- W empik go
Książka do nauki i zbudowania ks. Goffinego - ebook
Książka do nauki i zbudowania ks. Goffinego - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 379 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
DUSZĘ MOJĘ KŁADĘ ZA OWCE MOJE. JAN. 10, 15,
CÓŻ NAM CHRYSTUS PAN ZASŁUŻYŁ PRZEZ ŚMIERĆ SWOJĘ?
Odpuszczenie grzechów, łaskę dobrego żywott i wieczną szczęśliwość, której się bez trwogi spodziewać, i z pewną ufnością oczekiwać możemy: i niezawodnie otrzymamy ją, skoro się sami tej pewności niepozbawimy, i sami ręki dobrego naszego Pasterza nieodrzucimy od siebie.
NA CZEM ZALEŻY WIECZNA SZCZĘŚLIWOŚĆ?
Na jasnem oglądaniu Pana Boga, do którego najdoskonalsza miłość za sobą pociąga i dusze napełnia taką radością, jakiej sobie żadną miarą wyobrazić nie można.
JAKIEŻ TO ŚRODKI SĄ POTRZEBNE DO OSIĄGNIENIA WIECZNEJ SZCZĘŚLIWOŚCI?
Przedewszystkiem łaska Boska, bo ta nam dopomaga do wiary, do nadziei i miłości, tudzież użycza nam przez śś. Sakramenta mocy do dobrego potrzebnej.
CÓŻ SIĘ Z NASZEJ STRONY WYMAGA DO OSIĄGNIĘCIA WIECZNEJ SZCZĘŚLIWOŚCI?
Wymaga się, ażebyśmy za pomocą Boską gorliwie korzystali z tych środków; albowiem Pan Bóg stworzywszy nas bez nas, nie zbawi nas, jak św. Augustyn mówi, bez nas, tj. bez naszego się przyłożenia.
CÓŻ NAS MOIE SZCZEGÓLNIE POBUDZIĆ DO NADZIEI OSIĄGNIĘCIA SZCZĘŚLIWOŚCI WIECZNEJ?
1) Dobroć i miłosierdzie Pana Boga, który nas od wieczności bardziej ukochał, niżeli matka swe dziecię, i który nam w czasie przepowiedzianym dał Syna swego jednorodzonego, abyśmy przez śmierć jego nowy żywot odzyskali. Miałżeby tedy ten Bóg dobrotliwy odmówić nam nieba i środków potrzebnych do zarobienia na nie, kiedy nam Syna swego jednorodzonego nieodmówił, ale Go ofiarował za nas? 2) Wierność Pana Boga w swych obietnicach. Pan Bóg nam przyobiecał zbawienie i w piśmie ś… często i wyraźnie oświadczył, iż wszystkich łudzi zbawić pragnie; dla lego możemy się z pewnością zbawienia spodziewać: albowiem Pan Bóg jest Wieczną prawdą, i wiernym jest swym obietnicom. Nie jest Pan Bóg, jako inni ludzie, którzy dziś tak, a jutro inak mówią; Pan Bóg jest w swych słowach niezmienny, i co raz powiedział, zostanie na wieki nienaruszone. 3) Wszechmocność Boga, który wszystko może, i nad wszystkiem swą moc rozciąga, i któremu nikt w Jego zamiarach prze – szkodzić nie może. Jeżeli bowiem na bogacza, który nam w polrzebie swą pomoc przyrzekł, budujemy i w nim nadzieję pokładamy, jakże daleko większą powinniśmy mieć nadzieję w Bogu wszechmocnym! Niepowinniśmy przytem nigdy zapominać, te tylko pracowici i wierni wnijdą do wesela Pana swego (Mat. 25, 21.), i że tylko wytrwali zapaśnicy koronę sprawiedliwości odbiorą (1. Kor. 9. 24 – 27. % Tym.24, 5.).
KIEDYŻ NALEŻY WZBUDZAĆ W SOBIE NADZIEJĘ?
1) Skoro tylko do zupełnego dojdziemy rozumu, i dostatecznego nabędziemy światła o nadziei i jej pobudkach, 2) W czasie smutku, albo w czasie ciężkiego prześladowania przeciw tejże nadziei wymierzonego. 3) Podczas przyjmowania najśw. sakramentów. 4) Podobnie i w innych przygodach życia, a szczególnie 5) w godzinę śmierci.
Uwaga. Tak samo trzeba czynić względem wiary i miłości.NAUKA NA NIEDZIELĘ TRZECIĄ PO WIELKIEJ NOCY.
Kościoł nieprzestaje zachęcać nas wciąż do wesela i chwały Bożej z przyczyny zmartwychwstania Chrystusowego, i śpiewa z tego powodu we wstępie do Mszy św. z Psalmu 65.: "Wykrzykujcie Boga wszystka ziemio! Alleluja! Psalm: śpiewajcie imieniowi Jego, Alleluja! Dajcie cześć chwale Jego, Alleluja, Alleluja! Alleluja!" Chwała Ojcu i…t.d.
Modlitwa kościelna.
O Boże! któryś błądzącym światło prawdy Twojej pokazał, iżby na drogę sprawiedliwości powrócić mogli: daj tym wszystkim, którzy imię chrześcian na sobie noszą, aby unikali tego, co się temuż imieniowi chrześciańskiemu sprzeciwia, a czynili to, co się z niem zgadza, przez Jezusa Chrystusa Pana naszego i t… d.
LEKCYA: Z PIERWSZEGO LISTU ŚW. PIOTRA 2, 11 – 49.
Najmilsi, proszę was jako przychodniów i gości, abyście się wstrzymywali od pożądliwości cielesnych, które walczą przeciwko duszy: mając obcowanie wasze dobre między pogany, aby w tem, W czem was pomawiają jako złoczyńcę, z dobrych uczynków przypatrzywszy się wam, chwalili Boga w dzień nawiedzenia. Bądźcież tedy poddani wszelkiemu ludzkiemu stworzeniu dla Boga: chociaż Królowi, jako przewyższającemu; chociaż książętom, jako od niego posłanym ku pomście złoczyńców, a ku chwale dobrych. Bo taka jest wola Boża, abyście dobrze czyniąc, usta zatkali niemądrych ludzi głupstwu. Jako wolni, a nie jakoby mając wolność zasłoną złości, ale jako słudzy Boscyi Wszystkich szanujcie, braterstwo miłujcie; Boga się bójcie! Króla czcijcie! Słudzy, bądźcie poddani panom swoim, we wszelkiej bojaźni, nietylko dobrym, i skromnym, ale też i przykrym; bo to jest łaska, jeśli kto dla sumienia Bożego odnosi frasunki, cierpiąc niesprawiedliwie. Bo co za chwała, jeśli grzesząc, a policzkowani będąc, cierpicie? Ale jeźli dobrze czyniąc, cierpliwie znosicie, to jest łaska u Boga.
Wyjaśnienie. Ś. Piotr napomina chrześcian w lej lekcyi, aby się uważali na ziemi za przychodniów i gościów i z tej przyczyny wzywa ich, aby się szczególnie od cielesnych pożądliwości wstrzymywali, ponieważ zabijają duszę, jeżeli ich nieprzezwyciężają. Żąda nadto od nich, aby między poganami prowadzili żywot dobry, ażeby poganie, którzy ich jako złoczyńców i buntowników oskarżają, przez ich dobre uczynki nawróceni zostali i Pana Boga za to nawiedzenie wysławiać mogli. To napomnienie mają osobliwie ci brad do serca, którzy mieszkają pośród nieprzyjaciół wiary swojej; bo jako prawowierni chrześcianie mogą przez swój przykładny żywot wiele dobrego zdziałać", tak przeciwnie przez swe gorszące prowadzenie Się mogą swej religii wielką szkodę przynieść. Obok tego napomina ś. Piotr chrześcian, aby dla Boga byli posłuszni zwierzchności (t… j… dla miłości Boga i przykazań Boskich, który nakazał posłuszeństwo dla tych, którym władzę na ziemi powierzył (Rzym 13, 4 i następ.) i z chęcią jej oddawali naznaczone daniny. Sam Chrystus Pan dawał pogłówne za siebie i ś. Piotra, chociaż do Iego nie był obowiązany (Mat. 17, 26.), a ś. Paweł wyraźnie nakazuje (Rzym 4 3, 7.) oddawać cło i podatek tym, którym się należy. Wreszcie daje ś. Piotr napomnienie sługom, aby byli posłuszni gospodarzom, albowiem posłuszeństwo jest łaską, jest Bogu przyjemne i przez nie otrzymają dalsze łaski od Boga.
Westchnienie. O Panie! użycz mi laski, abym się na tej ziemi zawsze za przychodnia uważał, i dóbr tego świata nieinaczej, tylko jako przychodzień używał. Udziel mi cierpliwości w przeciwnościach i spraw, ażebym i wtedy nieodmawiał zwierzchności winnego posłuszeństwa, kiedy mi się jej rozporządzenia uciążliwemi wydawać i ciężkie podatki uciskać mię będą.EWANIELIA, JAN 16, 16 – 22.
Onego czasu mówił Jezus Uczniom swoim: Maluczko, a już mię nie ujrzycie; i zasię maluczko, a ujrzycie mię, a iż idę do Ojca. Mówili tedy niektórzy z Uczniów jego między sobą: Cóż to jest, co nam powiada: Maluczko, a nie ujrzycie mię; i zasię: Maluczko, a ujrzycie mię; a iż idę do Ojca? Mówili tedy: Cóż to jest, co nam mówi: Maluczko? Nie wiemy, co powiada. Poznał tedy Jezus, że go pytać chcieli i rzekł im: O tem się pytacie między sobą, iżem rzekł: Maluczko i nie ujrzycie mię; i zasię maluczko, a ujrzycie mię. Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam, iż wy będziecie płakać i narzekać, a świat się będzie weselił; a wy się smucić będziecie, ale smutek wasz w radość się obróci. Niewiasta, gdy rodzi, smutek ma, iż przyszła jej godzina; lecz gdy porodzi dzieciątko, już nie pamięta uciśnienia, dla radości, iż się człowiek na świat narodził. Przetoż i wy teraz wprawdzie smutek macie; lecz zasię oglądam was, a będzie się radowało serce wasze, a radości waszci żaden od was nie odejmie.
CÓŻ CHCE CHRYSTUS PAN WYRAZIĆ PRZEZ TO: MALUCZKO, A JUŻ MIĘ NIEUJRZYCIE: I ZASIĘ MALUCZKO, A UJRZYCIE MIĘ I I, D?
Chce przez to wyrazie: Wkrótce nieujrzycie mię zmysłowemi oczami; albowiem po mojej śmierci i po mem zmartwychwstaniu udam się do Ojca mojego; lecz po krótkim czasie ujrzycie mię oczmi ducha; gdyż przyszedłszy do Ojca i chwalę od Niego odebrawszy, zeszle wam Ducha św., za którego sprawą, nieujrzycie mię wprawdzie zmysłami, ale duchem na mnie patrzeć będziecie, jak gdybym był między wami obecny. (Porównaj Jan 44, 19.) Z tej przyczyny będziecie przy mojem odejściu płakać i narzekać, a świat się weselić będzie, lecz po zesłaniu Ducha św. smutek wasz przemieni się w radość.
DLA CZEGO CHRYSTUS PAN PRZEPOWIEDZIAŁ UCZNIOM SWOIM ICH CIERPIENIE I WESELE?
1) Aby swe cierpienie tem łatwiej znieśli; cierpienia bowiem przewidziane znoszą się łatwiej, gdyż się już naprzód przysposabiamy na nie. 2) Ażeby wiedzieli, że ich cierpienia w porównaniu z tą nieustającą radością, która po nich ma nastąpić, są małoznaczące, i chwilowe tylko. Dla tego porównywa Pan Jezus cierpienia swych uczniów do cierpień niewiasty rodzącej, które są wprawdzie wielkie, ale niedługo trwające i które ona prędko zapomina dla radości urodzonego dzieciątka. Powiedz mi, mówi ś. Chryzostom, gdyby cię wybrano na jakie królestwo ziemskie, i gdyby ci przyszło noc tę przed wejściem do stolicy, gdzieby cię ukoronować miano, przepędzić w opuszczonej i śmierdzącej stajni, – czyliżby to ciężko było dla ciebie? czyliżbyś tego z radością niezniósł w nadziei dostania się do królestwa? Dla czegoż i my nie mamy przez ten krótki czas żyć na tym padole płaczu w ucisku? zwłaszcza, iż mamy pewną nadzieję dostania się kiedyś do stolicy niebieskiej? Pragnienie. Oświeć mię, o Duchu święty! i naucz mię, że to obecne życie i cierpienia na tym świecie krótką tylko chwilę trwać będą; zapal serce moje nadzieją przyszłych niebieskich radości, iżbym wszystkie dolegliwości tego życia, cierpliwie i radośnie mógł znosić.NAUKA O POCIESZENIU W PRZECIWNOŚCIACH I SMUTKU.
Wy będziecie płakać i lameutować. Jan, 46, 20.
Chrześcianin czyni bardzo głupio, jeśli sobie wyobraża, że szczęśliwość na tym świecie składa się z dostojeństw, bogactw albo rozkoszy, albowiem Chrystus Pan, ta wieczna prawda, właśnie inaczej naucza błogosławiąc ubogich i uciśnionych, którym nędza nie jedną łzę wycisnęła, gdy zaś bogaczom, jedynie na tym świecie swe uszczęśliwienie zakładającym, zapowiada wieczne biadaj żal i płacz wieczny na tamtym świecie, którego oni z pewnością nie ujdą. Jakże są więc godni politowania ci, którzy lubo temu jako chrześcianie wierzą, tak wszelakoż żyją, jak gdyby ich ta prawda wcale nieobchodziła i o czem innem niepamiętają, tylko aby swe dni w rozkoszach przepędzać mogli: mimo to jednak spodziewają się nieba dostąpić. Zapominają oni o tem, że wszyscy Święci, sam nawet Chrystus Pan, Syn Boży, dostali się do nieba jedynie przez krzyż i cierpienia; niepodobna przeto cieszyć się z Jezusem Chrystusem i z Świętymi, jeśli się żadnego uczestnictwa w ich cierpieniu nie bierze. (2, Tym. 2, 12.) Chcąc zatem unikać na tym świecie wszelkiego krzyża i cierpienia, znaczy to samo, co sobie zamknąć drogę do nieba.
MODLITWA W UCISKA.
O najdobrotliwszy Jezu! ponieważ przez Apostołów objawiłeś nam, iż przez wiele ucisków do królestwa niebieskiego wchodzić musimy (Dzieje Apost. 14, 21.) i błogosławionymi uczyniłeś prześladowanych i uciśnionych dla sprawiedliwości, iż swe prześladowania i uciski cierpliwie znosili; ponieważ oprócz tego nauczałeś nas, że bez woli Ojca Twojego niebieskiego włos nam z głowy niespadnie (Łuk. 21, 18.), dla tego więc wszystkiego wierzę, iż tem większej doznam szczęśliwości, im cierpliwiój uciski moje znosić i całkiem się woli Twojej oddawać będę. Czyń zemną według upodobania Twego; wszakże Ty, o Jezu, jesteś miłością i zsyłasz na nas cierpienia dla iego jedynie, abyś nas tem mocniej przywięzywał do siebie, i my się z Tobą wiecznie połączyli w niebie.NAUKA NA NIEDZIELĘ CZWARTĄ PO WIELKIEJ NOCY.
Wstęp do Mszy ś… stanowi pieśń chwały i dziękczynienia, wyjęta z Psalmu 97: "Śpiewajcie Panu pieśń nową, Alleluja: bo uczynił dziwy, Alleluja. Przed oczyma poganów oznajmił sprawiedliwość swoję, Alleluja. Zbawiła sobie prawica jego i ramię święte jego. " Chwała Ojcu i t… d.
MODLITWA KOŚCIELNA.
O Boże! który serca wiernych w jednej woli jednoczysz, użycz ludowi Twemu, to tylko miłować, co Ty nakazujesz i tylko tego pragnąć, co Ty zalecasz, aby podczas nieustającej zmiany rzeczy ziemskich, serca nasze zawsze w stronę były skierowane, gdzieś dla nas prawdziwą radość zgotował, przez Jezusa Chrystusa i t… d.
LEKCYA Z LISTU Ś JAKÓBA, 1, 17 – 24.
Nie mylcie się, Bracia moi najmilsi; wszelki datek dobry i wszelki dar doskonały, z wysoka jest, zstępujący od Ojca światłości, u którego nie ma odmiany, ani zaćmienia przemiany. Dobrowolnie bowiem porodził nas słowem prawdy, żebyśmy byli niejakim początkiem stworzenia jego. Wiecie, Bracia moi najmilsi, niech wszelki człowiek będzie prędki ku słuchaciu, a powolny w mówieniu i nie prędki ku gniewowi. Bo gniew męża nie sprawuje sprawiedliwości Bożej. Przeto odrzuciwszy wszelakie plugactwo i obfitość złości, przyjmijcie w cichości słowo wszczepione, które może zbawić dusze wasze.
Wyjaśnienie. Między wszelkiemi darami, któremi nas Bóg światłości, to jest to pierwotne źródło wszelkiego światła lak ziemskiego, jak i duchowego, źródło prawdy i t… p… obdarzył, jest ten dar najprzedniejszy, iż nas przez swe Słowo prawdy, przez, Ewanielią, przez jej środki łaski, osobliwie przez chrzest do nowego życia powołał i tym sposobem nas od reszty istót odróżnił i latoroślami stworzenia uczynił. Wypada przeto, ażebyśmy tego słowa prawdy, przez które sialiśmy się uczestnikami tak wielkiego szczęścia, z chęcin słuchali i w tenczas nie rozmawiali, gdy nam je kapłan ogłasza, ani się gniewem niezapalali, gdy nam grzechy i głupstwa nasze wyrzuca, jak to właśnie owi chrześcianie uczynili, którzy dali powód ś. Jakobowi do zrobienia im powyższego napomnienia. Owszem powinniśmy, jako nowe stworzenia, wszelką złośliwość i nieczystość od siebie oddalać, i słowo Boże, gdyby najskuteczniejsze lekarstwo duszy, spokojnie i chętnie do serca naszego przyjmować.
Westchnienie. Dopomoż mi, o Boże! zachowywać tę łaskę, którą na chrzcie odebrałem i napełnij mie na len koniec wielką miłością ku Twemu słowu Bożemu. Uwolnij mię też od wszelakich nieporządnych namiętności, mogących stawać na przeszkodzie pożytkowi słowa Twojego.EWANIELIA, JAN 16, 5 – 11.
Onego czasu rzekł Pan Jezus Uczniom swoim: Idę do tego, który mię posłał; a żaden z was nie pyta mię: dokąd idziesz? Ale iżem to wam powiedział, smutek napełnił serca wasze. Aleć ja prawdę wam powiadam; pożyteczno wam, abym ja odszedł. Bo jeśli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was; ale jeśli odejdę, poślę go do was. A on przyszedłszy, będzie świat karał z grzechu, i sprawiedliwości i sądu. Z grzechu mówię, iż nie uwierzyli we mnie. A z sprawiedliwości, iż do Ojca idę, a już mię więcej nie ujrzycie. A z sądu, iż Książę lego świata już jest osądzony. Mamci wam jeszcze wiele mówić, ale teraz znieść nie możecie. Lecz gdy przyjdzie on Duch prawdy, nauczy was wszelkiej prawdy. Bo nie sam od siebie mówić będzie; ale cokolwiek usłyszy, to mówić będzie i przyszłe rzeczy oznajmi wam. Onci mię wsławi, albowiem z mego weźmie, a wam opowie.
DLA CZEGO RZEKŁ PAN JEZUS: A ŻADEN Z WAS NIE PYTA MIĘ, DOKĄD IDZIESZ?
Ponieważ uczniowie nieprosili Pana Jezusa, o bliższe wyjaśnienie Jego odejścia do Ojca i wniebowstąpienia, ani się leż nie zapylali, o ile to dla ich zbawienia jest rzeczą potrzebną, jedynie się nad tem wielce zasmucili
DLA CZEGO DOPIERO PO ODEJŚCIU CHRYSTUSA] PANA, MÓGŁ PRZYJŚDŹ DO UCZNIÓW ICH POCIESZYCIEL, CZYLI DUCH ŚWIĘTY?
Ponieważ musiał wprzód Chrystus Pan umrzeć i przemienić się, oraz wprzód musiała się w Nim ludzkość do Boga nawrócić, nim mógł Pan Bóg z pełnią łask swoich przez Ducha św. do człowieka zawitać. Stąd mamy naukę, iż Duch św. pragnie jedynie mieszkać w duszach czystych i z Bogiem przez niewinne i pokutne życie połączonych i że się grzesznicy sami tego szczęścia pozbawiają, jeśli się dobrowolnie w świątynię Ducha św. nie przemieniają.
W JAKIŻE SPOSÓB PRZEKONA DUCH Ś. ŚWIAT O GRZECHU, SPRAWIEDLIWOŚCI I SĄDZIE?
O grzechu przekona go, wyjaśnaijąc mu przez nauki Apostolskie i wewnętrzne natchnienie, iż ciężko zgrzeszył, dopuściwszy się niedowiarstwa i odrzuciwszy Mesyasza; o sprawiedliwości go przekona, wyjaśniwszy mu niewinność Chrystusa Pana i wykazawszy mu, iż Chrystus Pan jedynie u Ojca chwałę odbiera; o sądzie wreszcie przez to go przekona, gdy mu patrzeć dozwoli, jak książę tego świata sądzony będzie, i jak królestwo jego, t… j… królestwo kłamstwa i grzechu nie będzie mogło stawać więcej na przeszkodzie rozszerzaniu się królestwa Chrystusowego, t… j… rozszerzaniu się królestwa prawdy i cnoty. Niech na to pomną szczególnie owi chrześcianie, którzy to ustawicznie przez swe grzechy na nowo Chrystusa Pana krzyżują, a przez obżarstwo, pijaństwo, pożądliwości, sknerstwo i inne występki wypierają się wiary w Zbawiciela, przywięzują się do czarta i dziel jego i tak żyją, jak gdyby niewiedzieli, że my jedynie przez Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa zbawienia dostąpić możemy.
DLA CZEGO PAN JEZUS NIE POWIEDZIAŁ APOSTOŁOM TEGO WSZYSTKIEGO, CO IM MIAŁ DO POWIEDZENIA?
Ponieważ nie mogliby byli w owym czasie znieść ani pojąć wielu rzeczy, które im Pan Jezus miał jeszcze do powiedzenia o nawróceniu pogan, o rządzie kościoła, i t… p., albowiem ówczas mieli jeszcze wiele żydowskich przesądów, a czas, przez który nauki Jezusowej słuchali, był bardzo krótki. To zaś mogło dopiero nastąpić po zesłaniu Ducha św., mającego nimi we wszelkiej prawdzie kierować i coraz ich głębiej wprowadzać w poznawanie nauki Chrystusowej. Uczymy się więc stąd, ile nam to na dostąpieniu łaski Ducha św. zależeć musi, albowiem bez światła Ducha św. nie podobne jest dla nas zrozumienie nauk w Chrześciaństwie zawartych, ani też ich wykonywanie.
JAKIE TO DUCH ŚW. NAUCZA WSZELKIEJ PRAWDY?
Naucza jej przez to, że wprowadza kościół we wszelką prawdę i strzeże go od wszelkich błędów w rzeczach wiary. Oświeca także szczególnych członków kościoła; albowiem jeśli coraz bardziej chrześciaństwo poznawamy, albo też o tem co już poznaliśmy, coraz się mocniej przeświadczamy, dzieje się to jedynie za łaską Ducha św.
CÓŻ TO ZNACZY: BO NIE SAM OD SIEBIE MÓWIĆ BĘDZIE?
Znaczy się: iż Duch św. będzie tego nauczał, co od Ojca i Syna odebrał. Przez to jest powiedziano, że Duch św. nie ma innej nauki, tylko tę, którą Syn przyniósł od Ojca (Jan?, 4 6 – 19.), oraz wykazano przez to najistotniejszy związek między Ojcem, Synem i Duchem świętym.