Lipidologia - ebook

REDAKTORZY NAUKOWI

Prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz

Specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog. Kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Wieloletni Prodziekan II Wydziału Lekarskiego, członek pierwszej Rady Uczelni WUM. Współzałożyciel i były Przewodniczący Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Sekcji Kardiologii Sportowej PTK, Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku PTK oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia (członek Zarządu Towarzystwa). Członek Komisji Promocji Zdrowia PTK, Członek Rady Naukowej przy Polskiej Federacji Producentów Żywności, konsultant ds. kardiologii COMS, ekspert medyczny PKOL w dziedzinie kardiologii.

Dr hab. n. med. Marcin Barylski

Adiunkt w Klinice Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Kierownik Pracowni Kardiometrii. Past-Przewodniczący Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Posiada tytuł Fellow of the European Society of Cardiology (FESC). Członek Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK), Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC), Klubu 30 PTK, Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT), Towarzystwa Internistów Polskich (TIP) oraz ESC Working Group on Cardiovascular Pharmacotherapy. Główne zainteresowania to: farmakoterapia kardiologiczna, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, niewydolność serca, choroba wieńcowa oraz zaburzenia rytmu serca.

Dr n. med. Marcin Wełnicki

Specjalista chorób wewnętrznych i farmakologii klinicznej. Klinicysta i nauczyciel akademicki. Adiunkt III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zastępca Kierownika Oddziału I Wewnętrznego Międzyleskiego Szpitala Specjalistycznego w Warszawie. Członek Grupy Roboczej Cardiovascular Pharmacotherapy European Society of Cardiology (ESC) oraz Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK).AUTORZY

dr n. med. Anna Adamska-Wełnicka

Klinika Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Maciej Banach

Zakład Nadciśnienia Tętniczego Katera Nefrologii i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi; Centrum Chorób Serca i Naczyń Collegium Medicum Uniwersytet Zielonogórski

lek. Katarzyna Bartoś

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Marcin Barylski, FESC

Klinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

dr n. med. Joanna Bautembach-Minkowska

Katedra i Klinika Pediatrii Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Aleksandra Bołdys

Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego Wydział Nauk Medycznych w Katowicach Śląski Uniwersytet Medyczny

lek. Sonia Borodzicz-Jażdżyk

Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Laboratorium Centrum Badań Przedklinicznych Warszawski Uniwersytet Medyczny; I Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Piotr Boros, prof. IG

Zakład Fizjopatologii Oddychania im. prof. A. Koziorowskiego Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

lek. Jan Bracha

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Wojciech Braksator

Zakład Kardiologii Sportowej i Nieinwazyjnej Diagnostyki Kardiologicznej Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

prof. dr hab. n. med. Marlena Broncel

Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr n. med. Małgorzata Buksińska-Lisik

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Łukasz Bułdak

Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego Wydział Nauk Medycznych w Katowicach Śląski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Paweł Burchardt, FESC

Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu; Oddział Kardiologiczny Pracownia Serca i Naczyń Szpital im. J. Strusia w Poznaniu

dr n. med. Marek Chmielewski

Klinika Kardiologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska

Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Laboratorium Centrum Badań Przedklinicznych Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Barbara Cybulska

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie

dr hab. n. med. Izabela Domitrz

Klinika Neurologii Wydział Medyczny Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Wiesława Barbara Duda-Król

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Maria Dyczek

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Wioletta Dyrla

Katedra i Klinika Kardiologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

dr n. med. Anna Felis-Giemza

Klinika i Poliklinika Układowych Chorób Tkanki Łącznej Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak, FESC

I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Edward Franek

Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie; Zespół Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN w Warszawie

lek. Dariusz Garecki

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert

Klinika Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

dr n. med. Iwona Gorczyca

I Klinika Kardiologii i Elektroterapii Świętokrzyskie Centrum Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

prof. dr hab. n. med. Marcin Gruchała

I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. Piotr Hoffman

Klinika Wad Wrodzonych Serca Narodowy Instytut Kardiologii Stefana kardynała Wyszyńskiego Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

dr hab. n. med. Robert Irzmański, prof. UMed

Klinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

dr n. med. Maciej Janiszewski

Zakład Niewydolności Serca i Rehabilitacji Kardiologicznej Wydział Medyczny Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski

I Klinika Kardiologii Instytut Kardiologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie

prof. dr hab. n. med. Jarosław D. Kasprzak FESC, FACC

I Klinika i Katedra Kardiologii Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr. Wł. Biegańskiego Uniwersytet Medyczny w Łodzi

lek. Jarosław Kępski

Klinika Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo-Zatorowych i Kardiologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Europejskie Centrum Zdrowia Otwock

prof. dr hab. n. med. Longina Kłosiewicz-Latoszek

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie

dr n. med. Marcin Konopka

Zakład Kardiologii Sportowej i Nieinwazyjnej Diagnostyki Kardiologicznej Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

dr n. med. Michał Kowara

Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Laboratorium Centrum Badań Przedklinicznych Warszawski Uniwersytet Medyczny; I Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Dariusz Kozłowski

Klinika Kardiologii i Elektroterapii Serca II Katedra Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Wojciech Król

Zakład Kardiologii Sportowej i Nieinwazyjnej Diagnostyki Kardiologicznej Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

prof. dr hab. n. med. Marek Kuch

Katedra i Klinika Kardiologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

lek. Agata Kudas

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Jakub Kula

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Katarzyna Kwiatkowska

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Joanna Lewek

Zakład Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Klinika Kardiologii i Wad Wrodzonych Dorosłych Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

dr hab. n. med. Arkadiusz Lubas

Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii Wojskowy Instytut Medyczny Centralny Szpital Kliniczny MON

lek. Maria Łukasiewicz

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Aleksandra Mamcarz

Oddział Dermatologii Dorosłych Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Joanna Marlęga

I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Magdalena Martusewicz-Boros, prof. IGiChP

III Klinika Chorób Płuc i Onkologii Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

lek. Renata Mazur

Oddział Kardiologii i Chorób Wewnętrznych Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

dr n. med. Agnieszka Mickiewicz

I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Dagmara Mirowska-Guzel

Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Centrum Badań Przedklinicznych Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Małgorzata Myśliwiec

Katedra i Klinika Pediatrii Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Dariusz Naskręt

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Szpital Miejski im. Franciszka Raszei

mgr farm. Magdalena Niedzielko

Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Centrum Badań Przedklinicznych Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Bogusław Okopień

Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego Wydział Nauk Medycznych w Katowicach Śląski Uniwersytet Medyczny

lek. Karol Osłowski

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. o zdrowiu Damian Parol

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Krystyna Peplińska

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Jarosław Pinkas, prof. CMKP

Szkoła Zdrowia Publicznego Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

dr n. med. Anna E. Płatek

Katedra i Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Jolanta Popielska

Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

dr hab. n. med. Tomasz Rechciński, FESC

I Klinika i Katedra Kardiologii Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr. Wł. Biegańskiego Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr n. med. Maria Rell-Bakalarska

Interdyscyplinarna Akademia Medycyny Praktycznej IAMP Warszawa

lek. Roma Roemer-Ślimak

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

dr n. med. Magdalena Rostek-Bogacka

Klinika Kardiologii, Chorób Wewnętrznych i Nadciśnienia Tętniczego Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Mazowiecki Szpital Bródnowski

lek. Agnieszka Sosnowska

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Aleksandra Stańska-Perka

Oddział XI Zakaźny Pediatryczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Ewa Straburzyńska-Migaj

I Klinika i Katedra Kardiologii Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

lek. Urszula Szewczak

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Sebastian Szmit, prof. CMKP

Klinika Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo- Zatorowych i Kardiologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Europejskie Centrum Zdrowia Otwock

dr hab. n. med. Filip M. Szymański

I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Ewa Szymczyk

I Klinika i Katedra Kardiologii Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr. Wł. Biegańskiego Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr n. med. Daniel Śliż

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny; Szkoła Zdrowia Publicznego Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

dr n. med. Magdalena Walicka

Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie

dr n. med. Marcin Wełnicki

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Beata Wożakowska-Kapłon

I Klinika Kardiologii i Elektroterapii Świętokrzyskie Centrum Kardiologii; Collegium Medicum Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

lek. Wiktor Wójcik

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Jacek Zaborski

Oddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym i Rehabilitacji Neurologicznej Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Szpital Miejski im. Franciszka RaszeiSzanowni Państwo

Rok 2020 to był szczególny czas. Pandemia zdominowała wiele obszarów naszego życia, długo mówiliśmy wyłącznie o niej. Lekarze poruszali temat COVID-19 przy każdej okazji, niezależnie od tego, którą dyscypliną zajmują się na co dzień. Rozważali, jak mały wirus RNA wpływa na krążenie płucne, powikłania zakrzepowo-zatorowe, przewód pokarmowy, blaszkę miażdżycową, wysokość ciśnienia, jak zmienia ryzyko onkologiczne, diabetologiczne, sercowo-naczyniowe. Wiele już wiemy, ale mnóstwo tajemnic jeszcze przed nami. Jesteśmy natomiast przekonani, że z kardiologicznego punktu widzenia to ciągle dyslipidemia jest kluczowym czynnikiem ryzyka miażdżycy i jej groźnych powikłań – przede wszystkim zawałów serca i udarów mózgu, ale także innych problemów medycznych.

Dlatego w szerokim gronie współredaktorów i ekspertów z całej Polski, z ważnych ośrodków akademickich, wybitnych naukowców i lekarzy praktyków, znakomitych nauczycieli, dydaktyków, mentorów podjęliśmy wyzwanie, aby przedstawić współczesne podejście do tego problemu. Pomysł zrodził się oczywiście wcześniej, ale nabrał realnego kształtu w tym trudnym czasie, jednak treść, którą prezentujemy, nie została zdominowana przez wirusa SARS-CoV-2, bo i tak było o czym pisać. Dlatego właśnie powstała książka, którą trzymacie Państwo w ręku. W ostatnim czasie opublikowano kluczowe, skondensowane dokumenty traktujące o zaburzeniach gospodarki lipidowej, wytyczne europejskie i III Deklarację Sopocką, która już od wielu lat wpisuje się w krajobraz rozmowy o lipidach. Te dokumenty były punktem wyjścia dla naszego opracowania, często się do nich odwołujemy. W monografii w rozbudowanej formie traktujemy jednak o wszystkich ważnych kwestiach związanych z dyslipidemią – problemem dotyczącym ogromnej populacji około 18 milionów Polaków.

Piszemy i o epidemiologii, i o nazewnictwie, o fizjologii i patofizjologii, o wszystkich grupach leków, o nowościach, które jeszcze frapują naukowców w laboratoriach, i o starszych, ale ciągle kluczowych możliwościach interwencji. Poprosiliśmy o napisanie poszczególnych rozdziałów: kardiologów, diabetologów i neurologów, farmakologów klinicznych, pediatrów i lekarzy rodzinnych, onkologów i specjalistów chorób zakaźnych, dietetyków i fizjoterapeutów. Mamy przekonanie, że oni wszyscy znakomicie wywiązali się z zadania, dając nam jasne drogowskazy, jak postępować, jak mierzyć się z wątpliwościami, rozstrzygać dylematy kliniczne. Nie zabrakło także opisów przypadków z życia, przedstawiliśmy również w skondensowanej formie wyniki najważniejszych badań klinicznych. Badań, które zmieniały wytyczne, zmieniały losy pacjentów, przemawiały do wyobraźni, otwierały nowe możliwości. Omówiliśmy też niepożądane działania leków stosowanych w terapii zaburzeń lipidowych oraz pozalipidowe działanie tych preparatów.

Lipidologia to ważny obszar naszych medycznych starań. Mamy nadzieję, że nie zapomnieliśmy o niczym, a książka spotka się z Państwa życzliwym przyjęciem i będzie ważną pomocą w codziennej pracy, pełnej wyzwań, wątpliwości, ale także pełnej sukcesów związanych z właściwymi wyborami. Chcemy te wybory Państwu i sobie ułatwić.

Z poważaniem

RedaktorzySłowo wstępne Profesora Jacka Dubiela

W latach 40. XX wieku epidemiolodzy amerykańscy ostrzegli o grożącej epidemii schorzeń sercowo-naczyniowych, a rozpoczęte w 1948 r. badanie prospektywne w ramach programu Framingham Heart Study określiło dyslipidemię jako najważniejszy modyfikowalny czynnik ryzyka.

Ostatnich 7 dekad to okres intensywnych badań zarówno w obszarze nauk podstawowych, jak i badań klinicznych dotyczących następstw hyperlipidemii. Patofizjologia gospodarki lipidowej oraz znaczenie cholesterolu w ekspresji redoks-wrażliwych genów poszerzyło wiedzę odnośnie udziału czynników zapalnych w rozwoju miażdżycy. W obszarze badań nad lekami przełomowym było wyosobnienie w 1976 roku z grzybka Penicillum citrinum inhibitora syntezy cholesterolu – kompaktyny/mewastatyny/założycielki rodziny statyn. Statyny – obok beta-blokerów oraz leków hamujących układ r-a-a – stanowią największe osiągnięcie farmakoterapii schorzeń układu krążenia przełomu XX/XXI w.

Przedstawiam jedynie wybrane zagadnienia omawiane całościowo w monografii Lipidologia, którą należy uznać za dzieło znaczące. Za wartość opracowań monograficznych uznaje się poziom naukowy, jasność przekazu, znaczenie poznawczo-dydaktyczne. Monografia Lipidologia spełnia wszystkie wymienione warunki. Autorzy poszczególnych rozdziałów to wybitni eksperci w omawianym przedmiocie. Układ opracowania jest jasny, zakończony podsumowaniem i bogatym aktualnym piśmiennictwem. Często tekst uzupełniony jest jasnymi schematami. Dużą wartość dydaktyczno-instruktażową ma rozdział dotyczący opisu przypadków klinicznych, wartość poznawczą – rozdział dotyczący pozasercowych wskazań do stosowania statyn. Nowatorskie, pierwsze w Polsce jest przedstawienie problemu lipidologii w dobie Covid-19. Zainteresowany problemem badań klinicznych znajdzie dokumenty w kluczowych, wieloośrodkowych badaniach w lipidologii.

Monografia jest lekturą, w której każdy związany z ochroną zdrowia, niezależnie od specjalizacji, znajdzie swój obszar zainteresowania.

Jestem przekonany, że Monografia znajdzie trwałe miejsce w polskim piśmiennictwie medycznym.

Prof. dr hab. n. med. Jacek S. DubielSłowo wstępne Profesora Grzegorza Opolskiego

Środowisko medyczne długo czekało na podobną publikację. Lipidologia to pierwsza w Polsce książka poświęcona w całości lipidologii. Jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin medycyny, łączącej przedstawicieli nauk podstawowych, klinicznych, lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, farmaceutów, dietetyków, fizjoterapeutów, pielęgniarki i psychologów specjalizujących się w modyfikacji zachowania.

Nadal za mało uwagi poświęcamy leczeniu zaburzeń lipidowych będących kluczowym, modyfikowalnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. A przecież hipercholesterolemia dotyczy 18 mln Polaków. Niestety, skuteczność jej leczenia w Polsce jest około dekadę do tyłu w stosunku do leczenia nadciśnienia tętniczego.

Przełomem ostatnich lat w lipidologii było wprowadzenie inhibitorów PCSK9 i zdefiniowanie nowych celów terapeutycznych w zakresie docelowej wartości cholesterolu LDL. Dzięki tej grupie leków możemy osiągać stężenie cholesterolu LDL poniżej 40 mg/ml, które jeszcze 10 lat temu było poza zasięgiem naszych możliwości i wydawało nam się wręcz niebezpieczne.

Na powstanie książki Lipidologia złożyła się praca 80 autorów, wybitnych ekspertów z obszaru nauk podstawowych i klinicznych, działających pod kierunkiem trzech redaktorów naukowych: prof. Artura Mamcarza, dr. hab. Marcina Barylskiego i dr. Marcina Wełnickiego. Wyrazy uznania należą się redaktorom naukowym, którym udało się zachować spójność i przejrzystość tak obszernej monografii, obejmującej 18 rozdziałów i liczącej ponad 750 stron.

Teorii w tej książce jest tyle, ile jest to konieczne dla zrozumienia złożonych mechanizmów patofizjologicznych prowadzących do zaburzeń lipidowych i wynikających z nich implikacji praktycznych dotyczących manifestacji klinicznej chorób związanych z zaburzeniami lipidowymi. Słusznie nacisk został położony na diagnostykę, kompleksową ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego, a przede wszystkim leczenie zaburzeń lipidowych. Cieszy holistyczne spojrzenie autorów na zapobieganie i leczenie dyslipidemii obejmujące obok coraz bardziej skutecznej farmakoterapii promowanie zdrowego stylu życia, opartego na aktywności fizycznej i właściwej diecie.

Szczególnie cenne dla lekarzy praktyków jest przedstawienie zaburzeń lipidowych w różnych sytuacjach klinicznych z ilustracją postępowania na podstawie szczegółowego omówienia konkretnych przypadków klinicznych.

Wyrazy uznania należą się PZWL Wydawnictwu Lekarskiemu – największemu i najstarszemu polskiemu wydawnictwu medycznemu, które znakomicie wywiązało się z zapewnienia wysokiego poziomu edytorskiego książki.

Jestem pewny, że Lipidologia doczeka się kolejnych wydań. Tym bardziej, że ze względu na gwałtowne tempo rozwoju dziedziny książka stanowi wierną fotografię stanu wiedzy na temat lipidologii na rok 2020.

Wierzę, że monografia Lipidologia będzie przydatna nie tylko dla kardiologów, ale również dla angiologów, chirurgów naczyniowych, neurologów, lekarzy wielu specjalności z zakresu interny, lekarzy rodzinnych oraz pielęgniarek, dietetyków i fizjoterapeutów.

Prof. dr hab. n. med. Grzegorz OpolskiWYKAZ SKRÓTÓW

+--------------------------------------+--------------------------------------+
| AACE | – Amerykańskie Stowarzyszenie |
| | Endokrynologów Klinicznych (American |
| | Association of Clinical |
| | Endocrinologists) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ABCG5 | – transporter steroli wiążący ATP, |
| | G5 (ATP-binding cassette transporter |
| | G5) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ABCG8 | – transporter steroli wiążący ATP, |
| | G8 (ATP-binding cassette transporter |
| | G8) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ACC | – Amerykańskie Kolegium Kardiologii |
| | (American College of Cardiology) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ACCF | – Fundacja Amerykańskiego Kolegium |
| | Kardiologii (American College of |
| | Cardiology Foundation) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ACEI | – inhibitor konwertazy angiotensyny |
| | (angiotensin-converting enzyme |
| | inhibitor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ACS | – ostre zespoły wieńcowe (acute |
| | coronary syndromes) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| AF | – migotanie przedsionków (atrial |
| | fibrillation) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| AGEs | – końcowe produkty glikacji |
| | (advandced glycation products) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| AHA | – Amerykańskie Towarzystwo |
| | Kardiologiczne (American Heart |
| | Association) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| AI | – inhibitory aromatazy (aromatase |
| | inhibitor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ALP | – fosfataza alkaliczna (alkaline |
| | phosphatase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ALT | – aminotransferaza alaninowa |
| | (alanine aminotransferase) |
| | |
| | Anty-TNF – leki z grupy |
| | anty-TNF alfa |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ApoA | – apolipoproteina A |
| | (apolipoprotein A) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ApoB | – apolipoproteina B |
| | (apolipoprotein B) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ARB | – antagoniści receptora |
| | angiotensyny II |
| | (angiotensin receptor blockers) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ASCO | – Amerykańskie Towarzystwo Onkologii |
| | Klinicznej (American Society of |
| | Clinical Oncology) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ASCVD | – choroba układu |
| | sercowo-naczyniowego na podłożu |
| | miażdżycy (Atherosclerotic |
| | Cardiovascular Disease) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| BMI | – wskaźnik masy ciała (body mass |
| | index) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| BP | – ciśnienie tętnicze (blood |
| | pressure) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| BTECh | – białko transportujące estry |
| | cholesterolu |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CABG | – pomostowanie aortalno-wieńcowe |
| | (coronary artery bypass grafting) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CETP | – białko transportujące estry |
| | cholesterolu (cholesterol ester |
| | transfer protein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ChNS | – choroba niedokrwienna serca |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| Cholesterol HDL | – cholesterol lipoprotein o wysokiej |
| | gęstości (high-density lipoprotein |
| | cholesterol) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| Cholesterol LDL | – cholesterol lipoprotein o niskiej |
| | gęstości (low-density lipoprotein |
| | cholesterol) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CHr | – stężenie hemoglobiny |
| | w retikulocytach (reticulocyte |
| | hemoglobin content) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CI | – przedział ufności (confidence |
| | interval) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CIWA-AR | – skala służąca do oceny nasilenia |
| | objawów alkoholowego zespołu |
| | abstynencyjnego |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CK | – kinaza kreatynowa (creatine |
| | kinase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CRP | – białko C-reaktywne (C-reactive |
| | protein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CVC | – powikłania sercowo-naczyniowe |
| | (cardiovascular complications) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CVD | – choroba sercowo-naczyniowa |
| | (cardiovascular disease) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CVR | – ryzyko sercowo-naczyniowe |
| | (cardiovascular risk) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CYP | – rodzina enzymów cytochromu P450 |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| CYP7A1 | – hydroksylaza 27-sterolowa (sterol |
| | 27-hydroxylase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| DM | – cukrzyca (diabetes mellitus) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| DM1 | – cukrzyca typu 1 (diabetes mellitus |
| | type 1) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| DM2 | – cukrzyca typu 2 (diabetes mellitus |
| | type 2) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| EAS | – Europejskie Towarzystwo Badań nad |
| | Miażdżycą (European Atherosclerosis |
| | Society) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| EASD | – Europejskie Stowarzyszenie Badań |
| | nad Cukrzycą (European Association |
| | for the Study of Diabetes) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| EBM | – medycyna oparta na faktach |
| | (evidence-based medicine) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| eGFR | – szacunkowy współczynnik |
| | przesączania kłębuszkowego |
| | (estimated glomerular filtration |
| | rate) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ER | – receptor estrogenowy (estrogen |
| | receptor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ESC | – Europejskie Towarzystwo |
| | Kardiologiczne (European Society of |
| | Cardiology) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ESH | – Europejskie Towarzystwo |
| | Nadciśnienia Tętniczego (European |
| | Society of Hypertension) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| EULAR | – Europejska Liga Przeciw |
| | Reumatyzmowi (European League |
| | Against Rheumatism) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| FDA | – Agencja ds. Żywności i Leków (Food |
| | and Drug Administration) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| FH | – hipercholesterolemia rodzinna |
| | (familial hypercholesterolemia) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| GKS | – glikokortykosteroidy |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HDL | – lipoproteiny o wysokiej gęstości |
| | (high-density lipoprotein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HDL-C | – cholesterol lipoprotein o wysokiej |
| | gęstości |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HeFH | – heterozygotyczna postać |
| | hipercholesterolemii rodzinnej |
| | (heterozygous familial |
| | hypercholesterolemia) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HoFH | – homozygotyczna postać |
| | hipercholesterolemii rodzinnej |
| | (homozygous familial |
| | hypercholesterolemia) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HPLC | – wysokoczuła chromatografia |
| | cieczowa (high-performance liquid |
| | chromatography) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HR | – wskaźnik ryzyka (hazard ratio) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| hs-CRP | – białko C-reaktywne o wysokiej |
| | czułości (high-sensitivity |
| | C-reactive protein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| HSL | – hormonozależna lipaza |
| | (hormone-sensitive lipase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| IADPSG | – Międzynarodowe Stowarzyszenie |
| | Badań nad Cukrzycą i Ciążą |
| | (International Association of |
| | Diabetes and Pregnancy Study Groups) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| IR | – insulinooporność (insulin |
| | resistance) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| IU | – jednostka międzynarodowa |
| | (international unit) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| IVUS | – wewnątrznaczyniowa ultrasonografia |
| | (intravascular ultrasound) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| KDIGO | – Kidney Disease: Improving Global |
| | Outcomes |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| KŻ | – kwasy żółciowe |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LC-MS | – chromatografia cieczowa ze |
| | spektrometrem masowym (liquid |
| | chromatography-mass spectrometry) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LCAT | – acetylotransferaza |
| | lecytyno-cholesterolowa (lecithin: |
| | cholesterol acetyltransferase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LDL | – lipoproteiny o niskiej gęstości |
| | (low-density lipoprotein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LDL-C | – cholesterol lipoprotein o niskiej |
| | gęstości |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LDL-R | – receptor dla lipoproteiny |
| | o niskiej gęstości (low-density |
| | lipoprotein receptor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| Lp(a) | – lipoproteina (a) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LPL | – lipaza lipoproteinowa (lipoprotein |
| | lipase) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LVEF | – frakcja wyrzutowa lewej komory |
| | (left ventricular ejection fraction) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LW | – lipaza wątrobowa |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LXR | – receptor wątrobowy X (liver X |
| | receptor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ŁZS | – łuszczycowe zapalenie stawów |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| MR | – o kontrolowanym uwalnianiu |
| | (modified release) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| MRI | – obrazowanie rezonansem |
| | magnetycznym (magnetic resonance |
| | imaging) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| MS | – spektroskopia masowa (mass |
| | spectrometry) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| MUFA | – kwasy tłuszczowe jednonienasycone |
| | (monounsaturated fatty acids) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NEFA | – niezestryfikowane kwasy tłuszczowe |
| | (non-esterified fatty acids) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NHLBI | – Narodowy Instytut Serca, Płuc |
| | i Krwi (National Heart, Lung, and |
| | Blood Institute) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NNT | – liczba pacjentów, których trzeba |
| | poddać danej interwencji (leczeniu) |
| | przez określony czas, aby zapobiec |
| | jednemu niekorzystnemu punktowi |
| | końcowemu (number needed to treat) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NPC1 | – wewnątrzkomórkowy transporter |
| | cholesterolu 1 (NPC intracellular |
| | cholesterol transporter 1) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NPC2 | – wewnątrzkomórkowy transporter |
| | cholesterolu 2 (NPC intracellular |
| | cholesterol transporter 2) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NSTEMI | – zawał serca bez uniesienia odcinka |
| | ST (non-ST-elevation myocardial |
| | infarction) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| NYHA | – Nowojorskie Towarzystwo |
| | Kardiologiczne (New York Heart |
| | Association) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| OGTT | – doustny test obciążenia glukozą |
| | (oral glucose tolerance test) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| OR | – iloraz szans (odds ratio) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| OUN | – ośrodkowy układ nerwowy |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| OZW | – ostry zespół wieńcowy |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PAV | – procentowa objętość blaszki |
| | miażdżycowej (percentage atheroma |
| | volume) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PChN | – przewlekła choroba nerek |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PCI | – przezskórna interwencja wieńcowa |
| | (percutaneous coronary intervention) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PCSK9 | – proproteinowa konwertaza |
| | subtilizyny/kexiny typu 9 |
| | (proprotein convertase |
| | subtilisin/kexin type 9) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PTD | – Polskie Towarzystwo |
| | Diabetologiczne |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PTK | – Polskie Towarzystwo Kardiologiczne |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PTNT | – Polskie Towarzystwo Nadciśnienia |
| | Tętniczego |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PUFA | – wielonienasycone kwasy tłuszczowe |
| | (polyunsaturated fatty acids) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PZW | – przewlekły zespół wieńcowy |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| RH | – rodzinna hipercholesterolemia |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| rHMG-CoA | – reduktaza |
| | 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzym |
| | u |
| | A |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| RR | – ciśnienie tętnicze (symbol wywodzi |
| | się od inicjałów Scipione |
| | Riva-Rocciego – wynalazcy aparatu do |
| | pomiaru ciśnienia) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| RRR | – względne zmniejszenie ryzyka |
| | (relative risk reduction) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| RZS | – reumatoidalne zapalenie stawów |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SD | – odchylenie standardowe (standard |
| | deviation) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SCORE | – skala oceny ryzyka wieńcowego |
| | (systematic coronary risk |
| | evaluation) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SLE | – toczeń rumieniowaty układowy |
| | (systemic lupus erythematosus) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SR-B1 | – receptor zmiatający klasy B1 |
| | (scavenger receptor class B type 1) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SREBP-2 | – białko wiążące sekwencję |
| | odpowiedzi na sterole (sterol |
| | response element binding protein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| SSc | – twardzina układowa (systemic |
| | sclerosis) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| STEMI | – zawał serca z uniesieniem odcinka |
| | ST (ST – elevation myocardial |
| | infarction) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| T3 | – trójjodotyronina |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| T4 | – tyroksyna |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TAV | – całkowita objętość blaszki |
| | miażdżycowej (total atheroma volume) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TC | – cholesterol całkowity (total |
| | cholesterol) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TG | – triglicerydy (triglycerides) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TIA | – przemijające niedokrwienie mózgu |
| | (transient ischemic attack) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TKI | – inhibitor kinazy tyrozynowej |
| | (tyrosine kinase inhibitor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TLC | – chromatografia cienkowarstwowa |
| | (thin layer-chromatography) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TOAST | – klasyfikacja udaru niedokrwiennego |
| | (Trial of Org 10172 in Acute Stroke |
| | Treatment) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TRH | – tyreoliberyna |
| | (thyrotropin-releasing hormone) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| TSH | – tyreotropina (thyroid-stimulating |
| | hormone) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| UA | – niestabilna dławica piersiowa |
| | (unstable angina) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| VEGF | – czynnik wzrostu śródbłonka |
| | naczyniowego (vascular endothelial |
| | growth factor) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| VLDL | – lipoproteiny o bardzo niskiej |
| | gęstości (very low-density |
| | lipoprotein) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| WHO | – Światowa Organizacja Zdrowia |
| | (World Health Organization) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| WKT | – wolne kwasy tłuszczowe |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ZS | – zespół Sjögrena |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ZZSK | – zesztywniające zapalenie stawów |
| | kręgosłupa |
+--------------------------------------+--------------------------------------+