oraz zastosowaniem (według wskazań) defibrylatora zautomatyzowanego,

b) tamować krwotoki zewnętrzne i opatrywać rany,

c) unieruchamiać złamania i podejrzenia złamań kości oraz zwichnięć,

d) stosować ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem,

e) prowadzić wstępne postępowanie przeciwwstrząsowe poprzez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, a także ochronę termiczną takich osób,

f) stosować tlenoterapię bierną,

g) ewakuować z miejsca zdarzenia osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

h) udzielić wsparcia psychicznego osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

i) prowadzić wstępną segregację medyczną.

W celu zwiększenia skuteczności prowadzonych działań ratowniczych warto, na podstawie informacji z zakresu medycyny ratunkowej zawartych w literaturze, stosować wprowadzone do obrotu wyroby medyczne i produkty lecznicze. Wyrób medyczny (zgodnie z Ustawą o wyrobach medycznych z dnia

20 maja 2010 r., art. 2 pkt 1, 38; Dz.U. 2010.107.679) to wszelkie narzędzia, przyrządy, aparaty, sprzęt, materiały i inne artykuły stosowane samodzielnie lub w połączeniu z niezbędnym wyposażeniem i oprogramowaniem, przeznaczone przez wytwórców do stosowania u ludzi, m.in. w celu diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu chorób, skutków urazów lub upośledzeń. Produkt leczniczy to natomiast (zgodnie z art. 2 pkt 32 Ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, Dz.U. 01.126.1381) substancja lub mieszanina substancji, której przypisuje się właściwości zapobiegania albo leczenia chorób występujących u ludzi bądź zwierząt, lub podawana człowiekowi bądź zwierzęciu w celu postawienia diagnozy, lub przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu ludzkiego lub zwierzęcego.

Ratownik, w odniesieniu do przedstawionych w punktach czynności, które może wykonywać, powinien wziąć pod uwagę możliwość zastosowania w swoich działaniach wyrobów medycznych i produktów leczniczych omówionych poniżej.

Ad a) i f)

Stosowanie pulsoksymetru. Pulsoksymetr jest urządzeniem, które mierzy stopień wysycenia tlenem hemoglobiny krwi tętniczej, czyli saturację (SaO₂) w procentach. Prawidłowe wartości saturacji to 94–98% (w czasie tlenoterapii SaO₂ może wynosić 100%). Saturacja bardzo niska, świadcząca o niewydolności oddechowej, to SaO₂ < 90% (przy oddychaniu powietrzem lub SaO₂ < 95% przy oddychaniu tlenem) (, s. 107). W Wytycznych Resuscytacji 2015 zaleca się u osób, u których jest zachowane spontaniczne krążenie, prowadzenie tlenoterapii w taki sposób, aby saturacja utrzymywała się w przedziale 94–98% lub – w przypadku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – w przedziale 88–92% (, s. 137, 339). Przy stosowaniu pulsoksymetru należy pamiętać o sytuacjach, podczas których wskazane wartości mogą być niewiarygodne; są to: słaba perfuzja obwodowa, znaczna niedokrwistość lub silny krwotok, hipotermia, znaczne ruchy poszkodowanego, silne oświetlenie czujnika, pomalowanie paznokci lakierem lub ich znaczne zabrudzenie, zatrucie tlenkiem węgla czy cyjankami, hiperwentylacja, hipowentylacja (, s. 96).

W 2013 r. w jednostkach KSRG wprowadzono do standardowego wyposażenia jednorazowe kapnometry jakościowe, pozwalające w prosty sposób ocenić prawidłowe założenie nagłośniowych przyrządów służących do udrożniania górnych dróg oddechowych. Jednak ich przydatność do oceny jakości resuscytacji okazała się niewystarczająca. Dopiero zastąpienie kapnometrów jakościowych ilościowymi pozwala na ciągłe monitorowanie prowadzonej wentylacji. W Wytycznych Resuscytacji 2015 podkreśla się, że ciągłe monitorowanie EtCO₂ (końcowo-wydechowe stężenie dwutlenku węgla) podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) może służyć jako wskaźnik jej jakości. Ponadto wzrost wartości EtCO₂ w trakcie RKO stanowi wskaźnik powrotu spontanicznego krążenia (, s. 136). W związku z tym w Wytycznych Resuscytacji 2015 podczas RKO zaleca się stosowanie takich urządzeń (, s. 144). Ponadto kapnometry ilościowe można wykorzystać do monitorowania poprawności stosowanej wentylacji (, s. 117).

Ad b)

Użycie opatrunku hemostatycznego w przypadku, kiedy bezpośredni ucisk nie tamuje silnego krwawienia zewnętrznego lub rana znajduje się w miejscu, w którym tego ucisku nie można zastosować. Należy podkreślić, że Wytyczne Resuscytacji 2015 w ramach pierwszej pomocy dopuszczają użycie tego opatrunku (, s. 360). Również zalecenia zawarte w podręczniku ITLS 2017 (International Trauma Life Support) – Ratownictwo przedszpitalne w urazach dotyczą zastosowania środków hemostatycznych, jeżeli nie jest możliwa kontrola krwotoku poprzez zastosowanie bezpośredniego ucisku lub opaski uciskowej, albo kiedy założenie opaski nie jest możliwe. W takich sytuacjach krwotoki należy zaopatrzyć przy użyciu środków hemostatycznych i zastosowaniu w miejscu krwawienia ucisku bezpośredniego (, s. 313). Ponadto w wytycznych zawartych w dokumencie pod nazwą „STOP the Bleeding Campaign” do hamowania krwawień żylnych i umiarkowanych krwawień tętniczych po urazach narządów miąższowych zaleca się m.in. stosowanie miejscowych środków hemostatycznych (, s. 421).

Ad c)

W wytycznych zawartych w dokumencie pod nazwą „STOP the Bleeding Campaign” u pacjentów z objawami wstrząsu krwotocznego po urazie miednicy zaleca się jej natychmiastowe zaopatrzenie i stabilizację (, s. 421). Również zalecenia zawarte w podręczniku ITLS 2017 (International Trauma Life Support) – Ratownictwo przedszpitalne w urazach mówią o stabilizacji miednicy, co jest szczególnie korzystne w przypadku złamań typu otwartej księgi. Stabilizację należy wykonać za pomocą użytych do tego celu pasów miednicznych, a w przypadku ich braku – pasów wykonanych z prześcieradeł (, s. 292).

W Wytycznych Resuscytacji 2015 nie zaleca się rutynowego zakładania kołnierza szyjnego (, s. 360). W związku z tym należy bardzo starannie rozważyć wskazania do stabilizacji kręgosłupa. Jeżeli u osoby potrzebującej pomocy zachodzi potrzeba użycia kołnierza, należy to wykonać poprawnie. Kołnierz prawidłowo dobrany należy założyć bezpośrednio na skórę. Przed jego założeniem trzeba zatem usunąć ubranie i inne elementy garderoby, które mogą powodować nieprawidłowe dopasowanie kołnierza. Aby bezpiecznie założyć kołnierz szyjny, konieczna jest współpraca co najmniej dwóch ratowników. Jeżeli prawidłowe założenie kołnierza nie jest możliwe, ratownik powinien ręcznie stabilizować głowę osoby poszkodowanej w celu ograniczenia jej ruchów do czasu, kiedy kołnierz będzie można założyć w sposób poprawny. Zawsze należy zapoznać się z instrukcją dołączaną do każdego typu kołnierza.

Zgodnie z zaleceniami zawartymi w podręczniku ITLS 2017 (International Trauma Life Support) – Ratownictwo przedszpitalne w urazach (, s. 220–222, 228–232), kręgosłup należy stabilizować tylko w sytuacji, kiedy ocena mechanizmu urazu (zdarzenia) i szybka ocena stanu poszkodowanego pod kątem istniejących obrażeń i dolegliwości wskazują na ryzyko poważnego obrażenia kręgosłupa. Wymieniane są tam następujące mechanizmy urazu, które mogą wskazywać na powstanie obrażeń kręgosłupa, a mianowicie:

• wypadki komunikacyjne spowodowane przez dużą prędkość,

• upadki z wysokości większej niż trzykrotność wzrostu poszkodowanego,

• siła działająca osiowo,

• skoki do wody,

• urazy penetrujące w okolicy kręgosłupa lub w jego pobliżu,

• sportowe obrażenia okolicy głowy i szyi,

• poszkodowany nieprzytomny po urazie.

Objawami, stwierdzanymi według powyższych zaleceń podczas oceny stanu poszkodowanego, świadczącymi o możliwości uszkodzenia rdzenia kręgowego, będą zgłaszane przez poszkodowanego: ból szyi i pleców, drętwienia, mrowienia, osłabienie lub brak ruchów czynnych; zalicza się tu także stwierdzenie w wyniku oceny stanu poszkodowanego:

• bólu przy ruchach lub dotykaniu okolicy kręgosłupa,

• wyraźnego zniekształcenia obrysów kręgosłupa,

• napinania mięśni przy próbie ruchów kręgosłupa,

• ubytków czucia,

• osłabienia, porażenia wiotkiego,

• braku kontroli czynności pęcherza moczowego (mimowolne oddanie moczu) lub zwieracza odbytu (mimowolne oddanie stolca),

• erekcji (priapizm),

• objawów wstrząsu neurogennego.

Według tych zaleceń, deskę ortopedyczną można wykorzystać do przeprowadzenia ewakuacji poszkodowanego na niewielką odległość. W razie konieczności ewakuowania go na większe odległości należy zastosować materac próżniowy lub nosze z materacem.

PAMIĘTAJ!
W zaleceniach zawartych we wspomnianym podręczniku (, s. 220–222, 228–232) podkreśla się konieczność stosowania „stabilizacji kręgosłupa skoncentrowanej na poszkodowanym”, czyli użycia kołnierza i deski ortopedycznej w sposób głęboko przemyślany, uwzględniający wszystkie wskazania i przeciwwskazania, wszystkie za i przeciw. Podjęcie decyzji o konieczności wykonania stabilizacji lub braku takiej potrzeby jest zadaniem trudnym. W związku z tym do każdego poszkodowanego należy podchodzić indywidualnie, uwzględniając w procesie podejmowania decyzji informacje dotyczące mechanizmu zdarzenia i oceny stanu poszkodowanego. Wymaga to ciągłego doskonalenia swoich umiejętności. Jeżeli zostanie podjęta decyzja o stabilizacji kręgosłupa, należy ją wykonać w sposób bezpieczny dla poszkodowanego. Działanie to nie może pogłębiać istniejących obrażeń u poszkodowanego, a tym bardziej powodować powstania nowych. To również wymaga stałego doskonalenia swoich umiejętności.

Jeśli chodzi o stany nieurazowe, to Wytyczne Resuscytacji 2015 zawierają kilka zaleceń, których należy przestrzegać w celu udzielania przez ratowników skuteczniejszej pomocy. Według tych wytycznych w warunkach przedszpitalnych poszkodowanym z bólem w klatce piersiowej, u których podejrzewa się zawał mięśnia sercowego, zaleca się podanie doustnie 150–300 mg aspiryny do rozgryzienia lub w postaci rozpuszczalnej. Aspiryny nie należy podawać osobom dorosłym z bólem w klatce piersiowej niejasnego pochodzenia oraz w przypadku uczulenia lub występowania czynnego krwawienia (, s. 358). Osobom chorym na astmę, u których wystąpią problemy z oddychaniem, należy pomóc przyjąć ich własne lekarstwo (, s. 357). W Wytycznych Resuscytacji 2015 zaleca się podanie przytomnym osobom (z objawową hipoglikemią), które spełniają polecenia i mogą połykać, doustnie tabletek zawierających glukozę w dawce 15–20 g. W przypadku braku tych tabletek należy podać inne dostępne produkty spożywcze zawierające cukier (, s. 358). Przy wystąpieniu objawów wstrząsu anafilaktycznego wytyczne te dopuszczają zastosowanie domięśniowo adrenaliny z ampułkostrzykawki (, s. 358).

Oczywiście przedstawione rozwiązania wymagają wprowadzenia ich do programów szkoleń, tak aby ratownik umiał poprawnie je zastosować.

Na zakończenie nasuwa się pytanie: czy warto to robić? W opinii Autorów – warto. W opinii Czytelników… Każdy musi odpowiedzieć sobie na to pytanie sam, a także zastanowić się, dlaczego ratownicy tego nie realizują.

LITERATURA

1. Mackway-Jones K., Marsden J., Windle J.: Triage. Ratunkowa segregacja medyczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.

2. Wytyczne Resuscytacji 2015. Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2016.

3. Campbell J.E., Alson R.L.: ITLS 2017 (International Trauma Life Support) – Ratownictwo przedszpitalne w urazach. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.

4. Dziki A., Krzych Ł.J.: Pomocy! Krwotok! Via Medica, Gdańsk 2015.WSTĘP

Kwalifikowana pierwsza pomoc (KPP) to czynności podejmowane przez ratownika wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Ratownikiem może być osoba:

• mająca pełną zdolność do czynności prawnych,

• która jest zatrudniona lub pełni służbę w jednostkach współpracujących z systemem, albo jest członkiem tych jednostek,

• posiadająca ważne zaświadczenie o ukończeniu kursu kwalifikowanej pierwszej pomocy i uzyskaniu tytułu ratownika,

• której stan zdrowia pozwala na udzielanie KPP.

Sposób organizacji kursu w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz ramowy program kursu zawarty został w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 marca 2007 r. w sprawie kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (Dz.U.2007.60.408), Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 grudnia 2008 r. w sprawie szkoleń w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (Dz.U. 2008.229.1537), a także w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r., zmieniającym Rozporządzenie w sprawie szkoleń w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Medyczne działania ratownicze, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG), to działania realizowane przez podmioty tego systemu, służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia, wykonywane podczas działań ratowniczych z zakresu KPP lub świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane samodzielnie lub na zlecenie. Jest o nich mowa w Ustawie z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2016 r. poz. 1868 z późn. zm.). W ramach tych działań ratownik może wykonywać następujące czynności:

• prowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową, bezprzyrządową i przyrządową, z podaniem tlenu oraz zastosowaniem (według wskazań) defibrylatora zautomatyzowanego,

• tamować krwotoki zewnętrzne i opatrywać rany,

• unieruchamiać złamania i podejrzenia złamań kości oraz zwichnięć,

• stosować ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem,

• prowadzić wstępne postępowanie przeciwwstrząsowe poprzez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, a także ochronę termiczną takich osób,

• stosować tlenoterapię bierną,

• ewakuować z miejsca zdarzenia osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

• udzielić wsparcia psychicznego osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego,

• prowadzić wstępną segregację medyczną.

Podmioty Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego to, zgodnie ze wspomnianym powyżej Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej (PSP), inne jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do KSRG, oraz inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie, w drodze umowy cywilnoprawnej, zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych. Jednostki te, na mocy art. 15 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, określone są jednocześnie jako jednostki współpracujące z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM). Podejmują one działania z zakresu ratownictwa medycznego w przypadku wyczerpania możliwości tego systemu, a mianowicie:

• gdy brakuje zespołu ratownictwa medycznego na miejscu zdarzenia,

• nie ma możliwości wykorzystania personelu jednostek ochrony zdrowia w sytuacji, gdy dostęp do poszkodowanych, znajdujących się w strefie zagrożenia, jest możliwy tylko dla ratowników podmiotów KSRG przy wykorzystaniu ich sprzętu ratowniczego,

• jeżeli zdarzenie ma cechy zdarzenia masowego lub mnogiego.

Ponadto ratownicy KSRG będą realizować zadania z zakresu KPP w przypadku izolowanych zdarzeń z obszaru ratownictwa medycznego. Izolowane Zdarzenie Ratownictwa Medycznego (IZRM) to zdarzenie, podczas którego ratownicy jednostki ochrony przeciwpożarowej (JOP) realizują medyczne działania ratownicze do czasu przejęcia odpowiedzialności za poszkodowanego przez przybyły na miejsce zespół ratownictwa medycznego (ZRM; pełną odpowiedzialność za realizację wymienionych działań ponosi Kierujący Działaniem Ratowniczym ), w następujących sytuacjach:

• gdy zadysponowano siły i środki KSRG na prośbę dyspozytora medycznego z powodu braku możliwości natychmiastowego i jednoczasowego zadysponowania ZRM w danym obszarze działania/rejonie operacyjnym,

• gdy podjęto medyczne działania ratownicze u osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego na wezwanie osób postronnych (np. po zgłoszeniu stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego do Stanowiska Kierowania Komendanta Powiatowego/Miejskiego PSP lub w trakcie przemieszczania się pojazdem pożarniczym).

Jeżeli na miejscu zdarzenia są jednostki systemu PRM, ratownicy ze służb współpracujących z systemem wykonują działania ratownicze wynikające ze specyfiki służby oraz zapewniają pomoc i wsparcie w medycznych czynnościach ratunkowych wykonywanych przez ZRM. Dobra znajomość procedur ratowniczych i systematyczne ćwiczenia mają wpływ na jakość i szybkość działań z zakresu KPP. Ponadto ratownicy znający dobrze procedury ratownicze będą działać spokojnie i zdecydowanie. Taki sposób postępowania wpływa pozytywnie na poszkodowanego i równocześnie jest ważnym elementem wsparcia psychicznego. Ratownik podczas wykonywania swoich zadań powinien być zdecydowany, spokojny i czujny. Należy pamiętać, że jest on obserwowany zarówno przez poszkodowanego, jak i współpracowników (spokój i opanowanie ratownika udzieli się również innym); podlega także ocenie coraz bardziej świadomego społeczeństwa (ratownik nie powinien dawać powodów do negatywnych komentarzy).

Najważniejszym celem autorów publikacji jest usystematyzowanie obowiązującej na poziomie KPP wiedzy – przez opis i rozszerzenie zagadnień zawartych w obowiązujących procedurach w zakresie ratownictwa medycznego w KSRG.2 SEKWENCJA ZAŁOŻEŃ TAKTYCZNYCH W RATOWNICTWIE MEDYCZNYM

Postępowanie obejmuje następujące elementy:

• przybycie na miejsce zdarzenia,

• rozpoznanie miejsca zdarzenia,

• dotarcie do poszkodowanego,

• w zależności od sytuacji i stanu poszkodowanego:

– ewakuację i udzielenie KPP,

– wykonanie dostępu do poszkodowanego i udzielenie KPP,

– udzielenie KPP i przygotowanie do ewakuacji,

• meldunek do Kierującego Działaniem Ratowniczym (KDR).

Sekwencja założeń taktycznych w ratownictwie medycznym wyznacza kolejność zadań realizowanych przez ratowników od momentu ich przybycia na miejsce zdarzenia do przekazania meldunku Kierującemu Działaniem Ratowniczym. Prosty podział czynności wykonywanych przez poszczególnych ratowników w ramach KPP oraz znajomość procedur postępowania wpływa na sposób (czas i jakość) udzielenia pomocy. Podział zadań dla poszczególnych ratowników przedstawiono w tabeli 2.1.

Tabela 2.1. Zadania dla poszczególnych ratowników

+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+
| Rola | Zadanie |
+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+
| Dowódca roty medycznej | • sekwencja medycznych działań ratowniczych |
| | |
| | • kierowanie działaniami innych ratowników |
| | |
| | • zbieranie wywiadu ratowniczego od poszkodowanego i/lub świadków |
| | |
| | • przekazanie meldunku do Kierującego Działaniem Ratowniczym |
+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+
| Pomocnik dowódcy roty medycznej | • stabilizacja kręgosłupa |
| | |
| | • udrożnienie i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych |
| | |
| | • stały nadzór nad stanem poszkodowanego |
| | |
| | • wykonywanie poleceń dowódcy roty medycznej |
+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+
| Ratownik trzeci | • przygotowanie sprzętu ratowniczego |
| | |
| | • obsługa sprzętu ratowniczego |
| | |
| | • wykonywanie poleceń dowódcy roty medycznej |
+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+
| Pozostali ratownicy | • w razie konieczności wykonywanie poleceń dowódcy roty medycznej w zakresie KPP |
+-----------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------+

PAMIĘTAJ!
W przypadku braku odpowiedniej liczby ratowników czynności te mogą być wykonywane przez dwóch ratowników, a do pomocy, w miarę dostępności, można wykorzystać postronnych świadków (przede wszystkim tych, którzy odbyli szkolenie z zakresu KPP lub pierwszej pomocy).

2.1. PRZYBYCIE NA MIEJSCE ZDARZENIA

Po przybyciu na miejsce zdarzenia działaniami ratowniczymi kieruje pierwszy przybyły uprawniony strażak Państwowej Straży Pożarnej (PSP) lub dowódca z innej jednostki ochrony przeciwpożarowej, zwany dalej Kierującym Działaniem Ratowniczym. Podczas akcji ratowniczej KDR:

• rozpoznaje zagrożenia, informuje o ich występowaniu oraz wydaje polecenia mające na celu właściwe zabezpieczenie strażaka przed ich następstwami,

• wyznacza strefy zagrożenia (obszar, w którym występuje zagrożenie dla życia lub zdrowia),

• do czasu przybycia na miejsce zdarzenia zespołu ratownictwa medycznego lub lotniczego zespołu ratownictwa medycznego może wskazać Koordynatora Medycznych Działań Ratowniczych (KMDR).

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego Koordynatorem Medycznych Działań Ratowniczych może być osoba, która posiada kwalifikacje niezbędne do udzielania świadczeń zdrowotnych. Koordynator Medycznych Działań Ratowniczych:

• ustala działania z zakresu KPP, segregacji pierwotnej do czasu przybycia ZRM,

• realizuje wraz z ratownikami KSRG kwalifikowaną pierwszą pomoc w strefach zagrożenia,

• przekazuje informacje o wykonaniu dostępu do poszkodowanego i możliwości podjęcia medycznych czynności ratunkowych przez ZRM,

• podejmuje decyzje w celu optymalnego wykorzystania sił i środków w porozumieniu z KDR,

• współpracuje z Kierującym Akcją Medyczną (KAM).

Kierujący Akcją Medyczną to członek ZRM stale przebywający na miejscu zdarzenia, wyznaczony przez dyspozytora medycznego do kierowania akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. Powinien on:

• nawiązać kontakt z KDR,

• uzyskać od KDR informacje o warunkach bezpieczeństwa w miejscu zdarzenia,

• ustalić sposób kontaktu z KDR,

• w przypadku zdarzeń z dużą liczbą osób poszkodowanych uzyskać od KDR informacje o:

– wynikach segregacji pierwotnej,

– lokalizacji punktu/obszaru pomocy medycznej,

– miejscu zgrupowania poszkodowanych chodzących,

– punkcie przyjęcia sił i środków,

– miejscu składowania zwłok,

– miejscu lądowania śmigłowców.

Kierujący Działaniem Ratowniczym i Kierujący Akcją Medyczną mają obowiązek nawiązania współpracy organizacyjnej i merytorycznej w celu zachowania ciągłości realizowanych procedur ratowniczych. Powinna ona polegać na wzajemnym przekazywaniu sobie informacji o prowadzonych działaniach ratowniczych w zakresie własnych kompetencji, w tym potrzeb, występujących zagrożeń, stopnia ryzyka podjętych działań. Kierujący Działaniem Ratowniczym ma prawo żądać od Kierującego Akcją Medyczną danych indentyfikacyjnych (jednoznaczny kryptonim ZRM) w celu sporządzenia notatki ze zdarzenia, a KAM ma obowiązek przekazania ich KDR.

2.2. ROZPOZNANIE MIEJSCA ZDARZENIA

Obejmuje ono następujące elementy:

• zabezpieczenie ratowników,

• identyfikację zagrożeń,

• liczbę poszkodowanych,

• potrzebne dodatkowe siły i środki,

• mechanizm zdarzenia.

► Zabezpieczenie ratowników

Podczas realizacji zadań z zakresu KPP ratownik powinien zastosować środki ochrony indywidualnej, w szczególności rękawiczki jednorazowego użytku oraz okulary lub przyłbicę.

► Identyfikacja zagrożeń

Identyfikacja zagrożeń występujących na miejscu zdarzenia ma na celu odpowiedź na pytanie, czy w miejscu, w którym znajduje się osoba potrzebująca pomocy, można w sposób bezpieczny prowadzić działania ratownicze. Jeżeli miejsce jest niebezpieczne, należy podjąć działania zmniejszające zagrożenie dla ratowników i osób poszkodowanych. Często konieczne będzie zastosowanie dodatkowego sprzętu lub podjęcie decyzji o szybkiej ewakuacji.

► Liczba poszkodowanych

W przypadku dużej liczby poszkodowanych należy przeprowadzić ich segregację (triage) niezwłocznie po przybyciu na miejsce zdarzenia podmiotu ratowniczego. Segregacja poszkodowanych to proces wyznaczania priorytetów leczniczo-transportowych, realizowany w zdarzeniach mnogich i masowych. Segregację należy przeprowadzić u osób dorosłych zgodnie z systemem START (s. 338), a u dzieci – z systemem JumpSTART (s. 339).

Ryc. 2.1. Zabezpieczenie ratownika.

► Potrzebne dodatkowe siły i środki

Podchodząc do osoby potrzebującej pomocy, zawsze należy zabrać ze sobą niezbędny sprzęt ratowniczy. Jeżeli na miejscu nie ma ZRM, ratownicy, najlepiej po wstępnej ocenie stanu osoby poszkodowanej, muszą go wezwać za pośrednictwem Stanowiska Kierowania Państwowej Straży Pożarnej.

Ryc. 2.2. Niezbędny sprzęt ratowniczy.

► Mechanizm zdarzenia

Może on być oczywisty po ocenie miejsca zdarzenia, ale może również wymagać zebrania wywiadu od osoby potrzebującej pomocy lub od świadków. Mechanizm zdarzenia może mieć charakter nieurazowy lub urazowy, może wskazywać na występowanie obrażeń jedno- lub wielomiejscowych, obrażeń kręgosłupa lub też ich brak. Istnieje ścisły związek między stopniem uszkodzenia pojazdu a ciężkością obrażeń ciała (im bardziej zniszczony pojazd, tym większe ryzyko poważnych obrażeń ciała poszkodowanych). Analizując mechanizm zdarzenia warto, zależnie od sytuacji, zadać sobie pytania przedstawione w tabeli 2.2. Uzyskane odpowiedzi z dużym prawdopodobieństwem pozwolą ratownikom przewidzieć powstałe obrażenia.

Mechanizm zdarzenia będzie warunkował sposób podejścia ratowników do poszkodowanego oraz ich wstępnego postępowania (tab. 2.3). Mechanizm ten może być urazowy lub nieurazowy.

Tabela 2.2. Pytania, które warto zadać na miejscu zdarzenia

+-----------------------------------+-------------------------------------------------------------------+
| Sytuacja | Pytania, które warto sobie zadać |
+-----------------------------------+-------------------------------------------------------------------+
| Wypadek komunikacyjny | − Z jaką prędkością jechał pojazd? |
| | |
| | − W co pojazd uderzył? |
| | |
| | − Jakie uszkodzenia ma pojazd? |
| | |
| | − Czy osoba w pojeździe miała zapięty pas bezpieczeństwa? |
| | |
| | − Jakie systemy bezpieczeństwa były w pojeździe i czy zadziałały? |
| | |
| | − Czy poszkodowany miał kask na głowie? |
+-----------------------------------+-------------------------------------------------------------------+
| Upadek | − Z jakiej wysokości upadł poszkodowany? |
| | |
| | − Jaki był rodzaj powierzchni, na jaką upadł poszkodowany? |
| | |
| | − Jaką częścią ciała poszkodowany uderzył najpierw o podłoże? |
+-----------------------------------+-------------------------------------------------------------------+
| Pożar | − Co się paliło? |
| | |
| | − Jak długo poszkodowany był w pożarze? |
| | |
| | − Czy poszkodowany stracił przytomność? |
+-----------------------------------+-------------------------------------------------------------------+

Tabela 2.3. Mechanizm zdarzenia

+------------------------------------------------+-----------------------------------------------------------+
| Mechanizm | Postępowanie |
+------------------------------------------------+-----------------------------------------------------------+
| Urazowy, z możliwością uszkodzenia kręgosłupa | − Konieczność ręcznej stabilizacji kręgosłupa |
| | |
| | − Unieruchomienie na noszach typu deska |
+------------------------------------------------+-----------------------------------------------------------+
| Urazowy, bez możliwości uszkodzenia kręgosłupa | − Brak konieczności ręcznej stabilizacji kręgosłupa |
| | |
| | − Brak konieczności unieruchomienia na noszach typu deska |
+------------------------------------------------+-----------------------------------------------------------+
| Nieurazowy | − Brak konieczności ręcznej stabilizacji kręgosłupa |
| | |
| | − Brak konieczności unieruchomienia na noszach typu deska |
+------------------------------------------------+-----------------------------------------------------------+

PAMIĘTAJ!
W razie jakichkolwiek wątpliwości należy stabilizować i unieruchomić kręgosłup.

2.3. DOTARCIE DO POSZKODOWANEGO

Dotarcie do osoby potrzebującej pomocy powinno odbyć się szybko i w sposób bezpieczny. W miarę możliwości do osoby poszkodowanej należy podchodzić od strony, w którą skierowana jest jej twarz (twarzą w twarz, aby nie poruszyła głową w celu zobaczenia ratownika). Ratownicy powinni zabrać ze sobą cały potrzebny sprzęt ratowniczy (torba ratownicza, nosze typu deska, zestaw szyn). W trakcie podchodzenia należy ocenić, czy miejsce, w którym znajduje się osoba poszkodowana, jest bezpieczne dla ratowników oraz czy w jego pobliżu nie ma niebezpiecznych przedmiotów. Podchodząc, należy również ocenić wrażenie ogólne.

Ryc. 2.3. Wrażenie ogólne.

PAMIĘTAJ!
Podczas podchodzenia do poszkodowanego w przypadku zauważenia intensywnego krwotoku – należy go natychmiast uwidocznić i zatamować, stosując ucisk bezpośredni (miejscowe uciśnięcie rany przez około 4 minuty – czas potrzebny do wytworzenia skrzepu, lub dłużej – w przypadku zaburzeń krzepnięcia) albo opatrunek uciskowy. Opaskę zaciskową należy stosować tylko w ostateczności.

Ryc. 2.4. Miejscowe uciśnięcie rany.

Ryc. 2.5. Opatrunek uciskowy.

Ryc. 2.6. Opaska zaciskowa.