- nowość
-
W empik go
Lingwistyczne badania nad dyskursem. Kompendium - ebook
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Lingwistyczne badania nad dyskursem. Kompendium - ebook
Badania nad dyskursem czy analiza dyskursu na stałe weszły do arsenału teoretycznego i metodologicznego lingwistyki i dyscyplinę tę w istotny sposób zmieniły. Atrakcyjność kategorii dyskursu wynika przede wszystkim z faktu, że pozwala ona wyjaśnić dynamiczny proces tworzenia znaczeń w komunikacji społecznej z uwzględnieniem kontekstu kulturowego i podmiotów w nim uczestniczących. W kompendium dokonujemy syntezy aktualnych badań nad lingwistyczną istotą dyskursu i kategoriami jego analizy wskazujemy perspektywy rozwoju tychże badań oraz prezentujemy wyniki analizy dyskursu różnych domen/obszarów społecznych. Kompendium składa się z sześciu części: Dyskurs a inspiracje teoretyczne i metodologiczne, Analiza dyskursu w naukach społecznych i humanistycznych, Dyskurs a subdyscypliny i metody lingwistyczne, Dyskurs a kategorie językowe, Dyskurs a kategorie kulturowe, Dyskurs a media, Dyskurs a domeny życia społecznego.
Spis treści
Wstęp
Waldemar Czachur, Artur Rejter, Marta Wójcicka
Dyskurs a inspiracje teoretyczne i metodologiczne
Dyskurs a filozofia, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a zwrot kulturowy (Cultural Turn), Katarzyna Skowronek
Analiza dyskursu w naukach społecznych i humanistycznych
Krytyczna analiza dyskursu, Kamilla Biskupska
Analiza dyskursu w socjologii, Marek Czyżewski
Analiza dyskursu w pedagogice, Helena Ostrowicka
Analiza dyskursu w lingwistyce, Waldemar Czachur
Analiza dyskursu w naukach o komunikacji społecznej i mediach/semiotyce, Małgorzata Lisowska-Magdziarz
Dyskurs a subdyscypliny i metody lingwistyczne
Dyskurs a pragmatyka, Marcin Poprawa
Dyskurs a socjolingwistyka, Katarzyna Skowronek
Dyskurs a tekstologia, Zofia Bilut-Homplewicz
Dyskurs a stylistyka, Bożena Witosz
Dyskurs a genologia, Maria Wojtak
Dyskurs a mediolingwistyka, Bogusław Skowronek
Dyskurs a językoznawstwo kognitywne, Henryk Kardela
Dyskurs a ekolingwistyka, Magdalena Steciąg
Dyskurs a historia języka, Artur Rejter
Dyskurs a narratologia, Marta Wójcicka
Dyskurs a onomastyka, Mariusz Rutkowski, Katarzyna Skowronek
Dyskurs a kultura języka, Iwona Burkacka
Dyskurs a analiza zawartości, Tomasz Piekot
Dyskurs a analiza konwersacyjna, Dorota Rancew-Sikora
Dyskurs a kategorie językowe
Dyskurs a komunikacja, Marcin Poprawa
Dyskurs a znak, Maciej Czerwiński
Dyskurs a tekst, Bernadetta Ciesek-Ślizowska, Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Dyskurs a wypowiedź Elżbieta Biardzka, Patrycja Paskart
Dyskurs a gatunek mowy, Maria Wojtak
Dyskurs a styl, Iwona Loewe
Dyskurs a (językowy, dyskursywny, medialny) obraz świata, Paweł Nowak
Dyskurs a znaczenie, Waldemar Czachur
Dyskurs a nazwa własna, Artur Rejter
Dyskurs a metafora, Maciej Rosiński
Dyskurs a strategie komunikacyjne, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek
Dyskurs a wartościowanie, Anna Hanus, Maria Krauz
Dyskurs a argumentacja/topos, Marta Smykała
Dyskurs a kategorie kulturowe
Dyskurs a kultura, Małgorzata Gruchoła
Dyskurs a wartości, Jerzy Jastrzębski, Bartosz Jastrzębski
Dyskurs a tożsamość (zbiorowa), Waldemar Czachur, Marta Wójcicka
Dyskurs a pamięć zbiorowa, Waldemar Czachur, Marta Wójcicka
Dyskurs a stereotyp, Aleksandra Niewiara
Dyskurs a media
Dyskurs a media, Iwona Loewe
Dyskurs a mediatyzacja, Ewa Nowak-Teter
Dyskurs a multimodalność, Roman Opiłowski
Dyskurs a prasa, Magdalena Ślawska
Dyskurs a radio, Małgorzata Kita
Dyskurs a telewizja, Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz
Dyskurs a internet, Małgorzata Kita
Dyskurs a film, Bogusław Skowronek
Dyskurs a gry wideo, Krzysztof Kaszewski
Dyskurs a domeny życia społecznego
Dyskurs a polityka, Bogusław Skowronek
Dyskurs a konflikt, Joanna Przyklenk
Dyskurs a kryzys/pandemia, Bernadetta Ciesek-Ślizowska, Beata Duda, Ewa Ficek, Joanna Przyklenk, Wioletta Wilczek
Dyskurs a populizm, Marcin Kosman
Dyskurs a protest, Łukasz Kumięga
Dyskurs a emocje, Jacek Szczepaniak
Dyskurs a humor, Dorota Brzozowska
Dyskurs a wykluczenie/dyskryminacja, Bożena Witosz
Dyskurs a płeć, Małgorzata Kita
Dyskurs a ciało, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a seksualność, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a rasa/rasizm, Margaret Amaka Ohia-Nowak
Dyskurs a religia, Marzena Makuchowska
Dyskurs a terapia/medycyna, Ewa Ficek
Dyskurs a miasto (linguistic landscape), Beata Duda
Dyskurs a prawo, Irena Szczepankowska
Dyskurs a szkoła/edukacja, Jolanta Nocoń
Dyskurs a sztuka, Artur Rejter
Dyskurs a sport, Beata Grochala
Dyskurs a marketing, Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn
| Kategoria: | Polonistyka |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-242-6811-5 |
| Rozmiar pliku: | 2,3 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp Waldemar Czachur, Artur Rejter, Marta Wójcicka
DYSKURS A INSPIRACJE TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE
Dyskurs a filozofia, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a zwrot kulturowy (Cultural Turn), Katarzyna Skowronek
Analiza dyskursu w naukach społecznych i humanistycznych
Krytyczna analiza dyskursu, Kamilla Biskupska
Analiza dyskursu w socjologii, Marek Czyżewski
Analiza dyskursu w pedagogice, Helena Ostrowicka
Analiza dyskursu w lingwistyce, Waldemar Czachur
Analiza dyskursu w naukach o komunikacji społecznej i mediach/semiotyce, Małgorzata Lisowska-Magdziarz
Dyskurs a subdyscypliny i metody lingwistyczne
Dyskurs a pragmatyka, Marcin Poprawa
Dyskurs a socjolingwistyka, Katarzyna Skowronek
Dyskurs a tekstologia, Zofia Bilut-Homplewicz
Dyskurs a stylistyka, Bożena Witosz
Dyskurs a genologia, Maria Wojtak
Dyskurs a mediolingwistyka, Bogusław Skowronek
Dyskurs a językoznawstwo kognitywne, Henryk Kardela
Dyskurs a ekolingwistyka, Magdalena Steciąg
Dyskurs a historia języka, Artur Rejter
Dyskurs a narratologia, Marta Wójcicka
Dyskurs a onomastyka, Mariusz Rutkowski, Katarzyna Skowronek
Dyskurs a kultura języka, Iwona Burkacka
Dyskurs a analiza zawartości, Tomasz Piekot
Dyskurs a analiza konwersacyjna, Dorota Rancew-Sikora
Dyskurs a kategorie językowe
Dyskurs a komunikacja, Marcin Poprawa
Dyskurs a znak, Maciej Czerwiński
Dyskurs a tekst, Bernadetta Ciesek-Ślizowska, Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Dyskurs a wypowiedź, Elżbieta Biardzka, Patrycja Paskart
Dyskurs a gatunek mowy, Maria Wojtak
Dyskurs a styl, Iwona Loewe
Dyskurs a (językowy, dyskursywny, medialny) obraz świata, Paweł Nowak
Dyskurs a znaczenie, Waldemar Czachur
Dyskurs a nazwa własna, Artur Rejter
Dyskurs a metafora, Maciej Rosiński
Dyskurs a strategie komunikacyjne, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek
Dyskurs a wartościowanie, Anna Hanus, Maria Krauz
Dyskurs a argumentacja/topos, Marta Smykała
Dyskurs a kategorie kulturowe
Dyskurs a kultura, Małgorzata Gruchoła
Dyskurs a wartości, Jerzy Jastrzębski, Bartosz Jastrzębski
Dyskurs a tożsamość (zbiorowa), Waldemar Czachur, Marta Wójcicka
Dyskurs a pamięć zbiorowa, Waldemar Czachur, Marta Wójcicka
Dyskurs a stereotyp, Aleksandra Niewiara
Dyskurs a media
Dyskurs a media, Iwona Loewe
Dyskurs a mediatyzacja, Ewa Nowak-Teter
Dyskurs a multimodalność, Roman Opiłowski
Dyskurs a prasa, Magdalena Ślawska
Dyskurs a radio, Małgorzata Kita
Dyskurs a telewizja, Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz
Dyskurs a internet, Małgorzata Kita
Dyskurs a film, Bogusław Skowronek
Dyskurs a gry wideo, Krzysztof Kaszewski
Dyskurs a domeny życia społecznego
Dyskurs a polityka, Bogusław Skowronek
Dyskurs a konflikt, Joanna Przyklenk
Dyskurs a kryzys/pandemia, Bernadetta Ciesek-Ślizowska, Beata Duda, Ewa Ficek, Joanna Przyklenk, Wioletta Wilczek
Dyskurs a populizm, Marcin Kosman
Dyskurs a protest, Łukasz Kumięga
Dyskurs a emocje, Jacek Szczepaniak
Dyskurs a humor, Dorota Brzozowska
Dyskurs a wykluczenie/dyskryminacja, Bożena Witosz
Dyskurs a płeć, Małgorzata Kita
Dyskurs a ciało, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a seksualność, Karina Stasiuk-Krajewska
Dyskurs a rasa/rasizm, Margaret Amaka Ohia-Nowak
Dyskurs a religia, Marzena Makuchowska
Dyskurs a terapia/medycyna, Ewa Ficek
Dyskurs a miasto (linguistic landscape), Beata Duda
Dyskurs a prawo, Irena Szczepankowska
Dyskurs a szkoła/edukacja, Jolanta Nocoń
Dyskurs a sztuka, Artur Rejter
Dyskurs a sport, Beata Grochala
Dyskurs a marketing, Magdalena Smoleń-WawrzusiszynWaldemar Czachur, Artur Rejter, Marta Wójcicka
Wstęp
Badania nad dyskursem czy analizą dyskursu na stałe weszły do arsenału teoretycznego i metodologicznego lingwistyki i dyscyplinę tę w istotny sposób zmieniły. Atrakcyjność kategorii dyskursu wynika przede wszystkim z faktu, że pozwala ona wyjaśnić dynamiczny proces tworzenia znaczeń w komunikacji społecznej z uwzględnieniem kontekstu kulturowego i podmiotów w nim uczestniczących. A jednocześnie kategoria dyskursu zburzyła „sztywne granice podziałów autonomicznych dotąd dyscyplin naukowych oraz przyczyniła się do kontaminacji wielu założeń (metod, paradygmatów) badawczych, które służą opisywaniu językowych aspektów komunikacji” (Poprawa 2014: 22). Dlatego też badania nad dyskursem, prowadzone zarówno w naukach humanistycznych, w tym w lingwistyce, jak i społecznych, określa się jako integrujący program badawczy (Poprawa 2014, Czachur 2020).
Lingwistyczną drogę do badań nad dyskursem określić można jako długą i złożoną, która rozwijała się w kilku głównych etapach. Kluczowe dla analizy dyskursy stały się filozoficzne koncepcje m.in. Ludwiga Wittgensteina i Johna Langshawa Austina, którzy utorowali drogę do rozwoju pragmatyki, dzięki której zwrócono uwagę na użycie języka na poziomie aktów mowy, wypowiedzi, tekstów i ich gatunków oraz stylu (Witosz 2009, 2012, Wojtak 2011, 2019). Rozwój i sukcesy krytycznej analizy dyskursu (KAD)1, jaką zaproponowali Teun van Dijk, Norman Fairclough i Ruth Wodak w istotny sposób przyczyniły się również w Polsce do ustabilizowania w lingwistyce silnej pozycji badań nad dyskursem, choć aspekt analizy struktur władzy tylko pośrednio odgrywał w nich rolę (Duszak, Fairclough 2008, Piekot 2016, Ciesek 2018). Kolejnym istotnym czynnikiem warunkującym dalszy rozwój badań nad dyskursem był rozwój mediolingwistyki i badań nad multimodalnością (Skowronek 2013, Loewe 2018), które, podobnie jak sama lingwistyczna analiza dyskursu, czerpały z założeń metodologicznych językoznawstwa kognitywnego oraz etnolingwistyki. Szczególnie lubelska szkoła etnolingwistyki zaoferowała cały wachlarz metod i sposobów ich łączenia w procedury badawcze, dzięki którym możliwe stało się wielowymiarowe uchwycenie dynamicznego procesu wytwarzania znaczeń w komunikacji społecznej (Niebrzegowska-Bartmińska 2022).
Lingwistyczne badania nad dyskursem ewoluowały od wczesnych refleksji filozoficznych do złożonych, interdyscyplinarnych studiów nad różnorodnymi formami komunikacji społecznej i próbami uchwycenia procesu wytwarzania znaczeń w przestrzeni publicznej. Badania te wciąż się rozwijają, dostosowując się do zmieniających się technologii, w tym przede wszystkim narzędzi do badań korpusowych, oraz kontekstów medialnych i społecznych.
Prezentowane tutaj kompendium ma w sposób kompleksowy i kompaktowy przedstawić istotę dyskursu i jego analizy w badaniach lingwistycznych. Artykuły, przygotowane przez osoby specjalizujące się w określonych zagadnieniach w Polsce, poświęcone są wybranym aspektom analizy dyskursu i stanowią syntezę aktualnych badań. Każdy artykuł przygotowany jest wg ustalonej struktury: istota problemu i jego relewantność w badaniach nad dyskursem, kontekst teoretyczny i metodologiczny do dyskusji nad poszukiwaniem rozwiązań problemów badawczych, wypróbowane metody analizy.
Kompendium podzielone jest na kilka części. Przedstawiono w nich inspiracje teoretyczne i metodologiczne istotne dla rozwoju badań nad dyskursem, specyfikę analizy dyskursu w naukach społecznych i humanistycznych, a także sposoby modelowania dyskursu w różnych subdyscyplinach lingwistycznych. W kolejnych częściach omówiono relacje zachodzące między dyskursem a kategoriami językowymi, jak komunikacja, znak czy tekst, oraz dyskursem a kategoriami kulturowymi, jak kultura, wartości czy tożsamość zbiorowa. W kolejnych odsłonach pokazano istotę relacji dyskursu i mediów oraz dyskursu w wybranych domenach społecznych z perspektywy badań lingwistycznych.
Kompendium, które oferuje czytelnikom i czytelniczkom syntezę aktualnych lingwistycznych badań nad dyskursem, jest pierwszą w Polsce pracą przeglądową. Podobne podręczniki i kompendia powstały już w innych krajach, np. The Handbook of Discourse Analysis, red. Deborah Tannen, Heidi E. Hamilton, Deborah Schiffrin czy The Routledge Handbook of Discourse Analysis, red. James Paul Gee, Michael Handford. Uznaliśmy, że dorobek z zakresu lingwistycznej analizy dyskursu czy lingwistyki dyskursu jest już na tyle obszerny, że należy podjąć próbę nie tyle go porządkującą i projektującą, ile syntetyzującą, by w kolejnych latach jeszcze efektywniej pracować nad dalszym rozwojem tego integrującego programu badawczego.
Kompendium kierujemy do naukowców i naukowczyń zajmujących się analizą dyskursu, ale także do osób doktoryzujących się, ale i studiujących. Wierzymy, że sposób opracowania poszczególnych zagadnień będzie dla nich inspiracją do pogłębiania i dalszego rozwoju badań nad dyskursem.
BIBLIOGRAFIA
Bilut-Homplewicz Zofia (2010): Tautonimia terminologiczna? Kilka uwag o użyciu terminów „Diskurs” i „dyskurs” w językoznawstwie niemieckim i polskim, „Słowo. Studia językoznawcze” 1, 21–33.
Ciesek Bernadetta (2018): Dyskursy dyskryminacji i tolerancji w przestrzeni publicznej współczesnej Polski (wartości, postawy, strategie), Katowice.
Duszak Anna, Fairclough Norman (red.) (2008): Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków.
Duszak Anna, Kowalski Grzegorz (red.) (2013): Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu, Kraków.
Kiklewicz Aleksander (2012): Znaczenie w języku − znaczenie w umyśle. Krytyczna analiza współczesnych teorii semantyki lingwistycznej, Olsztyn.
Lisowska-Magdziarz Małgorzata (2006): Analiza tekstu w dyskursie medialnym. Przewodnik dla studentów, Kraków.
Loewe Iwona (2018): Dyskurs telewizyjny w świetle lingwistyki mediów, Katowice.
Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (2022): Lublin cognitive ethnolinguistics: From dialectology and folklore studies to cross-cultural semantics, w: Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Adam Głaz (red.): Etnolingwistyka – bilans dyscypliny. Metody i postulaty badawcze, Lublin, 199–236.
Piekot Tomasz (2016): Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach ideologii, Warszawa.
Poprawa Marcin (2012): Badania dyskursu publicznego w świetle stylistyki polskiej – tradycja, tożsamość, perspektywy, „Oblicza Komunikacji” 5, 77–100.
Poprawa Marcin (2014): Studia nad dyskursem jako humanistyka zintegrowana, w: Irina Uchwanowa-Szmygowa, Michał Sarnowski, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa, Grzegorz Zarzeczny (red.): Dyskurs w perspektywie akademickiej. Materiały z międzynarodowego okrągłego stołu 3–5 kwietnia 2009 r., Mińsk–Olsztyn, 22–23.
Skowronek Bogusław (2013): Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków.
Witosz Bożena (2009): Dyskurs i stylistyka, Katowice.
Witosz Bożena (2012): Badania nad dyskursem we współczesnym językoznawstwie polonistycznym, „Oblicza Komunikacji” 5, 61–76.
Wodak Ruth (2011): Wstęp: Badania nad dyskursem – ważne pojęcia i terminy, w: Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, tłum. Danuta Przepiórkowska, Warszawa, 11–48.
Wojtak Maria (2011): O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „tekst i dyskurs – text und diskurs” 4, 69–79.
Wojtak Maria (2019): Wprowadzenie do genologii, Lublin.
Wyrwas Katarzyna, Sujkowska-Sobisz Katarzyna (2005): Mały słownik terminów teorii tekstu, Kraków–Warszawa.
1 W całym tomie przyjęto spójny zapis w języku polskim: krytyczna analiza dyskursu (małymi literami) ze skrótem KAD, a w języku angielskim Critical Discourse Analysis (wielkimi literami) ze skrótem CAD .
