- W empik go
Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej - ebook
Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 213 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Koło, czyli obręb, którym, jako się na pozór wydaje, niebo od ziemi odłączone jest, nazywa się horyzont, albo widokrag'. Obrąb ten dzieli się według stanowiska słońca na cztery części, czyli główne okolice ziemi. Strona, gdzie słońce wschodzi, nazywa się wschodem; gdzie na południe stoi, południem; gilzie zachodzi, zachodem, a tam gdzie go o północy niewidziemy, północą. W pośrodku, między wschodem i południem, jest południowschód; pomiędzy południem i zachodem, południowo – zachód; pomiędzy zachodem i północą, północno – zachód; a pomiędzy północą i wschodem, północno – wschodnia okolica.2. POŁOŻENIE, GRANICE, WIELKOŚĆ, KSZTAŁT I CZĘŚCI SZLĄSKA.
Położenie i granice. Szląsko, (właściwiej Szląsk,) leży niemal w środku części ziemi, Europą zwanej i jest częścią wschodnią kraiu niemieckich. Kraj ten graniczy z strony półuocno – wschodniej aż do rzeki Przosny z obwodem regencyjnym Poznańskim; ku wschodowi z królestwem Polskiem i wolnym krajem Krakowskim; z strony wschodniopołudniowej z Galicyą; na południe
z Szląskiem Austryackim, z Morawią i Czechami; na zachód z Luzacyą Saską; na zachód północny z marchią Brandenburską. Granice jego naturalne stanowią z strony południowo – zachodniej: góry Kladzkie, Sudety i góry olbrzymie. Rzeki, oddzielające go od państw sąsiedzkich, są następujące: Opawa, Odra, Wisła, Przemza, Brynica, Elstera (sroka) czarna.
Kształt i wielkość. Kształt (figura) Szląska jest dolina, ciągnąca się od północno – zachodniej, ku południowo – wschodniej stronie, której długość, od ujścia Elstery do ujścia Wisły, 57 mil, a od ujścia Wisły do ujścia Odry, mil 48, i której od północy ku południowi największa szerokość 30, średnia zaś 15 aż do 20 mil wynosi. Cały kraj ma 741 mil kwadratowych i blisko 3 miliony ludności. Na jednej mili kwadratowej jest zgoła 4000 ludności. Niemal w pośrodku doliny Szląskiej płynie Odra, rzeka najgłówniejsza, która kraj na dwie nierówne części przedziela. Na lewej stronie mieszkają po większej części Niemcy, zaczem na prawej połowie mieszkańcy większą częścią języka polskiego używają. Serbowie Luźyscy, mający narzecze górnołużyskie do mowy. Słowiańskiej należące, znajdują się w obwodzie Regencyi Lignickiej (38, 000j; Czechów, w Sląsku zamieszkałych, jest przeszło 40, 000.
Powierzchnia Szląska jest w porównaniu z innemi Prowincyami państwa Pruskiego, bardzo odmienna. Zaczem – wszystkie inne Prowincye państwa tego, powierzchnię pluska tworzą, wskazuje się tu kraj górzysty, który w mnogich odmianach swoje doliny, wsiami pięknemi zabudowane, góry z swemi wodospadami, starożytnemi zamkami i niezliczonemi pięknościami przyrodzenia, wystawia. Według spadu kraju, część jego, gdzie się niedaleko Odra poczyna, nazwano Szląskiem górnym, poniżej leżącą, od Brzega aż pod Wrocław, Szląskiem średnim, a resztę Szląskiem dolnym.
Góry. Pasmo gór najwyższych tworzą Sudety Szląskie, stanowiące granicę południową kraju, najwyższe w całem królestwie, rozciągające się od strony wschodnio-południowej ku stronie zachodnio – północnej. Schodzą się one z Sudetami Lużnckiemi i łączą się z Karpatami. Pasmo główne Sudetów Szląskich dzieli się na cztery odnogi. 1. góry olbrzymie. 2. Jzer, jako ciąg zachodni. 3. Góry Kladzkie. 4. Szląsko – Morawskie. Góry sowie, ( Eulengebirge) są częścią wschodnią gór olbrzymich. Sowa, najwyższa pomiędzy niemi, ma 3000 stóp wysokości. Góry olbrzymie, w języku Czeskim Kerkonosze, t… j… góry sękate, dzielą się na mniejsze odnogi, kerkonosze właściwe, Rabengebirge ( góry krukowe) i Jzergebirge, – ostatnie nazwisko swoje od jeziora mające. Kerkonosze ciągną się przez powiaty Hyrszberga ( Jeleniej góry) Lowenbergae ( Lwiej góry) Landeshut aż do Czech, na 5 mil długo i 4 mile szeroko. Tu to jest okręg mnogich powieści, które jeszcze po dziś dzień o Rybecalu w ustach ludu żyją. Tu są najwyższe punkta wszystkich gór. Kupa śnieżna ( Schneekoppee) 4900 stóp wysoka, Czarna Kopa 4200 stóp, czepek wichrowy ( Sturmhaube) 4300, wielkie koło 4600, Reifträger 4400, Tafelfichte 3300 i… t… d.3. RZEKI ZNACZNIEJSZE KRAJU TEGO.
Z pomiędzy rzek Szląskich najznaczniejszą jest Odra, jakby odzierająca, odrywająca, ponieważ bystrym swym pędem ponosi łupy do gajów i pól, mająca swe źródło pod miasteczkiem Odrą, wchodząca pod miasteczkiem Bogumin na ziemię Pruską, płynąca wdłuż przez Szląsko, przez Brandenburyą i Pomeranią, na mil 120, wpada do wielkiego jeziora ujściami czterema. Brzegi jej są, niskie, po części pięknemi dębowemi i innego gatunku lasami uwieńczone. Przez jej wylewy bywają mieszkańcy w bliskości jej brzegów a zwłaszcza w nizinach Brandenburyi uszkodzonenii. Woda Odry w porze późnego lata tylko jest czystą, zwyczajnie zawsze żołtogliniata i zamulona. Przy wstępie jej do Brandenburyi tworzy już wyspy, dzieli się za Kiestrynem na kilka odnog, które się zaś połączają. Ujścia jej trzy do morza, przy wyspach: Uzedom i Wolin, nazywają sie: Świnia, co w Polskiem narzeczu maciorę znaczy; Dwina, czyli Dziwno; Pijana, co w Polskim języku szumowiny znaczy. – Rzeki do Odry wpadające są, na lewym jej brzegu:
1. Opawa, ( Opawica) mająca źrodło swe w bliskości miasteczka Bruntal, a upłynąwszy mil 14, ujście przy Hulczynie.