- nowość
Listy moralne do Lucyliusza - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
8 listopada 2024
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Listy moralne do Lucyliusza - ebook
Tekst książki pochodzi z wydania pierwszego, które ukazało się w 1961 r. nakładem PWN, zostało dodrukowane w 2010 r. W 2024 r. wykonaliśmy kolejny dodruk w oprawie serii Biblioteka Klasyków Filozofii. Trwaj dalej przy tym, coś rozpoczął, a w miarę możliwości spiesz się, byś tym dłużej mógł cieszyć się z udoskonalonego już i zrównoważonego umysłu. Co prawda, cieszysz się także i wtedy, gdy go dopiero doskonalisz, oraz wtedy, gdy doprowadzasz go do równowagi. (Z Listu IV)
| Kategoria: | Filozofia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-23970-1 |
| Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZYPISY
List I
Znane powiedzenie z poematu Hezjoda Prace i dnie (369).
List II
Usener, Epicurea, frg. 475. Por. Horat. Carm. II 16, 13 vivitur parvo bene. Seneka będzie często cytował Epikura, a każdy z pierwszych 29 Listów kończy się maksymą zapożyczoną od Epikura. Seneka jest stoikiem, ale stoicyzm rzymski tego okresu jest już mocno zaprawiony eklektyzmem. Wymownym tego wyrazem jest zdanie Seneki, wypowiedziane w Liście XII (§11): Quod verum est, meum est, a w miejscu, które omawiamy, jeszcze dobitniej jest to stanowisko zaznaczone: „Mam zwyczaj zapuszczać się do cudzego obozu – nie jako zbieg, lecz jako wywiadowca”.
List III
List ten zawiera piękną pochwałę przyjaźni, którą by można porównać z De amicitia Cycerona albo z Platońskim Lyzisem.
charakterystycznego słowa użyłeś… – w oryg. si proprio illo verbo… usus es – tzn. słowa, które ma w słowniku stoickim specjalne znaczenie.
Teofrast, uczeń i następca Arystotelesa (ok. 370–285). Diogenes Laertios (V 42) wymienia 225 tytułów dzieł tego wybitnego uczonego i filozofa. Zachowały się tylko fragmenty i rozprawa pt. Charaktery. Wskazanie Teofrasta, o którym mowa, znajduje się w zbiorze fragmentów wydanym przez Wimmera jako frg. 74.
Pomponiusz – prawdopodobnie Pomponius Secundus, autor tragedii, fars komicznych, atellan i listów. Żył współcześnie z Seneką.
List IV
Zwyciężony Pompejusz schronił się do Egiptu, spodziewał się znaleźć tam schronienie i pomoc u młodego króla Ptolemeusza, którego uprzednio wspierał. Został jednak na rozkaz króla zdradziecko zamordowany wskutek intryg eunucha Pothina.
Marcus Licinius Grassus – jeden z triumwirów, pokonany przez Partów w r. 53 pod Carrhae, poniósł śmierć z ich ręki.
Gaius Cezar Kaligula skazał na śmierć między innymi ofiarami również i Emiliusa Lepidusa; sam zaś Kaligula poniósł śmierć z ręki trybuna Cherei w r. 41.
Tzn. z Ogrodu Epikura. Usener, Epic. Frg. 477.
List V
Jest to niewątpliwie próba obrony osobistej. Seneka był bogatym człowiekiem i tutaj próbuje odpowiedzieć na zarzuty, jakie mu stawiano, że istniała rozbieżność między tym, co głosił, a własną sytuacją bogacza.
Hekaton z Rodos (I w. przed n.e.) – filozof stoicki, uczeń Panecjusza. Fragmenty jego pism zostały wydane przez Fowlera pt. Panaetii et Hecatonis librorum fragmenta coll. praefationibus illustr. Harald N. Fowler, Bonn 1885. Fragment przytoczony w omawianym miejscu jest 25 frg. tego zbioru.
List VI
Jest to nowa gloryfikacja przyjaźni. Seneka nie powtarza jednak tego, co już o przyjaźni powiedział w III liście, lecz próbuje dodać nowe argumenty.
Zenon z Kition na Cyprze (ok. 342–270) – uczeń cynika Kratesa, megaryka Stilpona i akademików Ksenokratesa i Polemona; założyciel (w r. 308) szkoły stoickiej. Uczniem jego i następcą był Kleantes z Assos w Troadzie (331–251).
Metrodor z Aten, Hermarchus z Mytileny i Polienus z Lampsaku – uczniowie Epikura z III wieku p.n.e.
Frg. 26 zbioru Fowlera.
List VII
Frg. 302 a Diels, Vorsokr. t. II wyd. 8, 1956.
Usener, Epic. frg. 208.
List VIII
…obala… – w oryg. cernulat, równoznaczne z gr. ἀναχαιτίζειν. Tak mówi się o koniu, który przerzuca jeźdźca ponad swoją głową.
Usener, Epic. frg. 199.
…rzymskich krotochwil – w oryg. togatas nostras. Tabulae togatae to komedie o treści zaczerpniętej z dziejów rzymskich. Aktorzy występujący w tych sztukach nosili togi; łacińskie adaptacje greckich komedii nazywały się palliatae.
Publilii Syri Sententiae, p. 309 (ed. Ribbeck).
Com. Rom. Fragm. p. 394 (ed. Ribbeck).
Ibidem.
List IX
Po raz trzeci Seneka wraca do tematu przyjaźni dodając do przytoczonych już argumentów, nowe. Teza, którą tutaj wysuwa, głosi, że przyjaźń powinna się opierać na altruizmie, a nie na interesie.
Usener, Epic. frg. 174.
Stilpon z Megary (uczył w Atenach ok. 320 przed n.e.) – filozof ze szkoły megarejskiej założonej przez Euklidesa. Uczniem jego był założyciel szkoły stoickiej – Zenon z Kition. Życiorys u Diogenesa Laertiosa II 113–120.
Tzn. cynicy.
Tzn. cynikami.
Frg. 27 (Fowler).
Attalus – filozof stoicki, żył za panowania Tyberiusza; był jednym z nauczycieli Seneki.
Usener, Epic. frg. 175.
Por. Owidiusza Tristia I 5–6:
Donec eris felix, multos numerabis amicos,
Tempora si fuerint nubila, solus eris.
Zob. jego Fragmenta moralia, Arnim S. V. F. 674, vol. III p. 168 –9.
Aluzja do stoickiej teorii zognienia świata (ἐϰπύρωσις), po którym wszystko się zatrzyma, a po pewnym czasie nastąpi proces odwrotny, tzn. powrót do pierwotnego stanu. Por. Arnim S. V. F. II 1065.
Gnomologici Vaticani 515 a (ed. Sternberg).
Usener, Epic. frg. 474.
Autorem tego wiersza jest prawdopodobnie Publilius Syrus. Zob. przypis 4 do VIII.
List X
Do mądrości prowadzi droga przez samotność. Nie wystarczy w tym celu unikać tłumu, jak to zalecał w Liście VII i VIII. Trzeba prócz tego poszukiwać absolutnej samotności, bo ona jest niezbędnym warunkiem stawania się mędrcem.
Krates z Teb żyje ok. 328 przed n.e. (Diog. Laert. VI 86 nn); jest najwybitniejszym uczniem cynika Diogenesa.
Atenodor z Tarsu – stoik, pierwotnie dyrektor biblioteki pergameńskiej. W r. 67 za namową Katona udał się z nim do Rzymu, gdzie przebywał aż do jego śmierci. Nazywano go w Rzymie „Kordylion”, tzn. „Garbusek” (ϰορδυλίων), w odróżnieniu od Atenodora, którego nazywano „Łysym” (Calxus), a który również pochodził z okolic Tarsu.
List XI
Fabianus Papirius – nauczyciel Seneki, zwolennik filozofii Sekstiusa; przeszedł do filozofii z retoryki. Zaczął oddawać się deklamacji u Fuskusa i Blandusa, gdzie jako młodzieniec zdobył znaczne sukcesy. Zob. Seneki (Retora) wstęp do II księgi Controversiarum. Seneka często o nim wspomina w swych dziełach. Por. np. List XL; LII; LVIII; Quaest. nat. III 27; Consol. ad Marciam XXIII.
Usener, Epic. frg. 210.
List XII
Żartobliwa aluzja do rzymskiego zwyczaju pogrzebowego; zmarłego umieszczano w atrium, obok drzwi wejściowych, stopami ku wejściu.
Kukiełki – sigillaria, dosł. posążki, małe figurki z wosku, a najczęściej z terrakoty. W czasie Saturnaliów obdarowywano nimi dzieci.
Por. Diels, Vorsokr. Heracl frg. 106.
Pakuwiusz – wicegubernator Syrii za Tyberiusza.
Eneida IV 653.
Por. Horacego IX Odę I ks. w. 13 nn.:
Quid sit futurum cras, fuge quaerere, et
quem fors dierum cumqae dabit, lucro
adpone…
co Jan Czubek spolszczył następująco:
Co jutro będzie ciekawie, nie pytaj,
Każdy dzień nowy za zysk już poczytaj…
List XIII
Usener, Epic. frg. 494.
List XIV
Ponury obraz okrucieństw, które można było oglądać na widowiskach organizowanych przez cesarzy dla tłumu. Por. Tacit. Annal. XV 45.
Jako prokurator Sycylii delegowany przez Nerona.
Jest to aluzja do własnej sytuacji. Człowiek niezwykle bogaty, Seneka chciał oddać cesarzowi znaczną część swych dóbr, lecz cesarz odmówił przyjęcia.
Por. Juvenalis, Sat. X 22:
Cantabit vacuus coram latrone viator
…bo wtedy podróżny
zaśpiewa przy bandycie, gdy ma worek próżny.
(przekl. J. Sękowskiego).
Por. przysłowie: necesse est multos timeat quem multi timent. Przytoczone m.in. w De ira II 11 4.
Por. Tacit. Hist. I 50: …inter duos quorum bello solum id scires, deteriorem fore qui vicisset – „…między dwoma ludźmi, których wojna tego tylko może nas nauczyć, że gorszy będzie ten, kto zwycięży”. (przekł. S. Hammera).
Na przykład w Liście XXII. Stoicy podobnie jak epikurejczycy głosili, że mędrzec nie powinien mieszać się do spraw politycznych.
Epikur w Liście do Menojkeusa; Diog. Laert. X 130; Usener, Epic. p. 63 w. 19.
List XV
Saliarskie od Saliów (Salii), kolegium kapłańskiego złożonego z dwunastu członków, a opiekującego się kultem Marsa. W czasie marcowych uroczystości na cześć tego boga odbywali Saliowie, uzbrojeni w hełmy, miecze, włócznie i święte tarcze, uroczyste procesje po mieście do wszystkich ołtarzy i świątyń, wykonując tańce wojenne przy wtórze starodawnych pieśni (axamenta).
Folusznicze – w oryg. fullonius. Folusznik albo pracz zajmował się praniem bielizny. Czynność tę wykonywał w ten sposób, że brudną bieliznę wrzucał do kadzi z wodą, a następnie ugniatał ją nogami, skacząc i tupiąc.
Tzn. Epikur. Usener, Epic. frg. 491.
Prawdopodobnie postacie groteskowe.
List XVI
Usener, Epic. frg. 201.
List XVII
Słów tych nie ma w żadnym z zachowanych dzieł Cycerona. Pochodzą one być może z zaginionego Hortensjusza.
Usener, Epic. frg. 379. Por. Horacego Odę III, 1 w. 25 nn.
Desiderantem quod satis est neque
Tumultuosum sollicitat mare
Nec saevus Arcturi cadentis
Impetus aut orientis Haedi.
List XVIII
Saturnalia – święta ku czci Saturna. Trwały początkowo jeden dzień, później trzy, aż wreszcie siedem dni, od 17 do 23 grudnia. Święta te przypominały nasz karnawał. W czasie Saturnaliów panowało duże ożywienie; ludzie się odwiedzali nawzajem i składali sobie podarunki. Niewolnicy zasiadali wspólnie ze swoimi panami przy stole, a często otrzymywali wówczas wolność. Seneka chce powiedzieć, że niegdyś trwały Saturnalia miesiąc, a teraz cały rok.
… paradującej w czapeczkach gawiedzi – w oryg. pilleus – czapka noszona przez wyzwoleńców. Otrzymywał ją niewolnik w momencie wyzwalania. W czasie Saturnaliów nosiła ją również rzymska gawiedź.
Mowa o epikurejczykach. Por. 9 i Usener, Epic. frg. 158.
Tymon z Aten – znany mizantrop. W wyniku różnych niepowodzeń i przykrości, których doznał ze strony swych dawnych przyjaciół, odsunął się całkowicie od świata i ludzi, dopuszczając do siebie jedynie Alcybiadesa.
Charinus – archont z r. 290–89.
Eneida VIII, 364 n.
Usener, Epic. frg. 484.
List XIX
Mecenas – przyjaciel i minister Augusta. Wysokie funkcje, jakie sprawował, absorbowały go nadmiernie, nie pozostawiając mu ani chwili odpoczynku. Dręczony ustawicznie różnymi troskami, a zwłaszcza trapiony obawami przed śmiercią, spędził ostatnie trzy lata swego życia niemal bezsennie. Nie tylko roztaczał opiekę nad pisarzami, ale i sam próbował pióra. Pisał prozą i wierszem, stylem koturnowym i zbyt wyszukanym (ebrius sermo). Nie zachowało się żadne z jego pism. Prometeusz to zapewne tragedia, chociaż Seneka używa słowa liber na jej określenie. Mecenas napisał ponadto: Symposium, De cultu suo i Octavia oraz pewną ilość wierszy i być może jakąś historię.
Usener, Epic. frg. 542.
Niewolnik-wywoływacz – nomenclator. Kandydaci na różne stanowiska publiczne, zabierali z sobą na swe objazdy przedwyborcze niewolnika-wywoływacza (sekretarza), który przedstawiał czy przypominał tylko elektorom nazwisko ubiegającego się o wybór kandydata.
List XX
Seneka zastosował do określenia mądrości definicję przyjaźni. Por. Sallust. Catil. 20, 4: idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est.
Usener. Epic. frg. 206.
Demetriusz – filozof ze szkoły cynickiej, obracający się w kołach stoickich, przyjaciel Seneki i Trazei Petusa. Odważnie wytykał zbrodnie Neronowi. Wygnany przez Wespazjana, odwołany przez Tytusa, skazany został powtórnie przez Domicjana. Żył w skrajnym ubóstwie. Por. Tacyt Roczniki XVI 34 i Dzieje IV 40.
Por. Plutarch, Aleksander § 6 ὦ παῖ, ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην, Μαϰεδονία γάρ σε οὐ χωρεῖ. – Szukaj sobie, synu, równego ci królestwa, Macedonia bowiem jest dla ciebie zbyt ciasna. Są to słowa Filipa Macedońskiego do syna Aleksandra (Wielkiego), który na oczach wszystkich okiełznał dzikiego Bucefała.
List I
Znane powiedzenie z poematu Hezjoda Prace i dnie (369).
List II
Usener, Epicurea, frg. 475. Por. Horat. Carm. II 16, 13 vivitur parvo bene. Seneka będzie często cytował Epikura, a każdy z pierwszych 29 Listów kończy się maksymą zapożyczoną od Epikura. Seneka jest stoikiem, ale stoicyzm rzymski tego okresu jest już mocno zaprawiony eklektyzmem. Wymownym tego wyrazem jest zdanie Seneki, wypowiedziane w Liście XII (§11): Quod verum est, meum est, a w miejscu, które omawiamy, jeszcze dobitniej jest to stanowisko zaznaczone: „Mam zwyczaj zapuszczać się do cudzego obozu – nie jako zbieg, lecz jako wywiadowca”.
List III
List ten zawiera piękną pochwałę przyjaźni, którą by można porównać z De amicitia Cycerona albo z Platońskim Lyzisem.
charakterystycznego słowa użyłeś… – w oryg. si proprio illo verbo… usus es – tzn. słowa, które ma w słowniku stoickim specjalne znaczenie.
Teofrast, uczeń i następca Arystotelesa (ok. 370–285). Diogenes Laertios (V 42) wymienia 225 tytułów dzieł tego wybitnego uczonego i filozofa. Zachowały się tylko fragmenty i rozprawa pt. Charaktery. Wskazanie Teofrasta, o którym mowa, znajduje się w zbiorze fragmentów wydanym przez Wimmera jako frg. 74.
Pomponiusz – prawdopodobnie Pomponius Secundus, autor tragedii, fars komicznych, atellan i listów. Żył współcześnie z Seneką.
List IV
Zwyciężony Pompejusz schronił się do Egiptu, spodziewał się znaleźć tam schronienie i pomoc u młodego króla Ptolemeusza, którego uprzednio wspierał. Został jednak na rozkaz króla zdradziecko zamordowany wskutek intryg eunucha Pothina.
Marcus Licinius Grassus – jeden z triumwirów, pokonany przez Partów w r. 53 pod Carrhae, poniósł śmierć z ich ręki.
Gaius Cezar Kaligula skazał na śmierć między innymi ofiarami również i Emiliusa Lepidusa; sam zaś Kaligula poniósł śmierć z ręki trybuna Cherei w r. 41.
Tzn. z Ogrodu Epikura. Usener, Epic. Frg. 477.
List V
Jest to niewątpliwie próba obrony osobistej. Seneka był bogatym człowiekiem i tutaj próbuje odpowiedzieć na zarzuty, jakie mu stawiano, że istniała rozbieżność między tym, co głosił, a własną sytuacją bogacza.
Hekaton z Rodos (I w. przed n.e.) – filozof stoicki, uczeń Panecjusza. Fragmenty jego pism zostały wydane przez Fowlera pt. Panaetii et Hecatonis librorum fragmenta coll. praefationibus illustr. Harald N. Fowler, Bonn 1885. Fragment przytoczony w omawianym miejscu jest 25 frg. tego zbioru.
List VI
Jest to nowa gloryfikacja przyjaźni. Seneka nie powtarza jednak tego, co już o przyjaźni powiedział w III liście, lecz próbuje dodać nowe argumenty.
Zenon z Kition na Cyprze (ok. 342–270) – uczeń cynika Kratesa, megaryka Stilpona i akademików Ksenokratesa i Polemona; założyciel (w r. 308) szkoły stoickiej. Uczniem jego i następcą był Kleantes z Assos w Troadzie (331–251).
Metrodor z Aten, Hermarchus z Mytileny i Polienus z Lampsaku – uczniowie Epikura z III wieku p.n.e.
Frg. 26 zbioru Fowlera.
List VII
Frg. 302 a Diels, Vorsokr. t. II wyd. 8, 1956.
Usener, Epic. frg. 208.
List VIII
…obala… – w oryg. cernulat, równoznaczne z gr. ἀναχαιτίζειν. Tak mówi się o koniu, który przerzuca jeźdźca ponad swoją głową.
Usener, Epic. frg. 199.
…rzymskich krotochwil – w oryg. togatas nostras. Tabulae togatae to komedie o treści zaczerpniętej z dziejów rzymskich. Aktorzy występujący w tych sztukach nosili togi; łacińskie adaptacje greckich komedii nazywały się palliatae.
Publilii Syri Sententiae, p. 309 (ed. Ribbeck).
Com. Rom. Fragm. p. 394 (ed. Ribbeck).
Ibidem.
List IX
Po raz trzeci Seneka wraca do tematu przyjaźni dodając do przytoczonych już argumentów, nowe. Teza, którą tutaj wysuwa, głosi, że przyjaźń powinna się opierać na altruizmie, a nie na interesie.
Usener, Epic. frg. 174.
Stilpon z Megary (uczył w Atenach ok. 320 przed n.e.) – filozof ze szkoły megarejskiej założonej przez Euklidesa. Uczniem jego był założyciel szkoły stoickiej – Zenon z Kition. Życiorys u Diogenesa Laertiosa II 113–120.
Tzn. cynicy.
Tzn. cynikami.
Frg. 27 (Fowler).
Attalus – filozof stoicki, żył za panowania Tyberiusza; był jednym z nauczycieli Seneki.
Usener, Epic. frg. 175.
Por. Owidiusza Tristia I 5–6:
Donec eris felix, multos numerabis amicos,
Tempora si fuerint nubila, solus eris.
Zob. jego Fragmenta moralia, Arnim S. V. F. 674, vol. III p. 168 –9.
Aluzja do stoickiej teorii zognienia świata (ἐϰπύρωσις), po którym wszystko się zatrzyma, a po pewnym czasie nastąpi proces odwrotny, tzn. powrót do pierwotnego stanu. Por. Arnim S. V. F. II 1065.
Gnomologici Vaticani 515 a (ed. Sternberg).
Usener, Epic. frg. 474.
Autorem tego wiersza jest prawdopodobnie Publilius Syrus. Zob. przypis 4 do VIII.
List X
Do mądrości prowadzi droga przez samotność. Nie wystarczy w tym celu unikać tłumu, jak to zalecał w Liście VII i VIII. Trzeba prócz tego poszukiwać absolutnej samotności, bo ona jest niezbędnym warunkiem stawania się mędrcem.
Krates z Teb żyje ok. 328 przed n.e. (Diog. Laert. VI 86 nn); jest najwybitniejszym uczniem cynika Diogenesa.
Atenodor z Tarsu – stoik, pierwotnie dyrektor biblioteki pergameńskiej. W r. 67 za namową Katona udał się z nim do Rzymu, gdzie przebywał aż do jego śmierci. Nazywano go w Rzymie „Kordylion”, tzn. „Garbusek” (ϰορδυλίων), w odróżnieniu od Atenodora, którego nazywano „Łysym” (Calxus), a który również pochodził z okolic Tarsu.
List XI
Fabianus Papirius – nauczyciel Seneki, zwolennik filozofii Sekstiusa; przeszedł do filozofii z retoryki. Zaczął oddawać się deklamacji u Fuskusa i Blandusa, gdzie jako młodzieniec zdobył znaczne sukcesy. Zob. Seneki (Retora) wstęp do II księgi Controversiarum. Seneka często o nim wspomina w swych dziełach. Por. np. List XL; LII; LVIII; Quaest. nat. III 27; Consol. ad Marciam XXIII.
Usener, Epic. frg. 210.
List XII
Żartobliwa aluzja do rzymskiego zwyczaju pogrzebowego; zmarłego umieszczano w atrium, obok drzwi wejściowych, stopami ku wejściu.
Kukiełki – sigillaria, dosł. posążki, małe figurki z wosku, a najczęściej z terrakoty. W czasie Saturnaliów obdarowywano nimi dzieci.
Por. Diels, Vorsokr. Heracl frg. 106.
Pakuwiusz – wicegubernator Syrii za Tyberiusza.
Eneida IV 653.
Por. Horacego IX Odę I ks. w. 13 nn.:
Quid sit futurum cras, fuge quaerere, et
quem fors dierum cumqae dabit, lucro
adpone…
co Jan Czubek spolszczył następująco:
Co jutro będzie ciekawie, nie pytaj,
Każdy dzień nowy za zysk już poczytaj…
List XIII
Usener, Epic. frg. 494.
List XIV
Ponury obraz okrucieństw, które można było oglądać na widowiskach organizowanych przez cesarzy dla tłumu. Por. Tacit. Annal. XV 45.
Jako prokurator Sycylii delegowany przez Nerona.
Jest to aluzja do własnej sytuacji. Człowiek niezwykle bogaty, Seneka chciał oddać cesarzowi znaczną część swych dóbr, lecz cesarz odmówił przyjęcia.
Por. Juvenalis, Sat. X 22:
Cantabit vacuus coram latrone viator
…bo wtedy podróżny
zaśpiewa przy bandycie, gdy ma worek próżny.
(przekl. J. Sękowskiego).
Por. przysłowie: necesse est multos timeat quem multi timent. Przytoczone m.in. w De ira II 11 4.
Por. Tacit. Hist. I 50: …inter duos quorum bello solum id scires, deteriorem fore qui vicisset – „…między dwoma ludźmi, których wojna tego tylko może nas nauczyć, że gorszy będzie ten, kto zwycięży”. (przekł. S. Hammera).
Na przykład w Liście XXII. Stoicy podobnie jak epikurejczycy głosili, że mędrzec nie powinien mieszać się do spraw politycznych.
Epikur w Liście do Menojkeusa; Diog. Laert. X 130; Usener, Epic. p. 63 w. 19.
List XV
Saliarskie od Saliów (Salii), kolegium kapłańskiego złożonego z dwunastu członków, a opiekującego się kultem Marsa. W czasie marcowych uroczystości na cześć tego boga odbywali Saliowie, uzbrojeni w hełmy, miecze, włócznie i święte tarcze, uroczyste procesje po mieście do wszystkich ołtarzy i świątyń, wykonując tańce wojenne przy wtórze starodawnych pieśni (axamenta).
Folusznicze – w oryg. fullonius. Folusznik albo pracz zajmował się praniem bielizny. Czynność tę wykonywał w ten sposób, że brudną bieliznę wrzucał do kadzi z wodą, a następnie ugniatał ją nogami, skacząc i tupiąc.
Tzn. Epikur. Usener, Epic. frg. 491.
Prawdopodobnie postacie groteskowe.
List XVI
Usener, Epic. frg. 201.
List XVII
Słów tych nie ma w żadnym z zachowanych dzieł Cycerona. Pochodzą one być może z zaginionego Hortensjusza.
Usener, Epic. frg. 379. Por. Horacego Odę III, 1 w. 25 nn.
Desiderantem quod satis est neque
Tumultuosum sollicitat mare
Nec saevus Arcturi cadentis
Impetus aut orientis Haedi.
List XVIII
Saturnalia – święta ku czci Saturna. Trwały początkowo jeden dzień, później trzy, aż wreszcie siedem dni, od 17 do 23 grudnia. Święta te przypominały nasz karnawał. W czasie Saturnaliów panowało duże ożywienie; ludzie się odwiedzali nawzajem i składali sobie podarunki. Niewolnicy zasiadali wspólnie ze swoimi panami przy stole, a często otrzymywali wówczas wolność. Seneka chce powiedzieć, że niegdyś trwały Saturnalia miesiąc, a teraz cały rok.
… paradującej w czapeczkach gawiedzi – w oryg. pilleus – czapka noszona przez wyzwoleńców. Otrzymywał ją niewolnik w momencie wyzwalania. W czasie Saturnaliów nosiła ją również rzymska gawiedź.
Mowa o epikurejczykach. Por. 9 i Usener, Epic. frg. 158.
Tymon z Aten – znany mizantrop. W wyniku różnych niepowodzeń i przykrości, których doznał ze strony swych dawnych przyjaciół, odsunął się całkowicie od świata i ludzi, dopuszczając do siebie jedynie Alcybiadesa.
Charinus – archont z r. 290–89.
Eneida VIII, 364 n.
Usener, Epic. frg. 484.
List XIX
Mecenas – przyjaciel i minister Augusta. Wysokie funkcje, jakie sprawował, absorbowały go nadmiernie, nie pozostawiając mu ani chwili odpoczynku. Dręczony ustawicznie różnymi troskami, a zwłaszcza trapiony obawami przed śmiercią, spędził ostatnie trzy lata swego życia niemal bezsennie. Nie tylko roztaczał opiekę nad pisarzami, ale i sam próbował pióra. Pisał prozą i wierszem, stylem koturnowym i zbyt wyszukanym (ebrius sermo). Nie zachowało się żadne z jego pism. Prometeusz to zapewne tragedia, chociaż Seneka używa słowa liber na jej określenie. Mecenas napisał ponadto: Symposium, De cultu suo i Octavia oraz pewną ilość wierszy i być może jakąś historię.
Usener, Epic. frg. 542.
Niewolnik-wywoływacz – nomenclator. Kandydaci na różne stanowiska publiczne, zabierali z sobą na swe objazdy przedwyborcze niewolnika-wywoływacza (sekretarza), który przedstawiał czy przypominał tylko elektorom nazwisko ubiegającego się o wybór kandydata.
List XX
Seneka zastosował do określenia mądrości definicję przyjaźni. Por. Sallust. Catil. 20, 4: idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est.
Usener. Epic. frg. 206.
Demetriusz – filozof ze szkoły cynickiej, obracający się w kołach stoickich, przyjaciel Seneki i Trazei Petusa. Odważnie wytykał zbrodnie Neronowi. Wygnany przez Wespazjana, odwołany przez Tytusa, skazany został powtórnie przez Domicjana. Żył w skrajnym ubóstwie. Por. Tacyt Roczniki XVI 34 i Dzieje IV 40.
Por. Plutarch, Aleksander § 6 ὦ παῖ, ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην, Μαϰεδονία γάρ σε οὐ χωρεῖ. – Szukaj sobie, synu, równego ci królestwa, Macedonia bowiem jest dla ciebie zbyt ciasna. Są to słowa Filipa Macedońskiego do syna Aleksandra (Wielkiego), który na oczach wszystkich okiełznał dzikiego Bucefała.
więcej..
